Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Andrzej Jastrzębski

Sędziowie: SO Mariola Watemborska (spr.), del. SR Beata Kopania

Protokolant: sekr. sądowy Agnieszka Sobocińska

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2013 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa T. W. i M. W.

przeciwko M. Ł.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń

na skutek apelacji powodów od wyroku Sądu Rejonowego
w Miastku z dnia 19 grudnia 2012r., sygn. akt I C 243/12

oddala apelację.

Sygn. akt IV Ca 187/13

UZASADNIENIE

Powodowie M. W. i T. W. wnieśli do Sądu Rejonowego w Miastku pozew przeciwko M. Ł., w którym zażądali usunięcia przez M. Ł. należącego do niego zbiornika ściekowego, znajdującego się częściowo na ich działce nr (...) i częściowo na działce nr (...) stanowiącej własność M. Ł.. Żądanie swoje motywowali tym, iż od 16 listopada 2011r. nie korzystają już z tego zbiornika ściekowego, bowiem użytkują swój własny zbiornik ściekowy, natomiast ten dotychczasowy nie spełnia wymogów prawa budowlanego, jest stary, grozi zawaleniem.

W odpowiedzi na pozew pozwany M. Ł. nie wyraził zgody na usunięcie przedmiotowego zbiornika, twierdził, że posiada zgodę na jego użytkowanie przez okres pięciu lat. Na dowód powyższych twierdzeń załączył protokół z dnia 18 lutego 2011 r. Nadto wskazał, iż nie stać go na wybudowanie swojego odrębnego zbiornika.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że M. i T. małżonkowie W. są właścicielami nieruchomości gruntowej zabudowanej, o numerze 8/9, położonej w miejscowości P., gm. T., dla której Sąd Rejonowy w Miastku IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

M. Ł. jest właścicielem nieruchomości gruntowej zabudowanej o numerze 8/10, położonej w miejscowości P., gm. T., dla której Sąd Rejonowy w Miastku IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Ustalił także Sąd I instancji, iż na działkach o numerach (...), położonych w miejscowości P., znajduje się obiekt budowlany w postaci zbiornika ściekowego, bezodpływowego. Obiekt ten był posadowiony jeszcze przed zakupem przedmiotowych nieruchomości przez małżonków W. i przez E. Ł., która następnie swoją nieruchomość w drodze darowizny przekazała synowi M. Ł.. Stan prawny zbiornika ściekowego nie został uregulowany w umowach sprzedaży a strony nie posiadają żadnej dokumentacji technicznej dotyczącej tego zbiornika.

Ustalono ponadto, że zbiornik jest wkopany w ziemię na głębokości około 60 cm. Około 7 metrów zbiornika znajduje się na działce nr (...) należącej do małżonków W., około 2 metry zbiornika znajdują się na działce nr (...) stanowiącej własność M. Ł..

Sąd I instancji ustalił również, że w miesiącu lutym 2011r. została przeprowadzona pięcioletnia kontrola stanu technicznego obiektu budowlanego położonego w miejscowości P. na działkach nr (...), w wyniku której stwierdzono brak prawidłowej wentylacji, brak pokryw włazów, brak włazów i stopni włazowych, nadto stwierdzono brak zabezpieczenia przed wydostawaniem się ścieków do gruntu oraz brak drogi dojazdowej do zbiornika. Zalecono wykonanie izolacji ścian wewnętrznych i zewnętrznych, osadzenie rur i pokryw włazów, oraz nawierzchni utwardzonych. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w B. decyzją z dnia 4 sierpnia 2011 r. nakazał współwłaścicielom zbiornika bezodpływowego M. Ł., M. W. i T. W. wykonanie wskazanych w decyzji robót budowlanych w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości do dnia 31 grudnia 2011 r., a także zakazał użytkowania ww. obiektu do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.

