Pełny tekst orzeczenia

405/5/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 11 czerwca 2012 r.
Sygn. akt Ts 70/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła T. w sprawie zgodności:
art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.) z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 10 marca 2010 r. Paweł T. (dalej: skarżący) domaga się zbadania zgodności art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1376, ze zm.; dalej: ustawa o komornikach sądowych) z art. 2, art. 32, art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującym stanem faktycznym. Na wniosek wierzyciela 17 grudnia 2008 r. zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne wobec skarżącego jako dłużnika (sygn. akt II KM 1645/08). W związku z wnioskiem wierzyciela z 15 kwietnia 2009 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zawierciu postanowieniem z 15 kwietnia 2009 r. umorzył postępowanie egzekucyjne, ustalił koszty postępowania egzekucyjnego, w tym opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, i obciążył nimi skarżącego. Skarżący wystąpił do Sądu Rejonowego w Zawierciu – Wydział I Cywilny ze skargą na powyższą czynność komornika, która została oddalona postanowieniem z 11 sierpnia 2009 r. (sygn. akt I Co 859/09). Na to postanowienie skarżący wniósł zażalenie, które zostało oddalone postanowieniem z 26 listopada 2009 r. Sądu Okręgowego w Częstochowie – Wydziału VI Cywilnego Odwoławczego (sygn. akt VI Cz 1257/09).
Skarżący twierdzi, że zaskarżony przepis prowadzi do nierównego traktowania podmiotów o analogicznych cechach (dłużnicy, od których nie wyegzekwowano żadnych kwot w toku egzekucji) jedynie na podstawie odmiennej przyczyny umorzenia postępowania egzekucyjnego, niezależnej od dłużnika (art. 32 Konstytucji). Tym samym art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o komornikach sądowych – w jego ocenie – godzi w zasadę sprawiedliwości społecznej i prawa do sprawiedliwego ukształtowania procedury sądowej (art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji). Skarżący zwraca uwagę, że zawarty w ustawie o komornikach sądowych oraz ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) system opłat egzekucyjnych jest elementem norm proceduralnych regulujących postępowanie egzekucyjne. Oznacza to, że system ten winien być – w przekonaniu skarżącego – poddany kontroli z perspektywy przysługującego mu prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Skarżący podnosi też, że w przypadku ustalenia bezskuteczności egzekucji i umorzenia postępowania z tej przyczyny (art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c.) zgodnie z art. 49 ust. 5 ustawy o komornikach sądowych komornik nie pobiera opłaty od tej części świadczenia, która nie została wyegzekwowana. Ponadto, w razie nieściągnięcia jakichkolwiek należności w sytuacji opisanej w art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych również nie pobiera się żadnych opłat. Z powyższego wynika, zdaniem skarżącego, że uzależnienie obciążania dłużnika opłatą stosunkową od sposobu zakończenia postępowania egzekucyjnego stanowi nierówne traktowanie podmiotów, naruszające także zasadę sprawiedliwości społecznej i prawo do sprawiedliwej procedury.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 listopada 2010 r. skarżący został wezwany do uzupełnienia braku formalnego skargi przez określenie sposobu naruszenia prawa do sądu wynikającego z zastosowania w sprawie skarżącego kwestionowanego przepisu.
