Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Irena Prochowicz

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2013 roku w Białymstoku

sprawy J. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania J. Ł. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 29 stycznia 2013 roku

Nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje J. Ł. (1) od dnia 1 stycznia 2013 roku prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

II.  Orzeka, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

sygn. akt V U 344/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.01.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania J. Ł. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach,
z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227
ze zm.). W uzasadnieniu decyzji wskazał, że wnioskodawca nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca
ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury oraz nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia:

- od 1.10.1980 r. do 30.11.1991 r. w (...) Związku Spółek (...)
na stanowisku kierownika grupy robót, kierownika robót,

- od 1.02.1992 r. do 14.04.1993 r. oraz od 15.06.1993 r. do 31.08.1997 r.
w (...) Związku Spółek (...) na stanowisku kierownika robót, kierownika grupy robót – z uwagi na brak świadectw wykonywania pracy
w szczególnych warunkach wystawionych przez zakłady pracy.

Wnioskodawca J. Ł. (1) złożył odwołanie od tej decyzji. Kwestionując ustalenia organu rentowego, wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. Wskazał, że w zakwestionowanych przez ZUS okresach wykonywał prace w szczególnych warunkach, na stanowiskach kierowniczych, kierując pracownikami zatrudnionymi na stanowiskach pracowników fizycznych. Do zadań zakładów pracy, w których pracował, należała melioracja gruntów polegająca na konserwacji i renowacji istniejących urządzeń melioracyjnych, budowa i przebudowa przepustów, mostów, urządzeń piętrzących – zastawek, jazów, urządzeń sieci drenarskich z budowlami. Prace obejmowały teren całego województwa i w tym zakresie wykonywał on nadzór nad brygadami roboczymi. Była to praca w terenie, przez 6 dni w tygodniu
po 8-12 godzin dziennie, przez cały rok. Nadzór polegał na dopilnowaniu prawidłowego wykonania wszystkich robót technicznych zgodnie z planami. Osobiście nadzorował prace będąc razem z robotnikami w rowach, rozkopach, przy pracach zbrojeniowych i betonowaniu. Była to praca na terenach bagnistych, w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych a z uwagi
na odpowiedzialność za ludzi i sprzęt, wymagająca dużej odporności psychicznej. Przez cały okres zawodowy, mimo zmieniających się pracodawców, wnioskodawca wykonywał taką samą pracę. Wskazał ponadto,
że rozwiąże stosunek pracy z dniem stwierdzenia uprawnień do emerytury.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołał się na argumentację taką, jak w zaskarżonej decyzji, przy czym pominął okoliczność dotyczącą nierozwiązania przez wnioskodawcę stosunku pracy.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

J. Ł. (1)urodził się (...)r. Ukończył Technikum (...) (...)w B.i 4.05.1971 r. uzyskał tytuł technika melioracji wodnych w zakresie specjalności melioracji wodnych – k. 6 akt osobowych.
Na dzień 1.01.1999 r. posiada udokumentowany i udowodniony przed organem rentowym ogólny staż pracy wynoszący 27 lat 3 miesiące i 17 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 8 lat i 25 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Jest zatrudniony na stanowisku kierownika budowy w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o.w B..

Dnia 31.12.2012 r. złożył wniosek o emeryturę, po rozpoznaniu którego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 29.01.2013 r. wydał decyzję, obecnie zaskarżoną, którą odmówił mu prawa do emerytury w wieku obniżonym,
z uwagi na nieudokumentowanie rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury oraz brak udowodnionego,
co najmniej piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest
w art. 32 ustawy z dnia l7 grudnia l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227
ze zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną. Ustawa ta, w przepisach przejściowych, zawiera szczególną regulację dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 1.01.1999 r.

Przepis art. 184 ustawy emerytalnej przewiduje prawo do wcześniejszej emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33,
39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. 1.01.1999 r. osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący
co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym,
za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom spełniającym powyższe warunki przysługuje prawo do emerytury, ustala się zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej na podstawie przepisów dotychczasowych tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) zwanego dalej rozporządzeniem. Zgodnie z §4 rozporządzenia, pracownik,
który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach. Stosownie do treści §2 ust. 1 i 2 rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy,w których praca w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy,
na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac
w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia,
lub w świadectwie pracy - §2 ust. 2.

Stosownie do treści §19 ust. 1 rozporządzenia, przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w §2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia.
W ust. 2 wskazano, że prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32,
poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach,
o których mowa w §4.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę zarówno określonego wieku emerytalnego jak i ogólnego stażu zatrudnienia; nie przystąpił on do otwartego funduszu emerytalnego. Ponadto
od dnia 1.01.2013 r. został zniesiony wymóg rozwiązania stosunku pracy-
w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Kwestią sporną pozostawało zatem posiadanie przez wnioskodawcę
15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał jako okres pracy wykonywanej w takich warunkach 8 lat i 25 dni w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B..

Nie uznał jako zatrudnienia w warunkach szczególnych okresu pracy wnioskodawcy:

- od 1.10.1980 r. do 30.11.1991 r. w (...) Związku Spółek (...)
na stanowisku kierownika grup robót, kierownika robót,

- od 1.02.1992 r. do 14.04.1993 r. oraz od 15.06.1993 r. do 31.08.1997 r.
w (...) Związku Spółek (...) na stanowisku kierownika robót, kierownika grupy robót – z uwagi na brak świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionych przez zakłady pracy.

Powyższe okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze i na wskazanych wyżej stanowiskach wynikają ze świadectw pracy wystawionych przez (...) Związek Spółek (...) w B. w dniu 2.12.1991 r.– k. 6 akt ZUS
i przez (...) Związek Spółek (...) w B. w dniu 13.05.1993 r. i w dniu 29.08.1997 r.– k. 11 i 13 akt ZUS. Jednocześnie akta osobowe wnioskodawcy nie zawierają zakresów czynności związanych z zajmowanymi przez niego stanowiskami.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem, okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

W związku z powyższym Sąd dopuścił dowód z zeznań świadków
i wnioskodawcy. Świadkowie pracowali w spornych okresach z wnioskodawcą, przy czym W. O. do 1990 r. a K. Z. od 1981 r.
do 1997 r. Zeznali, że wnioskodawca pracował w terenie. Wykonywał bezpośredni nadzór robotników i pracowników technicznych na terenie kilku gmin.

Świadek W. O., pracował na terenie gminy B.. Zajmował stanowiska majstra, agromelioranta, melioranta i zeznał, że bez względu na nazwę stanowiska wykonywał taka samą pracę. Praca ta polegała
na betonowaniu i budowie zastawek, czyszczeniu i drenowaniu rowów melioracyjnych oraz wykonywaniu wszystkich prac przy naprawie urządzeń melioracyjnych. Była to praca w terenie po 10-12 godzin, zimą przy budowie nowych dróg na łąkach. Wnioskodawca cały swój czas pracy- 100% spędzał
w terenie. Nadzorował grupy robót w kilku gminach, do grupy nadzorowanej przez świadka przyjeżdżał gdy zachodziła potrzeba fachowej roboty, sprawdzał wykonywanie prac, dokonywał pomiaru, odbioru prac, wskazywał zakres robót. Nie był codziennie ponieważ miał też inne grupy robót do nadzoru i tam też musiał przyjeżdżać. W niektórych gminach w ogóle nie było robotników
i w takiej sytuacji wnioskodawca przywoził robotników z innych gmin i razem
z nimi pracował. W zakładzie, który miał siedzibę w B. bywał wtedy, gdy odbywały się zebrania, odbierał tam zlecenia - k. 19 odw..

Świadek K. Z., który był robotnikiem fizycznym zeznał, że wnioskodawca jako kierownik zawsze pracował z robotnikami w terenie, nakładał gumowe buty, sprawdzał, mówił co trzeba robić i pomagał przy robotach. Świadek pracował w różnych brygadach i w różnych gminach, ponieważ nie było stałych brygad. Robotników przerzucano tam gdzie było więcej robót. Świadek odmulał rowy, robił przepusty, poprawiał drenację itp. - k.19 odw.-20.