Sąd Rejonowy ustalił następnie, iż do dnia 16 listopada 2011r. właściciele obu nieruchomości wspólnie korzystali z przedmiotowego zbiornika ściekowego, jednak małżonkowie W. na swojej działce nr (...) posadowili nowy zbiornik ściekowy i od dnia 16 listopada 2011 r. nie korzystają ze spornego zbiornika. Obecnie jest on użytkowany jedynie przez mieszkańców nieruchomości gruntowej zabudowanej o nr 8/10, choć powodowie nie dokonali żadnego demontażu w zakresie połączenia budynku posadowionego na ich nieruchomości ze zbiornikiem ściekowym.

Ustalono ponadto, że w dniu 20 czerwca 2012 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w B. wydał tytuł wykonawczy w stosunku do M. Ł., M. W. i T. W. celem przymusowego wyegzekwowania obowiązków nałożonych decyzją z dnia 4 sierpnia 2011 r.

Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy w Miastku wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. oddalił powództwo w całości, obciążając powodów solidarnie kosztami procesu.

Sąd Rejonowy poszukiwał podstawy prawnej dla żądania powodów, mając na uwadze to, że w toku procesu domagali się oni usunięcia przez pozwanego z ich nieruchomości zbiornika ściekowego bezodpływowego. Wskazywali, iż roszczenie swoje wywodzą z prawa własności, albowiem przedmiotowy zbiornik znajduje się częściowo na ich nieruchomości tj. działce o nr (...), stanowiącej ich własność.

Zwrócił więc uwagę Sąd Rejonowy, że ochronę prawa własności przewidują roszczenia z art. 222 kc, których odrębność wynika z rodzaju dokonanego naruszenia. Pierwsze z nich, uregulowane w § 1, powstaje w razie bezprawnego pozbawienia właściciela posiadania rzeczy, drugie zawarte § 2, powstaje w razie innego bezprawnego wkroczenia w sferę uprawnień właściciela.

Uznał przy tym Sąd I instancji, że w niniejszej sprawie nie nastąpiło pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, a tym samym należało uznać, iż powodowie swoje roszczenie opierają na art. 222 § 2 kc.

Roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 kc. obejmuje natomiast żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazania dalszych naruszeń, jeżeli okoliczności sprawy świadczą o tym, że należy się liczyć z powtarzającymi się naruszeniami. Podkreślił przy tym Sąd Rejonowy, iż powodowie, w toku procesu powodowie żądali konsekwentnie usunięcia przez pozwanego przedmiotowego zbiornika z ich nieruchomości i w takim też zakresie Sąd rozpoznawał zasadność roszczenia powodów.

Zdaniem Sądu Rejonowego kwestią bezsporną w sprawie było to, że powodowie są właścicielami działki gruntu nr (...), a pozwany jest właścicielem działki gruntu o nr 8/10. Kwestią również bezsporną między stronami było, iż przedmiotowy zbiornik ściekowy, bezodpływowy wkopany jest w ziemię i częściowo posadowiony jest na działce powodów, a częściowo na działce pozwanego. Nie podlegało także wątpliwości, że przedmiotowy zbiornik nie został posadowiony przez żadną ze stron postępowania, gdyż taki stan istniał już przed uzyskaniem praw właścicielskich przez strony postępowania, a stan prawny zbiornika nie został uregulowany w umowach sprzedaży.

Wobec powyższego, zdaniem Sądu Rejonowego należało rozważyć, czy powodowie w ustalonym stanie faktycznym mogą żądać od pozwanego usunięcia zbiornika ściekowego w ramach roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, bądź też zaniechania naruszeń. Sąd doszedł do wniosku, iż na gruncie niniejszej sprawy, roszczenie powodów o przywrócenie stanu zgodnego z prawem poprzez nakazanie pozwanemu usunięcia zbiornika ściekowego, nie mogło zostać uwzględnione, gdyż jak ustalono, bezspornym w sprawie było, iż przedmiotowy zbiornik nie został posadowiony na przedmiotowych działkach przez pozwanego. Taki stan istniał jeszcze przed nabyciem praw właścicielskich do nieruchomości przez obie strony i w takim też stanie strony nieruchomości zakupiły. Zauważył przy tym Sąd I instancji, że przedmiotowy zbiornik ściekowy – choć używany obecnie jedynie przez pozwanego - stanowił i nadal stanowi współwłasność stron postępowania, niezależnie od tego, czy jest użytkowany przez powodów, czy też nie.

