Pełny tekst orzeczenia

362/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 11 kwietnia 2013 r.

Sygn. akt Ts 9/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Leon Kieres,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.G. w sprawie zgodności:

art. 306 § 1, art. 426 § 1 oraz art. 465 § 1 i 2 w związku z art. 459 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 45, art. 77 ust. 2 art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 stycznia 2012 r. (data nadania) A.G. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 306 § 1, art. 426 § 1 oraz art. 465 § 1 i 2 w związku z art. 459 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim uniemożliwia wniesienie zażalenia na postanowienie Sądu w przedmiocie utrzymania w mocy postanowienia Prokuratury Rejonowej o umorzeniu śledztwa”, z art. 2, art. 45, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 24 czerwca 2011 r. (sygn. akt II Kp 135/11) Sąd Rejonowy w Lesznie – II Wydział Karny utrzymał w mocy postanowienie Prokuratury Rejonowej w Lesznie o umorzeniu śledztwa w sprawie, w której skarżąca występowała w charakterze pokrzywdzonej. Zarządzeniem sędziego tegoż sądu z 13 lipca 2011 r. (sygn. akt jw.) odmówiono przyjęcia zażalenia skarżącej na powyższe postanowienie sądu. Zarządzenie to utrzymał w mocy Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział XVII Karny Odwoławczy postanowieniem z 4 października 2011 r. (sygn. akt XVII Kz 514/11).

Zdaniem skarżącej to, że zakwestionowane przepisy nie przewidują możliwości zaskarżenia postanowienia sądu wydanego w wyniku rozpatrzenia zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego, narusza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. Stwarza to ryzyko powtórzenia przez sąd rejonowy błędu popełnionego przez prokuraturę i pozbawia pokrzywdzonego możliwości poddania sprawy pod ocenę sądu drugiej instancji, który ze swej natury ma większy autorytet merytoryczny. Powoduje więc zamknięcie drogi sądowej. Ponadto skarżąca wskazała, że w jej przekonaniu demokratyczne państwo prawne powinno zapewniać jak najszersze uprawnienie do rozpoznania sprawy w dwóch instancjach.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych wynika, że warunkiem rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wolności lub praw wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wydano na podstawie przepisów będących przedmiotem wniesionej skargi i które prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Niespełnienie powyższych warunków, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi, skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga ta nie spełnia warunków nadania jej dalszego biegu.

W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny przypomina, że art. 2 Konstytucji nie może być samodzielnym wzorcem kontroli przepisów zaskarżonych w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Powołana przez skarżącą zasada demokratycznego państwa prawnego, z której wynikają bardziej szczegółowe zasady ustrojowe, nie ma bowiem charakteru konstytucyjnej wolności lub prawa podmiotowego, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 i 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 oraz wyrok TK z 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wynikające z art. 2 Konstytucji zasady mogą być w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczym wzorcem kontroli, pod warunkiem że skarżący wskaże jednocześnie inną naruszoną normę konstytucyjną statuującą wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności zaskarżonych w skardze przepisów ze szczegółowymi zasadami wynikającymi z zasady demokratycznego państwa prawnego można byłoby więc rozpatrywać wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Jak jednak wyraźnie wynika z treści skargi konstytucyjnej, w niniejszej sprawie skarżąca nie wskazuje, aby zarzucane przez nią naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu Konstytucji gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Dlatego zarzut ten nie może być rozpoznany w procedurze kontroli konstytucyjności norm prawnych inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej. W myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK jest to przesłanką odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 2 Konstytucji.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia pozostałych wzorców kontroli wskazanych w skardze należy natomiast stwierdzić, że skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Argumentacja skarżącej w tym zakresie sprowadza się bowiem do twierdzenia, że zgodnie z wynikającą z powołanych przez nią przepisów zasadą dwuinstancyjności postępowania sądowego postanowienie sądu rejonowego wydane w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego powinno podlegać zaskarżeniu do sądu drugiej instancji. Przepisy nieprzewidujące możliwości zaskarżenia takiego postanowienia naruszają więc tę zasadę.

Zakres zastosowania zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego był wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał podkreślał w szczególności, że zasada ta ma zastosowanie jedynie do spraw, które od początku do końca podlegają kognicji sądów i w których to właśnie sądy są organami decydującymi merytorycznie o przypisaniu odpowiedzialności karnej lub o innych prawach i wolnościach jednostki. Nie ma natomiast zastosowania do postępowań, w których kontrola sądowa pojawia się dopiero na pewnym etapie toczącego się już postępowania, a rolą sądu jest kontrolowanie działania innych organów władzy publicznej, zwłaszcza organów prowadzących postępowanie przygotowawcze (zob. np. wyroki TK z: 11 czerwca 2002 r., SK 5/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 41; 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38; 18 maja 2004 r., SK 38/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 45).

W wyroku z 12 maja 2003 r. w sprawie o sygn. SK 38/02 Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał kwestię zgodności z Konstytucją unormowania przewidującego, że postępowanie sądowe w sprawie rozpoznania zażalenia na postanowienie prokuratora u umorzeniu postępowania przygotowawczego ma charakter jednoinstancyjny. Trybunał stwierdził w tym orzeczeniu, że – zaskarżony również w niniejszej sprawie – art. 426 § 1 k.p.k. jest zgodny z art. 45 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Trybunał wskazał między innymi, że przepisy regulujące postępowanie, w którym sąd nie rozstrzyga sprawy od początku do końca, lecz sprawuje kontrolę nad czynnościami podjętymi w postępowaniu przygotowawczym (w tym nad jego umorzeniem), podlegają ocenie jedynie z punktu widzenia art. 45, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji, a nie jej art. 176 ust. 1. Stwierdził ponadto, że wymagane przez wskazane przepisy Konstytucji gwarancje realizacji prawa do sądu i zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji są zapewnione przez istnienie możliwości zaskarżenia postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego do sądu rejonowego. Konstytucja nie wymaga natomiast, aby orzeczenie tego sądu podlegało dalszemu zaskarżeniu (wyrok TK z 12 maja 2003 r. w sprawie o sygn. SK 38/02). Mimo że skarżąca powołała w niniejszej sprawie jako przedmiot zaskarżenia nie tylko art. 426 § 1 k.p.k., lecz także art. 306 § 1 oraz art. 465 § 1 i 2 w związku z art. 459 § 1 tej ustawy, a także większą liczbę wzorców kontroli (poza art. 45 ust. 1 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji, również art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji) istota sformułowanych przez nią zarzutów jest taka sama jak w cytowanej sprawie o sygn. SK 38/02. Ustalenia dokonane w tej sprawie przesądzają o oczywistej bezzasadności zarzutów sformułowanych przez skarżącą.

Ponadto Trybunał zauważa, że o oczywistej bezzasadności zarzutu naruszenia przez zaskarżoną regulację art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji świadczy również to, że z zakwestionowanych przepisów wyraźnie wynika możliwość zaskarżenia postanowienia prokuratora do sądu rejonowego. Skarżąca możliwość tę wykorzystała i uzyskała orzeczenie sądowe utrzymujące w mocy rozstrzygnięcie o umorzeniu śledztwa. Nie ma więc uzasadnienia zarzut, jakoby zamknięto jej drogę dochodzenia swoich praw przed sądem lub uniemożliwiono zaskarżenie orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przez prokuratora.

W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, skardze konstytucyjnej należało odmówić nadania dalszego biegu również w zakresie badania zgodności zaskarżonych przepisów z art. 45, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji.



Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.