Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE
z dnia 26 września 2011 r.
Sygn. akt Ts 255/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zuzanny i Tadeusza M. w sprawie zgodności:
1) art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, ze zm.) z art. 30 oraz art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 63 ust. 8 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, ze zm.) z art. 2 i art. 78 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

1) podjąć zawieszone postępowanie,
2) odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 4 października 2010 r. skarżący domagają się zbadania zgodności art. 62 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, ze zm.; dalej: ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego) w zakresie, w jakim nie zalicza do kategorii uczestników postępowania regulacyjnego niepaństwowych i niekościelnych podmiotów, które są zainteresowane w sprawie, z art. 30, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji. Skarżący podnieśli również, że art. 63 ust. 8 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego jest niezgodny z art. 2 i art. 78 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną skarżący wnieśli w związku z następującym stanem faktycznym. Komisja Majątkowa orzeczeniem z dnia 15 stycznia 2008 r. (sygn. akt W.KM-IV-276/90) orzekła o przyznaniu opisanych w orzeczeniu nieruchomości na własność oznaczonej parafii rzymskokatolickiej w zamian za nieruchomości trwale rozdysponowane, których zwrot nie jest możliwy. Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 30 marca 2010 r. (sygn. akt I C 384/09) odmówił odrzucenia pozwu skarżących o orzeczenie bezskuteczności orzeczenia Komisji Majątkowej. Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 30 czerwca 2010 r. (sygn. akt V ACz 406/10), na skutek zażalenia pozwanych, zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach w ten sposób, że odrzucił pozew.
Zarządzeniem sędziego Trybunału z 18 listopada 2010 r. skarżący zostali wezwani do oświadczenia, czy od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 czerwca 2010 r. (sygn. akt V ACz 406/10) została wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. W wykonaniu tego zarządzenia skarżący oświadczyli, że środek ten został wniesiony.
Postanowieniem z dnia 18 stycznia 2011 r., wydanym na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296) w zw. z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), Trybunał Konstytucyjny zawiesił postępowanie do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym.
Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2011 r. (sygn. akt V CSK 474/10) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest kwalifikowanym środkiem ochrony wolności lub praw, który musi spełniać szereg przesłanek warunkujących jego merytoryczne rozpoznanie. Zasadniczo zostały one uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz uszczegółowione w art. 46 i art. 47 ustawy o TK. Zgodnie z przywołanymi regulacjami skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać: dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją; wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego. W modelu obowiązującym w prawie polskim skarga konstytucyjna została ukształtowana jako ultima ratio – środek ochrony konstytucyjnych wolności i praw o charakterze subsydiarnym i ostatecznym. Pomocniczy charakter skargi oznacza, że na skarżącym ciąży obowiązek podjęcia wszelkich kroków prawnych, zwłaszcza w postępowaniu sądowym, za pomocą których mógłby doprowadzić do wyeliminowania stanu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Dopiero gdyby okazało się, że ingerencja w prawa podmiotowe wynika z niekonstytucyjnej treści przepisu i że nie ma możliwości innego sposobu przywrócenia stanu zgodności z Konstytucją, otwiera się droga do wniesienia skargi konstytucyjnej (por. postanowienie TK z dnia 15 grudnia 1997 r., Ts 1/97, OTK ZU nr 2/1998, poz. 17).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia formalnych warunków, od których uzależnione jest jej merytoryczne rozpoznanie.
Na gruncie badanej sprawy istotne znaczenie mają podjęte przez skarżących próby ochrony przysługujących im praw na drodze sądowej. Jak wynika z analizy materiału procesowego zgromadzonego w postępowaniu przed sądem apelacyjnym, skarżący nie dochodzili roszczeń „w związku z naruszeniem praw, które wedle ich twierdzenia mają być naruszone orzeczeniem Komisji Regulacyjnej”. Ich zamiarem było jedynie wzruszenie orzeczenia tej komisji. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego podjęte działania procesowe przez skarżących – dzierżawców gruntu przekazanego na rzecz Parafii Rzymskokatolickiej w Pawłowicach – nie mogły doprowadzić do uzyskania ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej dotyczącego określonych praw podmiotowych (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK). Jego treścią nie była bowiem ochrona praw dzierżawców i przysługującego im prawa pierwokupu względem spornych nieruchomości. W konsekwencji zatem sądy powszechne nie orzekały o tych prawach, koncentrując się na jedynym żądaniu skarżących, tj. uchyleniu orzeczenia Komisji Majątkowej. W tym zatem zakresie skarżący nie wykazali naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, co na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK przesądza o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Nie zasługują przy tym na uwzględnienie rozważania skargi konstytucyjnej, w których skarżący dowodzą, że podjęcie prób ochrony praw dzierżawców i tak musiałoby prowadzić do podważenia treści Komisji Majątkowej. Po pierwsze, stanowisko to – bez sądowego zweryfikowania – ma charakter spekulacyjny. Po drugie, gdyby orzeczenie sądowe miało rzeczywiście taką treść, powstałaby możliwość zbadania kwestionowanych w skardze przepisów.
Trybunał Konstytucyjny uznaje za zasadne zwrócenie uwagi skarżących na orzecznictwo Sądu Najwyższego odnoszące się do zakresu roszczeń, o których może orzekać Komisja Majątkowa. W szczególności niezbędne jest przywołanie wyroku SN z dnia 23 lipca 2004 r., w którym stwierdzono: „przepisy ustawy z 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego nie przekazały Komisji Majątkowej kompetencji do orzekania o innych roszczeniach, niż wymienione w jej przepisach, a w szczególności o roszczeniach osób trzecich związanych z ich prawami dotyczącymi nieruchomości będącej przedmiotem regulacji. Komisja nie ma zatem kompetencji do orzekania o roszczeniach dotychczasowego posiadacza nieruchomości związanych z poczynionymi na niej nakładami, jak również rozstrzygania roszczeń odszkodowawczych zgłaszanych w związku z korzystaniem z nieruchomości. Jej orzeczenia nie mogą naruszać praw nabytych przez osoby trzecie, co dotyczy nie tylko praw rzeczowych do nieruchomości, ale również wszystkich innych praw, w tym także obligacyjnych” (sygn. akt III CK 194/03, LEX nr 174181). Stanowisko Sądu potwierdza, że skarżący mogą uruchomić właściwe postępowanie, w którym poszukiwać będą ochrony prawa pierwokupu dzierżawców realizowanego względem gruntów przekazanych przez Komisję Majątkową określonej parafii.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK.