Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód - (...) SA wniósł o zasądzenie od pozwanego Miejskich (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na swoją rzecz kwoty 2.969.154,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 marca 2012 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podał, że pozwany - Miejskie (...) Sp. z o.o. w okresie od 2007 do 2012 r. realizowały przedsięwzięcie inwestycyjne polegające na rozbudowie oczyszczalni (...) w B..

W dniu 24 września 2007 r. doszło do zawarcia umowy pomiędzy pozwanym oraz powodem i (...) Co. Ltd. obejmującej wykonanie projektu pn. „Rozbudowa oczyszczalni (...), Część 2" (Akt Umowy Nr (...) z dnia 24 września 2007 r., (...). Przedmiotem w/w Umowy było wykonanie robót budowlanych wraz z projektowaniem, a opis przedmiotu zamówienia stanowił
w szczególności Program funkcjonalno-użytkowy ( (...)). Dostarczenie potencjalnym wykonawcom przez zamawiającego (pozwanego) wyczerpującego i jednoznacznego opisu przedmiotu zamówienia było bezwzględnym obowiązkiem pozwanego. Adekwatnie do przedmiotu zamówienia powód złożył swoją ofertę ustalając w niej cenę za wykonanie przedmiotu umowy. Wynagrodzenie miało charakter ryczałtowy. Powód nie był zobowiązany do pokrycia kosztów innych robót niż te, które były objęte przedmiotem zamówienia.

Przedmiot umowy został w całości wykonany, a pozwany dokonał odbioru robót
i korzysta z efektów przedsięwzięcia.

Przedmiotem sporu pozostały koszty wywozu i utylizacji odpadów (popiołów) powstałych po spaleniu osadów w czasie prób, testów i ruchu próbnego (...) Przekształcania O.. Zdaniem wykonawcy, finansowanie tych działań nie było objęte przedmiotem umowy i powód nie dokonał kalkulacji przedmiotowych kosztów przy ustalaniu ceny ofertowej. Strony w obszernej korespondencji wymieniały argumenty dotyczące ich sprzecznych stanowisk w przedmiocie ponoszenia spornych kosztów. Pozwany wprawdzie nie twierdził, że w treści umowy wprost wskazano, że taki obowiązek ciąży na powodzie, jednakże nie dążył do porozumienia z powodem. Pozwany przyznał jednocześnie
w korespondencji, że jedynie pozwany, a nie powód jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia gospodarki odpadami w szczególności do wystawiania kart przekazania odpadów. Podkreślając brak możliwości samodzielnego działania powoda w zakresie organizacji wywozu popiołów, pozwany zasygnalizował gotowość swego udziału
w procederze, którego celem miał być wywóz i utylizacja popiołów, jednakże odmówił finansowania z własnych środków tego przedsięwzięcia. Ostatecznie jednostronnie stwierdził, że nie zapłaci za wywóz i utylizację osadów w okresie prób, testów i ruchu próbnego instalacji.

Powód z uwagi na kategoryczną odmowę podjęcia działań przez pozwanego,
a jednocześnie z uwagi na techniczne wymogi prowadzenia prób, testów i rozruchu próbnego (...) Termicznego Przekształcania O., za wiedzą pozwanego, w okresie od marca 2011 do lutego 2012 r. finansował usługi wywozu i utylizacji popiołów wykonywane przez wyspecjalizowany podmiot uprawniony do prowadzenia działalności w przedmiotowej reglamentowanej branży. Pozwany miał przy tym pełną świadomość konieczności wzięcia udziału w procesie, którego celem był wywóz i utylizacja odpadów. Pozwany wystawiał karty osadów do czego, w przeciwieństwie do powoda, był uprawniony i zobowiązany w świetle przepisów powszechnie obowiązującego prawa.

W związku z wykonaniem poszczególnych usług, usługodawca wystawiał faktury VAT, których odpisy powód załączył do pozwu. Powód pokrył wydatki za wywóz i utylizację popiołów dokonując zapłaty należności stwierdzonych w fakturach VAT na łączną kwotę dochodzonej należności głównej.

