Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 19 kwietnia 2011 r.

Sygn. akt Ts 329/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej PKS Tychy Sp. z o.o. z siedzibą w Tychach w sprawie zgodności:

art. 47912 § 1, art. 5054 § 1 i art. 5055 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,





p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 3 grudnia 2010 r., PKS Tychy Sp. z o.o. wniosła o zbadanie zgodności art. 47912 § 1, art. 5054 § 1 oraz art. 5055 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Rejonowy w Tychach – Wydział VI Gospodarczy wyrokiem z 9 marca 2010 r. (sygn. akt VI GC 466/08) oddalił powództwo skarżącej o zasądzenie kwoty 4 015,20 zł z tytułu odpowiedzialności kontraktowej za nienależyte wykonanie napraw gwarancyjnych samochodu zakupionego u pozwanej. Sąd I instancji wskazał, że powodowa spółka nie udowodniła, iż łączyła ją z pozwaną umowa sprzedaży. Sąd Rejonowy oddalił na podstawie art. 47912 § 1 k.p.c. jako sprekludowane wnioski dowodowe skarżącej złożone w toku postępowania, gdyż spółka ani nie uzasadniła przyczyny powołania ich dopiero na tym etapie procesu, ani nie wskazała, na jakie okoliczności wnioskowane dowody miałyby być przeprowadzone.

Sąd Okręgowy w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy wyrokiem z 19 października 2010 r. (sygn. akt XIX Ga 389/10) oddalił apelację skarżącej, podzielając pogląd sądu I instancji odnośnie do prekluzji dowodowej w postępowaniu gospodarczym.

W ocenie skarżącej, instytucja prekluzji dowodowej zawarta w art. 47912 § 1 oraz art. 5055 § 1 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo do sądu, gdyż występujące w „art. 45 ust. 1 Konstytucji pojęcie »sprawiedliwe« w połączeniu z pojęciem »bez nieuzasadnionej zwłoki« winno być rozumiane (…) jako obowiązek takiego ukształtowania prawa procesowego, które pozwoli na rozpoznanie sprawy w sposób powszechnie rozumiany jako sprawiedliwy i w czasie właściwym do zgromadzenia materiału dowodowego pozwalającego na prawidłową ocenę stanu faktycznego”. Analogiczne zarzuty skarżąca podniosła w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej odnośnie do art. 5054 § 1 k.p.c.

Skarżąca złożyła wraz ze skargą konstytucyjną również wyroki: Sądu Rejonowego w Tychach – Wydział VI Gospodarczy z 13 marca 2009 r. (sygn. akt VI GC 332/08/6) i Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 3 września 2009 r. (sygn. akt XIX Ga 264/09).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 lutego 2011 r. skarżąca została wezwana do wskazania, z którym ostatecznym orzeczeniem skarżąca wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw i wolności – wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 3 września 2009 r. (sygn. akt XIX Ga 264/09) czy wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 19 października 2010 r. (sygn. akt XIX Ga 389/10). Ponadto, do nadesłania odpisów (w rozumieniu art. 140 k.p.c.) oraz 4 (czterech) kopii, poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika; wyroków w sprawie, w której wydane zostało ostateczne orzeczenie, jakie – w ocenie skarżącej – zapadło w oparciu o przepisy naruszające jej prawa lub wolności, jak również do nadesłania stosownego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego PKS Tychy Sp z o.o. oraz 4 (czterech) kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika.

W piśmie z 5 marca 2011 r. uzupełniającym braki formalne skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała, że ostatecznym orzeczeniem, z którym wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw i wolności, jest wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 19 października 2010 r. (sygn. akt XIX Ga 389/10). Ponadto skarżąca uzupełniła pozostałe braki formalne wskazane w zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Przedmiot skargi konstytucyjnej determinuje wymogi formalne, których spełnienie jest konieczne do stwierdzenia jej dopuszczalności.

Zgodnie z art. 47912 § 1 k.p.c. w pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później. W tym przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym powołanie ich stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Przepis ten znajduje się w księdze pierwszej „Proces”, tytule VII „Postępowania odrębne”, dziale IVa „Postępowanie w sprawach gospodarczych”. Natomiast pozostałe zakwestionowane regulacje dotyczą postępowania uproszczonego i zawarte są w dziale VI tytułu VII, księgi pierwszej.

Objęty skargą konstytucyjną art. 5054 § 1 k.p.c. stanowi: „Zmiana powództwa jest niedopuszczalna. Przepisów art. 75–85 oraz art. 194–196 i art. 198 nie stosuje się”. Natomiast art. 5055 § 1 k.p.c. przewiduje, że okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie, odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.

