Pełny tekst orzeczenia

259/3/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 20 lutego 2013 r.

Sygn. akt Ts 144/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Piotra T. w sprawie zgodności:

art. 153 i art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 12 czerwca 2012 r. radca prawny Piotr T. (dalej: skarżący) wniósł o zbadanie zgodności art. 153 i art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 2, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący wniósł skargę na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 28 lipca 2009 r. (nr 1401/OF-II/4117-153/09/EJ). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 10 lutego 2010 r. (sygn. akt III SA/Wa 1813/09) oddalił skargę na powyższą decyzję. Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę kasacyjną od powyższego orzeczenia postanowieniem z 21 lutego 2012 r. (sygn. akt II FSK 1480/10).

W ocenie skarżącego art. 153 i art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 p.p.s.a. naruszają art. 45 ust. 1 Konstytucji (prawo do sądu) w ten sposób, że prowadzą do „niczym nieuzasadnionego odstąpienia (…) od merytorycznego rozpoznania skargi kasacyjnej [wniesionej od uzasadnienia rozstrzygnięcia] na rzecz jej odrzucenia”. Zakwestionowane przepisy są, zdaniem skarżącego, niezgodne z art. 176 ust. 1 Konstytucji (zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego), ponieważ nie można zaskarżyć uzasadnienia wyroku sądu I instancji, a tym samym zakwestionować wykładni prawa dokonanej przez wojewódzki sąd administracyjny, co czyni postępowanie sądowoadministracyjne postępowaniem w istocie jednoinstancyjnym. Skarżący zarzucił, że przyjęta przez sądy administracyjne wykładnia art. 153 i art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 p.p.s.a. jest sprzeczna z art. 2 Konstytucji (zasada demokratycznego państwa prawnego). Niezgodność ta polega na tym, że „przepisy prawa powszechnie obowiązującego powinny być logiczne, wewnętrznie spójne, skonstruowane w taki sposób, aby strona nie była zmuszona zwalczać (zaskarżać) orzeczeń, których istota (sentencja) jest co do zasady zgodna z jej [strony] oczekiwaniami”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Ma ona gwarantować, że obowiązujące w systemie prawa akty normatywne nie będą stanowiły źródła ich naruszeń. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.

Skargą konstytucyjną objęty został art. 153 p.p.s.a., który stanowi: „[o]cena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia”. Skarżący zakwestionował również art. 176 p.p.s.a., zgodnie z którym „skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany”. Ponadto zaskarżony został art. 178 p.p.s.a., który przewiduje, że wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie. Ostatnim zakwestionowanym przepisem jest art. 193 p.p.s.a., mówiący, że jeżeli nie ma szczególnych przepisów postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, to do postępowania tego stosuje się odpowiednio przepisy postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, z tym że Naczelny Sąd Administracyjny uzasadnia z urzędu wyroki i postanowienia w terminie trzydziestu dni.

Trybunał Konstytucyjny zbadał przede wszystkim, czy przepisy zakwestionowane przez skarżącego były podstawą ostatecznego orzeczenia w jego sprawie. Naczelny Sąd Administracyjny w wydanym postanowieniu o odrzuceniu skargi kasacyjnej zastosował art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 p.p.s.a. Podstawą rozstrzygnięcia nie był art. 153 p.p.s.a. Powołanie tego artykułu w uzasadnieniu postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej miało jedynie charakter pomocniczy, ponieważ wskazany przepis zastosowano w innym orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego, na które powoływał się skarżący.

W związku z niespełnieniem przesłanki formalnej określonej w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), polegającej na konieczności uzyskania ostatecznego orzeczenia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, należało odmówić nadania dalszego biegu niniejszej skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 153 p.p.s.a.

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zarzuty dotyczące niezgodności z Konstytucją art. 153, art. 176 w zw. z art. 178 i art. 193 p.p.s.a. dotyczą w istocie braku możliwości zaskarżenia uzasadnienia wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego wtedy, gdy sentencja tego rozstrzygnięcia jest zgodna z żądaniem strony.

