Pełny tekst orzeczenia

36/1/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 4 grudnia 2012 r.


Sygn. akt Ts 304/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ireneusza S. w sprawie zgodności:

art. 17 § 1 pkt 9 i art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 16 listopada 2010 r. Ireneusz S. (dalej: skarżący) wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 17 § 1 pkt 9 i art. 55 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Syn skarżącego – Jacek S. – złożył zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez lekarzy z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu, których niewłaściwa opieka medyczna miała spowodować zgon jego matki – Albiny S. (żony skarżącego). W dniu 19 lutego 2008 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Przeworsku zatwierdził postanowienie o umorzeniu śledztwa (sygn. akt Ds. 919/07). Postanowieniem z 24 lipca 2008 r. (sygn. akt II Kp 105/08) Sąd Rejonowy w Jarosławiu uwzględnił zażalenie Jacka S. i uchylił powyższe postanowienie. Po uzupełnieniu postępowania dowodowego, 28 października 2008 r. śledztwo zostało ponownie umorzone z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. Postanowienie o umorzeniu nie zostało zaskarżone. 16 czerwca 2009 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Przeworsku podjął na nowo umorzone postępowanie, które 29 grudnia 2009 r. zostało umorzone z tych samych przyczyn co poprzednio (sygn. akt Ds. 540/09). Postanowienie to również nie zostało zaskarżone.

28 stycznia 2010 r. skarżący wniósł do Sądu Rejonowego w Jarosławiu subsydiarny akt oskarżenia. Z powodu wyłączenia od rozpoznania sprawy sędziów tego sądu sprawa została przekazana do Sądu Rejonowego w Łańcucie. Postanowieniem z 30 sierpnia 2010 r. Sąd Rejonowy w Łańcucie – Wydział II Karny (sygn. akt II K 84/10) umorzył postępowania karne z uwagi na brak legitymacji do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia po stronie skarżącego (art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k.). Sąd ustalił bowiem, że w toku postępowania przygotowawczego nie zaskarżył on żadnego z postanowień o umorzeniu postępowania i tym samym nie wyczerpał procedury określonej w art. 306 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k. W dniu 4 listopada 2010 r. Sąd Okręgowy w Rzeszowie (sygn. akt Kz 354/10) utrzymał w mocy powyższe postanowienie, uzupełniając – stosownie do treści art. 56 § 2 k.p.k. – jego sentencję o stwierdzenie, że Ireneusz S. nie mógł brać udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżone przepisy pozbawiły go możliwości wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia w sytuacji, gdy jest on osobą pokrzywdzoną przestępstwem. Syn skarżącego – Jacek S., który wniósł zażalenie na pierwsze postanowienie o umorzeniu śledztwa, działał w imieniu rodziny (w tym skarżącego) i tym samym wyczerpał procedurę poprzedzającą wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia. Pozbawienie w tej sytuacji skarżącego możności wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia narusza – w jego przekonaniu – prawa obywatelskie (art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji).

W zarządzeniu z 8 maja 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał pełnomocnika skarżącego do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych skargi przez doręczenie: pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, kompletnego odpisu ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji (wraz z czterema kopiami), dwóch egzemplarzy skargi konstytucyjnej oraz odpisów orzeczeń zapadłych w ramach wyczerpania toku instancji (wraz z czterema kopiami). Ponadto, pełnomocnik skarżącego został wezwany do dokładnego określenia sposobu naruszania konstytucyjnych praw i wolności wynikających z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji przez zaskarżone przepisy. Przesyłka zawierająca zarządzenia wróciła po dwukrotnym awizowaniu do Trybunału Konstytucyjnego z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

W piśmie z 24 maja 2012 r. skarżący zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o przesłanie jemu oraz jego pełnomocnikowi kopii zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2012 r. oraz informacji o warunkach, jakie powinna spełniać skarga, twierdząc, że ani on, ani jego pełnomocnik nie otrzymali powyższych dokumentów. W piśmie z 21 czerwca 2012 r. skarżący ponowił wniosek i poinformował, że braki skargi uzupełni już inny adwokat.