Trybunał Konstytucyjny, opierając się na sentencjach i uzasadnieniach orzeczeń sądów powszechnych ustalił, że sprawa toczyła się w postępowaniu gospodarczym „zwykłym”, tj. nie w postępowaniu gospodarczym uproszczonym. Świadczy o tym zarówno sygnatura, pod jaką sprawa została rozpoznana, jak i skład sądu odwoławczego – trzyosobowy. Gdyby postępowanie toczyło się na podstawie przepisów działu VI, to – w myśl art. 50510 § 1 k.p.c. – sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego.

W sprawach – analogicznych do tej, na tle której wniesiona została niniejsza skarga konstytucyjna – o roszczenia wynikające z rękojmi lub gwarancji jakości, decydująca o przynależności do postępowania uproszczonego jest bowiem nie wartość przedmiotu sporu, lecz wartość „przedmiotu umowy”. W tym wypadku chodzi o wartość rzeczy (usługi, dzieła) objętej umową, z którą jest związana rękojmia za wady lub gwarancja jakości (art. 556–581 oraz art. 453, art. 609, art. 621, art. 638, art. 656 i art. 862 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny /Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm./); do oznaczania tej wartości art. 19–26 k.p.c. nie mają zastosowania (J. Gudowski, komentarz do art. 5051 k.p.c., teza 9 [w:] red. T. Ereciński, Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz, tom 2, Warszawa 2009; dostępny również w systemie LexPolonica).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone art. 5054 § 1 oraz art. 5055 § 1 k.p.c. nie były podstawą rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie jej konstytucyjnych wolności i praw. Dodatkowo należy zauważyć, że ani w wyroku Sądu Rejonowego w Tychach – Wydział VI Gospodarczy z 9 marca 2010 r., ani w wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 19 października 2010 r. nie ma nawet wzmianki o rozszerzeniu powództwa przez skarżącą. Natomiast sądy obu instancji zgodnie uznały, że spółka nie udowodniła, że łączyła ją z pozwaną umowa, a skoro domagała się naprawienia szkody w reżimie kontraktowym, nie dowiodła, że przysługuje jej roszczenie.

W odniesieniu do art. 5054 § 1 oraz art. 5055 § 1 k.p.c. nie została spełniona zatem przesłanka z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Przechodząc do kolejnego zarzutu, należy zauważyć, że sądy powszechne w sprawie skarżącej niewątpliwie zastosowały art. 47912 § 1 k.p.c., dotyczący prekluzji w postępowaniu gospodarczym, co znalazło odzwierciedlenie w treści uzasadnień obu wyroków.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zgodność art. 47912 § 1 k.p.c. z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 175 ust. 1 oraz z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji została stwierdzona w wyroku z 26 lutego 2008 r., SK 89/06 (OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 7). W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał Konstytucyjny wskazał, że „kwestionowany (…) system prekluzji dowodowej nie ogranicza dojścia do prawdy oraz prawa stron do obrony. W sposób wprawdzie rygorystyczny, ale uzasadniony istotą i celami procesu sądowego, określa on jedynie ramy czasowe, w których pozwany powinien przedstawić wszystkie środki obrony. Wymaga od strony (profesjonalisty) staranności i umiejętności przewidywania ryzyka procesowego. (…) Trybunał Konstytucyjny nie może zakładać, że dyskrecjonalna władza sądu będzie (czy jest) używana nieprawidłowo. Zarazem jednak, gdy do takiej nieprawidłowości dojdzie, jej źródłem nie będzie sama treść poddanego kontroli w niniejszej sprawie przepisu k.p.c. Kwestia zaś kształtującej się praktyki orzeczniczej na tej płaszczyźnie podlega przede wszystkim kontroli za pomocą instrumentów właściwych dla procedury sądowej (kontrola instancyjna, kasacja), a nie procedury kontroli konstytucyjności w ramach skargi konstytucyjnej”.

Skoro skarżąca podnosi zarzuty tożsame z tymi, które były już kontrolowane w postępowaniu sądowokonstytucyjnym i została orzeczona zgodność art. 47912 § 1 k.p.c. z Konstytucją, należy uznać, że wystąpiła przesłanka ne bis in idem, rozumiana z uwzględnieniem specyfiki postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (por. zamiast wielu: postanowienie TK z 9 stycznia 2007 r., SK 21/06, OTK ZU nr 1/A/2007, poz. 4). Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w niniejszej sprawie zachodzi w tym zakresie zbędność orzekania.



Z przedstawionych wyżej powodów należało w oparciu o art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.