Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2013 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania D. S., (...) S.A. - (...) z siedzibą w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 3 sierpnia 2012 r. sygn. akt VIII U 313/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz odwołującej spółki kwotę 120zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 listopada 2011 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że niżej wskazany przychód osiągnięty przez D. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) S.A. (...) z siedzibą w P. stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe, która wynosi:

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik składek w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie uwzględnił przychodów osiągniętych przez D. S. z tytułu świadczeń rzeczowych wydanych z okazji Dnia Kobiet finansowanych ze środków Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Dokonane wypłaty stanowią, zdaniem ZUS, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyż jest przychodem określonym w art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W ocenie ZUS podział środków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nastąpił niezgodnie z przepisami ustawy z dnia 04.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. (...) w latach 2006-2010 wydał świadczenia rzeczowe z okazji Dnia Kobiet o wartości 247zł i 244 zł z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Przyznawane świadczenia nie uwzględniały sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej poszczególnych pracowników. D. S. z okazji Dnia Kobiet otrzymała następujące świadczenia rzeczowe:

1)  w marcu 2006 r. o wartości 247 zł,

2)  w marcu 2007 r. o wartości 247 zł,

3)  w marcu 2008 r. o wartości 247 zł,

4)  w marcu 2009 r. o wartości 244 zł,

5)  w marcu 2010 r. o wartości 244 zł.

Płatnik składek nie dokonał zróżnicowania wysokości świadczenia, w związku z czym pracownikom posiadającym wysokie dochody, przyznano świadczenia tej samej wysokości, co pracownikom posiadającym niższe dochody. Zdaniem organu rentowego skoro w/w świadczenie nie miało charakteru socjalnego, gdyż nie wiązano go z kryterium socjalnym należy uznać je za przychód, który to przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. ZUS wskazał nadto, że ustalenie dotyczące 05/2006, 05/2007, 05/2008, 05/2009 i 05/2010 spowodowane jest przekroczeniem kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, w związku z podwyższeniem podstawy wymiaru składek.

Od powyższej decyzji odwołali się, płatnik składek (...) S.A. oraz D. S., zaskarżając decyzję w całości. Wydanej decyzji zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego tj. § 2 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez ustalenie, że przychód osiągnięty przez D. S. z tytułu uzyskania świadczeń wskazanych w decyzji ZUS stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. W uzasadnieniu odwołania podniesiono, że wszelkie otrzymane przez D. S. wypłaty dokonane z Funduszu Socjalnego miały charakter pomocy socjalnej, zmierzały do realizacji celów socjalnych zgodnych z ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i były dokonywane zgodnie z przepisami tej ustawy. Wskazano również, że w przypadku odwołującej dopłata do świadczeń rzeczowych była dokonywana zgodnie z Regulaminem Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, w oparciu o decyzję Komisji Socjalnej podjętą po weryfikacji uprawnień D. S. do korzystania z Funduszu Socjalnego, ilości dni urlopu faktycznie wykorzystanego, w oparciu o kryterium dochodowe oraz po analizie indywidualnej sytuacji materialnej. Nadto wskazano, że wypłata z Funduszu Socjalnego z okazji Dnia Kobiet dokonywana jest w (...) S.A. w oparciu o Regulamin Zakładowego Funduszu Socjalnego, każdorazowo na wniosek organizatora. W ramach przyznanych środków z okazji dnia kobiet organizowano wspólne spotkania grupy pracowników - kobiet, które odbywały się w miejscu imprez kulturalnych i miały charakter integracyjny. Realizowanie dopłat na obchody dnia kobiet stanowiły niewielką procentowo kwotę środków Funduszu Socjalnego (około 3%) i dotyczyło kilkunastu pracowników. Świadczenia z okazji Dnia Kobiet nie miały charakteru ulgowej usługi lub świadczeni, ani dopłaty, do których zastosowanie musi mieć kryterium socjalne.

Wyrokiem z dnia 3 sierpnia 2012r., sygn. akt VIII U 313/12, Sąd Okręgowy w Poznaniu Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

1)  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż do przychodu osiągniętego przez D. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) SA (...) stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe nie wlicza wartości świadczeń rzeczowych: w marcu 2006 roku w wysokości 247 złotych, w marcu 2007 roku w wysokości 247 złotych, w marcu 2008 roku w wysokości 247 złotych, w marcu 2009 roku w wysokości 244 złote, w marcu 2010 roku w wysokości 244 złote i tym samym kwoty te nie mają wpływu na ustalenie przekroczenia kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie wpływają na podwyższenie wymiaru składek w maju 2006 roku, w maju 2007 roku, w maju 2008 roku, w maju 2009 roku i w maju 2010 roku.

2)  Zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz odwołującej spółki kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

(...) S.A. (...) z siedzibą w P. powstała w 2001 r. i jest wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...).