Wnioskodawca J. Ł. (1)zeznał, że w spornych okresach pracował
w spółkach wodnych, zakład zmieniał nazwy ale działalność była ta sama. Przeszedł do pracy w (...) Związku Spółek (...)ponieważ jako jedyny miał uprawnienia do prowadzenia i nadzorowania robót melioracyjnych. Jego stanowisko określono jako stanowisko kierownika z uwagi na posiadane przez niego kwalifikacje i wysokość wynagrodzenia. Stanowiska kierownika robót, które zajmował różniło się od stanowiska kierownika grup robót, które również zajmował jedynie stawkami zaszeregowania i wynagrodzenia. Praca była taka sama bez względu na nazwę stanowisk i polegała na nadzorowaniu wykonywania przez robotników melioracyjnych konserwacji urządzeń melioracyjnych na terenie działania spółki. Teren ten obejmował wszystkie gminy powiatu (...) (...)i wnioskodawca wykonywał swoją pracę bezpośrednio w terenie, razem z robotnikami melioracyjnymi, z uwagi
na specyfikę robót i odpowiedzialność z tym związaną- praca w rowach z wodą, na bagnach, w rzekach. Wnioskodawca nie miał przypisanej grupy robotników ponieważ miał przypisane gminy i nadzorował prace wykonywane
na ich terenie, był pracownikiem terenowym, pracował fizycznie przez cały rok. Prace były prowadzone na terenach bagnistych, zmeliorowanych, niezależnie
od warunków atmosferycznych, wykonywane w przeważającej części ręcznie,
z dala od terenów zamieszkałych. Wszyscy pracownicy terenowi byli jego podwładnymi, pracowali w grupach 2, 3, 5 – osobowych, w zależności
od potrzeb. Prace biurowe wykonywał on po godzinach, zazwyczaj w domu, czasami w terenie, ponieważ w zakładzie pracy nie miał żadnego pomieszczenia. Karty pracy rozliczał w domu i czynności te zajmowały mu dwa wieczory w miesiącu - k. 20 odw. - 21.

W ocenie Sądu zeznania przesłuchanych w sprawie świadków jak również zeznania wnioskodawcy, nie pozostawiają wątpliwości, że stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy J. Ł. (1)w spornych okresach wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Świadkowie mieli bezpośrednią wiedzę na okoliczności, co do których składali zeznania.

W oparciu o zasadę bezpośredniości Sąd nie miał najmniejszych wątpliwości, że zeznania te były wiarygodne i szczere. Świadkowie mimo znacznego upływu czasu pamiętali, że wnioskodawca swoją pracę wykonywał codziennie i była to praca przy nadzorze pracowników melioracyjnych.

Zeznania zarówno świadków jak i wnioskodawcy wzajemnie się uzupełniały, były logiczne i dlatego Sąd nie znalazł powodu aby odmówić
im waloru wiarygodności. Noszą one znamiona relacji sytuacji faktycznie zaistniałych.

W ocenie Sądu istotne znaczenie należy również przypisać zeznaniom wnioskodawcy, w części, w której wskazywał on, że przez cały okres swojej pracy w zakładach melioracyjnych wykonywał te same czynności i ten sam rodzaj pracy. Znajduje to potwierdzenie w podaniu z dnia 1.10.1980 r., które wnioskodawca złożył do (...) Związku Spółek (...)
w B. o przyjęcie do pracy. Wskazał w nim, że od 1971 r. pracuje jako technik meliorant i nadal chce kontynuować pracę w tym zawodzie – k. 5 akt osobowych. Z dniem 1.10.1980 r. na mocy porozumienia stron
i zakładów pracy, wnioskodawca został zatrudniony w (...) Związku Spółek (...) w B. na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika grup robót melioracyjnych,
na terenie działania Biura – k. 1, 10, 11 akt osobowych. Do pracy tej przeszedł za porozumieniem stron i zakładów pracy i był jedyną osobą, która posiadała uprawnienia do prowadzenia i nadzorowania robót melioracyjnych – k. 15. Złożył kopię dokumentu – oryginał okazał na rozprawie – wystawionego 28.01.1985 r. przez Dyrektora Wydziału Planowania Przestrzennego, Urbanistyki, Architektury i Nadzoru Budowlanego Urzędu Wojewódzkiego
w B. „Stwierdzenie przygotowania zawodowego do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie”, z którego wynika, że J. Ł. (1) – technik melioracji wodnych, posiada przygotowanie zawodowe, upoważniające do wykonywania samodzielnej funkcji kierownika budowy
i robót w specjalności wodno- melioracyjnej. W związku z tym jest upoważniony do kierowania, nadzorowania i kontrolowania budowy i robót, kierowania i kontrolowania wytwarzania konstrukcyjnych elementów budowlanych oraz oceniania i badania stanu technicznego w zakresie budowli melioracji wodnych i ujęć wód - o powszechnie znanych rozwiązaniach konstrukcyjnych. Wyjaśnił, że praca, którą wykonywał w tej spółce była pracą tego samego rodzaju, którą wykonywał w poprzednim zakładzie pracy – k. 20.