Powód zgodnie z (...) Warunków Kontraktu zgłaszał sukcesywnie roszczenia o dodatkową zapłatę, zgodnie z procedurą opisaną w Umowie, adekwatnie do narastających kosztów ponoszonych na finansowanie wywozu i utylizacji odpadów z w/w instalacji. Po przeprowadzeniu procedury oceny wniosku powoda o dodatkową zapłatę
w rozumieniu (...), Inżynier Kontraktu odrzucał wnioski, w których powód zgłaszał żądania zapłaty należnych mu kwot wydatkowanych na finansowanie wywozu
i utylizację popiołów. Podobnie sam pozwany konsekwentnie twierdził, iż żądania powoda,
o których mowa powyżej, uważa za bezpodstawne.

Powód skierował sprawę do rozstrzygnięcia przez Komisję Rozjemczą w trybie określonym w Warunkach Kontraktu i uzyskał rozstrzygnięcie na podstawie (...)potwierdzające, iż wydatki poniesione na wywóz i utylizację odpadów z (...) w czasie prób, testów, ruchu próbnego (...) Termicznego Przekształcania O. powinny zostać poniesione przez pozwanego, a z uwagi na okoliczności sprawy powinny być zwrócone powodowi.

Z uwagi na brak zapłaty przez pozwanego na rzecz powoda, powód w piśmie z dnia
2 stycznia 2013 r. skierował do pozwanego ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty.

Z uwagi na brak przypisania powodowi obowiązku finansowania wywozu popiołów w zakresie o którym mowa powyżej, a jednocześnie konieczność sukcesywnego usuwania gromadzonych odpadów, wynikającą z jednej strony z przyczyn technicznych (ograniczonej pojemności silosa gromadzącego popioły z (...) Termicznego Przekształcania O.), a z drugiej strony
z obowiązków pozwanego w zakresie gospodarki odpadami wynikającymi z przepisów powszechnie obowiązującego prawa, w ocenie powoda nie budzi wątpliwości konstatacja, iż to po stronie pozwanego leżał obowiązek sfinansowania wywozu popiołów w czasie prób, testów i ruchu próbnego (...) Termicznego Przekształcania O.. Uchylając się od finansowania we własnym zakresie pozwany ciężar ten przerzucił w sposób bezpodstawny na pozwanego.

Stan bezpodstawnego przysporzenia korzyści majątkowej - ściślej zaoszczędzenia wydatków przez pozwanego kosztem powoda stanowi w niniejszej sprawie źródło roszczeń powoda, których dochodzi w przedmiotowej sprawie. O stanie bezpodstawnego wzbogacenia jako samoistnym źródle zobowiązania stanowi przepis art 405 k.c. i n., które zdaniem powoda należało przyjąć jako kanwę do oceny zasadności roszczeń przedstawionych w niniejszym pozwie.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu.

Pozwany wskazał w uzasadnieniu, że Kontrakt tworzą nie tylko dokumenty jak Akt Umowy nr (...) z dnia 24 września 2007 roku, Warunki Ogólne Kontraktu, Warunki Szczególne Kontraktu, na które w pozwie powołuje się powód, ale także Program funkcjonalno-użytkowy, Wykaz cen, Wykaz Prac Ogólnych i inne dokumenty wymienione
w punkcie 2 Aktu Umowy. W Kontrakcie strony umówiły się, że Zatwierdzona Kwota Kontraktowa: 18.863.059,85 euro obejmuje maksymalną i nieprzekraczalną cenę netto, jaką Zamawiający może zapłacić Wykonawcy oraz podatek VAT. W (...) i Warunków Szczególnych (WS), strony postanowiły, że „Zatwierdzona Kwota Kontraktowa pokrywa wszelkie zobowiązania Wykonawcy objęte Kontraktem oraz wszystko potrzebne dla właściwego wykonania i wykończenia (...) oraz usunięcia wszelkich wad".

Definicja (...) została zawarta w (...)i oznacza Roboty jako Roboty Stałe oraz Roboty Tymczasowe, lub którekolwiek z nich według potrzeb. 2 kolei klauzule 1.1.5.4. i 1.1.5.7 definiują Roboty Stałe jako „roboty stałe, które Wykonawca ma wykonać na mocy Kontraktu" oraz Roboty Tymczasowe jako „wszelkie roboty tymczasowe każdego rodzaju, poza sprzętem Wykonawcy, potrzebne na Terenie (...) dla wykonania i ukończenia (...) oraz usunięcia wad".

Opracowując ofertę powód, jako wyspecjalizowany i doświadczony Wykonawca, miał wiedzę i świadomość, a przynajmniej powinien je mieć, że podczas prób będą powstawały odpady, a w kontekście posiadanych przez niego materiałów przetargowych (...) które zawierały między innymi Warunki Ogólne i Szczególne Kontraktu oraz Program F.-Użytkowy, powód powinien też wiedzieć, że powstałe odpady będzie musiał zagospodarować.

Zgodnie z zakresem robót opisanym w Programie F.-Użytkowym ( (...)) A. Część opisowa. I. „Opis ogólny przedmiotu zamówienia" Wykonawca miał zaprojektować, uzyskać stosowne decyzje i pozwolenia, wykonać Instalację Termicznego Przekształcenia O. Ściekowych ( (...)) zgodnie z Ustawą o odpadach, ustawą Prawo Ochrony Środowiska i rozporządzeniami okołoustawowymi oraz wytycznymi Unii Europejskiej oraz przeprowadzić P. Końcowe.

Zapisy zawarte w (...). Część opisowa. II. „Opis wymagań Zamawiającego (...) nakładały na Wykonawcę-powoda obowiązek określenia klasyfikacji odpadów (punkt 1.3.1 str. 272 (...)). Równocześnie zapisy w części (...) str. 390,395 i 396 (...)Próby końcowe" dodatkowo obligowały Wykonawcę do pomiarów ilościowych i jakości odpadów powstających w fazie rozruchu technologicznego i ruchu próbnego (pkt. 5.3.2 oraz 5.4.1). W tym samym rozdziale (...) (...) wyraźnie wskazano także obowiązek powoda do stosowania m.in. przepisów ustawy o odpadach (pkt. 3, str. 402). Obowiązek utylizacji popiołów przypisany został powodowi wprost i jednoznacznie w (...) (str. 281) w punktach 5.5. i 5.6: „Wykonawca powinien zapewnić na Placu (...) właściwe warunki w zakresie ochrony środowiska, w szczególności pod względem gospodarki odpadami". „Za unieszkodliwienie i racjonalne gospodarowanie odpadami powstającymi na skutek prowadzonej (...) odpowiada Wykonawca"(pkt. 5.5. (...) str. 281), „Odpady powstające w wyniku prowadzenia robót powinny być zagospodarowane lub unieszkodliwione zgodnie z ich klasyfikacją przez Wykonawcę i na jego koszt". ( pkt. 5.6. (...), str. 281).

Ustawa o odpadach, którą winien stosować powód definiuje w art. 3 ust 1 oraz ust 3 pkt. 13,22 i 23 odpady, posiadacza i wytwórcę odpadów (Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., tekst jednolity z 2007 r. Dz. U nr 39 poz. 251). Niewątpliwie wytwórcą i posiadaczem odpadów był powód.

Powód był w pełni odpowiedzialny za gospodarkę powstającymi odpadami do czasu przejęcia przez pozwanego wykonanych (...), począwszy od dokonania klasyfikacji odpadów, poprzez ich badanie jakościowe, pomiary ilości a skończywszy na ich wywozie
i unieszkodliwieniu. Koszty związane z zagospodarowaniem popiołów powód mógł
i powinien ująć w cenie ofertowej (Zatwierdzonej Cenie Kontraktowej).

W Wykazie Cen stanowiącym załącznik nr 1 d, 1 c, 1 b, do oferty i będącym częścią Kontraktu, w Wykazie Prac Ogólnych pod liczbą porządkową 5 powód ujął kwotę ryczałtową, którą uznał jako mu należną za zagospodarowanie lub unieszkodliwienie odpadów powstałych w wyniku prowadzenia robót. W rubryce tej powód wyraźnie wskazał na zapis zawarty w punkcie 5.6 części (...) (...). Gdyby wszystkie roboty będące przedmiotem kontraktu były wykonane dobrze i wyniki prób potwierdzały osiągnięcie przez Wykonawcę założonych wskaźników, próby, testy i ruch próbny zakończyłyby się po 4 miesiącach.
W rzeczywistości na skutek ujawnienia niedoróbek i wad próby te, jak wskazuje powód trwały w okresie od marca 2011 do lutego 2012r.

