Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

SSO del. Dorota Rzeźniowiecka

Protokolant: stażysta Przemysław Trębacz

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2013 r. w Łodzi

sprawy E. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę,

na skutek apelacji E. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 6 czerwca 2012 r., sygn. akt: V U 1183/11;

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1260/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił E. P. prawa do emerytury w obniżonym wieku z uwagi na niespełnienie przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu od tej decyzji z dnia 15 listopada 2011 roku E. P. wniósł o jej zmianę i przyznanie żądanego świadczenia podnosząc, że legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, gdyż w takich warunkach pracował w Zakładach (...) od 28 czerwca 1971 roku do 23 października 1971 roku jako starszy mechanik samochodowy oraz od 21 września 1995 roku do
31 sierpnia 1996 roku w (...) w T. przy obsłudze maszyn przędzalniczych oraz od 2 listopada 1998 roku do 31 grudnia 1999 roku w (...) s.c. w S. - Młyn w T..

Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania.

Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2012 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim odwołanie ubezpieczonego oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że E. P., urodzony (...), w dniu 5 sierpnia 2011 roku wystąpił do ZUS o przyznanie emerytury. Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił ogólny staż pracy w wymiarze 26 lat, 7 miesięcy i 12 dni. Niekwestionowany przez organ rentowy okres pracy w warunkach szczególnych to 8 lat, 1 miesiąc i 12 dni. Na dzień złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawca nie pozostawał w stosunku pracy, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

W okresie od 28 czerwca 1971 roku do 15 października 1987 roku E. P. był zatrudniony w Zakładach (...) w T.. Przez pierwsze cztery miesiące pracował jako mechanik samochodowy. Praca odwołującego polegała na naprawie pomp wtryskowych i gaźników. Wnioskodawca wymontowywał części samochodowe w kanale, a następnie dokonywał ich napraw w warsztacie. W kanale odwołujący pracował około 5 godzin dziennie, a pozostały czas pracował w warsztacie. Nadto średnio raz w miesiącu zdarzało się, że wnioskodawca cysterny przewożące wapno.

Następnie w okresie od 29 października 1973 roku do 31 sierpnia 1979 roku pracując w Zakładach (...) w T. E. P. wykonywał te same obowiązki na stanowisku mechanika, a ponadto zajmował się spawaniem przy naprawach samochodów. W obu spornych okresach wnioskodawca wykonywał także prace przy rozładunku odpadów z produkcji oraz malował samochody. Przeciętnie odwołujący około 80% dniówki spędzał w kanale remontowym, a resztę w warsztacie lub przy innych pracach.

Z dalszych ustaleń wynika, że w okresie od 10 stycznia 1988 roku do
31 stycznia 1994 roku wnioskodawca był zatrudniony w firmie brata B. P. (...) w K. jako monter. Dokonywał tam napraw sprzętu gospodarstwa domowego, głównie lodówek, odkurzaczy, robotów kuchennych, młynków do kawy.

Z kolei w okresie od 1 września 1995 roku do 31 sierpnia 1996 roku E. P. zatrudniony był w (...) w T. przy obsłudze maszyn przędzalniczych. Ubezpieczony zajmował się przygotowywaniem mieszanek odpadów, z których produkowane były nici. Wnioskodawca na wózku ręcznym przewoził bele odpadów na halę. Bele z przędzą roztrzepywał na podłodze betonowej warsztatu, rozrzucał je pomagając sobie kijami, po czym pakował na wózek i przewoził na halę produkcyjną. Ponadto wnioskodawca pomagał przy czyszczeniu maszyn, tzw. zespołu zgrzeblarskiego, zdejmował wałki z maszyny, a następnie czyścił je szczotkami. W ramach tego zatrudnienia wnioskodawca pracował na zgrzeblarce oraz ładował materiały na samochód, co zajmowało mu około 2 godziny dziennie.

W okresie od 2 listopada 1998 roku do 31 grudnia 1999 roku E. P. był zatrudniony w spółce cywilnej (...) w S.. Pracował na stanowisku portiera. Dodatkowo wnioskodawca zajmował się obsługą maszyny służącej do przerabiania ziarna na mąkę oraz pakował mąkę i otręby do worków ważących ok. 50 kg, praca była zmianowa.

