Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Mieczysław Małecki

Sędziowie: SSO Ewa Taberska

SSO Hanna Bartkowiak (spr.)

Protokolant: prot. sąd. M. W.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Danuty Mazur

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2014 r.

sprawy P. K. (1) (K.)

oskarżonego z art. 178a § 1 i 4 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Pile

z dnia 11 września 2014 r. sygn. akt II K 465/14

1.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uznaje oskarżonego za winnego tego, że w dniu 1 maja 2014 r. o godzinie 09:35 na drodze publicznej w miejscowości R. W., przy posesji oznaczonej nr (...), gm. S., woj. (...), kierował w ruchu lądowym ciągnikiem rolniczym marki U. (...) o nr rej. (...) będąc w stanie nietrzeźwości (wyniki badania alkosensorem: badanie I - 0,91 mg/l, badanie II – o,90 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu), tj. popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierza mu karę 5 (pięciu) miesięcy pozbawienia wolności,

b)  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesza na okres lat 3 (trzech) tytułem próby,

c)  na podstawie art. 42 § 2 kk orzeka wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres lat 2 (dwóch),

d)  uchyla orzeczony w pkt. 4 środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości,

e)  obniża wysokość zasądzonych w pkt. 5 kosztów sądowych do kwoty 198,82 zł.

2.  Zwalnia oskarżonego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze, za wyjątkiem opłaty za obie instancje, którą wymierza oskarżonemu w kwocie 120 zł.

H. B. M. E. T.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Pile, wyrokiem z dnia 11 września 2014 r. wydanym w postępowaniu o sygn. akt II K 465/14, uznał oskarżonego P. K. (1) za winnego tego, że w dniu 1 maja 2014 r. o godzinie 09:35 na drodze publicznej w miejscowości R. W., przy posesji oznaczonej nr (...), gm. S., woj. (...), pomimo skazania za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym w stanie nietrzeźwości prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałczu sygn. akt II K 641/09 z dnia 12 stycznia 2010 r., kierował ciągnikiem rolniczym marki U. (...) o nr rej. (...), będąc w stanie nietrzeźwym (wynik badania alkosensorem badanie I-0,91 mg/l, badanie II-0,90 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu) tj. przestępstwa z art. 178a § 1 i 4 kk i za to na podstawie art. 178a § 1 i 4 kk wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 69 § 4 kk wykonanie wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres lat 5 tytułem próby, a na podstawie art. 42 § 2 kk orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 3 lat (pkt. 2-3).

Natomiast na podstawie art. 50 kk orzekł podanie wyroku do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie na tablicy ogłoszeń Urzędu Gminy w S. na okres 14 dni (pkt.4).

W ostatnim punkcie wyroku, na podstawie art. 627 kpk, Sąd zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w wysokości 378,82 zł.

Powyższy wyrok, w części dotyczącej orzeczenia o karze, zaskarżył na niekorzyść oskarżonego prokurator. Zarzucił orzeczeniu rażącą niewspółmierność kary orzeczonej w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości zarzucanego oskarżonemu czynu i stopnia jego zawinienia, wynikającą z uznania, iż wobec P. K. (1) istnieje tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna, a ponadto zaszły szczególne okoliczności o jakich mowa w treści art. 69 § 4 kk, skutkujące skorzystaniem przez Sąd I instancji z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, orzeczonej wobec oskarżonego, podczas gdy analiza prawidłowo zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż brak jest podstaw do przyjęcia, iż warunkowe zawieszenie wykonania kary spowoduje, iż osiągnięte zostaną zakładane przez ustawodawcę cele kary zarówno w zakresie prewencji indywidualnej, polegające przede wszystkim na zapobieżeniu powrotowi oskarżonego do przestępstwa, jak i prewencji generalnej, tj. prawidłowego kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Mając to na uwadze, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze poprzez wymierzenie P. K. (1) kary 8 miesięcy pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym.