W w/w spółce od 1996 r. obowiązuje Regulamin Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Regulamin ten w części II pkt. 2 przewiduje jako przeznaczenie funduszu nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenie usług na rzecz różnych form działalności kulturalno -oświatowej i sportowo - rekreacyjnej. Organizacja Dnia Kobiet została zaś wprost przewidziana w tabeli w punkcie 2 podpunkt Ib.

W (...) S.A. corocznie organizowano Dzień Kobiet, było to tradycyjnym wydarzeniem w spółce, w której zawsze było zatrudnionych mniej kobiet niż mężczyzn. Obecnie (...) zatrudnia 18 kobiet, co stanowi około 8% wszystkich pracowników. Świadczenie z okazji Dnia Kobiet było co roku wpisane w preliminarzu wydatków z Funduszu Socjalnego. Organizator Dnia Kobiet w danym roku składał do Komisji Socjalnej wniosek o przyznanie środków na organizację imprezy. Komisja przyznawała kwoty około 200 zł na jedną pracownicę. Każda pracownica otrzymywała taką samą kwotę, nie było stosowane kryterium dochodowe. Wypłata kwot odbywała się w oparciu o zestawienie z działu zatrudnienia. Kwoty te były przekazywane do organizatora imprezy. Imprezy organizowane z okazji Dnia Kobiet były skierowane do wszystkich kobiet zatrudnionych w (...) i polegały na wspólnym wyjściu o charakterze integracyjnym na „jakieś wydarzenie” kulturalne. Pracownice uczestniczyły w wyjściu na kabaret lub do opery połączonym z kolacją. Zazwyczaj wszystkie zatrudnione w (...) kobiety brały udział w tego typu imprezach. Jeśli któraś nie brałaby w nich udziału nie otrzymałaby równowartości kwoty wydatkowanej na uczestnictwo w imprezie.

Odwołująca D. S. jest wiceprezesem (...) S.A. W latach 2006-2008 na jej uczestnictwo w Dniu Kobiet została przekazana z Zakładowego Funduszu Socjalnego kwota 247 zł, zaś w latach 2009-2010 kwota 244 zł. Płatnik składek - (...) S.A. nie naliczył D. S. wyżej wymienionych kwoty na poczet składek na ubezpieczenia społeczne.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS, dokumentów przedłożonych do akt prawy oraz zeznań odwołującej D. S., zeznań świadka Z. M..

Mając powyższe na uwadze oraz § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ( Dz. U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.), art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych ( Dz. U. z 1996r., nr 70, poz. 335 z późn. zm.), Sąd I instancji stwierdził, że odwołanie jest bezzasadne. W odniesieniu do ponoszenia przez pracodawcę kosztów wycieczek pracowniczych i pokrywania ich kosztów z ZFŚS Sąd uznał, że świadczenia te były przychodem pracownika w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stanowiły zdaniem Sądu „nieodpłatne świadczenie” pracodawcy na rzecz pracownika, bowiem pracownik otrzymując je nie był zobowiązany do żadnego świadczenia w zamian. Sąd stwierdził zatem, że świadczenia wskazane w zaskarżonej decyzji stanowią przychód zainteresowanego, a co za tym idzie stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP.

Wskazując na powyższe Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji, o czym orzekł w sentencji wydanego wyroku.

Mając powyższe na uwadze oraz § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ( Dz. U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.), art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych ( Dz. U. z 1996r., nr 70, poz. 335 z późn. zm.), a także orzecznictwo Sąd I instancji stwierdził, że odwołanie jest zasadne. Sąd wskazał w szczególności na art. 8 ustawy o ZFŚS i podniósł, że zgodnie z tym przepisem nie stosuje się kryterium badania sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnego pracownika w przypadku przeznaczenia środków z ZFŚS na organizację imprez dla całej grupy pracowników uprawnionych. Trudno byłoby bowiem wskazać w jakim zakresie ma nastąpić badanie sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika i jakie konsekwencje w zakresie podziału środków na imprezę takie badanie miałoby wywierać. Ponadto Sąd wskazał, że obowiązujący u pracodawcy Regulamin ZFŚS wprost przewidywał możliwość przeznaczania środków funduszu na „dzień kobiet” – w ramach organizowanej dla żeńskiej części zespołu imprezy kulturalnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w sposób wskazany w sentencji wydanego wyroku.

Powyższy wyrok w całości apelacją z dnia 2 października 2012r. zaskarżył organ rentowy. Apelujący zarzucił Sądowi I instancji naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz.1585 z późn. zm.) w zw. z § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998r., Nr 161 poz. 1106 z późn. zm.) poprzez przyjęcie, że do przychodu osiągniętego przez D. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) S.A. (...) stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne nie wlicza się wartości świadczeń rzeczowych: w marcu 2006r. w wysokości 247zł, w marcu 2007r. w wysokości 247 zł, w marcu 2008r. w wysokości 247zł, w marcu 2009r. w wysokości 244zł, w marcu 2010r. w wysokości 244zł i przyjęcie że kwoty te nie mają wpływu na ustalenie przekroczenia kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie wpływają na podwyższenie wymiaru składek w maju 2006r., w maju 2007r., w maju 2008r., w maju 2009r., w maju 2010r. oraz naruszenie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996r., Nr 70 poz. 335 z późn. zm.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że odwołująca spółka nie musiała stosować kryterium socjalnego przy przyznaniu ubezpieczonej świadczeń socjalnych.

