Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa W. J.

przeciwko K. M.

o alimenty

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz.

z dnia 28 sierpnia 2014 roku, sygn. akt III RC 637/13

oddala apelację i zasądza od powoda W. J. na rzecz pozwanej K. M. kwotę 60,00 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt II Ca 745/14

UZASADNIENIE

Pozwem z 10 grudnia 2013 roku powód W. J. wniósł o zasądzenie od jego córki pozwanej K. M. alimentów w kwocie po 450,00 zł. miesięcznie.

Pozwana K. M. nie uznała powództwa i wniosła o jego oddalenie.

Zaskarżonym wyrokiem z 28 sierpnia 2014 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim, po rozpoznaniu 21 sierpnia 2014 roku w T. na rozprawie, sprawy z powództwa W. J.przeciwko K. M.o alimenty: oddalił powództwo i zasądził od W. J.na rzecz pozwanej K. M.kwotę 60,00 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

K. M. urodzona (...)jest córką W. J.i B. M.. W. J.i B. M.byli małżeństwem. Od 1991 roku nie zamieszkiwali razem. Rozwiedli się w 1994 roku, rozwód został orzeczony bez orzekania o winie. Po rozstaniu rodziców K. M.zamieszkała z matką. Od tego czasu W. J.nie interesował się córką, nie utrzymywał z nią kontaktów, nie odwiedzał, nie dzwonił, nie interesował się stanem jej zdrowia, ani sprawami nauki. Nie występował do sądu z wnioskiem o uregulowanie kontaktów z córką. K. M.nie widziała ojca przez okres ponad dwudziestu lat. W. J.płacił, choć z pewnym opóźnieniem, alimenty zasądzone od niego na rzecz pozwanej, ostatnio od 2003 roku w kwocie po 250,00 zł. miesięcznie. Poza alimentami nie przyczyniał się w żaden inny sposób do utrzymania córki, nie dawał jej żadnych prezentów. Wyrokiem z 12 sierpnia 2013 roku w sprawie sygn. akt V Rc 445/12 Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi uznał, że obowiązek alimentacyjny W. J.wobec K. M.wygasł z 19 grudnia 2012 roku. Powód ma dwumiesięczne zadłużenie w płatności alimentów na rzecz pozwanej.

W. J. ma 62 lata. Jest z zawodu mechanikiem samochodowym. W przeszłości prowadził warsztat samochodowy. Do czerwca 2013 roku pracował jako mechanik. Następnie otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych w kwocie po 673,25 zł. netto. Od 13 lutego 2014 roku powód otrzymuje świadczenie przedemerytalne w kwocie 847,16 zł. netto. W. J. mieszka sam w drewnianym domu należącym do TBS. Uiszcza opłaty w postaci: czynszu - 323,00 zł. miesięcznie, energii elektrycznej – 80,00 zł. miesięcznie, gazu – 30,00 zł. miesięcznie, opłaty RTV 40,00 zł. miesięcznie, szamba – 40,00 zł. miesięcznie, opału - 2.400,00 zł. rocznie. Powód ma problemy z kręgosłupem, prostatą, nadciśnieniem oraz problemy gastrologiczne. Leczy się u lekarza pierwszego kontaktu oraz w poradni gastrologicznej, urologicznej i rehabilitacyjnej. Na leki wydaje około 100,00 zł. miesięcznie. Nie ma orzeczonego stopnia niepełnosprawności. Poza córką powód ma jeszcze 38- letniego syna z pierwszego małżeństwa, który jest żonaty i ma dwoje dzieci. W. J. nie występował o zasądzenie alimentów do syna. Powód ma zadłużenie u znajomych na kwotę 2.000,00 zł. Nie korzysta z pomocy społecznej.

