Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

przeciwko G. G.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 8 maja 2014 r. sygn. akt I C 49/14

I.  prostuje oczywistą niedokładność w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że użyte w nim słowa FAMA zastępuje słowami (...);

II.  oddala apelację;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 618/14

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. wniosło przeciwko G. G. pozew z żądaniem ustalenia , że bezskuteczne jest odstąpienie przez pozwanego od wyrażenia zgody na przejęcie wszystkich praw i obowiązków wynikających z decyzji nr (...) wydanej przez Ministra (...) z dnia 25 lipca 2003 roku dotyczącej (...) dokonanego oświadczeniem woli przed D. S. – notariuszem w B. w dniu 24 sierpnia 2012 roku , repertorium A numer (...) , z uwagi na brak możliwości odstąpienia od oświadczenia woli . Wniesiono także o zasądzenie kosztów procesu .

G. G. zażądał oddalenia powództwa i zasądzenia kosztów procesu .

Wyrokiem z dnia 8 maja 2014 roku Sąd Okręgowy w T. oddalił powództwo, zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 360 zł tytułem kosztów procesu oraz nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w T. kwotę 570 zł kosztów sądowych .

Ustalił Sąd Okręgowy , że w dniu 24 sierpnia 2012 roku strony zawarły umowę w formie aktu notarialnego , w której Spółka (...) wyraziła zgodę na przejęcie przez G. G. wszelkich praw i obowiązków Spółki – założyciela (...) z siedzibą w T. wynikających z decyzji (...) wydanej przez Ministra (...) w dniu 25 lipca 2003 roku . Pozwany wyraził zgodę na przejęcie wszystkich praw i obowiązków określonych w tej decyzji i przyjął wynikające z niej warunki . Strony oświadczyły , że mają świadomość , że zgodnie z treścią art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku o szkolnictwie wyższym , to Minister (...) w drodze decyzji administracyjnej dokonuje przeniesienia pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej . Powodowa Spółka potwierdził też , że pozwany zwrócił środki w kwocie 300.000 zł przeznaczone na utworzenie wyżej wymienionej uczelni niepublicznej . Strony uzgodniły także , że pozwany złoży na podstawie odrębnego

pełnomocnictwa stosowny wniosek do Ministra (...) . W trakcie postępowania prowadzonego przez Ministra (...) pozwany złożył pismo z dnia 13 maja 2013 roku o cofnięciu wniosku w przedmiocie przeniesienia pozwolenia na utworzenie (...) . Kolejne pismo , w którym pozwany zawarł takie oświadczenie , nosiło datę 15 lipca 2013 roku .

Decyzją z dnia 12 września 2013 roku Minister umorzył postępowanie w sprawie przeniesienia pozwolenia na utworzenie (...) z siedzibą w T. stwierdzając , że cofnięcie zgody na przejęcie wszelkich praw zawartych w pozwoleniu na utworzenie (...) powoduje , że postępowanie administracyjne stało się bezprzedmiotowe . W dniu 2 grudnia 2013 roku decyzja ta została utrzymana w mocy .

Sąd Okręgowy przytoczył art. 189 k.p.c. - ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa powód może żądać wtedy , gdy ma w tym interes prawny . Interes ten polega na tym , że rozstrzygnięcie , które miałby wydać sąd , dotyczy sfery praw lub obowiązków powoda oraz istnieje niepewność tego stanu prawnego , która zagraża powodowi . Wyrok zapewniać powinien definitywną ochronę jego interesów i jednocześnie powód nie może jej uzyskać na innej drodze prawnej . Powód ma obowiązek wskazania interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie . W niniejszej sprawie powód stwierdził , że jego interes prawny wynikać ma z faktu , iż jako założyciel uczelni Spółka poczuwa się do odpowiedzialności za zgodność z prawem podejmowanych przez nią działań, tym bardziej , że na mocy przedmiotowej czynności prawnej – oświadczenia woli G. G. , przejął on wszystkie prawa i obowiązki w zakresie prowadzenia uczelni . Wobec postawy pozwanego Spółka „ jest zaniepokojona dalszymi losami założonej przez nią Uczelni ” .