Żaden z wyżej wymienionych pracodawców nie wystawił wnioskodawcy świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Okręgowy stwierdził, że E. P. nie przysługuje prawo do emerytury przewidzianej w art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nie legitymuje się on wymaganym 15. letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Odnosząc się do spornych okresów zatrudnienia od 28 czerwca 1971 roku do 23 października 1971 roku oraz od 29 października 1973 roku do 31 sierpnia 979 roku w (...) w T., od
2 listopada 1998 roku do 31 grudnia 1999 roku w (...) s.c. w S. - Młyn w T. i od 1 września 1995 roku do 31 sierpnia 1996 roku Sąd pierwszej instancji podniósł, że praca mechanika pojazdów samochodowych może być zaliczona do zatrudnienia w warunkach szczególnych tylko w sytuacji, gdy jest to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych. Wynika to jasno z działu XIV punktu 16 Wykazu A, załącznika o rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 roku, w którym przewidziano: „prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych". Prace przy wytwarzaniu mąki, kasz, płatków śruty wymienione są w Dziale X Rolnictwo
i przemysł spożywczy - pkt 10 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, natomiast w Dziale VII pkt 2 w Przemyśle lekkim wymieniono: oczyszczanie i ostrzenie wałków zgrzeblarek. Jednakże w żadnym w w/w okresów wnioskodawca nie wykonywał wskazanych prac stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Będąc mechanikiem samochodowym w kanale spędzał 3/4 dniówki (około 5 godzin) natomiast pozostałe 3 godziny pracował w warsztacie. Ponadto były dni, kiedy odwołujący zajmował się spawaniem, malowaniem samochodów, czyszczeniem cystern, i innymi czynnościami. Pracując przy produkcji przędzy wnioskodawca obsługiwał zgrzeblarkę, a dodatkowo czyścił wałki, ostrzył je, rozwoził wózki z materiałami do produkcji nici, itd. Natomiast w okresie zatrudnienia w s.c. (...) w młynie ubezpieczony był portierem, a oprócz tego pracował przy produkcji mąki, przy czym powołani świadkowie nie byli w stanie stwierdzić, w jakim wymiarze pracy jakie konkretnie czynności wykonywał E. P.. Prace montera przy naprawie sprzętu AGD w ogóle nie są wymienione we wspomnianym rozporządzeniu z 1983 roku. W ocenie Sądu odwołujący nie wykazał zatem w toku postępowania, że w spornych okresach zatrudnienia wykonywał stale i w pełnym w wymiarze czasu pracę na stanowiskach w warunkach szczególnych, dlatego też nie było podstaw do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury i jego odwołanie uległo oddaleniu na podstawie art. 477 ^{( 1)} § 1 k.p.c.

