Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA w SO Stanisław Stankiewicz (spr.)

Sędziowie: SSO Elżbieta Krupińska

SSR del. Tomasz Kałużny

Protokolant: Bożena Radziusz

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2013 roku w Białymstoku

sprawy z powództwa B. P.

przeciwko (...)w B.

o przywrócenie do pracy oraz zapłatę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy

na skutek apelacji (...)w B.

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 21 grudnia 2012 roku sygn. akt VI P 29/12

I.  Zmienia zaskarżony wyrok i oddala powództwo.

II.  Odstępuje od obciążania powódki kosztami procesu.

sygnatura akt V Pa 28/13

UZASADNIENIE

Powódka B. P.w pozwie skierowanym przeciwko (...)w B.domagała się przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz zasądzenia kwoty 4.141,20 zł tytułem wynagrodzenia za jeden miesiąc pozostawania bez pracy.

Pozwana (...)w B.wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy w Białymstoku, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 21 grudnia 2012 r. przywrócił powódkę B. P.do pracy w pozwanej (...)w B.na dotychczasowych warunkach pracy i płacy; zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.141,20 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy; zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 510 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Białymstoku kwotę 2.663 zł tytułem opłaty od pozwu, od której powódka była zwolniona.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, że B. P.od 1 września 1992 r. była zatrudniona w Państwowej Filharmonii w B.najpierw na podstawie umowy o pracę zawartej na okres próbny, a następnie od dnia 1 grudnia 1992 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku organizatora pracy artystycznej w Biurze Koncertowym. Sejmik Województwa (...)uchwałą nr XXIX 339/05 z dnia 27 czerwca 2005 r. utworzył (...)w B.– następcę prawnego (...)w B., współprowadzoną wspólnie z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Strony umowy o pracę zmieniły z dniem 1 listopada 2007 r. stanowisko pracy powódki na stanowisko specjalisty do spraw organizacji pracy artystycznej, a z dniem 1 listopada 2009 r. na stanowisko specjalisty do spraw organizacji pracy artystycznej i edukacji muzycznej. Edukacjamuzyczna dzieci i młodzieży przez wiele lat była realizowana poprzez edukacyjne audycje muzyczne, skierowane do odbiorców zamieszkałych nie tylko w B., ale również na terenie całego województwa (...), a wcześniej (...). Organizacją edukacji muzycznej dzieci i młodzieży w formie narzuconej przez pracodawcę powódka zajmowała się samodzielnie przez wiele lat.

Dotychczasowy dyrektor (...) (...) M. N.został odwołany w dniu 6 kwietnia 2011 r. Stanowisko p. o. dyrektora pozwanej Opery objął G. P. (1), który sprawował przedmiotową funkcję do dnia 6 lipca 2011 r. Tymczasowy kierownik pozwanej placówki w dniu 16 czerwca 2011 r. powierzył dotychczasowej pracownicy portierni i szatni – I. M.z dniem 1 lipca 2011 r. nowe stanowisko, a mianowicie referenta do spraw organizacji pracy artystycznej i edukacji muzycznej. I. M.otrzymała niemalże identyczny pisemny zakres czynności, jaki obowiązywał powódkę. Zdaniem Sądu Rejonowego nowe stanowisko, które objęła I. M.było identyczne i równorzędne do tego, które zajmowała B. P.. Świadczył o tym nie tylko identyczny charakter wykonywanych czynności, ale również umiejscowienie przedmiotowego stanowiska w strukturze organizacyjnej pozwanej instytucji.

Pracodawca zwrócił się 20 grudnia 2011 r. do zakładowych organizacji związkowych, w szczególności do Związku Zawodowego (...), Muzyków I Pracowników(...)w B., którego członkiem była powódka z zawiadomieniem o zamiarze wypowiedzenia B. P.umowy o pracę z uwagi na likwidację jej stanowiska pracy w związku z zaprzestaniem organizowania edukacyjnych audycji muzycznych. Obie zakładowe organizacje związkowe wyraziły w dniu 23 i 27 grudnia 2011 r. negatywną opinię na temat zamiaru pracodawcy. Zakład pracy w dniu 28 grudnia 2011 r. wypowiedział powódce umowę o pracę podając jako przyczynę podjętej decyzji likwidację stanowiska pracy specjalisty do spraw organizacji pracy artystycznej i edukacji muzycznej w DzialeOrganizacji Pracy Artystycznej i Impresariatuz powodu zaprzestania organizowania edukacyjnych audycji muzycznych przez pozwaną Filharmonię. Powódka w chwili wręczania wypowiedzenia umowy o pracę nie została poinformowana, nawet ustnie, o kryteriach, które miały decydować o tym, że to właśnie ona, a nie druga organizatorka edukacji muzycznej dzieci i młodzieży została wytypowana do zwolnienia. Stosunek pracy powódki ustał z dniem 31 marca 2012 r. Pozwana instytucja kultury do chwili obecnej realizuje statutowy obowiązek edukacji muzycznej dzieci i młodzieży, chociażby w postaci otwartych prób generalnych, poniedziałków muzycznych, warsztatów edukacyjnych lub edukacyjnych audycji muzycznych dla przedszkolaków w formie bajek muzycznych. Ostatnie miesięczne wynagrodzenie powódki, liczone jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy wynosiło 4.141,20 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że działanie pracodawcy, wręczającego powódce w dniu 28 grudnia 2011 r. wypowiedzenie umowy o pracę było wadliwe zarówno od stromy formalnej, jak i faktycznej. W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie doszło do fikcyjnej likwidacji stanowiska pracy powódki. B. P.wciąż pracowałaby w pozwanej placówce w DzialeOrganizacji Pracy Artystycznej i Impresariatu, gdyby pracodawca miesiąc przed wprowadzeniem w życie zmiany koncepcji realizacji edukacji muzycznej dzieci i młodzieży, skutkującej 4 miesiące później redukcją zatrudnienia wśród organizatorek edukacji muzycznej, nie wprowadził do ówczesnego Biura Koncertowego zupełnie nowej i niedoświadczonej pracownicy – dotychczasowej szatniarki i portierki I. M.. Powódka nie została zwolniona dlatego, iż źle wykonywała swoje obowiązki, ale dlatego, iż zabrakło dla niej pracy z uwagi na zmniejszenie ilości czynności w związku z rezygnacją z prowadzenia edukacyjnych audycji muzycznych na rzecz otwartych prób generalnych. Ktoś musiał jednak nadal zajmować się organizacją edukacji muzycznej dzieci i młodzieży. Tą osobą według zapewnień kierownika DziałuImpresariatu S. L.została I. M.. Gdyby I. M.nie pojawiła się w Biurze Koncertowym, przekształconym następnie w DziałOrganizacji Pracy Artystycznej i Impresariatu, to istniałyby czynności, które mogłaby wykonywać powódka. Tak jednak się nie stało, ponieważ pozwany pracodawca uznał za celowe zwolnienie z pracy jednej osobę, by stworzyć możliwość dalszego zatrudnienia w przedmiotowym dziale zupełnie nowej osobie. Zdaniem Sądu I instancji pracodawca działał w sposób przemyślany i z premedytacją. Przecież ilość obowiązków związana z odstąpieniem od organizowania edukacyjnych audycji muzycznych na rzecz otwartych prób generalnych nie zmniejszyła się w grudniu 2011 r., ale już z początkiem września 2011 r. W takim razie można zadać pytanie dlaczego pozwany zakład pracy przy ewidentnym zmniejszeniu obciążenia pracą nie wręczył powódce wypowiedzenia umowy o pracę na początku września 2011 r. W ocenie Sądu pozwany pracodawca obawiał się, iż wypowiedzenie powódce umowy o pracę, w sytuacji pozostawienia na równorzędnym stanowisku wykonującej pracę raptem od kilku dni zupełnie niedoświadczonej organizatorki edukacji muzycznej, stanowiłoby zbyt jaskrawy przykład fikcyjnej likwidacji stanowiska pracy powódki. Odwleczenie decyzji pracodawcy w czasie nie uchroniło go przed ujawnieniem faktycznej przesłanki, jaką kierował się wypowiadając B. P.umowę o pracę. Tą przesłanką było umożliwienie I. M.zajęcia stanowiska powódki. Tego rodzaju stan nie może znajdować akceptacji.