Niezależnie od zapisów kontraktu przewidujących obowiązek powoda ponoszenia kosztów, nawet jeżeli założyć, że prawdą jest, że powód nie ujął w powyższym Wykazie kosztów wywozu popiołów lub, że koszty te ujął lecz w zaniżonej wysokości, to jest to wyłączną sprawą powoda i nie może mieć wpływu na uznanie jego roszczenia. To powód ponosi pełną odpowiedzialność i ryzyko za przygotowanie swojej oferty, w tym za określenie wysokości swojego wynagrodzenia ryczałtowego. W żadnym razie zagospodarowanie odpadów, ich unieszkodliwienie nie stanowi robót dodatkowych. Roszczenia powoda składane w trybie klauzuli 20.1. WO o dodatkową zapłatę były słusznie odrzucane tak przez Inżyniera Kontraktu, jak i przez pozwanego.

Pozwany podał, że w Kontrakcie strony umówiły się, że jeżeli Wykonawca uważa się za uprawnionego do dodatkowej zapłaty to winien on o tym powiadomić Inżyniera tak szybko jak jest to wykonalne i nie później niż w ciągu 28 dni od dnia, w którym Wykonawca dowiedział się o danej okoliczności. Powód złożył roszczenie do Inżyniera Kontraktu, iż nie jest obowiązany do wywozu i utylizacji odpadów po spaleniu przez niego osadów w czasie prób dopiero w dniu 24 marca 2011r. pismem z 24.02.2011r. W świetle zapisów umowy stron powód utracił prawo do dochodzenia od pozwanego zwrotu kosztów za wywóz i utylizację odpadów.

Pozwany zakwestionował też oparcie roszczenia na postawie wynikającej
z art. 405 kc, jako przepisie mającym charakter subsydiarny w stosunku do roszczeń wynikających z umów.

Powód w piśmie procesowym z 3 czerwca 2013 r., odpowiadając na zarzuty pozwanego podał, że jego zdaniem z treści Umowy nie wynika, iż obowiązkiem powoda było sfinansowanie wywozu i utylizacji popiołów i tego obowiązku nie sposób w żaden sposób domniemywać. Przeciwnie, w ocenie powoda, zasadność powództwa potwierdzona jest w kontekście Umowy rozumianej oczywiście jako całość, choć złożonej z wielu elementów (m.in. z Programu F.-Użytkowego [ (...)], który na etapie postępowania przetargowego służył jako opis przedmiotu zamówienia) stanowiących jej integralną część (zob. ust. 2 Aktu Umowy - w aktach sprawy).

Umowę, na którą składają się poszczególne elementy tworzące integralną całość,
z uwzględnieniem zasad pierwszeństwa, o których mowa w ust. 2 Aktu Umowy, tj. z zachowaniem odpowiedniej hierarchii (wskazującej m.in. na podrzędną rolę (...) w stosunku do Aktu Umowy
i Warunków Kontraktu). Ponadto ustalenie treści zgodnych oświadczeń stron złożonych przez powoda i pozwanego przy jej zawarciu, musi być dokonywane z uwzględnieniem w szczególności przepisów prawa zamówień publicznych, regulujących m.in. zasady opisu przedmiotu zamówienia, składania ofert, ograniczeń w zakresie zmiany zawartej umowy w stosunku do treści oferty itd.

Bezspornie do obowiązków powoda należało w szczególności przeprowadzenie prób przedrozruchowych, rozruchowych i ruchu próbnego, po zakończeniu (...). Bezsporne było także, iż na potrzeby przeprowadzenia w/w prób, rozruchu osady do przetwarzania w (...) dostarczał pozwany,
a także to, iż w wyniku prowadzenia prób/ruchu próbnego powstawały popioły (odpady). W istocie także poza sporem pozostawał fakt, iż w Umowie nie uregulowano, która ze stron jest zobowiązana do zorganizowania ich wywiezienia i utylizacji oraz pokrycia związanych z tym kosztów.