Uznał Sąd Okręgowy , że tak określony interes , nie odpowiada wymogom powództwa z art. 189 k.p.c. Powódka wskazuje bowiem na swoje zaangażowanie emocjonalne . Osoba prawna nie ma możliwości ich odczuwania . Chodzi tu więc raczej o doznania osób pełniących funkcje w jej organach . Nie ma to jednak istotnego znaczenia . Zaangażowanie emocjonalne w jakąś sprawę , jej wynik , czy działania jakiegoś podmiotu nie mają bowiem charakteru interesu prawnego . Może ono podlegać jedynie ocenie w kategoriach moralnych , ale nie prawnych . Powód nie wykazał w jaki sposób wyrok miałby zapewnić ochronę jego sfery prawnej , ewentualnie – jakich sporów ten wyrok pozwoliłby uniknąć .

Skoro powód przegrał sprawę , to został zobowiązany do zwrotu kosztów procesu i pokrycia kosztów sądowych .

Apelację od tego wyroku złożyło (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w B. domagając się jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje , ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania .

Apelant twierdzi , że naruszono art. 189 k.p.c. przez błędne przyjęcie , że nie zachodzi interes prawny w żądaniu ustalenia , że odstąpienie przez pozwanego od wyrażenia zgody na przejęcie wszystkich praw i obowiązków wynikających z decyzji nr (...) wydanej przez Ministra (...) z dnia 25 lipca 2003 roku dotyczącej (...) dokonanego oświadczeniem woli przed D. S. – notariuszem w B. w dniu 24 sierpnia 2012 roku , repertorium A numer (...) jest bezskuteczne, z uwagi na brak możliwości odstąpienia od oświadczenia woli.

W uzasadnieniu przytoczono zasadnicze elementy z treści umowy z 24 sierpnia 2014 roku . Podkreślano jej znaczenie jako stanowczego oświadczenia woli złożonego w formie aktu notarialnego . Stąd oświadczenie G. G. , zawarte w piśmie z dnia 15 lipca 2013 roku , nie jest skuteczne . Można uchylić się od skutków oświadczenia woli jedynie w razie zaistnienia wad oświadczenia woli . Takie okoliczności w sprawie nie wystąpiły . Umowa nie może być rozwiązana z woli jednej ze stron , tym bardziej jeżeli nie zachowano formy oświadczenia woli . W umowie nie zastrzeżono prawa do odstąpienia . Interes prawny uzasadniono wskazując , że jako założyciel uczelni Spółka poczuwa się do odpowiedzialności za zgodność z prawem podejmowanych przez nią działań , tym bardziej że pozwany przejął wszystkie prawa i obowiązki w zakresie prowadzenia uczelni . Wobec postawy pozwanego dalsze losy uczelni są niepewne . G. G. uzyskał pełnomocnictwo do wykonywania wszelkich uprawnień założyciela i dokonał zmiany statutu uczelni . Pełnomocnictwo w części odwołano z uwagi na utratę zaufania do pełnomocnika , który działał wbrew woli i interesom mocodawcy i na szkodę uczelni . Pozwany złożył wniosek o wydanie przez Ministra koniecznej decyzji , ale następnie wniósł o zawieszenie postępowania administracyjnego , o czym powodowej Spółki nie zawiadomił , działając wbrew jej interesom . Wywodzono dalej , że „ z ostrożności oraz w poczuciu odpowiedzialności za poczynania pozwanego” wystąpiono o ustalenie. Zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa . Powodowa Spółka potrzebuje ochrony prawnej w związku z niepewnością co do ważności odstąpienia przez G. G. od wyrażenia zgody na przejęcie wszelkich praw i obowiązków spoczywających na założycielu uczelni .

W odpowiedzi na apelację G. G. zażądał oddalenia środka odwoławczego powodowej Spółki i zasądzenia kosztów procesu za drugą instancję .