Na rozprawie apelacyjnej prokurator podtrzymał wniesiony środek odwoławczy co do zasady lecz zmienił jego kierunek na korzyść oskarżonego i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie, że czyn oskarżonego stanowi przestępstwo z art. 178a § 1 kk, wobec zatarcia poprzedniego skazania za czyn z art. 178a § 1 kk oraz wniósł o wymierzenie mu za to kary 6 miesięcy pozbawiania wolności przy pozostawieniu dalszych rozstrzygnięć odnośnie kary, tak jak to orzekł Sąd Rejonowy w punktach od 2 do 4 wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była celowa, gdyż umożliwiła przeprowadzenie kontroli odwoławczej zaskarżonego wyroku, a w konsekwencji jego zmianę na skutek dostrzeżonego z urzędu uchybienia odnośnie uprzedniej karalności za przestępstwo z art. 178a § 1 kk. Ta okoliczność spowodowała, że rozpoznanie zarzutu apelacyjnego stało się bezprzedmiotowe.

Sąd odwoławczy dokonał poszerzonej kontroli zaskarżonego wyroku. W oparciu o przepisy art. 439 i 440 kpk zbadał m.in. czy nie zachodzi konieczność zmiany orzeczenia na korzyść oskarżonego albo uchylenia go niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, gdyż jego utrzymanie w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe. Ostatecznie wyprowadził wniosek, że Sąd Rejonowy dokonał błędnego, a przy tym rażąco niekorzystnego dla oskarżonego ustalenia faktycznego. Mianowicie, że oskarżony P. K. (1) był skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałczu z 12 stycznia 2010 r. w sprawie o sygn. akt II K 641/09 za przestępstwo z art. 178a § 1 kk, mimo iż orzeczenie to uległo zatarciu i to zanim doszło do zdarzenia będącego przedmiotem aktualnego osądu.

Skazanie z wyroku Sądu Rejonowego w Wałczu z dnia 12 stycznia 2010 r., gdzie wymierzono karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary na okres lat 3 uległo zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Nie budzi bowiem wątpliwości, że w ciągu wyznaczonego okresu próby i dalszych 6 miesięcy nie doszło do zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności. Jest też bezspornym, że P. K. (1) wywiązał się ze wszystkich nałożonych tamtym wyrokiem zobowiązań. W dniu 2 lutego 2010 r. została zaksięgowana na koncie Sądu Rejonowego w Wałczu kwota wymierzonej mu grzywny (vide: notatka urzędowa, k. 52), dnia 28 lutego 2010 r. wpłacona została kwota 400 zł nałożonego nań świadczenia pieniężnego na rzecz Stowarzyszenia (...) oraz (...) O. Przestępstw i (...) w Wypadkach Komunikacyjnych (...) i Pomoc w W. (vide: pismo z 3 grudnia 2014 r., k. 60), a dnia 29 stycznia 2010 r. wysłane zostało do Urzędu Gminy w S. pismo z poleceniem podania treści wyroku do publicznej wiadomości poprzez wywieszenie na tablicy ogłoszeń tego urzędu (vide: pismo z 1 grudnia 2014 r., k. 62). Z informacji z Krajowego Rejestru Karnego wynika natomiast, że dnia 20 stycznia 2012 r. wykonany został wobec oskarżonego orzeczony omawianym wyrokiem zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych (vide: k. 14v). Nie zachodziły zatem przesłanki negatywne do ustalenia zatarcia skazania, przewidziane w art. 76 § 2 kk.

Uwzględniwszy powyższe oraz fakt, że dniem zakończenia okresu próby wyznaczonego P. K. (1) w postępowaniu II K 641/09 był 20 stycznia 2013 r., należało ustalić, że skazanie uległo zatarciu z dniem 20 lipca 2013 r. i od tamtej pory uznawać go należy za niebyły. Ustalenie, że podsądny dopuścił się w dniu 1 maja 2014 r. zarzucanego mu w akcie oskarżenia czynu, nie mogło się zatem wiązać z przyjęciem, iż uczynił to, będąc wcześniej prawomocnie skazanym za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Dalszą tego konsekwencją było stwierdzenie niewłaściwej kwalifikacji prawnej czynu przypisanego podsądnemu w kontrolowanej sprawie, a mianowicie obostrzonej z § 4 art. 178a kk.

