Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąw S.wystąpiła przeciwko pozwanej E. K.o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie, zawartej w dniu 15 listopada 2010 roku pomiędzy B. D., a pozwaną E. K., w celu umożliwienia jej dochodzenia zaspokojenia wierzytelności wynikającej z nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie z dnia 08 grudnia 2010 roku w sprawie sygn. akt XVI Nc-e (...), postanowienia Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...)oraz kosztów postępowań egzekucyjnych prowadzonych przeciwko B. D.przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H. S.w sprawie o sygn. akt Km (...)i Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.w sprawie o sygn. akt Km (...) z udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr (...). Ponadto wniosła o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Na uzasadnienie żądania pozwu strona powodowa podała, że przysługuje jej wierzytelność w stosunku do dłużniczki B. D.stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 08 grudnia 2010 roku w sprawie sygn. akt XVI Nc-e (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...) i na jej wniosek wszczęto na podstawie tego tytułu wykonawczego postępowanie egzekucyjne, w toku, którego skuteczne okazało się jedynie zajęcie świadczenia emerytalno-rentowego dłużniczki, jednakże przekazywane przez Komornika kwoty nie pokrywają nawet miesięcznie narastających odsetek. W toku postępowania ustalono również, że dłużniczka była właścicielką nieruchomości opisanej w księdze wieczystej nr (...), jednakże na mocy umowy darowizny zawartej w dniu 15 listopada 2010 roku udział wynoszący 1/2 części w prawie własności przedmiotowej nieruchomości został przeniesiony przez B. D.na jej córkę, czyli pozwaną, a następnie na mocy umowy darowizny zawartej w dniu 09 sierpnia 2011 roku B. D.przekazała pozwanej pozostały udział wynoszący 1/2 części w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. W konsekwencji pozwana jest wyłączną właścicielką tej nieruchomości. Zarzuciła, że w wyniku tej czynności jej dłużniczka wyzbyła się składnika majątku, z którego mogłoby nastąpić zaspokojenie jej wierzytelności, a pozwana jest w stosunku do niej osobą bliską w rozumieniu przepisu art. 527 § 3 k.c.

W piśmie procesowym z dnia 05 września 2013 roku strona powodowa wniosła o rozstrzygnięcie na podstawie art. 745 § 1 k.p.c. w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie - o kosztach wykonania udzielonego zabezpieczenia w wysokości 197 zł (opłata od wniosku – 60 zł, koszty zastępstwa procesowego – 120 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł).

W odpowiedzi na pozew pozwana E. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W pierwszym rzędzie zarzuciła, że dłużniczka B. D. zmarła w dniu 01 czerwca 2013 roku, a jej spadkobiercy (synowie) posiadają majątek wystarczający do zaspokojenia dochodzonej wierzytelności. Nadto zarzuciła, że istotna umowa darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości nie doprowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli, albowiem dłużniczka posiadała majątek wystarczający do zaspokojenia wierzytelności strony powodowej w postaci pozostałego udziału 1/2 części w przedmiotowej nieruchomości. Dodała, że zaskarżona umowa darowizny spowodowana była faktem, iż od wielu lat mieszkała w tej nieruchomości ze swoją rodziną i przeprowadzała w niej kosztowne remonty.

Na posiedzeniu Sądu w dniu 22 listopada 2013 roku pełnomocnik pozwanej podtrzymała dotychczasowe stanowisko i dodatkowo oświadczyła, że zmarła B. D. zawarła dwie darowizny z pozwaną, zaś żądanie pozwu jest ograniczone do pierwszej darowizny z dnia 15 listopada 2010 roku. Na skutek tej darowizny zmarła B. D. była wypłacalna, gdyż darowała pozwanej 1/2 swojego udziału we własności przedmiotowej nieruchomości. Podniosła także, że pozwana i dłużniczka B. D. nie działały z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż chodziło im o to, by zagwarantować pozwanej tytuł własności do przedmiotowej nieruchomości, albowiem wówczas rozpoczynała poważne remonty tej nieruchomości, a w szczególności remont dachu. Dodała, że darowizna miała umożliwić pozwanej skorzystanie z odliczenia podatku VAT za materiały budowlane, zaś pozwana nie wiedziała wtedy o długach matki.

