Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2014 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 17 października 2013 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 1617/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 października 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy A. K. prawa do emerytury.

Od decyzji powyższej wnioskodawca A. K. odwołał się w dniu 26 listopada 2013 roku. Wniósł o przyznanie żądanego prawa z uwagi na to, że przepracował wymagane 15 lat w warunkach szczególnych, ponieważ stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w takich warunkach także w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. w okresie od 21 stycznia 1974 roku do 30 kwietnia 1978 roku.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawca A. K., urodzony w dniu (...) 1953 roku, złożył w dniu 9 października 2013 roku wniosek o przyznanie emerytury.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżący posiadał ponad 25-letni staż ubezpieczeniowy. ZUS zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych 13 lat 3 miesiące i 1 dzień. Nie zaliczył do tego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł.. Wnioskodawca nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

(okoliczności niesporne)

W okresie od 21 stycznia 1974 roku do 30 kwietnia 1978 roku wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł.. Pracował jako robotnik torowy. Przedsiębiorstwo nie wystawiło wnioskodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczności niesporne)

Zgodnie z dokumentami w aktach osobowych wnioskodawcy w postaci umowy o pracę z dnia 21 stycznia 1974 roku oraz świadectwa pracy z dnia 10 maja 1978 roku wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie w sposób i na warunkach przewidzianych w Układzie Zbiorowym Pracy w Budownictwie.

(dowód: umowa o pracę i świadectwo pracy – w aktach osobowych wnioskodawcy)

W Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) robotnicy torowi, w tym wnioskodawca, pracowali w brygadach. Wysypywali nasypy z tłucznia i kamienia, układali podkłady i następnie szyny. Układali nowe tory. Nie pracowali z nimi pracownicy (...). Wyżej wymienione prace wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

(dowód: zeznania świadków B. M. k. 22 odwrót, 23, J. K. k. 22 odwrót, 23, zeznania wnioskodawcy 37 odwrót, 38; świadectwo pracy - w aktach osobowych wnioskodawcy )

Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w Ł. było przedsiębiorstwem państwowym. Utworzył je zarządzeniem nr 98 z dnia 9 czerwca 1972 roku Minister Komunikacji. Przedmiotem jego działania było organizowanie i wykonywanie robót budowlano - montażowych przy budowie, rozbudowie, i przebudowie linii i urządzeń kolejowych na terenie miasta Ł. i województw: (...), (...), (...) i (...). Zwierzchni nadzór nad przedsiębiorstwem sprawował Minister Komunikacji przez Zjednoczenie Przedsiębiorstw (...).

(dowód: zarządzenie k. 52)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity .j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn (pkt 1) oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach (pkt 2), zaś z § 4 ust. 3, że do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1 zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10.

„Wymagany okres zatrudnienia” , o którym stanowi § 4 ust. 1 rozporządzenia to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego świadectwa nie wyklucza dokonania ustalenia pracy w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r. (II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239) stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Choć jednak ograniczenia co do środków dowodowych, będących podstawą ustaleń okoliczności istotnych z punktu widzenia spełnienia przesłanek koniecznych dla nabycia prawa do świadczeń emerytalnych, nie obowiązują w postępowaniu sądowym, to dowody na te okoliczności mają być dowodami nie budzącymi wątpliwości, spójnymi i precyzyjnymi. Dowody te należy więc oceniać rygorystycznie i można dokonać na ich podstawie ustaleń faktycznych tylko wówczas, gdy spełniają one wyżej wymienione kryteria (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998r, II UKN 440/97, OSNP 1998/22/667).

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez wnioskodawcę w odwołaniu, ograniczał się do faktu, czy ma on wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach (spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości). Organ rentowy uznał bowiem, że wnioskodawca nie spełnia przesłanki zatrudnienia w warunkach szczególnych co najmniej przez 15 lat. Wnioskodawca twierdził zaś, że legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, albowiem pracował w takich warunkach również jako robotnik torowy w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł..