Sąd Apelacyjny w Gdańsku ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu .

Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji , a zatem nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania . Trzeba zresztą wskazać , że ograniczają się one do okoliczności niespornych , to jest zawarcia umowy z dnia 24 sierpnia 2012 roku : jej formy , stron i treści , a dalej cofnięcia wniosku o przeniesienia pozwolenia na utworzenie uczelni wyższej i umorzenia postępowania wywołanego tym wnioskiem .

Rację miał Sąd Okręgowy dociekając w czym wyraża się interes prawny powodowej Spółki w uzyskaniu wyroku ustalającego „ bezskuteczność odstąpienia od umowy ” . Cytowano akapit z uzasadnienia pozwu mający stanowić kwintesencję stanowiska powódki ( strona 7 pozwu , karta 8 ) , który jednak jej interes prawny czynił niejasnym już w chwili wytoczenia powództwa . Poczuwanie się do odpowiedzialności za funkcjonowanie uczelni sugeruje , że nie opiera się ono na obowiązkach Spółki mających podstawę prawną . Wątpi się aby powinność taka rzeczywiście spoczywała na powodowej Spółce skoro przeniosła prawa i obowiązki założyciela . W związku z tym niepokój o losy założonej przez Spółkę uczelni to argument o charakterze raczej sentymentalnym . W postępowaniu apelacyjnym nadal nie przedstawiono stanowiska uzasadniającego istnienie interesu prawnego w uzyskaniu wyroku ustalającego o treści wskazanej w pozwie .

Tymczasem sytuacja prawna powódki – założyciela (...) z siedzibą w T. ( obecnie posługującej się nazwą Kolegium J. - (...) ) w świetle umowy z dnia 24 sierpnia 2012 roku i decyzji o umorzeniu postępowania administracyjnego wywołanego wnioskiem o przeniesienie pozwolenia na utworzenie uczelni na G. G. ( decyzja Ministra (...) z dnia 12 września 2013 roku , utrzymana w mocy decyzją z dnia 2 grudnia 2013 roku karty 74 – 79 ) pozostaje niezmienna . W umowie trafnie odwoływano się przecież do art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym ( obecnie tekst jednolity z 2012 roku Dziennik Ustaw pozycja 572 – dalej jako „ ustawa o szkolnictwie wyższym ” ) - minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego przenosi w drodze decyzji pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej na rzecz innej osoby fizycznej lub prawnej , jeżeli przyjmuje ona wszystkie warunki zawarte w pozwoleniu . Jak wynika z pism procesowych stron spór ogniskuje się raczej na ważności pełnomocnictw udzielonych G. G. , działaniu w granicach umocowania , obecnych kompetencjach założyciela wynikających ze statutu , ale tych zagadnień powództwo w niniejszej sprawie nie dotyczy .

Ponadto niesporne jest , że G. G. nie złożył oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 24 sierpnia 2012 roku ( tak pełnomocnik powódki – e-protokół rozprawy apelacyjnej ) , a więc przedmiotem oczekiwanego przez powódkę wyroku uwzględniającego powództwo nie mogło być ustalenie , że oświadczenie takie jest bezskuteczne .