W piśmie procesowym z dnia 17 grudnia 2013 roku, strona powodowa podniosła, że biorąc pod uwagę wysokość zadłużenia dłużniczki bezsprzecznie należy przyjąć, iż wyzbycie się przez nią udziału w nieruchomości spowodowało jej niewypłacalność. Dodała, że bez znaczenia jest oświadczenie pozwanej, co do celu zawarcia umowy darowizny, tym bardziej, że do jej zawarcia doszło bezpośrednio po wypowiedzeniu przez poprzedniego wierzyciela umowy preferencyjnej linii kredytowej i postawieniu zobowiązania dłużniczki w stan wymagalności. Odnośnie możliwości zaspokojenia się z będącego w okresie od dnia 15 listopada 2010 r. do dnia 09 sierpnia 2011 r. udziału w 1/2 części w prawie własności nieruchomości wskazała, że w stosunku do tego udziału prowadzona była przez jej poprzednika prawnego egzekucja należności wynikających z umowy pożyczki z dnia 08 lipca 2009 roku i z uwagi na wysokość zobowiązania nie byłoby możliwości zaspokojenia wierzytelności z tytułu preferencyjnej linii pożyczkowej.

W piśmie procesowym z dnia 12 czerwca 2014 roku pozwana podniosła, że na skutek zawarcia istotnej umowy darowizny dłużniczka nie stała się niewypłacalna. Zarzuciła również, że niewypłacalność to aktualny (w chwili orzekania) brak możliwości wywiązywania się przez dłużniczkę z zobowiązań. Tymczasem dłużniczka nie żyła już w chwili wniesienia pozwu, zaś ogół jej praw i obowiązków przeszedł na jej następców prawnych. W związku z tym powodowa Spółka będzie musiała udowodnić, że to oni – jako aktualni dłużnicy - są niewypłacalni.

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie procesowym z dnia 24 września 2014 roku strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko, co do stanu niewypłacalności dłużniczki i jej świadomego działania zmierzającego do wyzbycia się majątku, z którego wierzyciel mógłby się zaspokoić. Ponadto zarzuciła, że możliwość spełnienia świadczenia przez nieustalonych jeszcze spadkobierców zmarłej dłużniczki nie ma znaczenia, gdyż główny składnik majątku dłużniczki nie wszedł w skład spadku, a spadek prawdopodobnie stanowią wyłącznie długi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. D. miała czworo dzieci: córkę – pozwaną E. K. i synów A. D., P. D. i R. D..

Dowód: przesłuchanie pozwanej E. K. – k. 120-121.

W dniu 08 lipca 2009 roku, B. D.zawarła umowę o kartę płatniczą VISA i umowę o preferencyjną linię pożyczkową ze (...)w G..

Dowód: kserokopii umowy z dnia 08 lipca 2009 roku – k.6-9.

Wobec niedotrzymania warunków umowy, tj. niedokonywania spłat pożyczki w ustalonych terminach, w dniu 06 września 2010 roku (...) w G.wypowiedziała B. D.umowę z dnia 08 lipca 2009 roku.

Dowód: wypowiedzenie umowy z dnia 06 września 2010 roku wraz z potwierdzeniem nadania – k. 11-12.

Jeszcze przed wypowiedzeniem powyższej umowy o preferencyjną linię pożyczkową (...)w G.posiadała już przeciwko B. D.tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie w postępowaniu upominawczym z dnia 30 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Nc (...)obejmującego obowiązek zapłaty kwoty 35 854,70 zł z umownymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 2 865,25 zł. Na podstawie tego tytułu wykonawczego wszczęła zaś postępowanie egzekucyjne, które Komornik Sądowy przy Sadzie Rejonowym w Kłodzku H. S.prowadził pod sygn. akt Km (...).

O wszczęciu powyższej egzekucji B. D. dowiedziała się w dniu 21 września 2010 roku.

Dowód:

⚫

wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko B. D. z dnia 17 sierpnia 2010 roku – k. 10;

⚫

wezwanie do dokonywania potrąceń z renty lub emerytury z dnia 11 września 2010 roku – k. 13;

⚫

akta egzekucyjne Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym M. M.o sygn. Km (...).