Apelację wywiódł ubezpieczony, w której zaskarżył powyższy wyrok w całości wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że wprawdzie świadkowie jak i on sam zeznali, iż nie codziennie przez 8 godzin pracował w kanale remontowym, ale oczywistym jest, że z kanału tego musiał wychodzić w ciągu zmiany, lecz czy to w kanale czy poza nim np. w warsztacie wykonywał prace związane z naprawami pojazdów. W publikowanych interpretacjach, w tym również w interpretacjach ZUS, pojęcie wykonywania pracy „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy" oznacza, że praca ta ma być wykonywana normalnie, każdego dnia i nie sprowadza się do ilości godzin wykonywania pracy w danym charakterze, ale do zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy i na pełnym etacie. Zdaniem apelującego udowodnił on, że w przebiegu jego zatrudnienia praca w szczególnych warunkach stanowi więcej niż 15 lat. W szczególności jest to okres pracy mechanika samochodowego w kanałach, które to stanowisko znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Sąd Apelacyjny W Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja nie może odnieść skutku, albowiem zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonemu, urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 roku, przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy, tj. po ukończeniu 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życia ustawy, a więc na dzień 1 stycznia 1999 roku, osiągnął okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy, to jest 25 lat w przypadku mężczyzn. W myśl § 2 tego rozporządzenia okresy pracy uzasadniające prawo do wcześniejszego świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, które Sąd Apelacyjny uznaje za własne wynika, że E. P. nie spełnił wszystkich przewidzianych prawem przesłanek nabycia prawa do emerytury, gdyż nie udowodnił wymaganych
15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że ubezpieczony w spornych okresach nie wykonywał, poza jednym krótkim zatrudnieniem, pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W świetle zeznań świadków i wnioskodawcy E. P. w okresach zatrudnienia od 28 czerwca 1971 roku do 23 października 1971 roku oraz od 29 października 1973 roku do 31 sierpnia 1979 roku w Zakładach (...) na stanowisku mechanika samochodowego dokonywał napraw pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych, ale nie były to jedyne obowiązki pracownicze, które realizował wnioskodawca stale w ramach zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracował także w warsztacie, a oprócz tego doraźnie zlecano mu inne prace, np. malowanie samochodów, czyszczenie cystern, rozładowywanie worków. Trafnie więc uznał Sąd pierwszej instancji, że praca świadczona przez ubezpieczonego w tym czasie nie wypełniała wymogów regulacji zawartej w wykazie A Dziale XIV, pkt 16 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w którym wymieniono wyłącznie prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Zważyć nadto należy, że z materiału dowodowego wynika, iż czynności wykonywane przez ubezpieczonego poza pracą w kanale nie były sporadyczne, wykonywane w wyjątkowych sytuacjach, ale stanowiły stały fragment jego obowiązków pracowniczych. Podobnie ocenić trzeba charakter pracy wnioskodawcy w okresie od 2 listopada 1998 roku do 31 grudnia 1999 roku w (...) s.c. w S. - Młyn w T. przy produkcji mąki. Treść świadectwa pracy, jak i zeznania świadków dowodzą bowiem, że wnioskodawca zatrudniony był na stanowisku portiera, a przy produkcji mąki pracował dodatkowo i nie była to praca w pełnym wymiarze czasu pracy.

Praca wykonywana przez ubezpieczonego w powyższych okresach nie może być zatem zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach. Przesłanka ta jest bowiem spełniona, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku stale, to jest ciągle, świadczy pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje przy tym innych czynności pracowniczych nie związanych z danym stanowiskiem pracy. Natomiast zakres obowiązków pracowniczych E. P. nie ograniczał się tylko do naprawy pojazdów mechanicznych w kanale, czy do produkcji mąki, ale obejmował również inne obowiązki, które nie wiązały się z wykonywaniem pracy kanale remontowym, czy też nie były zajęciami bezpośrednio przy produkcji mąki. Tylko okresy wykonywania zatrudnienia na wskazanych w wykazie stanowiskach wypełniają kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, za pracę w szczególnych warunkach uprawniającą do emerytury w obniżonym wieku. Stałe wykonywanie takich prac oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub okresowe, a nie stałe świadczenie pracy, wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach, wskutek niespełnienia przesłanki stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. postanowienie SN z 03.10.2008r., II UK 133/08, LEX nr 658191, wyrok SN z 04.06.2008r., II UK 306/07, OSNP 2009/21-22/290).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego istnieją podstawy do uznania zatrudnienia wnioskodawcy w okresie od 1 września 1995 roku do 31 sierpnia 1996 roku w (...) w T., jako stażu pracy w warunkach szczególnych - na stanowiskach określonych w poz. 1 i 2 w Dziale VII wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, albowiem z materiału dowodowego wynika, że wszystkie czynności wykonywane przez skarżącego miały charakter pracy przy produkcji przędzy, jednakże zaliczenie tego okresu nie zmienia sytuacji ubezpieczonego, który nadal nie legitymuje się wymaganym 15. letnim okresem takiej pracy na dzień 1 stycznia 1999 roku. Podzielić należy natomiast stanowisko Sądu Okręgowego, że praca mechanika dokonującego napraw sprzętu gospodarstwa domowego nie jest wymieniona w rozporządzeniu Rady Ministrów z 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tym samym okres zatrudnienia od 10 stycznia 1988 roku do 31 stycznia 1994 roku w zakładzie (...) - B. P. w K. nie może być uznany za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach.

Sumując, ubezpieczony nie udowodnił w procesie 15. letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, toteż nie spełnił przesłanki niezbędnej do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym, niż powszechnie przyjęty, jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki pracy. Uprawnienie to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób ścisły
i gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. W tym stanie rzeczy, nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.