Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2014r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 8 sierpnia 2014r. znak: (...)

o emeryturę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawcy A. B. prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2014r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt IV U 846/14

UZASADNIENIE

Skarżący A. B. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 8 sierpnia 2014r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury w wieku emerytalnym niższym od powszechnego. Skarżący podniósł, że wbrew ustaleniom pozwanego co do stażu ogólnego pracował w (...) w E., a źle wpisana data w świadectwie pracy to pomyłka, zaś co do stażu pracy w warunkach szczególnych, że pracował jako spawacz m.in. w (...) Zakładach (...) w E. i w Kombinacie Rolnym (...), przy czym co do tego drugiego pracodawcy przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które nie powinno być kwestionowane przez organ rentowy.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołano się na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r., poz. 1440 ze zmianami; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej: rozporządzenie RM z 1983r.). Pozwany przyznał, że wnioskodawca ukończył 60 lat i nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Kwestionowano natomiast po pierwsze zatrudnienie ubezpieczonego w (...) w E. w okresie od dnia 8 sierpnia 1975r. do dnia 23 listopada 1976r. z uwagi na błędną datę urodzenia w świadectwie pracy oraz budzące wątpliwości życiorys i kwestionariusz osobowy, co łącznie miało się przekładać na niewykazanie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r. Za udowodnione uznano 24 lata, 2 m-ce i 16 dni ogólnego stażu pracy. Po drugie pozwany uznał za udowodniony staż pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w spółkach (...), co łącznie do dnia 31 grudnia 1998r. stanowiło 13 lat i 16 dni takiej pracy. Okres pracy w KR D. kwestionowano z uwagi na rozbieżności w przedłożonej dokumentacji, dotyczące zajmowanych przez ubezpieczonego stanowisk pracy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący A. B. urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2014r. ukończył 60 lat.

(bezsporne)

W dniu 28 marca 2014r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 30 maja 2014r. odmówiono skarżącemu wnioskowanego świadczenia z uwagi na nieudokumentowanie 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. W decyzji tej nie kwestionowano, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym stażem 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W dniu 27 czerwca 2014r. skarżący skierował do pozwanego wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, dołączając świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wystawione przez Agencję Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w O. za okres pracy w KR D. (...) w E. od dnia 12 sierpnia 1980r. do dnia 31 sierpnia 1985r. na stanowisku spawacza. Zaskarżoną decyzją ponownie odmówiono prawa do emerytury w związku z ustaleniami wskazanymi w odpowiedzi na odwołanie.

Suma okresów składkowych i nieskładkowych wnioskodawcy przed 1999r. bez uwzględnienia zatrudnienia w (...) w E. wynosi 24 lata, 2 m-ce i 16 dni.

(bezsporne, ponadto wnioski, decyzje, świadectwo pracy w warunkach szczególnych, i karta przebiegu zatrudnienia k.1-4, 58-60 i 70-71 pliku emerytalnego)

Wnioskodawca był zatrudniony w (...) w E. w okresie od dnia 8 sierpnia 1975r. do dnia 23 listopada 1976r.

(dowód: dokumenty w aktach osobowych z tego zakładu pracy koperta k.28 oraz kopia dowodu osobistego, wydanego 4 listopada 1972r. koperta k. 34)

Poza okresami wskazanymi wyżej wnioskodawca nie miał innych okresów ubezpieczenia przed 1999r.

(bezsporne)

Wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w przynajmniej trzech zakładach pracy, tj. w okresie od dnia 3 kwietnia 1973r. do dnia 9 sierpnia 1973r. w Zakładzie (...) w E. (obecnie (...) S.A. w W.) na stanowiskach ładowacza węgla i koksu i piecowego pieców gazowniczych, w (...) Zakładach (...) w E. w okresie od dnia 2 maja 1978r. do dnia 30 czerwca 1980r. na stanowisku spawacza elektrycznego ręcznego oraz w Zakładach (...) w (...) Spółce z o.o. w E. od dnia 25 listopada 1985r. do dnia 30 września 2003r. na stanowisku ślusarza.