Jak trafnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia z 21 lutego 2012 r. o odrzuceniu skargi kasacyjnej, do 1 lipca 1996 r. było możliwe zaskarżenie rewizją nadzwyczajną do Sądu Najwyższego samego uzasadnienia rozstrzygnięcia sądu administracyjnego (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym [Dz. U. Nr 74, poz. 368, ze zm.] w zw. z art. 417 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego [Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.]). Po nowelizacji zarówno w k.p.c., jak i w uchwalonym w 2002 r. p.p.s.a. ustawodawca nie przewidział możliwości zakwestionowania uzasadnienia orzeczenia. Jest to możliwe jedynie w procedurze karnej (zob. art. 425 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego [Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.]).

Skarżący, powoławszy się w skardze kasacyjnej na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2009 r. (sygn. akt I FSK 858/09, niepubl.), wywodził, że zakwestionowane przepisy p.p.s.a. umożliwiają zaskarżenie samego uzasadnienia rozstrzygnięcia wojewódzkiego sądu administracyjnego. Tymczasem w sprawie skarżącego Naczelny Sąd Administracyjny przyjął dominujący w orzecznictwie pogląd odmienny, oparty na wykładni językowej i historycznej, w myśl którego legis latae niedopuszczalne jest zaskarżenie samego uzasadnienia orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Brak regulacji pożądanej przez skarżącego, podobnie jak nieprzyjęcie przez Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie skarżącego wykładni zakwestionowanych przepisów p.p.s.a. zaproponowanej przez niego w skardze kasacyjnej nie podlegają kognicji Trybunału Konstytucyjnego, który w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną jest powołany do badania zgodności aktów normatywnych z Konstytucją.

Jedynie na marginesie Trybunał zauważył, że skarżący nie wykazał naruszenia swoich praw konstytucyjnych wynikających z powołanych wzorców kontroli. Po pierwsze, skarżący miał możliwość uruchomienia kontroli sądowej decyzji organu podatkowego oraz zaskarżenia orzeczenia sądu I instancji – z czego aktywnie skorzystał. Nie wpływa na to okoliczność, że skarżącego nie satysfakcjonowało uzasadnienie rozstrzygnięcia wojewódzkiego sądu administracyjnego oraz treść sentencji postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego. Skargę kasacyjną odrzucono bowiem nie dlatego, że ona w ogóle skarżącemu nie przysługiwała, ale dlatego, że skarżący zakwestionował samo uzasadnienie wyroku sądu I instancji zamiast zaskarżyć to orzeczenie zgodnie z art. 176 p.p.s.a. Po drugie, zarzut skarżącego dotyczący skutków uzasadnienia przez wojewódzki sąd administracyjny rozstrzygnięcia uwzględniającego skargę ma charakter potencjalny. Zdaniem skarżącego „doprowadzić to [takie uzasadnienie wyroku sądu I instancji] może do błędnego rozstrzygnięcia sprawy przez organ administracji ponownie rozpoznający sprawę, gdyż (…) związany jest [on] przecież wykładnią dokonaną przez sąd administracyjny w prawomocnym wyroku”. Tymczasem warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi jest udowodnienie nie abstrakcyjnego czy potencjalnego, ale bezpośredniego i aktualnego naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że: „skarga konstytucyjna wedle Konstytucji nie jest skargą »na rozstrzygnięcie«, lecz skargą »na przepis«. Gdy przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjne zastosowanie lub zinterpretowanie przepisu zgodnego z Konstytucją – skarga nie służy. Kształtuje to w szczególny sposób dowodowe powinności skarżącego: nawet bowiem wykazanie istnienia związku koniecznego (typu conditio sine qua non) między zarzucanym naruszeniem wolności (praw) konstytucyjnych a rozstrzygnięciem, które ów skutek spowodowało, nie jest tożsame z dowodem, że przyczyną zarzucanego naruszenia jest niekonstytucyjność samego przepisu będącego prawną podstawą rozstrzygnięcia. Niezbędne jest bowiem wykazanie, że związek ten istnieje między brakiem konstytucyjności przepisu a naruszeniem prawa lub wolności” (wyrok TK z 15 października 2002 r., SK 6/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 65).



Z przedstawionych wyżej powodów, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.