K. M.ma 26 lat. Do czasu osiągnięcia pełnoletniości nosiła nazwisko ojca J.. Następnie zmieniła nazwisko na nazwisko matki M.z uwagi na fakt, iż z ojcem od najmłodszych lat nie miała kontaktu. Od siódmego miesiąca życia pozwana leczy się z powodu epilepsji. Czasem ma ataki co kilka miesięcy, a czasem kilka razy w miesiącu. Po ataku jest zmęczona i śpiąca, mniej aktywna. Od początku trwania choroby bierze leki, których koszt wynosi 700,00 – 800,00 zł. na okres dwóch – trzech miesięcy. Bierze leki na wątrobę, żołądek, które kosztują około 50,00 zł. miesięcznie. Nosi okulary, które czasem po ataku epileptycznym tłuką się i trzeba je wymienić na nowe. Normalnie okulary wymienia co dwa – trzy lata. Ich koszt wynosi 300,00 – 400,00 zł. Pozwana pozostaje pod opieką poradni neurologicznej i okulistycznej. Przez okres pięciu lat była na diecie bezglutenowej. Miała stwierdzoną alergię. Została zaliczona na stałe do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z powodu epilepsji i upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim. Wymaga pomocy innych osób przy higienie osobistej, zakupach, gotowaniu. Z uwagi na możliwość ataku, nie może pozostawać dłużej sama w domu. Pomocy udziela jej matka, z którą zamieszkuje, babcia oraz siostra matki i jej rodzina. K. M.ukończyła liceum ogólnokształcące oraz szkołę policealną w zawodzie technik prac biurowych. Uczęszczała również do szkoły policealnej – technik cyfrowych procesów graficznych, ale nie zdała egzaminu końcowego. Od grudnia 2012 roku jest pracownikiem (...)zatrudnionym na stanowisku kasjer w hipermarkecie. Zarabia średnio 1.414 zł. netto miesięcznie. W ostatnim czasie, z uwagi na ataki padaczki, została przeniesiona z działu spożywczego na dział AGD. W przypadku niedoborów w kasie, pozwana musi pokryć braki z własnego wynagrodzenia. Zdarza się, że jest to kwota około 300,00 zł. Pozwana otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153,00 zł. miesięcznie. Nie ma majątku. Dokłada matce do utrzymania mieszkania 300,00 – 500,00 zł. miesięcznie. Ze swoich dochodów kupuje ubrania, kosmetyki, środki higieny, czasem wychodzi do kina.

Matka pozwanej B. M. ma 59 lat. Przebywa na zasiłku przedemerytalnym w kwocie 763,45 zł. netto miesięcznie. Cierpi na przewlekłe zapalenie jelit, łuszczycę i depresję. Miała usuniętego guza pęcherza moczowego. Ma problemy z tarczycą. Bierze leki, które kosztuje około 250,00 zł. miesięcznie. Ponadto musi używać specjalnych środków higieny i mydła do kąpieli. Uiszcza miesięcznie opłaty za mieszkanie zajmowane wspólnie z córką, a mianowicie: czynsz -171,00 zł., prąd - 30,00 zł., gaz – 30,00 zł., telewizja – 30,00 zł., telefony – 58,00 zł. miesięcznie. Opłaca składkę na ubezpieczenie na życie w kwocie 295,00 zł. W ostatnim czasie B. M. przeprowadziła generalny remont mieszkania. Był on konieczny, ponieważ nie działało w mieszkaniu światło, były zniszczone podłogi. Remont wykonała firma męża jej siostry za kwotę 8.000,00 zł. Matka pozwanej spłaca koszt remontu w ratach po 500,00 zł. miesięcznie. Często pożycza pieniądze od swojej matki.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody, które są spójne, a których żadna ze stron nie kwestionowała.

Stosownie do treści art. 129 § 1 krio obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, wstępnych przed rodzeństwem; jeśli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. W myśl art. 133 krio rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. w § 2 powołanego artykułu wprowadzono ograniczenie polegające na tym, iż poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Przeciwstawienie obu paragrafów art. 133 pozwala stwierdzić, że ogólną przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego ( poza obowiązkiem rodziców względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie) jest postawanie w „niedostatku”. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia niedostatku. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tezy III wytycznych z 16 grudnia 1987 roku wyjaśnił, iż niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb. Zaspokojenie potrzeb każdego człowieka powinno nastąpić przede wszystkim z jego własnych środków. Dotyczy to dochodów z pracy, z majątku, ze świadczeń z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że powód W. J. nie spełnia powyższej przesłanki. Powód osiąga stały dochód, który pozwala na zaspokojenie jego podstawowych potrzeb. Ponadto do czerwca 2013 roku powód wykonywał prace na pełny etat, zaprzestał wykonywania pracy z powodu likwidacji stanowiska pracy. Nie ma przeszkód, aby powód aktualnie podjął choćby pracę dorywczą, w niepełnym wymiarze tak, aby uzyskiwać dochód, który mógłby przeznaczyć na swoje potrzeby, tym bardziej, że obecnie nie ma nikogo na utrzymaniu. Istotnie powód ma pewne problemy zdrowotne, ale nie należy do osób niepełnosprawnych, którym stan zdrowia uniemożliwia podjęcie jakiegokolwiek zatrudnienia. Powód mógł poczynić pewne oszczędności na zabezpieczenie swojej przyszłości, skoro wykonywał stałą pracę, a wysokość wypłacanych przez niego alimentów na córkę nie była zmieniania przez okres ostatnich dziesięciu lat. Z powyższego wynika, że W. J. ma możliwość własnymi siłami zaspokoić swoje niezbędne potrzeby.