Na podstawie umowy darowizny sporządzonej w formie akt notarialnego z dnia 15 listopada 2010 roku przed notariuszem L. B.z Kancelarii Notarialnej w D., Repertorium A (...), B. D.darowała swojej córce E. K.udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działki gruntu numer (...)o powierzchni 0,6999 ha zabudowanej domem mieszkalnym i dwoma budynkami gospodarczymi, położonej we wsi P.przy ulicy (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...), zaś E. K.darowiznę tę przyjęła.

Wartość przedmiotu darowizny strony umowy określiły na kwotę 50 000 zł.

Dowód: kserokopia aktu notarialnego Repertorium A numer (...) z dnia 15 listopada 2010 roku.

Tymczasem wobec braku spłaty przez B. D.zadłużenia z tytułu umowy o preferencyjną linię pożyczkową z dnia 08 lipca 2009 roku - (...) w G.skierowała sprawę na drogę postępowania sądowego.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny z dnia 08 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt XVI Nc-e (...)nakazano pozwanej B. D.zapłacić na rzecz (...) w G.kwotę 2 354,06 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 06 grudnia 2010 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 630,54 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Postanowieniem z dnia 18 maja 2011 roku nadano temu nakazowi zapłaty klauzulę wykonalności.

Następnie na podstawie tego tytułu wykonawczego (...) w G.wszczęła postępowanie egzekucyjne, które Komornik Sądowy przy Sadzie Rejonowym w Kłodzku H. S.prowadził pod sygn. akt Km (...).

O wszczęciu powyższej egzekucji B. D. dowiedziała się w dniu 24 czerwca 2011 roku.

Dowód: akta egzekucyjne Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym M. M.o sygn. Km (...).

W toku obu postępowań egzekucyjnych jedynym skutecznym sposobem egzekucji okazało się w istocie zajęcie świadczenia emerytalno-rentowego dłużniczki, które nie wystarczało nawet na spłatę narastających odsetek. W związku z tym wierzyciel w sprawie egzekucyjnej o sygn. Km (...)złożył wniosek o wszczęcie egzekucji z przysługującego B. D.udziału wynoszącego 1/2 w nieruchomości opisanej w księdze wieczystej KW (...). W tej sytuacji postępowanie egzekucyjne zostało przekazane Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M., a sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt Km (...).

W dniu 15 lipca 2011 roku Komornik ten podjął, więc dalsze czynności egzekucyjne, tj. zajął udział w nieruchomości i skierował do Sądu Rejnowego w D.VI Wydziału Ksiąg Wieczystych wniosek o wpis ostrzeżenia o toczącej się egzekucji z nieruchomości. Natomiast w dniu 04 sierpnia 2011 roku w Kancelarii Komornika stawiła się B. D.z córką E. K.i synem P. D.deklarując spłatę zadłużenia. Pozwana deklarowała również na piśmie spłatę zobowiązania za matkę, przy czym na dzień 11.08.2011 r. zadłużenie to wynosiło kwotę 54 505,90 zł.

Dowód:

⚫

postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H. S. z dnia 17 czerwca 2011 roku – k. 17;

⚫

kserokopia pisma pozwanej z dnia 09 sierpnia 2011 roku –k . 20;

⚫

kserokopia pisma Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M. z dnia 10 sierpnia 2011 r. – k. 21;

⚫

akta egzekucyjne Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.o sygn. Km (...).

Z kolei w dniu 09 sierpnia 2011 roku B. D.i pozwana E. K.ponownie stawiły się przed notariuszem L. B.w Kancelarii Notarialnej w D.i na podstawie umowy darowizny sporządzonej w formie akt notarialnego Repertorium A nr (...), B. D.darowała swojej córce E. K.udział wynoszący 1/2 części w prawie własności działki gruntu numer (...)o powierzchni 0,6999 ha zabudowanej domem mieszkalnym i dwoma budynkami gospodarczymi, położonej we wsi P.przy ulicy (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...), zaś E. K.darowiznę tę przyjęła.

Wartość przedmiotu darowizny strony umowy określiły na kwotę 50 000 zł.

W tej sytuacji pozwana E. K. stała się jedyną właścicielką opisanej wyżej nieruchomości.