(bezsporne co do pracy w roku 1973 i od roku 1985, ponadto świadectwa pracy k.6 i 11 pliku emerytalnego i k.11-12 pliku dot. kapitału początkowego; odnośnie pracy w (...) Zakładach (...) w E. dowody w postaci dokumentów w aktach osobowych koperta k.37, świadectwa pracy k.21-22 pliku dot. kapitału początkowego oraz zeznań wnioskodawcy z rozprawy w dniu 8 grudnia 2014r.)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie, przy czym należy zaznaczyć, że wobec okoliczności, które można było jednoznacznie ustalić dopiero w toku postępowania sądowego.

Na wstępie należy przybliżyć przepisy prawa, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie, co pozwoli następnie omówić tylko okoliczności sporne.

Z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie skończył 60 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór ograniczał się do tego, czy ubezpieczony spełnia kryterium wymaganej na dzień 1 stycznia 1999r. sumy 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz czy legitymuje się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, również na dzień 1 stycznia 1999r. Było przy tym oczywiste, że uzupełnienie ogólnego stażu pracy o kwestionowany okres zatrudnienia w (...) w E. oraz uwzględnienie w stażu pracy w warunkach szczególnych choćby jednego z dwóch okresów zatrudnienia – w KR D. lub w (...) Zakładach (...) w E. – pozwolą na spełnienie również dwóch pozostałych przesłanek wnioskowanego prawa.

Odnośnie ogólnego stażu pracy trzeba wyjaśnić, że data 4 listopada 1972r. na dole drugiej strony kwestionariusza osobowego z okresu pracy w (...) w E. to data wydania dowodu osobistego, a nie data sporządzenia kwestionariusza. Potwierdza to kopia dowodu osobistego. W kwestionariuszu tym wskazano ponadto imiona rodziców wnioskodawcy takie same, jak w dowodzie osobistym, tożsama jest również data urodzenia zarówno w tych dokumentach, jak i w życiorysie. Dowodzi to jednoznacznie, że niewłaściwa data urodzenia ubezpieczonego w świadectwie pracy, będąca powodem kwestionowania tego świadectwa, to zwykła omyłka. Kopia tego świadectwa pracy znajduje się notabene w tych samych aktach osobowych skarżącego. W konsekwencji nie mogło być wątpliwości, że wnioskodawca był ubezpieczony również w spornym okresie od dnia 8 sierpnia 1975r. do dnia 23 listopada 1976r., a więc przez dodatkowy 1 rok, 3 m-ce i 16 dni. Daje to, po zsumowaniu z okresem składkowym i nieskładkowym uznanym przez pozwanego, wymagane na dzień 1 stycznia 1999r. przynajmniej 25 lat stażu ogólnego.

Co do stażu pracy w warunkach szczególnych należy wskazać, że za okres pracy w (...) Zakładach (...) w E. wnioskodawca nie przedłożył pozwanemu w ogóle świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, zaś takie świadectwo za okres pracy w KR D. było przez pozwanego kwestionowane. Zważyć jednakże należy, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, bądź jego brak, nie jest jednak bezwzględną przesłanką ani do zaliczenia, ani do niezaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie charakteru pracy także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik go nie posiada, bądź przedkłada świadectwo nieodpowiadające określonej w przepisie formie.

Trzeba też wyjaśnić, że skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z 1983r., wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Wprawdzie wobec tego za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 53 ust. 2 tej samej ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. i tożsama regulacja w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej), jednak jednocześnie tylko tych pracowników, którzy wykonują rodzaj prac lub zajmują stanowiska pracy określone w przywołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983r. W wykazie A, stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, wymieniono m.in. prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym (dział XIV „Prace różne”, poz. 12).