Dostrzeżony błąd w ustaleniach faktycznych pociągnął za sobą konieczność skorygowania opisu czynu przypisanego poprzez wyeliminowanie dostrzeżonej nieprawidłowości.

Następstwem modyfikacji opisu czynu, dokonanej w oparciu o art. 440 kpk, była korzystna dla podsądnego zmiana kwalifikacji prawnej czynu. Zachowanie oskarżonego wypełniło bowiem wyłącznie znamiona czynu zabronionego z art. 178a § 1 kk.

Dalszym skutkiem dokonanej przez Sąd Okręgowy modyfikacji była potrzeba rozważenia na nowo wymiaru kary.

Uwzględniwszy łagodniejszą sankcję art. 178a § 1 kk, w stosunku do tej przewidzianej art. 178a § 4 kk, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że karą najwłaściwszą dla oskarżonego będzie jednak nadal kara pozbawienia wolności. Tylko taka odda należycie stopień winy sprawcy, społeczną szkodliwość jego czynu oraz spełni cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do sprawcy, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Organ wyższej instancji wziął przy tym pod uwagę te same okoliczności, które zostały wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – oczywiście z pominięciem faktu uprzedniej karalności w sprawie II K 641/09. W szczególności poczytał oskarżonemu na niekorzyść fakt, że był czterokrotnie skazywany za inne występki, w tym trzy skazania nastąpiły za przestępstwa o charakterze umyślnym. Poza tym, kierując ciągnikiem rolniczym w dniu 1 maja 2014 r. P. K. znajdował się w stanie znacznej nietrzeźwości (ponad trzykrotnie przekraczającej granicę określoną w § 16 art. 115 kk). Jako okoliczność łagodzącą uwzględniono natomiast, że sprawca przyznał się do winy, a wywołany przezeń zakres niebezpieczeństwa był niewysoki, a to z uwagi znikome natężenie ruchu w miejscu, gdzie doszło do przestępstwa. Korzystne wnioski wywoływała też postawa oskarżonego po popełnionym występku. Uznać również trzeba było, że wobec nagminności sytuacji, gdzie nietrzeźwi kierowcy stwarzają stan zagrożenia na drogach publicznych, tylko kara pozbawienia wolności wywoła pożądane skutki w zakresie prewencji generalnej. Przy badaniu natomiast aspektu prewencji indywidualnej nie sposób było założyć, że spodziewany efekt wychowawczy osiągnęłaby względem P. K. (1) kara grzywny czy ograniczenia wolności. Te nie cechują się bowiem dostatecznie dużą mocą oddziaływania w sytuacjach, gdy podsądny, już wcześniej karany, wymaga silnego impulsu skłaniającego do refleksji nad zagrożeniem jakie wywołał swym niefrasobliwym działaniem.

Sąd II instancji biorąc wszystko powyższe pod uwagę uznał, że karą współmierną do okoliczności czynu oraz właściwości i warunków sprawcy będzie kara 5 miesięcy pozbawienia wolności.

Zmiana kwalifikacji prawnej na typ podstawowy występku z art. 178a § 1 kk umocniła zaś zasadność twierdzenia, że możliwym jest sformułowanie wobec oskarżonego pozytywnej prognozy kryminologicznej – przesłanki stosowania warunkowego zawieszenie wykonania kary. Wobec skazania w oparciu o przywołany wyżej artykuł ustawy karnej nie zachodziło już, przewidziane przepisem art. 69 § 4 kk, ograniczenie stosowania tego środka probacji tylko do szczególnie uzasadnionych przypadków. Uwzględniając nawet zatem wcześniejszą karalność P. K. (1) za przestępstwa, ale w kontekście akcentowanej przez Sąd Rejonowy postawy podsądnego w procesie i podejmowanych przez niego starań o poprawę swego postępowania, uznać należało, że możliwe jest postawienie względem niego pozytywnej prognozy kryminologicznej. Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk oraz art. 70 § 1 pkt 1 kk warunkowo zawiesił orzeczoną karę pozbawienia wolności, oznaczywszy okres próby na 3 lata. Taki okres będzie właściwy do zweryfikowania opinii, że kara wolnościowa jest wystarczająca dla osiągnięcia jej celów, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