Pozwany starał się wykazać, przywołując wybrane zapisy (...), że w sposób dorozumiany obowiązek wywozu i utylizacji popiołów oraz pokrycia związanych z tym kosztów spoczywał na powodzie. Jednocześnie pozwany jak gdyby pomija jednoznaczną treść KI. 9.1 Warunków Kontraktu [P. końcowe] akapit piąty, w którym przewidziano w sposób wyczerpujący jakie wydatki będzie ponosił wykonawca w trakcie prób, tj. „Podczas prowadzenia P. Wykonawca (...): (a) ponosi koszty zużycia energii elektrycznej, wody i wszystkich niezbędnych materiałów;" (Warunki Kontraktu - w aktach sprawy). Niewątpliwie, koszty wywozu
i utylizacji popiołów nie mieściły się przytoczonym powyżej wykazie elementów, które miały być finansowane przez wykonawcę.

Zaznaczył, że wywóz i utylizacja popiołów ma charakter kosztotwórczy (cenotwórczy), zatem gdyby przedmiot zamówienia obejmował także w/w obowiązki, pozwany (zamawiający) miał obowiązek je wskazać jako element konieczny do uwzględnienia przy kalkulacji ceny ofertowej, czego nie dokonał.

Podobnie nieuprawnione jest twierdzenie, iż obowiązek zagospodarowania popiołów (odpadów powstałych z przekształcenia osadów ściekowych w trakcie prób i rozruchu próbnego (...)) wynika z zapisu pkt 5.5 i 5.6 na str. 281 (...), skoro jest w nim mowa o zagospodarowaniu odpadów „(...) powstałych na skutek prowadzonej (...)". Odpady powstałe na skutek prowadzenia budowy, a zatem robót budowlanych (urobek, odpady z rozbiórek itd.) należy odróżnić od odpadów powstających w czasie eksploatacji (...) instalacji powstałej w wyniku zakończenia robót budowlanych. Strony uregulowały wyłącznie kwestię gospodarowania odpadami z budowy powstającymi w toku wykonywania robót budowlanych. Tym bardziej pominięcie regulacji zagospodarowania innych odpadów - popiołów powstających po zakończeniu robót budowlanych, w okresie eksploatacji (...), należy potraktować jako nie będące w zakresie obowiązków wykonawcy (powoda).

Sąd ustalił i zważył co następuje.

Analiza stanowisk stron wyrażonych w kolejnych pismach procesowych wskazuje, że większość okoliczności faktycznych sprawy była między stronami bezsporna.

Strony były zgodne zarówno co do faktu zawarcia w dniu 24 września 2007 r. umowy pomiędzy pozwanym oraz powodem i (...) Co. Ltd. obejmującej wykonanie projektu pn. „Rozbudowa oczyszczalni (...),(...) (Akt Umowy Nr (...), (...). Wzór umowy opracowany przez pozwanego został sporządzony w oparciu o „Warunki Kontraktowe dla (...) oraz (...) i (...) dla (...) i Mechanicznych oraz (...) i Budowlanych Projektowanych przez Wykonawcę" (drugie wydanie angielsko-polskie 2004, tłumaczenie pierwszego wydania w języku angielskim 1999) opublikowane przez (...) Federację (...), z uwzględnieniem zmian/uzupełnień wynikających z Warunków Szczególnych Kontraktu, łącznie zwanymi Warunkami Kontraktu. Bezsporny był też fakt zakończenia (...), przeprowadzenie prób przedrozruchowych, rozruchowych i ruchu próbnego, po zakończeniu (...), a także ich odbiór oraz użytkowanie obiektu oczyszczalni przez pozwanego.

Niekwestionowaną przez stronę pozwaną okolicznością było również poniesienie przez powoda kosztów usunięcia popiołów zgromadzonych podczas prób rozruchowych i ruchu próbnego, wykonanego przez wyspecjalizowaną firmę w wysokości żądanej pozwem.