Ustalenia w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez wnioskodawcę w spornym okresie zatrudnienia na ww. stanowisku Sąd oparł na zeznaniach świadków B. M. i J. K. oraz wnioskodawcy. Dowody te zasługują na wiarę, ponieważ są spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. Świadkowie, którzy pracowali z wnioskodawcą w tym samym okresie w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. oraz wnioskodawca w sposób logiczny opisali, jaki rodzaj prac wnioskodawca wykonywał. Jako robotnik torowy wnioskodawca układał nowe tory, to jest wysypywał nasypy z tłucznia i kamienia, układał podkłady i następnie szyny.

Pełnomocnik wnioskodawcy w piśmie procesowym z dnia 16 kwietnia 2014 roku wskazał, że określony wyżej rodzaj prac wykonywanych przez wnioskodawcę to nie prace na kolei, co podnosił organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji oraz w odpowiedzi na odwołanie, ale prace wymienione w Wykazie A załączniku do rozporządzenia Dziale VIII poz. 13. Są tam wymienione wykonywane w transporcie prace zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związane z utrzymaniem ruchu pociągów. Z tym stanowiskiem pełnomocnika wnioskodawcy nie można się zgodzić. Wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie, które organizowało i wykonywało roboty budowlano - montażowe przy budowie, rozbudowie, i przebudowie linii oraz urządzeń kolejowych. Pracował zatem w budownictwie, a nie w transporcie. A w Dziale VIII pod poz. 13 określone są prace w transporcie, które polegały na tym, że w poszczególnych zakładach pracy (np. huty, kopalnie itp.), nie stanowiących jednostek organizacyjnych (...), były wewnętrzne służby kolejowe, których zadaniem było utrzymanie ruchu pociągów, wykonujących transport dla danego zakładu. Dlatego też nie może wnioskodawca powoływać się na ww. pozycję wykazu i wskazywać, że w skoro robotnik torowy wymieniony jest w Wykazie A Dziale VIII poz. 13 pkt 27, załączniku do zarządzenia Ministra Komunikacji Nr 63 z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w warunkach szczególnych w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej (Dz. Urz. Ministerstwa Budownictwa Nr 10, poz. 77), to prace przez niego wykonywane są pracami w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia. Chodzi tu bowiem o robotnika torowego, pracującego w wewnętrznych zakładowych służbach kolejowych, a takim wnioskodawca nie był.

Ma też rację organ rentowy, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca nie pracował na kolei. Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w Ł. było przedsiębiorstwem państwowym. Utworzył je zarządzeniem nr 98 z dnia 9 czerwca 1972 roku Minister Komunikacji. Przedmiotem jego działania było organizowanie i wykonywanie robót – budowlano montażowych przy budowie, rozbudowie, i przebudowie linii i urządzeń kolejowych na terenie miasta Ł. i województw: (...), (...), (...) i (...). Zwierzchni nadzór nad przedsiębiorstwem sprawował Minister Komunikacji przez Zjednoczenie Przedsiębiorstw (...).

Jak była już mowa wyżej w § 4 ust. 1 rozporządzenia określono prace wykonywane w szczególnych warunkach przez odesłanie do wykazu A tego rozporządzenia, stanowiąc jednocześnie w ust. 3, że do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1, zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10 tego rozporządzenia. Z treści przytoczonych przepisów § 1 i 4 rozporządzenia wynika więc, że za prace wykonywane w szczególnych warunkach należy traktować zarówno prace wymienione w wykazach, załącznikach do tego aktu prawnego, jak i prace wymienione w § 4 ust. 3, a zatem również zatrudnienie na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.