Ponadto należy zauważyć, iż zgodnie z art. 135 § 1 krio zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Zarobkowe i majątkowe możliwości pozwanej nie pozwalają na uiszczenie alimentów na rzecz powoda. K. M. od dziecka cierpi na poważne schorzenia, które powodują wiele ograniczeń w jej życiu, również co do możliwości wykonywania pracy oraz pociągają za sobą znaczne wydatki związane z jej leczeniem. Wymaga stałej pomocy innych osób w codziennej egzystencji. Wykonuje pracę w warunkach pracy chronionej, której przebieg i jej długotrwałość zależy od stanu zdrowia pozwanej oraz postępu jej choroby. Jej możliwości zarobkowe są z tego powodu bardzo ograniczone. Obciążenie K. M. jakąkolwiek kwotą alimentów na rzecz powoda doprowadziłoby do niedostatku jej samej. Nie bez znaczenia w niniejszej sprawie pozostaje kwestia stosunku powoda do jego pozwanej córki w przeszłości. Przez okres ponad dwudziestu lat W. J. nie wykazywał żadnego zainteresowania córką. Nie utrzymywał z nią kontaktów, nie wykazywał troski o jej wychowanie, rozwój, naukę, a w szczególności zdrowie w sytuacji, gdy pozwana była dzieckiem niepełnosprawnym i wymagała szczególnej opieki. Swoje obowiązki rodzicielskiej ograniczył jedynie do płacenia alimentów w niewielkim wymiarze. Cały ciężar wychowania dziecka spoczywał na matce dziewczyny. Swym postępowaniem powód doprowadził do sytuacji, że córka nie zna ojca. Spotkała go dopiero po wielu latach i to w sprawie o ustalenie, że wygasł obowiązek alimentacyjny, którą powód jej wytoczył. Mając powyższe na względzie, należy uznać, że żądanie powoda zgłoszone w niniejszej sprawie jest sprzeczne z zasadami współżycia, co uprawnia zobowiązaną do uchylenia się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego zgodnie z art. 144 ze znaczkiem prim krio. O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w związku z § 6a ust 1 pkt 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ( DZ. U. z 2013 r., poz. 490 ).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód W. J., zaskarżając wyrok w całości. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na jego rzecz od pozwanej alimentów w kwocie po 450,00 zł. miesięcznie orz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Nie sformułował zarzutów apelacyjnych. W uzasadnieniu apelacji podniesiono jedynie, że pozwana uzyskuje wysokie dochody, pracuje, ukończyła trzy szkoły średnie. Powód łożył na jej utrzymanie. Nie utrzymywał z pozwaną kontaktów, ponieważ zabroniła mu tego matka dziecka. Obecnie powód jest starszą, schorowaną osobą. Nie ma możliwości zarobkowania. Uzyskiwane świadczenia nie wystarczają na jego utrzymanie co powoduje, że znajduje się on w niedostatku. Tym samym wydany wyrok jest dla niego krzywdzący i powinien zostać zmieniony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja na uwzględnienie nie zasługuje.

Wbrew wywodom apelacyjnym, Sąd pierwszej instancji prawidłowo i wszechstronnie zgromadził materiał dowodowy, dokonał trafnych ustaleń faktycznych, a w konsekwencji wydał prawidłowe rozstrzygnięcie. Wniesiona apelacja stanowi jedynie polemikę z prawidłowo wydanym rozstrzygnięciem. Art. 128 krio stanowi, iż obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania ( obowiązek alimentacyjny ) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Z treści art. 129 krio wynika, iż obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeśli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym. Zgodnie z art. 132 krio obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Z treści art. 133 § 1 krio wynika, iż rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Z treści § 2 powołanego przepisu wynika, iż poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Z przytoczonych unormowań wynika zatem, iż w sprawie niniejszej obowiązek alimentacyjny zależy do zaistnienia określonych przesłanek po stronie osoby uprawnionej - wykazania, że uprawniony znajduje się w niedostatku ( art. 133 § 2 ) oraz po stronie osoby zobowiązanej do alimentacji – wykazania stosunku cywilnoprawnego - rodzinnego między powodem a pozwanym oraz wykazania odpowiednich możliwości zarobkowych i majątkowych po stronie zobowiązanego oraz, że nie ma inny zobowiązanych w bliższej kolejności.