W ocenie Sądu Rejonowego nawet gdyby przyjąć, iż w niniejszej sprawie nie mieliśmy do czynienia z fikcyjną likwidacją stanowiska pracy powódki, to pisemna przyczyna wskazana w wypowiedzeniu umowy o pracę została sformułowana w sposób zbyt ogólnikowy, co naruszyło art. 30 § 4 kp. Pozwane Centrum powinno było podać na piśmie poza likwidacją stanowiska kryteria, które pozwoliły zakładowi pracy wytypować właśnie powódkę spośród 2 organizatorek edukacji muzycznej dzieci i młodzieży do zwolnienia. Pracownik ma prawo dowiedzieć się z wręczonego mu pisemnego wypowiedzenia umowy o pracę, a nie z prowadzonego po jego otrzymaniu prywatnego dochodzenia dlaczego to właśnie on, a nie jeden z 2 organizatorów, otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę. Przecież wypowiedzenie o takiej treści, jakie w dniu 28 grudnia 2011 r. otrzymała powódka, pomimo, iż jest to decyzja w indywidualnym stosunku pracy, można było równie dobrze wręczyć drugiej organizatorce. Pracodawca dokonując wypowiedzeń umów o pracę w trybie art. 10 ustawy o zwolnieniach grupowych, by nie narazić się na naruszenie art. 30 § 4 kp, musi wskazywać jako elementarną część przyczyny wypowiedzenia kryteria doboru pracownika do zwolnienia, o ile przedmiotowe zwolnienie dotyczy osoby wchodzącej w skład co najmniej dwuosobowej grupy zawodowej lub stanowiskowej, podlegającej redukcji.

Zdaniem Sądu Rejonowego wszelkie czynniki przemawiały za pozostawieniem w zatrudnieniu powódki, w szczególności jej wieloletnie doświadczenie w pracy organizatora edukacji muzycznej dzieci i młodzieży, przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek doświadczenia w tym zakresie jej koleżanki oraz posiadanie przez I. M.innych źródeł utrzymania, podczas gdy samotna powódka tracąc pracę pozostawała bez jakichkolwiek środków do życia.

Sąd I instancji przywrócił powódkę do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy z uwagi na fakt, iż pracodawca podał przyczynę nieuzasadnioną, a w przypadku uznania, iż przyczyna wskazana w wypowiedzeniu umowy o pracę nie była fikcyjna, to naruszył art. 30 § 4 kp, przez zbyt ogólnikowe oznaczenie przyczyny. Ponadto Sąd uznał, że B. P.na podstawie art. 47 kp będzie przysługiwać kwota 4.141,20 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem podjęcia pracy. Sąd zasądził od pozwanej (...)na rzecz powódki kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za prowadzenie wygranej sprawy w zakresie przywrócenia do pracy i kwotę 450 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za prowadzenie wygranej sprawy w zakresie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana (...)w B.zaskarżając go w całości zarzuciła:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art 45 § 1 w zw. z art. 30 § 4 Kodeksu pracy poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że wypowiedzenie powódce umowy o pracę było nieuzasadnione;

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że:

a) wypowiedzenie powódce umowy o pracę było elementem długotrwałego procesu mającego na celu stworzenie innej pracownicy pozwanego - tj. I. M.- etatu w dziale, w którym zatrudniona była powódka podczas, gdy ustalenie to nie wynikało bezpośrednio z żadnego przeprowadzonego w sprawie dowodu,

b) powódka w chwili wypowiedzenia jej umowy o pracę wykonywała identyczną pracę co I. M., gdy w istocie I. M.w grudniu 2011 r. rozpoczęła organizację warsztatów edukacyjnych towarzyszących spektaklowi (...), której to czynności powódka w ogóle nie wykonywała,

c) pracodawca nie przeprowadzał oceny pracy powódki i I. M., gdy tymczasem z zeznań przełożonych powódki wynikało, że taka ocena była przeprowadzana;

3) naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na dokonaniu oceny dowodów w sposób niewszechstronny oraz sprzeczny z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, prowadzące do uznania, że przyczyną wypowiedzenia powódce umowy o pracę nie była likwidacja jej stanowiska pracy, pomimo, że pozwany nie zatrudnił na miejsce powódki żadnego innego pracownika;

4) naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: art. 21 Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 130 ³ § 2 kpc w zw. z art. 35 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm.) - przez ich niezastosowanie w sprawie, a przez to zaniechanie zliczenia wartości dochodzonych kilku roszczeń przez powódkę i zaniechanie wezwania powódki do uiszczenia opłaty stosunkowej pomimo, że wartość przedmiotu sporu przekroczyła kwotę 50.000,- zł.

Wskazując na powyższe strona pozwana wnosiła o:

1) zmianę wyroku Sądu Rejonowego w i oddalenie w całości powództwa powódki B. P. ewentualnie

2) uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania, a ponadto wnosiła o:

3) zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania za I i II instancję z uwzględnieniem kosztów zastępstwa radcowskiego według norm przepisanych.

Powódka w odpowiedzi na apelację wnosiła o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja (...)w B.jest zasadna.

Sąd Rejonowy uznał, że jedynym logicznym uzasadnieniem podjętej 16.06.2011 r. decyzji o zmianie od 1 lipca stanowiska pracy I. M. i zakresu jej obowiązków był zamiar wprowadzenia do komórki zajmującej się pracą artystyczną i impresariatem nowej pracownicy i chęć jak najszybszego zwolnienia powódki. Taki wniosek byłby uzasadniony pod warunkiem istnienia podstawy do uznania, że p.o. dyrektora G. P. wiedział, kto zostanie nowym dyrektorem a na dodatek znał jego plany dotyczące organizacji edukacji muzycznej. R. S. objął tę funkcję od 1.08.2011 r. a po miesiącu ogłosił, że edukacja muzyczna dzieci i młodzieży będzie polegała na ich udziale w próbach generalnych chóru i orkiestry. W okresie od września do grudnia 2011 r. odbyło się 12 takich prób.

