Pełny tekst orzeczenia

189/2/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 4 października 2012 r.

Sygn. akt Ts 306/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jerry’ego W. w sprawie zgodności:

art. 4 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279) z art. 92 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 7, a także art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 4 listopada 2011 r. Jerry W. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 4 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279; dalej: dekret warszawski) z art. 92 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 7, a także art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. W dniu 25 stycznia 1955 r. Prezydium Rady Narodowej w Warszawie wydało decyzję (nr ST/TN.150/4/55), w której odmówiono ustanowienia prawa własności czasowej do gruntu – nieruchomości warszawskiej położonej przy ul. Opaczewskiej 34B, nr hip. 12411 – z uwagi na niezłożenie wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy (użytkowania wieczystego). Skarżący oraz inni następcy prawni dawnych właścicieli nieruchomości wystąpili z wnioskiem o stwierdzenie nieważności ww. orzeczenia. W dniu 23 kwietnia 2009 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie wydało decyzję (nr KOC/3774/Go/08) stwierdzającą nieważność ex tunc orzeczenia Prezydium Rady Narodowej ze względu na wszczęcie postępowania, rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia mimo braku stosownego wniosku (podstawa nieważności z art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.; dalej: k.p.a.). Jednak w odniesieniu do 7 lokali, które zostały sprzedane wraz z oddaniem w użytkowanie wieczyste odpowiednich części gruntu, orzeczenie z 1955 r. wywołało nieodwracalne skutki prawne w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a. Następnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie utrzymało swoje rozstrzygnięcie w mocy decyzją z 15 lipca 2009 r. (nr KOC/2121/Go/09). Wyrokiem z 26 marca 2010 r. (sygn. akt I SA/Wa 1515/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny uwzględnił skargę na powyższą decyzję w części orzekającej o nieodwracalnych skutkach prawnych – w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a. – w odniesieniu do udziałów w gruncie związanych z 3 spośród 7 lokali, które sprzedano osobom trzecim. Natomiast w pozostałej części, zdaniem sądu, organ trafnie stwierdził, że kwestionowane orzeczenie z 25 stycznia 1955 r. dotknięte jest wadą określoną w art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., ponieważ zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 28 lipca 2011 r. (sygn. akt I OSK 1342/10) oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA z 26 marca 2010 r.

W ocenie skarżącego zakwestionowany art. 4 dekretu warszawskiego „stwarza wadliwe podstawy prawne dla określenia w drodze aktu wykonawczego terminów i trybu obejmowania w posiadanie [przez gminę] gruntów (…). Trzeba podkreślić, że dopiero objęcie przez gminę m.st. Warszawę w posiadanie gruntu na podstawie aktu wykonawczego, wydanego na podstawie art. 4 dekretu [warszawskiego] (…) tworzy podstawę do występowania dawnych właścicieli lub ich następców prawnych [z wnioskiem] o ustanowienie na przejętym gruncie prawa wieczystej dzierżawy (użytkowania wieczystego)”. Z tego względu, zdaniem skarżącego, art. 4 dekretu warszawskiego narusza następujące przepisy Konstytucji: art. 92 ust. 1 (standardy konstytucyjne dotyczące delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia) w zw. z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego) i art. 7 (działanie organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa).

Skarżący wskazał, że „na podstawie delegacji niespełniającej wymogów art. 92 ust. 1 Konstytucji, z racji przedmiotu i zakresu rozporządzenia, jakim jest określenie terminu i trybu obejmowania w posiadanie gruntów położonych na obszarze m.st. Warszawy, od przejęcia posiadania którego jest z kolei uzależniona możliwość złożenia wniosków dawnych właścicieli lub ich następców prawnych dotyczących przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy, powoduje naruszenie zasady własności oraz prawa do własności”. Oznacza to w ocenie skarżącego niezgodność art. 4 dekretu warszawskiego z zasadą ochrony własności (art. 21 ust. 1 Konstytucji) i zasadą dopuszczającą ograniczenie własności tylko na drodze ustawy oraz tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności (art. 64 ust. 3 Konstytucji) w zw. z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Zarządzeniem z 23 kwietnia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wezwał skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez doręczenie, po pierwsze, pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, wraz z 4 (czterema) kopiami, określającego dokładnie sprawę, do której zostało sporządzone (przedmiot skargi) oraz zawierającego datę jego sporządzenia; po drugie, odpisów oraz 4 (czterech) kopii następujących orzeczeń: wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2011 r., sygn. akt I OSK 1342/10; wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 marca 2010 r., sygn. akt I SA/Wa 1515/09; decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z 15 lipca 2009 r., nr KOC/2121/Go/09, a także decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z 23 kwietnia 2009 r., nr KOC/3774/Go/08.

W piśmie z 30 kwietnia 2012 r. pełnomocnik skarżącego wskazał, że zwrócił się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie o nadesłanie stosownych odpisów orzeczeń, zaś do skarżącego o nadesłanie pełnomocnictwa szczególnego. W piśmie z 8 maja 2012 r. pełnomocnik skarżącego nadesłał dokumenty, o których mowa w zarządzeniu sędziego Trybunału Konstytucyjnego, za wyjątkiem pełnomocnictwa, podkreślając, że złoży je niezwłocznie po jego otrzymaniu, ponieważ skarżący mieszka za granicą. Do pisma z 14 maja 2012 r. pełnomocnik załączył kserokopię faksu pełnomocnictwa szczególnego, natomiast do pisma z 23 maja 2012 r. – oryginał pełnomocnictwa szczególnego oraz jego kopie.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest przepis ustawy lub innego aktu normatywnego stanowiący podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że w ustawowym terminie pełnomocnik skarżącego nie usunął braków formalnych skargi konstytucyjnej, wskazanych w zarządzeniu z 23 kwietnia 2012 r. ani nie wniósł o przywrócenie terminu do ich uzupełnienia.