Dowód:

⚫

kserokopia aktu notarialnego Repertorium A numer (...) z dnia 09 sierpnia 2011 roku – k. 18-19;

⚫

wydruk treści księgi wieczystej Kw nr (...) –k. 29-37.

Postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2011 roku Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.została przekazana również egzekucja prowadzona na podstawie nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny z dnia 08 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt XVI Nc-e (...). Sprawa ta została zarejestrowana pod sygn. akt Km (...).

Dowód:

⚫

kserokopia postanowienia Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H. S. z dnia 20 sierpnia 2011 roku – k. 22;

⚫

kserokopia wezwania Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M. z dnia 10 października 2011 r. – k. 23;

⚫

kserokopia zajęcia wierzytelności Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M. z dnia 14 lutego 2013 r. – k. 24;

⚫

akta egzekucyjne Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.o sygn. Km (...).

Tymczasem (...)w G.zbyła swoje wierzytelności przysługujące jej m.in. w stosunku do B. D., przy czym nabywcą tych wierzytelności była strona powodowa -(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w S..

Strona powodowa wystąpiła przy tym o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym na swoją rzecz, przy czym postanowieniem z dnia 15 listopada 2012 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...)Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie nadał klauzulę wykonalności na jej rzecz prawomocnemu nakazowi zapłaty tutejszego Sądu z dnia 30 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Nc (...) zaś postanowieniem z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...)Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie nadał klauzulę wykonalności na jej rzecz prawomocnemu nakazowi zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny z dnia 08 grudnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt XVI Nc-e (...).

Na tej podstawie strona powodowa uzyskała status wierzyciela w wyżej wymienionych postępowaniach egzekucyjnych.

Dowód:

⚫

kserokopia postanowienia tut. Sądu z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie sygn. akt I Co (...) i nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie XVI Wydziału Cywilnego z dnia 08 grudnia 2010 roku – k. 25;

⚫

akta tut. Sądu o sygn. I Co (...);

⚫

akta egzekucyjne Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.o sygn. Km (...) i Km (...).

W dniu 01 czerwca 2013 roku zmarła dłużniczka B. D..

Dowód:

⚫

odpis skrócony aktu zgonu nr 386/2013 – k. 89;

⚫

przesłuchanie pozwanej E. K. – k. 120-121.

Zadłużenie B. D.wynikające z nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 08 grudnia 2010 roku w sprawie sygn. akt XVI Nc-e (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...)oraz związanych z tym kosztów postępowania egzekucyjnego prowadzonego początkowo przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H. S.w sprawie o sygn. akt Km (...), zaś następnie - Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.w sprawie o sygn. akt Km (...), na dzień 25 czerwca 2013 roku wynosiło kwotę 4 397,30 zł.

Dowód: kserokopia raportu spłaty na dzień 25 czerwca 2013 roku – k. 26-28

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo jest zasadne.

W niniejszej sprawie strona powodowa wystąpiła o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej umowy darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w prawie własności działki gruntu numer (...)o powierzchni 0,6999 ha zabudowanej domem mieszkalnym i dwoma budynkami gospodarczymi, położonej we wsi P.przy ulicy (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...), zawartej w dniu 15 listopada 2010 roku pomiędzy B. D.i pozwaną E. K., w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej w D.przed notariuszem L. B., Repertorium A (...) w celu zaspokojenia jej należności objętej prawomocnym nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 08 grudnia 2010 roku w sprawie sygn. akt XVI Nc-e (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...)oraz związanych z tym kosztów postępowań egzekucyjnych prowadzonych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku H. S.w sprawie o sygn. akt Km (...)i Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Dzierżoniowie M. M.w sprawie o sygn. akt Km (...).

W świetle treści żądania pozwu i jego uzasadnienia nie ma wątpliwości, iż strona powodowa wystąpiła w rozpoznawanej sprawie z tzw. skargą pauliańską uregulowaną w przepisach art. 527-534 k.c., których celem jest ochrona wierzyciela przed działaniami dłużnika zmierzającymi do jego pokrzywdzenia przez pozbawienie go możliwości zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności.