Oświadczenie o rozwiązaniu z powódką umowy o pracę za wypowiedzeniem zostało złożone jej 28.12.2011 r. Pracodawca miał więc dostatecznie dużo czasu aby przyjrzeć się obciążeniu poszczególnych pracowników. W oświadczeniu została wskazana przyczyna jego złożenia – likwidacja stanowiska pracy z powodu zaprzestania organizowania edukacyjnych audycji muzycznych. Na podstawie zebranych przez Sąd Rejonowy dowodów nie ulega wątpliwości, że doszło do takiego zaprzestania. W tej sytuacji dotychczasowe kontakty powódki i doświadczenie przynajmniej częściowo straciły swoje znaczenie.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji stanowczo za dużo uwagi poświęcił przeszłości a za mało teraźniejszości. O terminach prób na pewno nie decydowała powódka. Do jej obowiązków należało zorganizowanie publiczności. Do tego nie potrzebne już były kontakty z muzykami ani właścicielami sal poza B.. W tej sytuacji zarzut dotyczący istnienia rzekomego planu pozbycia się powódki Sąd Okręgowy uznał za zasadny. Na pewno przeniesienie I. M.z szatni do komórki zajmującej się promocją sztuki mogło mieć związek z faktem, że przez pewien okres obowiązki dyrektora pełnił muzyk. Z akt osobowych I. M.wynika, że urodziła się w (...)r. W (...) B.jako wiolonczelistka pracowała od 1979 r. do końca stycznia 2003 r. Od 1.02.2003 r. była zatrudniona na stanowisku szatniarki. Sąd Okręgowy wyrokiem z 12.05.2003 r. przyznał jej prawo do renty od 4.02.2003 r. O/ZUS stosowną decyzję dotyczącą wysokości świadczenia wydał 13.06.2003 r. Dopiero w czerwcu 2010 r. lekarz orzecznik uznał ją za trwale częściowo niezdolną do pracy. Chronologia zdarzeń wskazuje na zmianę stanowiska pracy przed nabyciem prawa do renty. W kwestionariuszu osobowym I. M.podała, że ukończyła Akademię (...)w W.Filię w B.w 1984 r. Ma więc wyższe wykształcenie artystyczne. Powódka również legitymuje się wyższym wykształceniem, ale jest 9 lat młodsza od I. M.. Jedynym jej pracodawcą była pozwana (...). Sąd Rejonowy uznał, że likwidacja stanowiska pracy powódki była ewidentnie fikcyjna. Chwilę później jednak sam sobie zaprzeczył uznając, że powódki „nie została zwolniona dlatego, iż źle wykonywała swoje obowiązki, ale dlatego, iż zabrakło dla niej pracy z uwagi na zmniejszenie ilości czynności w związku z rezygnacją z prowadzenia edukacyjnych audycji muzycznych na rzecz otwartych prób generalnych”. W domyśle, gdyby I. M.nadal była szatniarką, to powódka miałaby pracę. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku wskazuje na odwleczenie w czasie przez pracodawcę decyzji o zwolnieniu powódki z pracy. Uczynił to rzekomo aby ukryć zamiar likwidacji jej stanowiska. Takie stanowisko jest bezpodstawne. Na pewno priorytetem nowego dyrektora były sprawy związane z działalnością (...)jako placówki artystycznej a nie kwestie personalne. Osoba ubiegająca się o takie stanowisko musi przedstawić odpowiednim organom swoją wizję działania i prowadzenia placówki. Jednym z elementów wizji była rezygnacja z dotychczasowych form edukacji muzycznej. I. M.nie miała z tym nic wspólnego. Nie ulega wątpliwości, że alternatywne dla zwolnienia powódki byłoby zwolnienie I. M..

Sąd Okręgowy nie zgadza się z poglądem sądu I instancji dotyczącym niewskazania w sposób jasny i zrozumiały przyczyny wypowiedzenia. Na pewno zakład pracy nie ma pełnej swobody przy podejmowaniu decyzji komu złożyć takie oświadczenie, ale nie może też być całkowicie pozbawiony jej. W przypadku 2 osób konkurujących o jedno stanowisko pracy opracowanie regulaminu zwolnień lub kryteriów jest zupełnie niepotrzebne. Pracodawca mógłby np. podać, że weźmie pod uwagę wiek lub zakładowy staż pracy. W ten sposób od razu wskazałby swego faworyta do zwolnienia.

Według Sąd Rejonowego wszelkie czynniki przemawiały za pozostawieniem powódki. Jednak tak naprawdę na jej korzyść przemawia wieloletnia praca przy organizacji imprez muzycznych. Z takim doświadczeniem na pewno poradziłaby sobie także z nowymi obowiązkami. Według pracodawcy także I. M. nie będzie miała z nimi problemów. Niewątpliwie jest osobą elastyczną. To, że ma rentę, czyli dodatkowe źródło dochodów nie może być argumentem na jej niekorzyść. Sąd Rejonowy całkowicie pominął wyraźną różnicę wysokości wynagrodzenia obu kobiet. Powódka od 1.10.2011 r. pobierała wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3480 zł a I. M. tylko 2080 zł. Takiej różnicy na pewno nie wyrównywało świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Aczkolwiek kwestia finansowana nie została podana jako mająca wpływ na decyzję o wypowiedzeniu, to nie należy zapominać, że edukacja muzyczna w poprzedniej formie była kosztowna.

W ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana w apelacji powołała się na zarzuty skutecznie podważające zasadność zaskarżonego wyroku.

Z tego względu na mocy art.386 § 1 kpc należało go zmienić i powództwo oddalić. O kosztach procesu za II instancję Sąd orzekł na podstawie art.102 kpc.