W rozstrzyganej sprawie odwoływano się do oświadczenia pozwanego zawartego w piśmie z dnia 15 lipca 2013 roku . Odpowiadał on na wezwanie do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od wyrażenia zgody na przejęcie wszystkich praw i obowiązków wynikających z decyzji z 25 lipca 2003 roku , zawarte w piśmie Ministerstwa (...) z dnia 24 czerwca 20013 roku ( karta 81 ) . Wcześniej pozwany ograniczył się tylko do cofnięcia wniosku w przedmiocie przeniesienia pozwolenia ( pismo pozwanego z 13 maja 2013 roku ( karta 80 ) . W dniu 15 lipca 2013 roku oświadczył , że odstępuje od wyrażenia zgody na przejęcie wszystkich praw i obowiązków wynikających z decyzji z 25 lipca 2003 roku ( pismo z 15 lipca 2013 roku karta 38 ) . Adresatem wymienionych pism pozwanego nie była powodowa Spółka . Oświadczenie spowodowało natomiast umorzenie postępowania administracyjnego , ponieważ organ orzekający odczytał oświadczenie G. G. jako odstąpienie od woli przejęcia wszystkich warunków zawartych w pozwoleniu na utworzenie uczelni niepublicznej . Nawiązywano zatem do cytowanego już art. 26 ustawy o szkolnictwie wyższym . Ten przewiduje zaś konieczne w postępowaniu administracyjnym , aktualne w dacie wydawania decyzji o przeniesieniu uprawnień założyciela , podtrzymywanie zgody na wszystkie warunki decyzji o pozwoleniu na założenie uczelni wyższej , której adresatem był założyciel . Stosownie bowiem do art. 20 ustawy o szkolnictwie wyższym utworzenie uczelni niepublicznej wymaga pozwolenia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego , a decyzja o pozwoleniu zawiera elementy wymienione w ust. 3 . Przepis art. 26 ustawy o szkolnictwie wyższym nie określa czynności prawnej , która leżeć ma u podstaw wniosku o „ zmianę założyciela ” i organ administracyjny nie zajmował się zagadnieniem dalszego związania Spółki i (...) umową z dnia 24 sierpnia 2012 roku .

W związku z problematyką czynności prawnej , której przedmiotem było wyrażenie zgody na przeniesienia praw założyciela , obowiązkiem uzyskania decyzji administracyjnej o przeniesieniu , wymogiem podtrzymywania w postępowaniu administracyjnym przez deklarującego przejęcie praw i obowiązków zgody na wszystkie warunki decyzji , jako istotne ujawniają się raczej problemy wykonania umowy przez doprowadzenie do wydania decyzji , a w braku takiej możliwości ewentualnego odpadnięcia celu , dla którego zawarto umowę o przeniesienie praw założyciela . Przejmujący prawa i obowiązki założyciela najwyraźniej nie zamierza wykonać obowiązku zawartego w § 4 w związku z § 2 akapit drugi umowy z 24 sierpnia 2012 roku . Nie występuje natomiast problem skuteczności odstąpienia przez niego od tej umowy , ponieważ oświadczenia takiego nie składano .

W postępowaniu apelacyjnym wskazywano dodatkowo na okoliczność wyłączenia od rozpoznania sprawy sędziów Sądu Okręgowego w T. wymienionych w postanowieniu z dnia 7 lutego 2014 roku - na ich żądanie . Rozważano o wyznaczeniu do rozstrzygnięcia sprawy innego sądu . Postępowanie wpadkowe w przedmiocie wyłączenia sędziów rzeczywiście prowadzono . Wyłączono dziesięciu sędziów Sądu Okręgowego w T. . Nie powstała jednak w ten sposób sytuacja procesowa , o której mowa w art. 44 k.p.c. , to jest nie wystąpiła przeszkoda , dla której sąd miejscowo i rzeczowo właściwy do orzekania , nie mógłby rozpoznać sprawy . Nie wystąpiły także wady wymienione w art. 379 pkt 4 k.p.c. , ani inne okoliczności , które w związku z wspomnianym postępowaniem incydentalnym , uzasadniały uwzględnienie wniosków apelacyjnych .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 385 k.p.c. , apelację oddalono .

O kosztach procesu za drugą instancję postanowiono na podstawie art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu §§ 2 ust. 1 , 5 , 10 pkt 2 i 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tekst jednolity z 2013 roku Dziennik Ustaw poz. 490 ) . Powódka uległa w postępowaniu apelacyjnym w całości . Pozwany poniosła koszty procesu w kwocie 270 zł – równej wynagrodzeniu pełnomocnika udzielającego zastępstwa prawnego w drugiej instancji według stawki przyjętej w Sądzie Okręgowym i niekwestionowanej przez strony.