Zgodnie z przepisem art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W świetle wskazanego przepisu uwzględnienie powództwa opartego na tym przepisie nastąpi tylko wówczas, gdy wierzyciel udowodni, że:

a)  przysługuje mu wierzytelność względem dłużnika,

b)  dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią,

c)  przedmiotowa czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli,

d)  w wyniku tej czynności prawnej osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

e)  przy dokonaniu czynności prawnej dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

f)  osoba trzecia wiedziała o tym, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć.

Wszystkie wskazane przesłanki muszą przy tym wystąpić łącznie, a ciężar ich udowodnienia spoczywa na wierzycielu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 20 listopada 1996 roku, I ACr 306/96, „Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Lublinie” 1997, nr 2, poz. 9).

W pierwszym rzędzie należy wskazać, że w rozpoznawanej sprawie nie ma wątpliwości, iż stronie powodowej przysługuje względem dłużniczki B. D.wierzytelność w kwocie 2 354,06 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP liczonymi od dnia 06 grudnia 2010 roku (na dzień 26.03.2013 r. wynoszącymi 1 263,07 zł), kosztami procesu w kwocie 538,90 zł, kosztami klauzuli w kwocie 127 zł i wydatkami gotówkowymi w kwocie 5,70 zł, gdyż wynika to z dowodu z dokumentu w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Lublinie wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 08 grudnia 2010 roku w sprawie sygn. akt XVI Nc-e (...)zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 28 lutego 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Co (...), akt egzekucyjnych o sygn. Km (...) oraz raportu spłaty na dzień 25 czerwca 2013 roku. Zresztą fakt ten nie był kwestionowany przez pozwaną.

Po drugie, nie budzi także wątpliwości fakt, że w dniu 15 listopada 2010 roku dłużniczka B. D. zawarła z pozwaną E. K. umowę darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w prawie własności działki gruntu numer (...) o powierzchni 0,6999 ha zabudowanej domem mieszkalnym i dwoma budynkami gospodarczymi, położonej we wsi P. przy ulicy (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW (...), gdyż przedmiotowa umowa również została dołączona do pozwu.

W ocenie Sądu, wskazana czynność prawna dokonana została przy tym z pokrzywdzeniem wierzycieli. Wedle, bowiem przepisu art. 527 § 2 k.c., czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Niewypłacalność oznacza sytuację, w której dłużnik nie ma możliwości spłaty zadłużenia ze względu na aktualny stan majątkowy, czyli sytuację, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie wszystkich jego długów, a tym samym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi (por. wyrok SN z dnia 24 listopada 2000 roku, V CKN 149/00, niepublikowany; wyrok SN z dnia 24 stycznia 2000 roku, III CKN 554/98, niepublikowany; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 1997 roku, I ACa 737/97, „Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie” 1998, nr 4, poz. 36; M. Pyziak - Szafnicka, Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika, „Studia Prawnicze” 1994, nr 1-4, s. 5). Niewypłacalność lub jej pogłębienie musi być jednocześnie następstwem dokonania zaskarżonej czynności prawnej co oznacza, że bez tej czynności wskazany stan majątkowy nie wystąpiłby po stronie dłużnika (por. K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz, tom I, Warszawa 2002, s. 1281-1282). Pokrzywdzenie wierzyciela należy przy tym oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia, oraz że wiążąca się z pokrzywdzeniem niewypłacalność dłużnika musi istnieć zarówno w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania przez sąd o zawartym w niej żądaniu uznania czynności prawnej za bezskuteczną. Zależność między czynnością prawną dłużnika, jego niewypłacalnością, a w konsekwencji pokrzywdzenie wierzyciela, musi pozytywnie przejść test conditio sine qua non. Nadto, gdy czynność ta jest jednym z wielu posunięć dłużnika, które w sumie doprowadziły do jego niewypłacalności, wśród wielu przyczyn niewypłacalności musi być zawarcie krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej, nawet gdyby ona dopiero razem z innymi zdarzeniami spowodowała niewypłacalność. Jednak i w tym wypadku musi być ona koniecznym składnikiem jako ,,zasada równowartości przyczyn”, gdy do wierzyciela należy wybór aktu przeciwko któremu skieruje akcję pauliańską, przy uwzględnieniu wymaganych przesłanek subiektywnych, gdy czynnościom dokonanym zanim pojawiło się ryzyko niewypłacalności z reguły nie towarzyszy świadomość pokrzywdzenia. Z kolei, jeżeli w planie dłużnika dany akt służył oszukaniu wierzyciela można go zaskarżyć choćby dokonano go na długo przed wystąpieniem niewypłacalności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 1997 roku, I ACa 737/97, Biul.SAKa 2010/3/27).