W ocenie Sądu Okręgowego ustalenie uprzedniej niekaralności za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji stanowiło również przesłankę do określenia na nowo warunków obligatoryjnego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Mając zatem na uwadze z jednej strony spory stopień stężenia alkoholu w organizmie sprawcy (0,91 mg/l), ponad trzykrotnie przekraczający ustawowy próg określony w art. 115 § 16 pkt 2 kk, a z drugiej strony prowadzenie pojazdu na drodze polnej, Sąd Okręgowy zdecydował by wyeliminować oskarżonego ze zmechanizowanego ruchu drogowego na 2 lata. Taki okres zakazu jest adekwatny zarówno z punktu widzenia potrzeb prewencji indywidualnej, jak również z uwagi na potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Sąd II instancji uznał jednoczesnie, że niezasadnym było rozstrzygnięcie Sądu I instancji o podaniu zaskarżonego wyroku do publicznej wiadomości. Przede wszystkim zauważył, że organ niższej instancji nie skonkretyzował przesłanek zastosowania tego środka karnego. Ograniczył się wyłącznie do podania ogólnikowego stwierdzenia, że przemawiały za tym przesłanki prewencji indywidualnej i generalnej. W ocenie Sądu odwoławczego nie ma zaś wyraźnych podstaw do uznania, że czyn oskarżonego stał się przedmiotem szczególnego zainteresowania społecznego, a w szczególności by wywołał duże wzburzenie, którego wyciszenie wymagałoby zaakcentowania przed opinią publiczną faktu ukarania sprawcy. Można też stwierdzić, że pozostałe elementy kary, a w szczególności orzeczony okres próby oraz zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych wywołają łącznie pożądany efekt prewencyjny. W tej sytuacji, mając na uwadze całokształt okoliczności, które mogły rzutować na wymiar środków karnych oraz uwzględniając fakt, że czyn podsądnego tylko zagroził bezpieczeństwu na drodze, Sąd II instancji uchylił punkt 4 zaskarżonego wyroku orzekający o podaniu wyroku do publicznej wiadomości.

Sąd Okręgowy dokonał również modyfikacji zaskarżonego wyroku w zakresie orzeczenia o kosztach. Mianowicie, obniżył koszty sądowe zasądzone pierwszoinstancyjnym wyrokiem o wartość opłaty sądowej. Orzekł tak, bowiem w punkcie 2 wyroku zasądził jedną opłatę za obie instancje.

Sąd II instancji orzekł także o kosztach postępowania odwoławczego. Na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk i art. 627 kpk zwolnił oskarżonego od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, za wyjątkiem jednak opłaty za obie instancje. Przemawiały za tym zasady słuszności. Apelacja złożona przez oskarżyciela publicznego na niekorzyść oskarżonego okazała się ostatecznie chybiona, a przyniosła efekt korzystny dla podsądnego. Niesprawiedliwym w zaistniałej sytuacji byłoby zasądzanie kosztów postępowania apelacyjnego od P. K. (1). Natomiast na podstawie art. 10 ust. 1 w zw. z art. 1 i art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tj. Dz. U. z 1983r. nr 49 poz. 223 ze zm.) Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonemu opłatę za obie instancje w kwocie 120 zł. Z akt sprawy wynika, że oskarżony posiada dostateczne środki finansowe aby ponieść ten stosunkowo niewielki wydatek.

H. B. M. E. T.