W ocenie Sądu Rejonowego przedmiotowy zbiornik ściekowy stanowi część składową nieruchomości, na której się znajduje. Jest on zbiornikiem ściekowym służącym do gromadzenia nieczystości odprowadzanych zarówno z budynku posadowionego na nieruchomości gruntowej o nr 8/9, jak i na nieruchomości gruntowej o numerze 8/10. Nie można przy tym uznać, iż połączenie przedmiotowego zbiornika z budynkami posadowionym na ww działkach gruntu miało na celu przemijający użytek. Przedmiotowe połączenie istniało odkąd pamiętają właściciele nieruchomości, nadto brak twierdzeń stron, ażeby kiedykolwiek czynione były ustalenia co do czasowości takiego rozwiązania. Ponadto jak wynika z twierdzeń stron wyrażonych w przedmiotowej sprawie nie nastąpił żaden demontaż w zakresie połączenia ze zbiornikiem ściekowym, a w zakresie pojęcia „odłączenie” którym posługiwała się powódka rozumieć należało jedynie fakt zaprzestania korzystania w tego zbiornika, co nie stoi na przeszkodzie, aby w każdej chwili ponownie z niego korzystać.

Mając na uwadze powyższe rozważania, w ocenie Sądu Rejonowego przedmiotowy zbiornik ściekowy, bezodpływowy stanowi współwłasność właścicieli działek gruntu o nr 8/9 i 8/10, jako część składowa tych nieruchomości wobec czego roszczenie powodów o nakazanie usunięcia zbiornika z ich nieruchomości w ramach żądania zaniechania naruszeń, nie mogło zostać uwzględnione, albowiem przedmiotowy zbiornik stanowi również ich współwłasność. W taki też sposób przedmiotowy zbiornik został zdefiniowany w decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w B. z dnia 4 sierpnia 2011 r, gdzie zbiornik został objęty pojęciem obiektu budowlanego, a strony postępowania zostały określone jako jego współwłaściciele.

W pkt 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 2 kpc, uznając, iż koszty postępowania ponosi strona przegrywająca proces.

Z takim stanowiskiem Sądu Rejonowego nie zgodzili się powodowie wnosząc apelację, w której zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.  naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 321 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym przyjęciu, że roszczenie w kształcie przedstawionym przez powodów, tj. nakazanie pozwanemu usunięcia zbiornika ściekowego z ich nieruchomości, uniemożliwia Sądowi rozstrzygnięcie sprawy w oparciu o inny przepis niż przepis art. 222 § 2 k.c., co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa, podczas gdy związanie granicami żądania pozwu nie wyklucza uwzględnienia przez Sąd niewyraźnego lub niewłaściwie sformułowanego żądania pozwu, jeżeli tylko da się ustalić rzeczywistą wolę powoda;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj.

- przepisu art. 222 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie w sprawie, podczas, gdy ustalony stan faktyczny nie dawał podstaw do jego zastosowania;

- przepisu art. 199 k.c. poprzez jego niezastosowanie, podczas, gdy ustalony stan faktyczny sprawy uzasadniał jego zastosowanie.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelacje wniósł o jej oddalenie, podnosząc, że wola powodów została w pozwie wyrażona w sposób jasny, a sąd nie jest władny decydować samodzielnie, o tym jakie powinno być roszczenie powodów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powodów jako bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zauważyć należy, że Sąd Rejonowy, orzekający w niniejszej sprawie, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, trafnie oceniając przy tym zgromadzone w sprawie dowody. Z treści zebranego materiału dowodowego Sąd I instancji wyprowadził właściwe ustalenia i wnioski, w oparciu o które prawidłowo zastosował normy prawa materialnego, zaś sposób procedowania w sprawie odpowiadał wymogom określonym w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, tym samym Sąd Okręgowy w całej rozciągłości przyjmuje ustalenia i wnioski Sądu meriti jako własne (art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c.).