W tym miejscu warto przypomnieć, że proces cywilny, w tym także proces w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, jest procesem kontradyktoryjnym, co oznacza, iż obowiązek zgłoszenia twierdzeń i ciężar przeprowadzenia stosownego dowodu na poparcie swoich racji w postępowaniu sądowym obciąża ubezpieczonego, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 kc. Przy tym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia tych faktów (art. 232 kpc). To one bowiem są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Sąd orzeka na podstawie twierdzeń i dowodów dostarczonych przez strony. Wobec tego, skoro nie były kwestionowane okresy pracy w warunkach szczególnych u dwóch pracodawców, Sąd nie badał szczegółowo charakteru tej pracy wnioskodawcy. Praca w Zakładzie (...) w E. była niewątpliwie zgodna z poz. 29 i 30 działu IV „W Chemii” wykazu A rozporządzenia RM z 1983r. (termiczna obróbka węgla oraz przetwórstwo produktów otrzymywanych w tych procesach oraz wytwarzanie i oczyszczanie gazu syntezowego oraz produkcja amoniaku i metanolu). Pewne wątpliwości mogło natomiast wzbudzić to, że w świadectwach pracy wystawionych przez (...) Spółkę z o.o. w E. wskazano stanowisko ślusarza, chociaż powołany dział i pozycja wykazu dotyczą prac przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym (Dział XIV „Prace różne” poz. 12). Wobec tego odebrano od wnioskodawcy wyjaśnienia, z których wynika, że skarżący pracował u tego pracodawcy przy spawaniu gazowym i elektrycznym przy montażu przekładni, co wymagało wykonywania także prac ślusarskich, jednak wszystkie te prace odbywały się w obrębie miejsca, w którym grupa pracowników cały czas wykonywała prace spawalnicze. Okazuje się więc, że była to praca zgodna z przepisami resortowymi wydanymi na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia RM z 1983r., tj. z zarządzeniem nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Mianowicie we wskazanym dziale i pozycji w punkcie 18 wymieniono pracowników zatrudnionych w bezpośrednim sąsiedztwie stanowisk spawalniczych w wydziałach spawalniczych, co odpowiada charakterowi pracy wnioskodawcy.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe dało podstawę do przyjęcia, że w całym okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w E. wnioskodawca świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych przy spawaniu elektrycznym. Tylko takie stanowisko pracy wymieniane jest w dokumentach znajdujących się w aktach osobowych z tego okresu zatrudnienia. Co więcej, pracodawca dołączył do akt osobowych odpis książki spawacza (wynika z niej, że kurs spawania elektrycznego wnioskodawca ukończył w 1977r.). Sąd nie miał wobec tego wątpliwości, że dokumenty zgromadzone w tychże aktach osobowych, gdyby zakład pracy nadal istniał, dawałyby podstawę do wystawienia przez pracodawcę niebudzącego wątpliwości świadectwa pracy w szczególnych warunkach w oparciu o §2 ust. 2 rozporządzenia RM z 1983r. Charakter pracy potwierdzają zresztą zeznania wnioskodawcy. Co prawda skarżący był zainteresowany konkretnym wynikiem postępowania, wobec czego jego zeznania, jako zeznania strony, należy oceniać ostrożnie, tym niemniej ubezpieczony już w wyjaśnieniach w istocie potwierdził słuszność wątpliwości pozwanego odnośnie charakteru pracy w KR D., pomimo że wyjaśnienia takie mogły mieć dla skarżącego potencjalnie negatywny skutek. Wskazuje to, że ubezpieczony wyjaśniał, a następnie również zeznawał, bez nastawienia na podawanie okoliczności wyłącznie korzystnych dla siebie, a więc że zeznawał zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy.

Ponieważ okres pracy w (...) Zakładach (...) w E. przekraczał 2 lata, uzupełniono w ten sposób wykazany staż pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. do ponad 15 lat.

Wnioski wypływające z przedstawionych ustaleń musiały być jednoznaczne, tj. że ubezpieczony w toku postępowania sądowego udowodnił, iż zachodzą wszystkie przesłanki wnioskowanego prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Skutkowało to zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc przez przyznanie prawa do tejże emerytury od początku miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od dnia 1 czerwca 2014r. (pkt I. wyroku; por. art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej) oraz stwierdzeniem na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej a contrario, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt II. wyroku).

Odnośnie daty początkowej przyznania emerytury należy dodatkowo wyjaśnić, że pismo wnioskodawcy z dnia 27 czerwca 2014r. nie stanowiło odwołania od pierwszej decyzji odmownej, gdyż zostało skierowane wyraźnie nie do Sądu, a do organu rentowego. Tym samym stanowiło nowy wniosek i nie mogło służyć ewentualnemu podważeniu decyzji z dnia 30 maja 2014r., a tylko w ten sposób wnioskodawca mógłby otrzymać emeryturę za okres wcześniejszy, tj. od dnia ukończenia 60 lat.