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentów znajdujących się w aktach egzekucyjnych, a także dołączonej do pozwu drugiej umowy darowizny z dnia 09 sierpnia 2011 roku uznać należało, że dłużniczka do chwili śmierci pozostawała niewypłacalną, nie posiadając żadnego majątku, z którego strona powodowa – wierzyciel mógłby prowadzić skutecznie egzekucję. Niewypłacalność dłużnika, pogłębiona wyzbyciem się składnika majątkowego – działki gruntu zabudowanej budynkiem mieszkalnym – w drodze obu umów darowizn, utrzymywała się w chwili orzekania. Dłużniczka B. D. zmarła, bowiem w dniu 01 czerwca 2013 roku, co oznacza, że stan jej majątku istniejący w dacie otwarcia spadku uległ utrwaleniu. Zdaniem Sądu bez znaczenia dla oceny wypłacalności dłużniczki pozostawał fakt nie ustalenia kręgu spadkobierców po niej i ich ewentualnej niewypłacalności względem wierzyciela. Wprawdzie przyszła egzekucja prowadzona będzie przeciwko spadkobiercom dłużniczki, to jednak istotne pozostaje czy będzie mogła zostać skierowana do tych składników majątku dłużnika, do których mogłaby być skierowana za jego życia, a które na skutek zaskarżonej czynności z majątku tego zostały wyprowadzone (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 maja 2013 r., I ACa 430/13). Nie ma, więc wątpliwości, że w tym okresie B. D. była niewypłacalna, gdyż jej majątek nie pozwalał na zaspokojenie jej zadłużenia. Nie budzi przy tym zastrzeżeń wniosek, iż taki stan był efektem dokonania zaskarżonej czynności prawnej albowiem wyzbyła się ona w jej wyniku przedmiotu majątkowego o wartości w granicach 50 000 zł, który wystarczyłby na pokrycie wierzytelności strony powodowej. Czynność ta jest przy tym jednym z wielu posunięć dłużniczki, które w sumie doprowadziły do jej niewypłacalności, a zatem zawarcie krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej razem z innymi zdarzeniami spowodowała niewypłacalność dłużniczki. Rzeczywisty (obiektywny) charakter niewypłacalności dłużnika oznacza równocześnie, że dłużnik nie jest w stanie zaspokoić wierzyciela, nawet w sytuacji, gdy ten ostatni wspomagany jest przymusem państwowym realizowanym w toku postępowania egzekucyjnego i jak w stanie faktycznym sprawy nie mógł się zaspokoić z ekwiwalentu uzyskanego przez dłużnika od osoby trzeciej (por. uchwała Sądu Najwyższego z 14 lutego 2008 r. III CSK 503/07, LEX nr 496375 i z 1 grudnia 2006 r. I CSK 360/06 LEX nr 380957), albowiem oddalenie skargi byłoby możliwe tylko w sytuacji, jeżeli dłużnik w zamian za świadczenie uzyskał ekwiwalent, który nadal znajduje się w jego majątku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2006 r. IV CSK 833/2006, LEX nr 255589) lub posłużył mu do zaspokojenia wierzycieli. Pokrzywdzenie powstaje jednocześnie na skutek takiego stanu majątkowego dłużnika, który powoduje nie tylko niemożność, ale i utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2001 r. IV CKN 525) 2000, LEX nr 531100).

W tym aspekcie nie można podzielić stanowiska pozwanej, co do braku związku przyczynowego między niewypłacalnością dłużniczki, a zdziałaną czynnością darowizny z dnia 15 listopada 2010 roku, która razem z innymi zdarzeniami i w odniesieniu do wysokości zadłużenia B. D.wynikającej z innego tytułu wykonawczego tj. nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie w postępowaniu upominawczym z dnia 30 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Nc (...) (na dzień 11 sierpnia 2011 roku zadłużenie to wynosiło kwotę 54 505,90 zł) - spowodowała niewypłacalność dłużniczki.