Pierwsza praca wnioskodawcy, uznana zresztą przez organ rentowy jako praca w warunkach szczególnych to była praca w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. w okresie od 6.09.1971 r. do 30.09.1980 r. – k. 4 akt ZUS. Po odbytym stażu, wnioskodawca poczynając od 6.09.1972 r. zajmował stanowiska technika budowy, majstra budowy i starszego majstra budowy – k. 4, 28- 30 akt ZUS. Syndyk masy upadłości Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. w B., będącego następcą prawnym (...) Przedsiębiorstwa (...)
w B., w wystawionym świadectwie wykonywania pracy
w szczególnych warunkach zaświadczył, że J. Ł. (1) między innymi
w okresie od 6.09.1972 r. do 30.09.1980 r. (pozostałe okresy dotyczą zatrudnienia po 1.01.1999 r.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w wykazie A dziale XIV, poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Była to kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno- techniczny
na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Wnioskodawca w tym czasie zajmował stanowiska technika budowy, majstra budowy, starszego majstra budowy wymienione
w wykazie A części B dział XIV Prace różne, poz. 24 pkt 1 stanowiącym załącznik Nr 1 do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31.03.1988 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy
w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach – k. 5 akt ZUS.

Organ rentowy uznał ten okres za okres pracy w szczególnych warunkach z uwagi na to, że praca wnioskodawcy na wyżej wskazanych stanowiskach była wykonywana stale i bezpośrednio przy stanowiskach,
na których byli zatrudnieni pracownicy, jest to niższy szczebel dozoru inżynieryjno- technicznego – k. 42 akt ZUS.

Również to uznanie wskazuje, że w sposób analogiczny powinna być traktowana praca wnioskodawcy w spornych okresach, bowiem była ona pracą tego samego rodzaju.

W ocenie Sądu, z zeznań świadków jak i wnioskodawcy wynika,
że w spornych okresach pracy wnioskodawca był zatrudniony w szczególnych warunkach, przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej
ze względu na bezpieczeństwo własne i podległych mu pracowników.
Jako kierownik robót i kierownik grup robót stale i w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował dozór inżynieryjno - techniczny nad pracownikami melioracyjnymi, którzy wykonywali pracę w warunkach szczególnych. Do jego podstawowych obowiązków należało bezpośrednie kierownictwo, organizacja
i koordynacja prac w podległym mu terenie powiatu(...) (...).

Praca ta jest wymieniona pod poz. 24, działu XIV, wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia jak również pod poz. 23 działu XIII załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r.
Nr 32, poz. 186), określona jako kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach
i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione
w wykazie.

Pracownicy, którzy podlegali dozorowi inżynieryjno- technicznemu wnioskodawcy byli zatrudnieni przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych stosownie do poz. 1, działu X, wykazu A stanowiącego załącznik
do rozporządzenia i poz. 1 działu X załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia.

Mając na względzie przedstawione wyżej okoliczności, Sąd uznał,
że wnioskodawca udowodnił co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1.01.1999 r. i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł jak
w wyroku.

Jednocześnie Sąd uznał, że ustalenie powyższe wymagało postępowania sądowego i przeprowadzenia postępowania dowodowego, takiego, do którego organ rentowy nie jest umocowany i w związku z tym orzekł, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji i w tym przedmiocie orzekł na podstawie art. 118 ust. 1 a ustawy emerytalnej.