W piśmie z 30 kwietnia 2012 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o przedłużenie 7-dniowego terminu uzupełnienia braków formalnych, jednak termin z art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK ) nie jest terminem sądowym, zatem nie można do niego stosować art. 166 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zw. z art. 20 ustawy o TK. Zgodnie bowiem z art. 164 k.p.c., termin sądowy to termin wyznaczony przez sąd lub przewodniczącego. Jego bieg rozpoczyna się od ogłoszenia w tym przedmiocie postanowienia lub zarządzenia, a gdy przewiduje doręczenie z urzędu – od jego doręczenia. Tylko ten termin, w myśl art. 166 k.p.c., może zostać z ważnej przyczyny przedłużony lub skrócony przez przewodniczącego, na wniosek zgłoszony przed upływem terminu.

Pełnomocnik skarżącego w pismach z 8 i 23 maja 2012 r. nie wniósł na podstawie art. 168 § 1 w zw. z art. 169 § 3 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK o przywrócenie ustawowego 7-dniowego terminu uzupełnienia braku formalnego, wobec tego w oparciu o art. 167 k.p.c. w zw. z art. 20 ustawy o TK czynności procesowe podjęte po upływie terminu należy uznać za bezskuteczne.

Zgodnie zaś z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK nieusunięcie braków skargi konstytucyjnej w ustawowym terminie 7 dni od daty zawiadomienia stanowi samoistną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Niezależnie od powyższego, podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej jest jednak ustalenie, że ostateczne orzeczenie w sprawie nie zostało wydane na podstawie zakwestionowanego przepisu.

W myśl objętego skargą konstytucyjną art. 4 dekretu warszawskiego terminy i tryb obejmowania w posiadanie przez gminę m. st. Warszawa gruntów, określonych w art. 1, ustali w rozporządzeniu Minister Odbudowy w porozumieniu z Ministrem Administracji Publicznej.

Tymczasem, jak wynika z orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego, przesłanką stwierdzenia nieważności ex tunc orzeczenia Prezydium Rady Narodowej było niezłożenie stosownego wniosku dekretowego, nie zaś problematyka terminu objęcia gruntu w posiadanie przez gminę m. st. Warszawę czy złożenia wniosku dekretowego w terminie. Zaskarżony art. 4 dekretu warszawskiego nie stanowił zatem podstawy ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego. Trybunał stwierdza niespełnienie przesłanki formalnej z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu.

W niniejszej sprawie, rozpoznawanej przez samorządowe kolegium odwoławcze oraz sądy administracyjne, kluczowa okazała się okoliczność, że brak było żądania przez stronę wszczęcia postępowania administracyjnego. Wynikało to nie tylko z treści orzeczenia administracyjnego z 25 stycznia 1955 r., ale także z przeprowadzonego przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie postępowania dowodowego. Organ ten ustalił bowiem, że wniosku dekretowego ani nie ma w aktach sprawy rozpoznanej przez Prezydium Rady Narodowej, ani nie figuruje on w rejestrze wpływów wniosków dekretowych. Także skarżący nie uprawdopodobnił faktu istnienia oraz złożenia takiego wniosku. Sąd I instancji nie podzielił stanowiska skarżącego, że brak w aktach sprawy wniosku dekretowego i jednoczesne wszczęcie postępowania o ustanowienie prawa własności czasowej prowadzi do wniosku, że został on złożony. Sąd uznał, że organ orzekający w sprawie prawidłowo zebrał i ocenił materiał dowodowy w części dotyczącej stwierdzenia nieważności orzeczenia Prezydium Rady Narodowej z 25 stycznia 1955 r.

Skarżący nie powołał w skardze kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 26 marca 2010 r. zarzutu naruszenia art. 4 dekretu warszawskiego, ale zarzucił wyłącznie naruszenie art. 7 tego dekretu i wskazał, że uprawnionym do złożenia wniosku dekretowego był każdy interesowany, a organ administracji – czego sąd I instancji nie dostrzegł – dokonał błędnej wykładni art. 7 dekretu. Potwierdza to, że ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącego nie wydano na podstawie zakwestionowanego w skardze konstytucyjnej przepisu.

Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z 28 lipca 2011 r. uznał bowiem jedynie, iż „cała argumentacja w tym zakresie [naruszenia art. 7 dekretu warszawskiego] wskazuje, że intencją autora skargi kasacyjnej było podważenie ustaleń dokonanych przez organ administracji, a przyjętych przez sąd I instancji jako podstawa oceny legalności zaskarżonej decyzji. Tymczasem w skardze kasacyjnej nie można stawiać zarzutu naruszenia prawa materialnego, uzasadniając to błędnym ustaleniem przez sąd I instancji stanu faktycznego sprawy”.

Powyższe prowadzi do wniosku, że zarówno skarga kasacyjna, jak i obecnie skarga konstytucyjna, stanowią w istocie polemikę z ustaleniami faktycznymi sądu I instancji oraz organu administracji. Ze względu na kognicję Trybunału Konstytucyjnego określoną w art. 188 pkt 5 w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji wyłącza to możliwość merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej.



W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.