Powód udokumentował w sposób szczegółowy fakt poniesienia żądanych kosztów przedstawiając Zlecenia: Nr (...) z dnia 7 marca 2011 roku, Nr (...) z dnia 1 kwietnia 2011 roku, Nr (...) z dnia 29 kwietnia 2011 roku oraz Umowę (...) z dnia 31 maja 2011 roku wraz z Aneksem Nr (...) z dnia 19 sierpnia 2011 roku, Umowę (...) z dnia 29 sierpnia 2011 roku, Umowę (...) wraz z Aneksem Nr (...) z dnia 27 stycznia 2012 roku, a także wystawione przez usługodawcę faktury VAT wraz z kartami przekazania odpadu oraz dowodami zapłaty należności przez powoda (k. 142-210 akt). Pozwany zresztą nie kwestionował poniesienia tych wydatków, w tym ich wysokości, co w kontekście całej sprawy dawało podstawy do dokonania ustalenia na podstawie art. 230 kpc.

Spór ograniczał się do określenia, która ze stron była odpowiedzialna za ponoszenie kosztów wywozu i utylizacji odpadów (popiołów) powstałych po spaleniu osadów w czasie prób, testów i ruchu próbnego (...) Przekształcania O., już po zakończeniu procesu budowlanego.

W ocenie powoda finansowanie tych działań nie było objęte przedmiotem umowy, gdyż nie zostało przez pozwanego założone w dokumentach stanowiących opis przedmiotu zamówienia i powód nie dokonał kalkulacji tych kosztów przy ustalaniu ceny ofertowej. Tym samym nie był on obowiązany do finansowania tych działań. Natomiast zdaniem pozwanego, z treści zawartej przez strony umowy wynikało, że koszty te powinien ponieść powód, stąd jeśli tego nie skalkulował, lub nie przewidział wszystkich kosztów, to był to błąd powoda, który nie powinien obciążać pozwanego.

Tym samym z uwagi na diametralnie różniące się stanowiska stron w tym zakresie, sąd zobowiązany był do interpretacji zapisów zawartej przez strony umowy oraz obowiązujących przepisów prawa dotyczących przedmiotowej kwestii.

Przepisy zawartej przez strony umowy dotyczące określenia wynagrodzenia wykonawcy bezspornie przewidywały, że za wykonanie przedmiotu umowy należeć się miało wynagrodzenie ryczałtowe, obejmujące cenę zaoferowaną przez powoda, skalkulowaną na podstawie przedmiotu zamówienia opisanego przez pozwanego, jako zamawiającego w ramach postępowania o udzielenie zamówienia przeprowadzonego zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych.

Wynagrodzenie, określone w umowie jako Zatwierdzona kwota kontraktowa w wysokości 18.863.059,85 euro, obejmowało maksymalną i nieprzekraczalną cenę netto jaką Zamawiający mógł zapłacić Wykonawcy oraz podatek VAT, płatne w uznaniu zaprojektowania i bezusterkowego wykonania robót przez Wykonawcę w terminie i w sposób określony w Kontrakcie (k. 14 akt).

Umowa składała się z wielu elementów stanowiących jej integralną część, których poszczególne dokumenty miały być odczytywane i interpretowane według pierwszeństwa określonego w ust. 2 Aktu Umowy, tj.:

a) akt umowy,

b) Warunki Szczególne Kontraktu,

c) Warunki Ogólne Kontraktu,

d) program funkcjonalno-użytkowy w zakresie dotyczącym przedmiotu umowy oraz wyjaśnienia
i modyfikacje treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia,

e) Wykaz Cen, Wykaz Prac Ogólnych, Zestawienie Zbiorcze,

f) Formularz Oferty oraz poprawienie omyłek rachunkowych z Załącznikiem do Oferty oraz

g) inne dokumenty będące częścią Kontraktu:

g1) opis wykonania przedmiotu zamówienia,

g2) wzór Oświadczenia Podwykonawcy. (dowód: k. 14 akt).

Dla ustalenia postanowień umowy w spornym zakresie należało prześledzić treść poszczególnych aktów składających się na Kontrakt, zgodnie z przyjętą przez same strony hierarchią pierwszeństwa dokumentów dla celów interpretacji postanowień Kontraktu, rozpoczynając od powołanego już aktu umowy z 24 września 2007 r., a w dalszej kolejności Warunków Kontraktu, na które składały się Warunki Kontraktowe dla (...) oraz (...) i (...) dla urządzeń elektrycznych i mechanicznych oraz robót inżynieryjnych i budowlanych projektowanych przez Wykonawcę ( (...)) – k.20-87 akt oraz Warunki Szczególne Kontraktu, które zmieniały, uzupełniały i wprowadzały dodatkowe klauzule do Warunków Ogólnych - k. 89-121 akt. Warunki Ogólne pozostawały wiążące o ile Warunki Szczególne nie stanowiły inaczej. Numeracja klauzul Warunków Szczególnych odpowiadała numeracji Warunków Ogólnych.