W zarządzeniu z 12 września 2012 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącego do wyjaśnienia, czy sporządził w imieniu Ireneusza S. skargę konstytucyjną w rozpatrywanej sprawie oraz do oświadczenia, czy pełnomocnik przyjął załączone do skargi konstytucyjnej pełnomocnictwo do reprezentowania skarżącego przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz czy pełnomocnictwo to zostało przez niego wypowiedziane, a jeśli tak, to z jaką datą. Przesyłka z zarządzeniem została zwrócona do Trybunału Konstytucyjnego z adnotacją „nie podjęto w terminie”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 1 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał Konstytucyjny bada, czy odpowiada ona określonym prawem wymogom. Zostały one zasadniczo uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, w myśl którego skargę do Trybunału Konstytucyjnego może wnieść każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone przez ustawę lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Przesłanki warunkujące dopuszczalność skargi konstytucyjnej zostały uszczegółowione w ustawie o TK.

Jeśli nie została spełniona któraś z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK, a także wtedy, gdy skarga jest oczywiście bezzasadna lub braki nie zostały usunięte w określonym terminie, oraz gdy zachodzą przesłanki umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu

Na podstawie art. 20 ustawy o TK w sprawach nieuregulowanych w ustawie o TK do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). W myśl art. 133 § 3 k.p.c., jeżeli ustanowiono pełnomocnika procesowego, doręczenia należy dokonać temu pełnomocnikowi. Zgodnie zaś z art. 139 § 1 k.p.c., w razie niemożności doręczenia pisma adresatowi lub osobie upoważnionej, pismo przesłane za pośrednictwem operatora publicznego lub innego operatora pocztowego należy złożyć w placówce pocztowej tego operatora, umieszczając zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem, gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, czynność zawiadomienia należy powtórzyć.

Pełnomocnik skarżącego nie podjął adresowanych do niego i dwukrotnie awizowanych przesyłek pocztowych zawierających wezwanie do uzupełnienia braków i do wyjaśnienia okoliczności dotyczących pełnomocnictwa w rozpatrywanej sprawie, wobec czego Trybunał Konstytucyjny pozostawił obie przesyłki w aktach ze skutkiem doręczenia (tzw. doręczenie zastępcze).

W związku z powyższym nieuzupełnienie braków skargi konstytucyjnej stanowi, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, samoistną podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Niezależnie jednak od wskazanej przesłanki odmowy Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych przez zaskarżone przepisy.

W myśl zaskarżonego art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela. Zgodnie zaś z art. 55 § 1 k.p.k., w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 k.p.k., pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. Przepisów art. 339 § 3 pkt 4 i art. 397 nie stosuje się.

W związku z powyższym Trybunał zwraca uwagę, że to z art. 330 § 2 k.p.k. wynika zakwestionowany przez skarżącego wymóg wniesienia przez pokrzywdzonego zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa. Skarżący uczynił zaś przedmiotem skargi art. 17 § 1 pkt 9 i art. 55 § 1 k.p.k., co skutkuje brakiem powiązania zarzutu z zaskarżonymi przepisami.

Ponadto, Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie, że skoro instytucja skargi konstytucyjnej ma charakter subsydiarnego środka ochrony podstawowych praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji, to przy rozpatrywaniu skargi szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi na zabezpieczenie interesów prawnych skarżącego. Możliwe jest to jednak dopiero po wykazaniu przez niego choćby minimalnej staranności w trosce o zabezpieczenie tychże interesów. Trybunał podkreśla, że skarga konstytucyjna nie może być wykorzystywana jako instrument służący korygowaniu zaniedbań popełnionych w postępowaniu poprzedzającym jej wniesienie (por. postanowienie TK z 16 października 2002 r., SK 43/01, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 77). W niniejszej sprawie skarżący mógł wyczerpać procedurę określoną w art. 306 § 1 i art. 330 § 2 k.p.k., co umożliwiłoby mu wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia. Skoro nie zaskarżył on żadnego z wydanych w toku postępowania przygotowawczego postanowień o umorzeniu śledztwa, to nie może teraz wykorzystywać skargi konstytucyjnej do skorygowania tego zaniedbania.



Z powyższych względów, na podstawie art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.