Pełny tekst orzeczenia

506/5/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 5 marca 2013 r.

Sygn. akt Ts 237/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej W.Ż. w sprawie zgodności:

art. 118 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 176, art. 177 i art. 178 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 25 września 2012 r. (data nadania) W.Ż. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 118 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach sądowych) z art. 32 ust. 1, art. 176, art. 177 i art. 178 ust. 1 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono na podstawie następującego stanu faktycznego. Skarżący wniósł o zwolnienie go od kosztów sądowych i o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Postanowieniem z 16 stycznia 2012 r. (sygn. akt II C 207/11) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie – II Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ) oddalił wnioski skarżącego. W sprawie orzekał referendarz sądowy. Postanowieniem z 19 marca 2012 r. (sygn. akt j.w.) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ utrzymał w mocy w całości orzeczenie z 16 stycznia 2012 r. To rozstrzygnięcie doręczono skarżącemu 10 kwietnia 2012 r. W dniu 17 kwietnia 2012 r. skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 28 maja 2012 r. (sygn. akt II Co 1001/12) Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ – ustanowił dla skarżącego adwokata z urzędu. Pismem z 25 czerwca 2012 r. (znak: SOU/985/10363/12) Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie wyznaczyła adwokata w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Pismo to doręczono pełnomocnikowi 11 lipca 2012 r.

Skarżący zarzucił, ze referendarz sądowy – jako podmiot pozbawiony przymiotu niezawisłości – nie ma „uprawnienia do orzekania w sprawach z zakresu sprawowania wymiaru sprawiedliwości”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie uzależnione jest od spełnienia licznych warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Skarżący zakwestionował art. 118 ustawy o kosztach sądowych, zgodnie z którym „czynności w zakresie zwalniania od kosztów sądowych, przewidziane w ustawie, może wykonywać referendarz sądowy”. Istota zarzutu sprowadza się do stwierdzenia, że referendarz sądowy nie ma „uprawnienia do orzekania w sprawach z zakresu sprawowania wymiaru sprawiedliwości”.

Trybunał zwraca uwagę, że w wyroku z 12 maja 2011 r. orzekł, iż „postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych nie stanowi formy wymierzania wymiaru sprawiedliwości, lecz jest czynnością z zakresu ochrony prawnej. Nie ma zatem przeszkód, aby ustawodawca, w ramach przysługującej mu swobody legislacyjnej, powierzył orzekanie w tym zakresie organom, które nie sprawują wymiaru sprawiedliwości” (P 38/08, OTK ZU nr 4/A/2011, poz. 33; zob. również wyrok TK z 1 grudnia 2008 r., P 54/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 171). W sprawie o sygn. P 38/08 Trybunał obszernie odniósł się do kwestii konstytucyjności zakwestionowanego przez skarżącego art. 118 ustawy o kosztach sądowych. Trybunał orzekł m.in., że przepis ten jest zgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 10, art. 173 i art. 175 ust. 2 Konstytucji. Ponadto Trybunał umorzył postępowanie w zakresie zbadania zgodności tego przepisu z art. 2, art. 177, art. 178, art. 179, art. 180 i art. 181 Konstytucji.

Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że wniesiona skarga nie spełnia także jednego z warunków określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Podstawą tego środka prawnego uczyniono bowiem, po pierwsze, art. 32 ust. 1 ustawy zasadniczej, który samoistnie nie tworzy żadnego prawa ani wolności konstytucyjnej. O możliwości powoływania się na powyższy przepis Konstytucji jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie uprawnia do wniesienia skargi konstytucyjnej, wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 24 października 2001 r., wydanym w pełnym składzie (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Trybunał stwierdził w nim, iż wynikająca z art. 32 Konstytucji zasada równości jest samodzielnie jedynie zasadą ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich – „samoistnie”. „Zasada ta oznacza przede wszystkim, że wszyscy są równi „w godności, wolności i prawach”, o których w innych przepisach mówi Konstytucja, i że nie jest dopuszczalna dyskryminacja w zakresie realizacji tych wolności i praw. Równość nie ma zatem charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. W związku z powyższym możliwość powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości powinno się ograniczyć wyłącznie do przypadków wskazania konkretnego podmiotowego prawa, wolności lub obowiązku o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasadę tę naruszono.

Po drugie, podstawą skargi konstytucyjnej uczyniono także art. 177, art. 178 ust. 1 i art. 176 Konstytucji. Przepisy te wyrażają odpowiednio: zasadę sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez sądy powszechne, zasadę niezawisłości sędziowskiej oraz zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. Artykuł 177 i art. 178 ust. 1 ustawy zasadniczej tworzą wyłącznie zasady o charakterze ustrojowo-organizacyjnym, nie kreują jakichkolwiek praw podmiotowych jednostki, w związku z czym nie można ich uczynić podstawą skargi (zob. wyrok TK z 24 stycznia 2006 r., SK 52/04, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 6 i powołane tam orzeczenia TK). Wyrażona w art. 176 ust. 1 Konstytucji zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego tworzy natomiast normę gwarancyjną, dopełniając bowiem postanowienia art. 78 Konstytucji, konkretyzuje treść prawa jednostki do dwuinstancyjnego postępowania sądowego. Jest również jedną ze szczegółowych gwarancji ogólnego prawa do sądu wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji (zob. postanowienie TK z 27 maja 2009, Ts 127/07, OTK ZU nr 3/B/2009, poz. 168). Należy jednak zauważyć, że w cytowanym już wcześniej wyroku, Trybunał powoławszy się na swoje dotychczasowe orzecznictwo, orzekł, że „dla zagwarantowania jednostce prawa do sądu [w zakresie orzekania o zwolnieniu od kosztów sądowych przez referendarza sądowego] konieczne, ale jednocześnie i wystarczające, będzie zapewnienie jej możliwości zaskarżenia takiego rozstrzygnięcia organu niesądowego do sądu powszechnego lub administracyjnego, który w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych orzeknie ostatecznie”. W sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, powyższą gwarancję zachowano.

Skoro podstawą skargi skarżący uczynił przepisy ustawy zasadniczej, które nie są źródłem przysługujących mu praw i wolności, to skarga nie spełnia podstawowego warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji, co oznacza, że nie można jej przekazać do merytorycznego rozpoznania.

Wskazane wyżej okoliczności stanowią w myśl – art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2, art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 ustawy o TK – podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



W tym stanie rzeczy Trybunał orzekł jak na wstępie.