W klauzuli 4.11 Warunków Ogólnych (WO) i Warunków Szczególnych (WS), strony postanowiły, że Zatwierdzona Kwota Kontraktowa pokrywa wszelkie zobowiązania Wykonawcy objęte Kontraktem oraz wszystko potrzebne dla właściwego wykonania
i wykończenia (...) oraz usunięcia wszelkich wad – k. 100 akt.

Zakres obowiązków powoda zdefiniowanych jako (...) wynikający z Warunków Ogólnych i Warunków Szczególnych Kontraktu, szczegółowo opisany został w Programie funkcjonalno-użytkowym ( (...)). Bezsporne było między stronami, iż w zakresie (...), które były przedmiotem Kontraktu było przeprowadzenie przez Wykonawcę prób końcowych na które składały się próby przedrozruchowe, próby rozruchowe i ruch próbny (...)

W Warunkach Szczególnych w odniesieniu do klauzuli 9.1 wprowadzono zmiany, zgodnie z którymi „podczas prowadzenia P. Wykonawca (...) a) ponosi koszty zużycia energii elektrycznej, wody i wszystkich niezbędnych materiałów (…)”.Za materiały w rozumieniu zapisu klauzuli 9.1 nie można jednak w sprawie uznać odpadów powstałych wyniku działalności oczyszczalni ścieków a tym bardziej powstałych popiołów. Zwrócić tu bowiem należy uwagę, iż powód nie był wytwórcą osadów powstałych w oczczyszczalni ścieków w rozumieniu przepisów ustawy
z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, która miała zastosowanie w okresie budowy, rozruchu
i odbioru instalacji, czy też obecnie obowiązującej ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2013 r. poz. 21).

Nieuprawnione były twierdzenia pozwanego w zakresie, w którym obowiązek ponoszenia tych kosztów przez powoda wywodził z (...)Programu F.-Użytkowego (k. 288 akt). Po pierwsze, co wynika z przytoczonego pierwszeństwa aktów składających się na Kontrakt określonego w ust. 2 Aktu Umowy, interpretacja (...) musiała być zgodna z treścią Warunków Kontraktu, który takich kosztów nie przewidywał. Ponadto, co słusznie punktował powód, wymienione (...) Programu F.-Użytkowego dotyczyły finansowych konsekwencji zagospodarowania lub unieszkodliwienia odpadów „powstających w wyniku prowadzenia robót” (k. 228). Zapis dotyczył odpadów powstałych na skutek prowadzenia budowy, a zatem robót budowlanych (urobek, odpady z rozbiórek itd.), co należało odróżnić od odpadów powstających w czasie eksploatacji (...) instalacji powstałej w wyniku zakończenia robót budowlanych. W (...) przewidziano obowiązki Wykonawcy związane z gospodarowaniem odpadami polegające na określeniu klasyfikacji odpadów, wykonania pomiarów ilościowych i jakości odpadów powstających w fazie rozruchu technologicznego i ruchu próbnego, nie wskazano jednak, by pozwany miał sfinansować wywóz i utylizację popiołów.

W kontekście bezspornego faktu, że na potrzeby przeprowadzenia prób i rozruchu osady do przetwarzania w (...) dostarczał sam pozwany, pominięcie regulacji zagospodarowania popiołów powstających po zakończeniu robót budowlanych, w okresie eksploatacji (...), należało potraktować jako zadanie nie leżące w zakresie obowiązków powoda.

Podsumowując należało stwierdzić, że analiza przepisów Kontraktu prowadziła do oceny, że wykonawca - powód nie powinien ponosić ujemnych (finansowych) konsekwencji braków, pominięć, czy niedopowiedzeń w opisie przedmiotu zamówienia. Skoro w Umowie (ani w Akcie Umowy, Warunkach Kontraktowych, ani w (...)) nie przewidziano obowiązku powoda polegającego na sfinansowaniu wywozu i utylizacji popiołów, to nie sposób twierdzić, iż powód był zobowiązany wykonać wywóz i utylizację popiołów na swój koszt. Powód nie miał obowiązku wyceny tych zadań i nie zawarł ich w kalkulacji składającej się na cenę ofertową.