Skarżący w wykonaniu zarządzenia – poza argumentami wcześniej podnoszonymi w skardze – zaznacza, że art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o komornikach sądowych narusza jego prawo do sądu, tj. prawo do bycia poddanym odpowiednio ukształtowanej procedurze sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości, o spójnej i logicznej konstrukcji mechanizmów. Twierdzi przy tym, że zaskarżony przepis doprowadził do obciążenia go kosztami postępowania egzekucyjnego (m.in. opłatą stosunkową liczoną od całej wartości egzekwowanego świadczenia) w oderwaniu od rzeczywistej efektywności egzekucji oraz przyczyn złożenia przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania w sytuacji, gdy skarżący nie zaspokoił wierzyciela, a egzekucja do chwili złożenia przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania pozostawała faktycznie bezskuteczna. W ocenie skarżącego takie brzmienie art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o komornikach sądowych nie jest spójne z wyrażonymi w pozostałych przepisach tej ustawy oraz k.p.c. zasadami pobierania opłat liczonych od wyegzekwowanej części świadczenia oraz zasady niepobierania opłat w przypadku umorzenia egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu, którego zasady i przebieg normowane są przy odpowiednim zastosowaniu art. 36 ustawy o TK. Celem wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest stwierdzenie dopełnienia przez skarżącego wszystkich przesłanek warunkujących dopuszczalność występowania z tego rodzaju środkiem ochrony praw i wolności, jak również przesądzenie, że sformułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 ustawy o TK). Należy zaznaczyć, że niespełnienie przez skarżącego choćby jednej z przesłanek obliguje Trybunał do odmowy nadania skardze dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego złożona skarga nie spełnia powyższych wymogów, co uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu.
Trybunał przypomina, że na treść prawa do sądu składają się w szczególności: prawo do uruchomienia procedury przed niezależnym, niezawisłym i bezstronnym sądem, prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia danej sprawy przez sąd oraz prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów rozpoznających sprawy (por. wyroki TK z: 16 marca 1999 r., SK 19/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 36; 2 kwietnia 2001 r., SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52; 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 14; 20 września 2006 r., SK 63/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108; 7 grudnia 2010 r., P 11/09, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 128 oraz m.in. postanowienie TK z 14 grudnia 2009 r., SK 49/07, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 173). Prawo do sądu należy zatem wiązać z pojęciem konstytucyjnym „sprawy” (zob. wyrok TK z 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 63). „Sprawą” zaś w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji jest określone zadanie sądu, polegające na prawnej kwalifikacji konkretnego stanu faktycznego w celu wydania indywidualnej normy rozstrzygającej o prawach lub obowiązkach określonego podmiotu – adresata (zob. w szczególności przywołany wyrok TK z 27 maja 2008 r.).
Skarżący twierdzi, że zaskarżony przepis narusza jego prawo do bycia poddanym odpowiednio ukształtowanej procedurze sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości (art. 45 ust. 1 Konstytucji) i w tym kontekście także narusza przysługujące mu prawa do bycia niedyskryminowanym i do równego traktowania w postępowaniu egzekucyjnym, które wywodzi z art. 32 Konstytucji, oraz zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).
W świetle art. 49 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o komornikach sądowych w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela (art. 825 pkt 1 k.p.c.) oraz wskutek bezczynności wierzyciela (art. 823 k.p.c.) komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5 % wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Trybunał stwierdza, że sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia przysługujących mu prawa do sądu wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji i powiązanych z nim praw i zasad wywodzonych z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji jest bezzasadny w stopniu oczywistym.
Trybunał podkreśla, wobec przytoczonego orzecznictwa TK, że art. 45 ust. 1 Konstytucji dotyczy „rozpatrzenia sprawy przez sąd”. Tymczasem zaskarżony przepis dotyczy czynności komornika polegającej na obciążeniu dłużnika kosztami postępowania egzekucyjnego w razie umorzenia tego postępowania. Zawarte w skardze argumenty nie są więc adekwatne do przywołanego wzorca konstytucyjnego. Nietrafne jest przy tym – w ocenie Trybunału – utożsamianie orzeczeń wydawanych przez komornika z orzeczeniami sądu, nawet w postępowaniu egzekucyjnym, w którym oba organy pełnią funkcję organów egzekucyjnych (art. 758 k.p.c.).
Zdaniem Trybunału kwestionowany przepis mógłby naruszać przysługujące skarżącemu prawa majątkowe, których ochronę zapewnia art. 64 ust. 2 Konstytucji (choćby w zarysowanym przez skarżącego kontekście uzależnienia obowiązku uiszczenia opłaty od podstaw umorzenia egzekucji), skarga w tym zakresie nie zawiera jednak pożądanej argumentacji.

W świetle powyższego – zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.