Nie budzi przy tym wątpliwości, że w wyniku opisanej powyżej czynności prawnej darowizny pozwana uzyskała korzyść majątkową, a mianowicie prawo własności przedmiotowego udziału w nieruchomości. Należy podkreślić, że w przepisie art. 527 § 1 k.c. nie chodzi o korzyść majątkową w sensie potocznym, utożsamianą np. z nabyciem rzeczy za cenę niższą od wartości tej rzeczy, kiedy to za „korzyść” uważa się różnicę między wartością rynkową rzeczy, a zapłaconą ceną. Korzyścią majątkową w rozumieniu omawianego przepisu jest nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego przedstawiającego pewną wartość, przy czym drugorzędne znaczenie ma cena nabycia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 28 października 1999 roku, I ACa 638/99, OSA 2002, nr 2, poz. 14). W niniejszej sprawie pozwana otrzymała tak rozumianą korzyść majątkową. Warto przy tym zauważyć, że nawet przy przyjęciu potocznego znaczenia tego pojęcia na gruncie omawianych przepisów także uzyskała ona taką korzyść, gdyż otrzymała przedmiotowe prawo majątkowe nieodpłatnie.

W ocenie Sądu, zebrany w sprawie materiał procesowy wskazuje również, że zawierając sporną umowę dłużniczka B. D. działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Dłużnik działa, bowiem ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy zdaje sobie sprawę (uświadamia sobie), że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być, więc zamiarem dłużnika, ani też zamiar ten nie musi być skierowany przeciwko określonemu wierzycielowi. Wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie jakiegokolwiek wierzyciela przewidywał w granicach ewentualności, przy czym świadomość pokrzywdzenia wierzycieli musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 listopada 1997 roku, I ACa 737/97, „Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie” 1998, nr 4, poz. 36; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 stycznia 1995 roku, I ACr 1014/94, OSA 1995, nr 2, poz. 6). Należy przy tym zauważyć, że zgodnie z przepisami art. 529 k.c., jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny lub stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W świetle ujawnionych w niniejszej spawie okoliczności niewątpliwym jest, że w momencie dokonywania zaskarżonej darowizny dłużniczka była zadłużona u strony powodowej. Należy w tym miejscu podkreślić, Że wierzytelność osoby występującej z żądaniem z art. 527 k.c. musi istnieć najpóźniej w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.) i nie musi ona być ściśle określona co do wysokości. Wierzytelność powoda w chwili zamknięcia rozprawy nie musi być przy tym jeszcze nawet stwierdzona tytułem egzekucyjnym. Teoretycznie nie musi ona być nawet wymagalna, ale jeżeli zachodzi uzasadniający powództwo stan niewypłacalności, powoduje on również wymagalność wierzytelności (art. 458 k.c.) ( patrz: prof. dr hab. Edward Gniewek, Kodeks cywilny. Komentarz rok wydania 2008, Wydawnictwo C. H. Beck, wydanie 3). Bezsporne także jest, że wierzytelności strony powodowej były zaspakajane jedynie z potrąceń dokonywanych ze świadczenia emerytalno-rentowego, które nie wystarczały nawet na zaspokojenie narastających odsetek umownych, oraz to, że dłużniczka nie posiadała żadnego majątku, za wyjątkiem prawa własności istotnej nieruchomości. Z chwilą zawarcia zaskarżonej umowy darowizny utraciła natomiast prawo majątkowe, z której mogła pokryć swój dług, nie uzyskując w zamian żadnego ekwiwalentu majątkowego. Od tego też momentu stała się niewypłacalna w stopniu wyższym. Oznacza to, że na mocy przepisu art. 529 zd. 2 k.c. należało przyjąć domniemanie prawne, iż B. D.działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, co powodowało przesunięcie na pozwaną ciężaru dowodu faktu przeciwnego. Pozwana natomiast nawet nie podjęła próby podważenia tego domniemania. Warto zresztą zauważyć, iż nawet w przypadku braku takiego domniemania prawnego należałoby uznać, że B. D.działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Każdy przeciętny człowiek zdaje sobie, bowiem sprawę z tego, że wyzbywając się części jedynego przedmiotu majątkowego i nie posiadając żadnych większych dochodów, nie jest w stanie pokryć zadłużenia wynoszącego, co najmniej kwotę 60 000 zł i tym samym powoduje swoją niewypłacalność, krzywdząc w ten sposób swoich wierzycieli. Co więcej nie uszło uwadze Sądu, iż skarżona umowa darowizny została zawarta tuż po wypowiedzeniu umowy o preferencyjną linię pożyczkową oraz po dowiedzeniu się przez dłużniczkę o wszczęciu egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie w postępowaniu upominawczym z dnia 30 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt I Nc (...) obejmującego obowiązek zapłaty kwoty 35 854,70 zł z umownymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 2 865,25 zł, a druga z umów darowizny – zaraz po skierowaniu tej egzekucji do pozostałego udziału w tej nieruchomości. Nie ma, więc wątpliwości, że już w momencie dokonywania spornej czynności prawnej dłużniczka musiała sobie zdawać sprawę, iż takie będą skutki jej działań.