Powyższe stanowisko Sadu potwierdza dodatkowo decyzja z 17 września 2012 r., Komisji Rozjemstwa w Sporach, powołanej w trybie S. 20.4 Warunków Kontraktu (k. 242-250 akt). W decyzji tej postanowiono uwzględnić wniosek powoda o zwrot nieprzewidzianych dodatkowych kosztów, jakie poniósł on podczas rozruchu technologicznego i ruchu próbnego z tytułu utylizacji odpadów (popiołów) powstałych podczas procesu spalania osadów w (...) przedstawionych przez powoda w powiadomieniu o zakończeniu roszczenia o dodatkową zapłatę. Decyzje podjęła Komisja, pomimo wcześniejszej negatywnej oceny roszczeń powoda wyrażonej przez Inżyniera Kontraktu
w piśmie z 18 kwietnia 2011 r. w oparciu o (...)Warunków Kontraktu (k. 303-305).

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z Warunkami Szczególnymi Kontraktu, spory, które zostały rozstrzygnięte w drodze decyzji Komisji Rozjemstwa, która nie stała się ostateczna i wiążąca, podlegać miały ostatecznie rozstrzygnięciu powszechnego Sądu polskiego, właściwego dla Siedziby Zamawiającego (kl. 20.06 – k. 116 akt).

Odnosząc się do zarzutu pozwanego dotyczącego wygaśnięcia roszczenia z uwagi na spóźnione zgłoszenie roszczenia do Inżyniera Kontraktu, Sąd zważył, że roszczenie powoda nie mogło podlegać terminom określonym w klauzulach Warunków Kontraktu, gdyż nie pozostawało w zakresie objętym wiążącą strony umową. Tym samym nie miały zastosowania terminy zgłoszenia roszczeń właściwe na podstawie zawartej umowy, a ogólne terminy przedawnienia przewidziane w art. 118 kc dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata.

Podstawę prawną należności powoda stanowił przepis art. 405 kc dotyczący bezpodstawnego wzbogacenia, który miał zastosowanie w omawianym przypadku w związku z art. 410 § 1 kc - przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Stosownie do art. 410 § 2 kc, świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna
i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powód, co zostało wyżej omówione bezspornie zapłacił na rzecz usługodawcy koszty wywozu i utylizacji odpadów, co których na mocy wiążącego strony kontraktu nie był zobowiązany. Tym samym pozwany powinien zwrócić powodowi wartość poniesionych przez niego bez podstawy prawnej kosztów, gdyż suma tych kosztów stanowiła jego wzbogacenie – korzyść majątkową, jaką uzyskał, nie ponosząc kosztów, które go obciążały.

Jednocześnie wskazać należało, że pozwany finansował usługi wywozu i utylizacji popiołów wykonywane przez wyspecjalizowany podmiot uprawniony do prowadzenia działalności w przedmiotowej reglamentowanej branży z uwagi na stanowisko pozwanego
i jego kategoryczną odmowę podjęcia działań, a jednocześnie z uwagi na techniczne wymogi prowadzenia prób, testów i rozruchu próbnego (...) Termicznego Przekształcania O.. Pozwany nie kwestionował, że proces odbywał się za jego wiedzą w okresie od marca 2011 do lutego 2012 r., ani samej wysokości poniesionych kosztów.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji na podstawie przepisu art. 405 kc w zw. z art. 410 kc. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 kc, biorąc pod uwagę datę zapłaty wskazaną w ostatecznym wezwaniu do zapłaty z 2 stycznia 2012 r. (k. 255 akt).

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażoną w art. 98 § 1 kpc i zasądził od pozwanego, który w całości przegrał sprawę obowiązek zwrotu poniesionych przez powoda kosztów celowego dochodzenia jego praw. Na te koszty złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 100.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości stawki minimalnej – 7.200 zł (§ 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490).