Pełny tekst orzeczenia

425/5/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 26 czerwca 2012 r.

Sygn. akt Ts 344/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Zubik,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Aleksandra J. w sprawie zgodności:

art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 grudnia 2010 r. (data nadania) Aleksander J. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim nie przewiduje wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego oraz w zakresie, w jakim wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Zarządzeniem z 23 sierpnia 2010 r. (sygn. akt II Ko 1852/10), doręczonym skarżącemu 30 sierpnia 2010 r., Prezes Sądu Rejonowego w Oławie nie uwzględnił wniosku skarżącego o wyznaczenie mu w toczącym się przeciwko niemu postępowaniu przygotowawczym nowego obrońcy z urzędu.

Skarżący formułuje wobec zaskarżonych przepisów dwie grupy zarzutów. Po pierwsze, podnosi, że brak bezwzględnego obowiązku dokonania na wniosek podejrzanego zmiany wyznaczonego mu obrońcy z urzędu narusza prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji). Uzależnienie takiej zmiany od uznania sądu powoduje, że istnieje możliwość występowania w roli obrońcy osoby, która utraciła zaufanie podejrzanego lub oskarżonego. W konsekwencji, realizacja prawa do obrony staje się pozorna. Zdaniem skarżącego, prawo to wymaga bowiem, aby podejrzany miał możliwość dokonania zmiany obrońcy w każdym wypadku, gdy utraci do niego zaufanie. Po drugie, skarżący wskazuje, że wynikający z zaskarżonych przepisów brak możliwości zaskarżenia rozstrzygnięcia o nieuwzględnieniu wniosku o wyznaczenie podejrzanemu nowego obrońcy z urzędu narusza prawo do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji) oraz prawo do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy (zdaniem skarżącego wynikające z art. 176 ust. 1 Konstytucji).

Wraz ze skargą skarżący złożył wniosek o wydanie przez Trybunał postanowienia tymczasowego o zawieszeniu toczącego się przeciwko skarżącemu postępowania przygotowawczego.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej jest wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego. Wniesienie skargi dopuszczalne jest więc tylko w sytuacji, w której na skutek wydania rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego doszło do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, przy czym naruszenie to wynika z zastosowania przez orzekające w sprawie organy przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, który jest sprzeczny z Konstytucją. Naruszenie praw lub wolności konstytucyjnych musi być efektem niekonstytucyjności przepisu zastosowanego przy rozpatrywaniu sprawy skarżącego, nie zaś wynikiem niewłaściwego zastosowania tego przepisu przez orzekające w sprawie organy. Celem skargi jest bowiem usunięcie z systemu prawa niekonstytucyjnej normy, której stosowanie skutkuje naruszeniem chronionych konstytucyjnie praw lub wolności.

Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, oraz tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Art. 47 ust. 1 tej ustawy wymaga, aby w skardze zawarte zostało „dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją”, art. 46 ust. 1 stanowi zaś, że skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Ponadto, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, znajdującym zastosowanie do spraw rozpatrywanych w trybie skargi konstytucyjnej na podstawie art. 49 tejże ustawy, Trybunał Konstytucyjny w toku wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej odmawia nadania jej dalszego biegu, jeżeli jest ona oczywiście bezzasadna.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga ta nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w części dotyczącej zarzutu niezgodności 81 § 2 w związku z art. 302 § 2, art. 459 § 2 oraz art. 466 § 1 k.p.k. „w zakresie, w jakim nie przewiduje wniesienia środka odwoławczego od zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie wyznaczenia nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego”, z art. 42 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji skarżący nie dysponuje ostatecznym orzeczeniem o swoich wolnościach lub prawach. Jak wskazano wyżej, konstrukcja skargi konstytucyjnej przyjęta w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK wymaga uzyskania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia opartego na zaskarżonym przepisie, którego wydanie doprowadziło do aktualizacji (konkretyzacji) naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności lub praw. Oznacza to, że w wypadku kwestionowania zgodności z Konstytucją unormowania wyłączającego możliwość zaskarżenia danego rozstrzygnięcia sądu lub innego organu konieczne jest uzyskanie orzeczenia w sprawie odrzucenia niedopuszczalnego z mocy prawa środka odwoławczego. Dopiero z takim orzeczeniem można bowiem wiązać naruszenie prawa do zaskarżenia orzeczenia (por. np. postanowienie TK z 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25). W niniejszej sprawie skarżący nie uzyskał takiego rozstrzygnięcia. Mylne jest natomiast wskazanie zarządzenia Prezesa Sądu Rejonowego w Oławie z 23 sierpnia 2010 r. jako ostatecznego, wydanego na podstawie zaskarżonej regulacji, orzeczenia o wolnościach i prawach skarżącego. Zarządzenie to nie dotyczy bowiem kwestii zaskarżalności odmowy ustanowienia dla podejrzanego nowego pełnomocnika z urzędu, a jedynie nieuwzględnienia wniosku o zmianę obrońcy z urzędu.

W części dotyczącej zarzutu niezgodności z Konstytucją zaskarżonych przepisów w zakresie, w jakim przewidują one, że wyznaczenie nowego obrońcy na wniosek podejrzanego nie jest obligatoryjne, skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Skarżący podnosi, że realizacja konstytucyjnego prawa do obrony wymaga, aby osoba reprezentowana przez obrońcę z urzędu miała każdorazowo możliwość skutecznego żądania zmiany reprezentującego ją obrońcy. Zdaniem skarżącego taki wymóg jest uzasadniony koniecznością istnienia zaufania pomiędzy obrońcą z urzędu a reprezentowanym przez niego podejrzanym. Jednocześnie skarżący przywołuje orzeczenia Sądu Najwyższego wskazujące na to, że utrata zaufania oskarżonego lub podejrzanego do wyznaczonego mu obrońcy z urzędu stanowi podstawę zwolnienia dotychczasowego obrońcy z jego obowiązków i wyznaczenia na jego miejsce nowego obrońcy z urzędu (zob. cytowane w skardze postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2006 r., sygn. akt. IV KK 199/06, OSNKW z 2007 r., nr 3, poz. 24 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2004 r., sygn. akt II KK 296/03, Lex nr 109839). Jak wynika z tych orzeczeń, zaskarżone przepisy oraz art. 378 § 2 k.p.k. przewidują mechanizm pozwalający na dokonanie zmiany obrońcy, w sytuacji gdy osoba przez niego reprezentowana utraci do niego zaufanie. Jednocześnie oczywiście bezzasadne jest twierdzenie, że prawo skarżącego do obrony narusza to, iż sytuacja taka podlega ocenie sądu. Prawo to nie może bowiem rozumiane jako przyznające oskarżonemu możliwość dokonywania zmiany obrońcy z dowolnego powodu lub nawet bez przedstawienia ku temu uzasadnienia. Takie rozwiązanie nie tylko nie odpowiadałoby funkcji tego prawa, ale również umożliwiło przedłużanie postępowania karnego przez dokonywanie kolejnych, nieuzasadnionych zmian obrońcy.

Ponadto Trybunał stwierdza, że ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu postępowania przygotowawczego toczącego się w sprawie, która legła u podstaw skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie, nie zasługuje na uwzględnienie.



Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.