Odnośnie ostatniej przesłanki skargi pauliańskiej sprowadzającej się do wymogu, aby pozwana wiedziała o tym, iż dłużniczka działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć, należy w pierwszym rzędzie zwrócić uwagę na przepis art. 528 k.c. Stanowi on, bowiem, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. W tym przypadku mamy do czynienia z bezpłatnym przysporzeniem na rzecz pozwanej, gdyż taki charakter ma umowa darowizny. W konsekwencji, na podstawie cytowanego przepisu wskazana przesłanka skargi paulińskiej nie ma w tym przypadku zastosowania.

Oznacza to, że wszystkie przesłanki skargi pauliańskiej zostały spełnione w niniejszej sprawie, a tym samym powództwo należało uwzględnić.

Dodać na marginesie należy, iż poszukując zaspokojenia swej wierzytelności strona powodowa wniosek egzekucyjny kierować będzie musiała przeciwko następcom prawnym dłużniczki (spadkobiercom), dołączając do niego tytuł wykonawczy (nakaz zapłaty opatrzony klauzulą wykonalności), co będzie dawało następcom prawnym dłużniczki możność podejmowania ewentualnie akcji obronnych. Tytuł wykonawczy jest podstawą do prowadzenie egzekucji ze wszystkich składników majątku dłużnika (art. 803 kpc), zaś wyrok pauliański będzie użyteczny dopiero wówczas, gdy okaże się, że przedmioty, z których wierzyciel chciał przeprowadzić egzekucję, przeszły do majątku osoby trzeciej.

Z tych względów, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Wedle przepisów art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

W świetle wskazanych przepisów do kosztów procesu poniesionych przez stronę powodową należało zaliczyć: opłatę od pozwu w kwocie 220 zł, wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 600 zł oraz koszty postępowania zabezpieczającego w łącznej kwocie 197 zł , co daje łącznie kwotę 1017 zł.

Wedle przepisu art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W związku, więc z tym, że pozwana w całości przegrała proces należało ją obciążyć obowiązkiem zwrotu wskazanych powyżej kosztów procesu na rzecz strony powodowej.

Nie uszło przy tym uwadze Sądu, iż pozwana została zwolniona od kosztów sądowych w całości, niemniej jednak przypomnieć należy, że zwolnienie od kosztów nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi (art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie przytoczonych przepisów, należało orzec jak w punkcie II wyroku.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu Sąd orzekł stosownie do przepisów § 6 pkt 3 w zw. z § 2 ust. 3 w zw. z § 15 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490), przyjmując, iż na powyższe koszty składało się wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 600 zł, powiększone o stawkę VAT wynoszącą obecnie 23 % czyli kwotę 138 zł, co daje łącznie kwotę 738 zł.

Z tego względu, w oparciu o wskazane przepisy, orzeczono jak w punkcie III sentencji.

Sygn. akt I C 1022/13

ZARZĄDZENIE

1/ odnotować;

2/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron, bez pouczenia;

3/ kal. 14 dni.

24.10.2014 r.