Wbrew twierdzeniom apelujących powodów Sąd I instancji nie dopuścił się, ani naruszenia przepisów postępowania, ani też naruszenia prawa materialnego, których naruszenie zarzucają mu apelujący.

W myśl art. 321 § 1 kpc Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. W ocenie Sądu Okręgowego nie może być wątpliwości co do tego, że powodowie w jasny i precyzyjny sposób w pozwie wskazali czego się domagają występując do sądu - domagali się od pozwanego usunięcia z ich posesji „szamba”. Na pierwszym terminie rozprawy powodowie podtrzymali żądanie pozwu, podnosząc, że pozwany jest ze swoim szambem na ich posesji.

Związanie sądu granicami żądania nie oznacza co prawda, że sąd jest związany w sposób bezwzględny samym sformułowanie żądania. Jeżeli bowiem treść żądania sformułowana jest niewłaściwie, niewyraźnie lub nieprecyzyjnie Sąd może, a nawet ma obowiązek odpowiednio je zmodyfikować, jednakże zgodnie z wolą powoda i w ramach podstawy faktycznej powództwa. Oczywiście ingerencja Sądu w tym zakresie nie może być zbyt daleko idąca. W takim bowiem przypadku chodzi wyłącznie o nadanie objawionej w treści pozwu woli powoda poprawnej jurydycznie formy (wyrok SN z dnia 28 czerwca 2007 r., IV CSK 115/07, Lex nr 358817).

Skoro jednak, jak zaznaczono wyżej, powodowie wnieśli pozew, wszczęli zatem sporne postępowanie procesowe z pozwanym, domagając się nakazania pozwanemu określonego działania, zbyt daleko idące byłoby oczekiwanie od sądu orzekającego, zmiany trybu postępowania procesowego zainicjowanego przez powodów na postępowanie nieprocesowe zmierzające do uregulowania kwestii związanych z rzeczą wspólną. W żadnym bowiem momencie trwania postępowania przed Sądem I instancji powodowie nie wyrazili woli uzyskania rozstrzygnięcia sądu, o którym mowa w treści art. 199 kodeksu cywilnego. W takiej sytuacji nie można obecnie czynić Sądowi I instancji zarzutu niewłaściwego zastosowania art. 321 § 1 kpc.

Mając natomiast na uwadze to, że Sąd I instancji wydał orzeczenie, w zakresie, który był objęty żądaniem pozwu ( jego podstawą faktyczną), w ocenie sądu II instancji nie doszło do naruszenia prawa materialnego, którego naruszenie zarzucają powodowie.

Sąd I instancji w sposób bardzo szczegółowy i jasny uzasadnił, dlaczego w jego ocenie podstawę żądania sformułowanego przez powodów w pozwie należy upatrywać w treści art. 222 § 2 kc i dlaczego ich żądanie jest niezasadne. Powodowie w trakcie całego postępowania nie twierdzili, że przedmiotowy zbiornik ściekowy stanowi współwłasność ich i powoda wobec czego domagają się zniesienia tej współwłasności czy też w inny sposób uregulowania sposobu korzystania z niego w ramach ustalenia sposoby współkorzystania z rzeczy wspólnej.

Zauważyć natomiast należy, że to powodowie zgodnie z treścią art. 187 § 1 kpc obowiązani byli złożyć pozew, który winien dokładnie określać żądanie, z przytoczeniem okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Taki pozew powodowie złożyli i wbrew obecnym twierdzeniom apelujących, z tych okoliczności nie sposób wnioskować, iż powodowie, występując do sądu zamierzali uregulować kwestię współwłasności rzeczy wspólnej.

Mając na uwadze powyższe apelacja powodów jako bezradna na podstawie art. 385 kpc podlegała oddaleniu.