Wskazując na powyższe, apelujący ZUS wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołań od decyzji organu rentowego z dnia 28 listopada 2011r., ewentualnie o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od odwołujących wg norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację odwołująca Spółka wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelacji są bezzasadne, a zatem apelację należało oddalić w całości.

Na wstępie rozważań własnych, należało powołać podstawy prawne orzeczenia.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.

Wskazać należy, iż to pracodawca gospodaruje środkami funduszu, dokonuje podziału środków funduszu na poszczególne rodzaje działalności socjalnej i przyznaje poszczególnym uprawnionym świadczenia finansowane z funduszu na zasadach określonych w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Z funduszu mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją pojęcia „działalność socjalna". Swoboda regulacji w regulaminie zasad przyznawania indywidualnych świadczeń jest ograniczona ustanowioną przez ustawodawcę w art. 8 ust. 1 cyt. ustawy ogólną zasadą, że przyznawanie tych świadczeń ma być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Trafnie wskazał Sąd I instancji, że przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadzał się do oceny tego, czy organ rentowy zasadnie ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odwołującej D. S., wliczając do podstawy wymiaru tych składek kwoty przeznaczone na sfinansowani przez płatnika składek udziału w imprezie z okazji Dnia Kobiet.

Przechodząc zatem do meritum, tj. dopłat do organizacji dnia kobiet Sąd Apelacyjny nie zgadza się z zarzutami apelacji ZUS. Błędnie organ rentowy wskazywał w tym zakresie, że kwoty wypłat z ZFŚS są przychodem pracownika, bez rozważenia wpływu art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS. Jednocześnie podnosząc zarzut naruszenia art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS organ rentowy błędnie go zinterpretował. Zdaniem Sądu Apelacyjnego powyższe badanie winno mieć miejsce, a Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że badanie sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu dotyczy przyznawania z funduszu środków jedynie gdy określone świadczenie może być przyznane w zróżnicowanej wysokości. Kryteria te będą miały wówczas wpływ na wysokość otrzymanego świadczenia. Inaczej natomiast przedstawia się sytuacja, gdy pracownicy biorą udział w „imprezie integracyjnej” zorganizowanej przez pracodawcę dostępnej dla wszystkich pracowników (lub grupy pracowników), na równych zasadach. Powyższe tożsamo zinterpretował Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny wskazuje na cytowane przez Sąd Okręgowy w pisemnym uzasadnieniu stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 23 października 2008r. w sprawie II PK 74/08 przyjął, że „przepis art. 8 ust.1 ustawy z dnia 4 marca 1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych nie odnosi się do całości działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń i usług. Regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń , np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych”. Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższe stanowisko zwracając uwagę, że taka forma korzystania z funduszu socjalnego – imprezy integracyjne - niewątpliwie nie jest sprzeczna z jego celem.

Trudno nie zgodzić się z doktryną i orzecznictwem, że, działalność socjalna pracodawcy nie ogranicza się jedynie do udzielania ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS. Może on bowiem również zaspokajać zbiorowe potrzeby zatrudnionych , organizując masowe imprezy, np. zorganizowane wycieczki, spotkania integracyjne, pikniki. Taki przejaw aktywności zakładu stanowi rodzaj rekreacji czy wypoczynku, a więc mieści się w pojęciu działalności socjalnej pracodawcy określonej w art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS. Przy organizowaniu takich zbiorowych imprez nie ma elementu „przyznawania ulgowych usług i świadczeń z ZFŚS”.

W tym zakresie organ rentowy błędnie wskazał w apelacji, że brak jest w ogóle podstaw do odnoszenia wydatków na imprezy integracyjne do kwestii wypłat środków z ZFŚS. Taka interpretacja przepisów w sposób istotny ograniczyłaby możliwości wydatkowania Funduszu ze szkodą dla realizacji jego celów, między innymi związanych z integracją załogi. Z tych powodów Sąd Apelacyjny uznał, że nie trafne są rozważania ZUS w tym zakresie, a Sąd I instancji nie naruszył art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 8 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, a w konsekwencji § 2 ust. 1 pkt 19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998r. Nr 161 poz.1106).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o czym orzekł w pkt. 1 sentencji wyroku.

O kosztach sądowych w drugiej instancji Sad Apelacyjny orzekł w pkt. 2 sentencji niniejszego wyroku, na podstawie § 12 ust. 1 pkt. 2 i § 12 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, z dnia 28 września 2002r., w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 02.163.1349 z późn. zm.), w zw. z art. 98 k.p.c.

SSA Marta Sawińska SSA Dorota Goss-Kokot SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska