Pełny tekst orzeczenia

512/5/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 8 maja 2013 r.

Sygn. akt Ts 251/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J. T.-K. w sprawie zgodności:

art. 4 ust. 1, art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b i c, art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r., poz. 400) z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 października 2012 r. (data nadania), reprezentowana przez adwokata z urzędu J. T.-K. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność art. 4 ust. 1, art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. b i c, art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2012 r., poz. 400; dalej: ustawa o kombatantach) w zakresie, w jakim przepisy te „pozbawiają (…) osoby przymusowo zesłane z przyczyn politycznych, narodowościowych i religijnych na tereny III Rzeszy Niemieckiej, przymiotu osób represjonowanych i stosowania do nich przepisów ustawy [o kombatantach]”, z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Decyzją z 1 marca 2010 r. (nr DO III/K0908/K–1216511/2/2010) Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych utrzymał w mocy własną decyzję z 3 lutego 2010 r. (nr DO II/KO448/K–1216511/1/2010) o odmowie przyznania skarżącej uprawnień kombatanckich. Wyrokiem z 9 września 2010 r. (sygn. akt II SA/Gd 315/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę na powyższą decyzję. Wyrokiem z 2 września 2011 r. (sygn. akt II OSK 2547/10) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. Powyższe rozstrzygnięcie doręczono pełnomocnikowi skarżącej 12 października 2011 r.

Wnioskiem z 17 maja 2012 r. skarżąca wystąpiła o ustanowienie pełnomocnika w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 10 lipca 2012 r. (sygn. akt XII Co 7/12) Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku – Wydział XII Cywilny ustanowił adwokata z urzędu w celu sporządzenia skargi. Pismem z 31 lipca 2012 r. Pomorska Izba Adwokacka w Gdańsku wyznaczyła dla skarżącej pełnomocnika, o czym pisemnie poinformowano skarżącą 7 sierpnia 2012 r.

Zdaniem skarżącej zakwestionowane w skardze przepisy „naruszają art. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji (…), tj. są niezgodne z zasadami demokratycznego państwa prawa oraz równości obywateli wobec prawa, a także równego traktowania obywateli przez władze publiczne”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wnieść skargę konstytucyjną w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jak wynika z art. 46 ust. 1 tej ustawy, skargę konstytucyjną można wnieść po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej jest terminem prawa materialnego, a więc nieprzywracalnym. W swoim orzecznictwie Trybunał przyjmuje, że termin ten ogranicza w czasie możność dokonania czynności proceduralnej niezbędnej (choć niewystarczającej) do wywołania skutku materialnoprawnego w postaci stwierdzenia niezgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją. Naruszenie tego terminu uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Artykuł 48 ust. 2 ustawy o TK przewiduje ponadto, że gdy skarżący nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej, może zwrócić się do sądu rejonowego, właściwego dla jego miejsca zamieszkania, o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozpatrzenia wniosku nie biegnie trzymiesięczny termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Należy jednak podkreślić, że wystąpienie z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu powoduje jedynie zawieszenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z 25 listopada 1998 r., Ts 92/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 46 oraz 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119).

W rozpatrywanej sprawie termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął bieg 12 października 2011 r. (w dniu doręczenia pełnomocnikowi skarżącej wyroku NSA), upłynął zaś 12 stycznia 2012 r. Dla biegu tego terminu nie miało znaczenia wystąpienie przez skarżącą z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W chwili jego złożenia bowiem, tj. 17 maja 2012 r., określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK termin do wniesienia skargi konstytucyjnej został już dawno przekroczony.

W tym stanie rzeczy – na podstawie art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Niezależnie od tego Trybunał uznał za stosowne wskazać również inne argumenty uzasadniające odmowę.

Warunkiem złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Zatem w skardze konstytucyjnej trzeba wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, które zostały naruszone oraz sposób ich naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Jako podstawę skargi konstytucyjnej skarżąca wskazuje art. 32 Konstytucji i wynikające z niego prawo do równego traktowania oraz zakaz dyskryminacji. Ze względu na swój specyficzny charakter prawo to nie może być jednak samodzielną podstawą skargi konstytucyjnej. Już w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r., Trybunał wskazał, że: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast, gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

Również drugi ze wskazanych przepisów ustawy zasadniczej nie może być wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną. W swoim orzecznictwie Trybunał wielokrotnie zwracał uwagę na to, że z art. 2 Konstytucji nie wynikają dla skarżących żadne prawa podmiotowe. Normy wywodzone z tego przepisu wyznaczają jedynie standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw, nie wprowadzają zaś konkretnej wolności ani konkretnego prawa (zob. postanowienie pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, a także postanowienia z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12; 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Artykuł 2 Konstytucji może być wzorcem kontroli, lecz tylko wtedy, gdy zasady z niego płynące zostaną odniesione do tych przepisów Konstytucji, które wyrażają prawa i wolności.

W skardze konstytucyjnej skarżąca zarzuciła niezgodność zakwestionowanej normy wyłącznie z postanowieniami Konstytucji wyrażającymi zasady ogólne, a więc nie wskazała, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone. Zatem także z tego powodu – na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – należało odmówić nadania skardze dalszego biegu.



W tym stanie rzeczy Trybunał konstytucyjny orzekł jak na wstępie.