Wymienione wyżej rozporządzenie Rady Ministrów wydano na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Ustawa ta nie obejmowała - co do zasady - pracowników i członków rodzin pracowników zatrudnionych na kolei (art. 3 ust. 1 pkt 2). Uprawnienia emerytalno-rentowe tej grupy osób regulowała ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz. U. Nr 23, poz. 99 ze zm.). Pracownikom zatrudnionym na kolei przysługiwały jednak świadczenia na ogólnych warunkach, określonych w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 roku wtedy, gdy nie spełnili warunków wymaganych do uzyskania świadczeń na podstawie kolejowej ustawy zaopatrzeniowej z dnia 28 kwietnia 1983 roku (art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku). Z tych względów znajdujące się w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 roku pojęcie "zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze" nie obejmowało co do zasady pracowników zatrudnionych na kolei (art. 53 ust. 2 i 3). W konsekwencji zawarte w art. 55 tej ustawy upoważnienie do określenia, w drodze rozporządzenia, rodzajów prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługują określone świadczenia - również nie odnosiło się co do zasady - do prac wykonywanych na kolei (art. 55 tej ustawy).

Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 lipca 2003 roku, II SA 1215/03 (Pr. Pracy 2004/2/39) z tymi regulacjami powszechnej ustawy zaopatrzeniowej z dnia 14 grudnia 1982 roku korespondowały regulacje zawarte w ustawie z dnia 28 kwietnia 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin. Przepis art. 4 ust. 1 tej ustawy zawierał w istocie powtórzenie treści art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku stwarzającego możliwość uzyskania przez pracownika kolejowego (członka jego rodziny) prawa do zaopatrzenia społecznego na ogólnych zasadach. W związku z tym w art. 4 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych określono, że w takich przypadkach okresy zatrudnienia na kolei uważa się za okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach, w rozumieniu ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku. W art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1983 roku wyjaśniono jednocześnie, co - na użytek tej ustawy - należy rozumieć pod pojęciem zatrudnienia na kolei. Z tych dwóch ostatnich przepisów wynika, że dla potrzeb zaopatrzenia emerytalnego zatrudnieniem na kolei (a więc zatrudnieniem w warunkach szczególnych) jest zatrudnienie we wszystkich kolejowych jednostkach organizacyjnych, bez względu na zajmowane stanowisko czy rodzaj wykonywanej pracy, z wyjątkiem pracy w biurach projektów kolejowych.

Z powyższych względów rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określa rodzaje prac uznanych za zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dwoma sposobami: za pomocą wykazu tych prac i dodatkowo w odniesieniu do osób wyjątkowo korzystających z uprawnień emerytalnych na podstawie ustawy zaopatrzeniowej z dnia 14 grudnia 1982 roku – za pomocą ogólnego określenia rodzaju zatrudnienia, połączonego z odesłaniem do przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (§ 4 ust. 3 rozporządzenia). W świetle bowiem art. 4 ust. 2 w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin określenie w rozporządzeniu rodzaju prac na kolei uznanych za zatrudnienie w szczególnych warunkach za pomocą szczegółowego wykazu tych prac byłoby po prostu zbędne. Wykaz A Dział VIII (Transport i łączność) nie obejmuje więc prac wykonywanych w ramach zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.

Ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin została uchylona przepisem art. 195 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z dniem 1 stycznia 1999 roku. Jednakże niektóre regulacje z ustawy o zaopatrzeniu pracowników kolejowych zostały przejęte do nowej ustawy emerytalno-rentowej. Przepis art. 42 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zawiera powtórzenie treści art. 5 ust. 1 i 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych, określającego pojęcie "zatrudnienia na kolei". Wynika z tego, że do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, ustalanych na podstawie obowiązującego nadal rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, należy nadal zaliczać zatrudnienie we wszystkich kolejowych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, określonych w art. 42 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, niezależnie od rodzaju pracy i zajmowanego stanowiska, z wyjątkiem zatrudnienia w biurach projektów kolejowych.

Jednakże w rozpatrywanej sprawie wnioskodawca nie pracował na kolei. Przedsiębiorstwo Budownictwa (...), co wynika z zarządzenia o jego powołaniu, nie było kolejową jednostką (komórką) organizacyjną. Potwierdza to treść dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy, z których wynika, że wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie na zasadach określonych w Układzie Zbiorowym Pracy dla Budownictwa.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.