Sąd Odwoławczy w pełni podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że w sprawie niniejszej powołane wyżej przesłanki nie zostały spełnione.

Powodem w niniejszym postępowaniu jest ojciec pozwanej. Bezspornym w sprawie pozostaje, że uzyskuje on stałe dochody, nadto ma możliwości zarobkowania, bowiem nie udowodnił, aby był trwale, całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy. Okolicznością niekwestionowaną pozostaje także, że pozwana jest osobą niepełnosprawną, wymaga stałej, całodobowej opieki i pracuje w warunkach pracy chronionej. Skoro powód ma dochody, może zarobkować słusznie ustalono, że nie znajduje się on w niedostatku. Niedostatek jest pojęciem niedookreślonym. Najogólniej biorąc, w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb, o których mowa w art. 135 § 1 krio, w szczególności nie ma niezbędnych ku temu środków i nie może ich uzyskać przy wykorzystaniu swoich możliwości zarobkowych. Jeżeli własnymi siłami może zaspokoić swoje potrzeby tylko częściowo, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego ogranicza się do ich niezaspokojonej części ( por. m. in. wyr. SN z 20.2.1974 r., III CRN 388/73, OSN 1975, Nr 2, poz. 29; wyr. SN z 19.5.1975 r., III CRN 55/75, OSN 1976, Nr 6, poz. 133; wyr. SN z 20.1.2000 r., I CKN 1187/99, Legalis). Niedostatek stanowi usprawiedliwioną przesłankę obowiązku alimentacyjnego wtedy, gdy jego przyczyną są okoliczności niezależne od woli ubiegającego się o alimenty. Roszczenie alimentacyjne więc nie przysługuje osobie, która z własnej winy nie wykorzystuje swoich zdolności do pracy i wskutek tego popada w stan niedostatku. Stan niedostatku usuwają wszelkie dochody, jakie uprawniony do alimentacji może osiągnąć i zużyć na zaspokojenie swych potrzeb, w szczególności wynagrodzenie za pracę lub świadczone usługi, dochody uzyskiwane z posiadanego majątku, świadczenia emerytalne lub rentowe, renty odszkodowawcze, itp. Słusznie również ustalono, że pozwana w aktualnej sytuacji materialnej i życiowej nie ma możliwości zarobkowych i majątkowych, aby płacić na rzecz ojca alimenty w kwocie po 450,00 zł. miesięcznie. Pozwana nie ma żadnego majątku, zamieszkuje z matką. Jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym od wczesnego dzieciństwa, może pracować jedynie w warunkach pracy chronionej, wymaga stałej opieki. Słusznie Sąd Rejonowy podniósł, że obciążenie jej obowiązkiem alimentacyjnym na rzecz powoda spowodowałby powstanie niedostatku po jej stronie. Świadczenia alimentacyjne mają zapewnić uprawnionemu środki utrzymania i wychowania. Świadczenia te nie mogą zatem mieć charakteru represyjnego, odszkodowawczego, czy regresowego, zmierzającego do pozbawienia pozwanej prawa do zapewnienia swoich podstawowych potrzeb życiowych. Słusznie również Sąd Rejonowy podniósł, że w realiach postępowania powoda względem chorej, niepełnosprawnej córki uwzględnienie powództwa naruszałoby zasady współżycia społecznego. Na marginesie podnieść także należy, że powód w pierwszej kolejności winien dochodzić alimentów od byłej małżonki – art. 130 krio, ewentualnie od swojego zdrowego, pełnoletniego syna. Reasumując, wyrok Sądu Rejonowego jest w pełni prawidłowy. W tej sytuacji, na podstawie art. 385 kpc, apelację jako bezzasadną należało oddalić.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w oparciu o art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc w związku z § 6a ust 1 pkt 11 w zw. z § 6a ust 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ( DZ. U. z 2013 r., poz. 490 ).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów orzeczono, jak w sentencji wyroku.