Pełny tekst orzeczenia

499/5/B/2013

POSTANOWIENIE
z dnia 10 października 2013 r.
Sygn. akt Ts 216/12

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Stanisław Biernat – przewodniczący


Leon Kieres – sprawozdawca


Zbigniew Cieślak,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 maja 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.B.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 września 2012 r. (data nadania) A.B. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 3983 § 3 i art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarżący zarzucił, że wynikające z art. 3983 § 3 k.p.c. wyłączenie możliwości sformułowania w skardze kasacyjnej zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów w sytuacji, w której sąd drugiej instancji dokonał w tym zakresie odmiennych ustaleń niż sąd pierwszej instancji, narusza prawo do sądu. Stwierdził również, że niezgodne z Konstytucją jest wynikające z art. 3989 § 2 k.p.c. wyłączenie możliwości zaskarżenia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Postanowieniem z 14 maja 2013 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W odniesieniu do zarzutu niezgodności art. 3983 § 3 k.p.c. ze wzorcami kontroli wskazanymi przez skarżącego Trybunał stwierdził, że skarga jest oczywiście bezzasadna. Odwoławszy się do swojego wcześniejszego orzecznictwa, Trybunał przypomniał, że Konstytucja nie gwarantuje rozpoznania sprawy w trzech instancjach. Zasada dwuinstancyjności postępowania nie wyklucza zaś możliwości dokonania przez sąd drugiej instancji ustaleń odmiennych od tych przyjętych za podstawę orzeczenia sądu pierwszej instancji. Trybunał podkreślił, że niezależnie od tego, czy ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji i sąd drugiej instancji są takie same, czy różnią się od siebie, skarżący nie musi mieć możliwości odwołania się do Sądu Najwyższego. Wskazał również, że ustawodawca może ograniczyć dostępność skargi kasacyjnej ze względu na konieczność zapewnienia sprawnego działania rozpoznającemu ją Sądowi Najwyższemu. Służy temu między innymi wyłączenie możliwości oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów.
W odniesieniu do zarzutu niezgodności z Konstytucją art. 3989 § 2 k.p.c. Trybunał stwierdził natomiast, że skarżący nie uzyskał ostatecznego rozstrzygnięcia o swoich wolnościach i prawach. W wypadku kwestionowania zgodności z Konstytucją unormowania wyłączającego możliwość zaskarżenia danego rozstrzygnięcia skarżący musi bowiem uzyskać orzeczenie o odrzuceniu środka odwoławczego niedopuszczalnego z mocy prawa. Dopiero z nim można bowiem wiązać naruszenie prawa do zaskarżenia danego orzeczenia. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że również w tym zakresie skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Żaden z przepisów Konstytucji wskazanych przez skarżącego nie gwarantuje bowiem prawa do zaskarżenia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Stwierdził w nim, że dokonanie przez sąd drugiej instancji ustaleń faktycznych odmiennych od ustaleń poczynionych przez sąd pierwszej instancji zasadniczo pogarsza sytuację strony, na której niekorzyść wydał orzeczenie sąd drugiej instancji. Pełnomocnik wskazał, że zdaniem skarżącego niemożność oparcia skargi kasacyjnej na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów narusza art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Stwierdził również, że Trybunał nie odniósł się do zarzutu naruszenia zasady równości, wynikającego z tego, że przepisy regulujące zasady wnoszenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie zawierają wyłączenia analogicznego do tego przewidzianego w zaskarżonym art. 3983 § 3 k.p.c. Ponadto pełnomocnik podkreślił, że niesłuszne jest stanowisko Trybunału zgodnie z którym w zakresie zarzutu niezgodności z Konstytucją art. 3989 § 2 k.p.c. skarżący nie uzyskał rozstrzygnięcia, które doprowadziło do konkretyzacji naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych praw lub wolności. Takie stanowisko prowadzi bowiem do tego, że aby skutecznie zakwestionować konstytucyjność zaskarżonej regulacji należałoby wnieść niedopuszczalny z mocy ustawy środek zaskarżenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy w zaskarżonym postanowieniu, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny analizuje te zarzuty sformułowane w zażaleniu, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia, i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywane zażalenie nie zawiera żadnych argumentów, które podałyby w wątpliwość przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, przedstawione w postanowieniu z 14 maja 2013 r.
W odniesieniu do zarzutu niezgodności z Konstytucją art. 3983 § 3 k.p.c. skarżący powtórzył jedynie twierdzenia sformułowane w skardze konstytucyjnej. Nie odniósł się natomiast do argumentów przedstawionych w postanowieniu z 14 maja 2013 r. Trybunał, w obecnym składzie, stwierdza, że w postanowieniu tym prawidłowo wskazał okoliczności przemawiające za oczywistą bezzasadnością zarzutu niezgodności art. 3983 § 3 k.p.c. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Trybunał słusznie zauważył w szczególności, że skarga kasacyjna jest szczególnym – nadzwyczajnym – środkiem zaskarżenia przysługującym od prawomocnych orzeczeń sądowych, wydanych po przeprowadzeniu postępowania w dwóch instancjach. Możliwość wniesienia skargi kasacyjnej nie jest więc konstytucyjnie wymaganym elementem prawa do sądu, a ustawodawca może wąsko zakreślić zarówno katalog spraw, w których skarga taka przysługuje, jak i podstawy jej wniesienia (zob. np. wyrok TK z 30 maja 2007 r., SK 68/06, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53 oraz orzecznictwo cytowane w zaskarżonym postanowieniu).
Nie ma również uzasadnienia sformułowany w zażaleniu zarzut jakoby, Trybunał niesłusznie nie odniósł się do twierdzenia skarżącego, że art. 3983 § 3 k.p.c. narusza zasadę równego traktowania obywateli. Skarżący uzasadnia to stanowisko tym, że przepisy regulujące przesłanki wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie zawierają analogicznego do art. 3983 § 3 k.p.c. wyłączenia możliwości oparcia tej skargi na zarzutach dotyczących ustaleń faktycznych lub oceny dowodów. Trybunał, w obecnym składzie, zauważa jednak, że skarżący nie sformułował zarzutu naruszenia art. 32 Konstytucji gwarantującego zasadę równości w związku z przepisami zapewniającymi prawo do sądu. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał słusznie nie odniósł się do kwestii ewentualnego naruszenia tej zasady w niniejszej sprawie. Nie mieściła się ona bowiem w zakresie zaskarżenia. Jednocześnie Trybunał, w obecnym składzie, stwierdza, że nawet gdyby powyższe stanowisko skarżącego było związane z zarzutami sformułowanymi w skardze, to należałoby uznać, że nie znajduje ono uzasadnienia. Po pierwsze, skarga kasacyjna i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia są odmiennymi środkami prawnymi i nie można przyjąć, że osoby chcące je wnieść znajdują się w takiej samej sytuacji i muszą – zgodnie z zasadą równości – mieć możliwość oparcia każdej z tych skarg na takich samych podstawach. Po drugie, art. 4244 k.p.c. wyraźnie stanowi, że również skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie można oprzeć na zarzutach dotyczących ustalenia faktów lub oceny dowodów. Wbrew twierdzeniu skarżącego przepisy dotyczące zasad wnoszenia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia zawierają więc takie samo wyłączenie, jakie w odniesieniu do skargi kasacyjnej zostało sformułowane w zaskarżonym art. 3983 § 3 k.p.c.
Niezasadny jest również zarzut, jakoby Trybunał niesłusznie uznał, że w zakresie zarzutu niezgodności z Konstytucją braku możliwości zaskarżenia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący nie uzyskał ostatecznego rozstrzygnięcia o swoich wolnościach i prawach. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może bowiem złożyć każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone, przy czym naruszenie to musi wynikać z niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których wydano ostateczne rozstrzygnięcie o wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Załączenie takiego rozstrzygnięcia – które zostało wydane na podstawie zaskarżonych przepisów i doprowadziło do naruszenia wolności lub praw skarżącego wskazanych w skardze – jest więc, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, konieczną przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej. Dlatego o ile co do zasady wymóg wyczerpania drogi prawnej, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, obliguje skarżącego jedynie do wyczerpania zwykłych środków zaskarżenia (zob. np. postanowienia TK z 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16), o tyle w wypadku kwestionowania zgodności z Konstytucją przepisów wyłączających możliwość zaskarżenia danego rozstrzygnięcia sądu lub innego organu, musi on uzyskać orzeczenie o odrzuceniu środka odwoławczego niedopuszczalnego z mocy prawa. Dopiero z takim rozstrzygnięciem można bowiem wiązać naruszenie prawa do zaskarżenia orzeczenia (zob. np. postanowienia TK z 15 grudnia 2009 r., Ts 173/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 25 oraz 6 lipca 2011 r., 154/10, OTK ZU nr 4/B/2011, poz. 318).
Jednocześnie Trybunał zauważa, że w zażaleniu skarżący nie odniósł się do ustalenia, iż odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w powyższym zakresie uzasadniała również jej oczywista bezzasadność. Trybunał stwierdza, że także w tej części zaskarżone postanowienie jest prawidłowe.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.