Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej (...)w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powódki

od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w B.

z dnia 16 kwietnia 2014 r. sygn. akt I C 70/13

I. zmienia zaskarżony wyrok:

1. w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że pozbawia wykonalności
w stosunku do powódki A. S. tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy w B. w dniu 26 listopada 2003 r. w sprawie (...) zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 2 lutego 2004 r. co do kwoty 22.875 zł (dwadzieścia dwa tysiące osiemset siedemdziesiąt pięć złotych),

2. w punkcie 3 (trzecim) w ten sposób, że nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. kwotę 2.577 zł (dwa tysiące pięćset siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

3. w punkcie 4 (czwartym) przez jego uchylenie,

II. nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. kwotę 1.443 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści trzy złote) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powódka, A. S. pozwem skierowanym przeciwko pozwanemu (...) S.A. (...)w W. wniosła o pozbawienie w stosunku do siebie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w B. z dnia 26 listopada 2003 roku wydanego przeciwko M. B. (1) w sprawie o sygnaturze (...).

Pozwany (...) S.A. (...)w W. prawidłowo zawiadamiany o rozprawach nie wdał się w spór co do istoty sprawy i nie podjął żadnych czynności procesowych.

Sąd Okręgowy wyrokiem z 16.04.2014 r. pozbawił wykonalność w stosunku do A. S. tytuł wykonawczy – nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym przez Sąd Okręgowy w B. z 26.11.2003 r. w sprawie (...) zaopatrzony w klauzulę wykonalności z 2.02.2004 r. w części tj. ponad kwotę 22.875 zł, oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w B. w dniu 26 listopada 2003 roku w sprawie o sygnaturze (...) przeciwko M. B. (1) oraz A. B. (rodzicom powódki), Sąd nakazał pozwanym zapłacić na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 125.192,54 zł. Powyższy nakaz zapłaty został zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 2 lutego 2004 roku.

W dniu 10 lutego 2004 roku pozwany – (...) S.A. - złożył wniosek o wszczęcie egzekucji wobec dłużników – A. i M. B. (1), na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 26 listopada 2003 roku, sygn. akt (...). Pismem z dnia 7 grudnia 2006 roku wierzyciel zawiadomił o zmianie swej nazwy na:” (...) S.A. (...)”.

(...)zmarł M. B. (1). Zmarły nie pozostawił testamentu. Spadek po zmarłym nabyli na podstawie ustawy żona A. B. oraz dzieci M. B. (2), B. B., A. S., każdy w ¼ części. Spadek został przyjęty z mocy prawa z dobrodziejstwem inwentarza, ponieważ spadkobierca M. B. (2) był (...).

Komornik przy Sądzie Rejonowym w B. na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w B. z 26.11.2003 r. (...) zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 2.02.2004 r. przeciwko powódce prowadził postępowanie w toku, którego dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę oraz wierzytelności zasiłku chorobowego i wezwał do dokonywania potrąceń.

W chwili śmierci spadkodawcy – M. B. (1), w skład spadku wchodził udział we własnościowym prawie do mieszkania w spółdzielni mieszkaniowej oraz znacznie przewyższające wartość spadku długi. Stan czynny spadku ustalono na kwotę 91.500,00 zł. Z kolei wartość długów spadkowych zmarłego na dzień zgonu opiewała na kwotę 1.210.490,02 zł.

Dłużniczka A. B. złożyła wniosek o dział spadku po zmarłym M. B. (1). W postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym w B. (...) na rozprawie w dniu 10 lipca 2013 roku wnioskodawczyni oraz uczestniczki postępowania, w tym powódka, dokonały podziału majątku spadkowego w ten sposób, iż na mocy ugody między nimi, udział przypadający spadkodawcy w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przyznany został w całości na rzecz wnioskodawcy A. B., bez obowiązku spłaty pozostałych spadkobierców.

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, iż powództwo A. S. oparte na podstawie art. 840 § 2 kpc należało uznać za częściowo uzasadnione. Nadto wskazał, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1031 § 2 k.c.) powoduje, iż spadkobierca może skutecznie żądać - w postępowaniu klauzulowym - ograniczenia klauzuli wykonalności do wartości stanu czynnego spadku, a po jej uzyskaniu ponosić odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub też definitywne nabycie spadku na skutek upływu terminu do złożenia oświadczenia zmienia zasady odpowiedzialności za długi, bowiem zgodnie z art. 1030 zd. 2 k.c. od chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe z całego swojego majątku. Spadek jako odrębna masa majątkowa przestaje istnieć, staje się składnikiem majątku osobistego spadkobiercy. Spadkobierca wprawdzie ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem za długi spadkowe, ale na zakres tej odpowiedzialności ma wpływ sposób przyjęcia spadku. W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność ta jest ograniczona do wysokości wartości aktywów. Jednym ze spadkobierców po M. B. (1) była (...) co skutkowało zgodnie z art. 1015 § 2 kc nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie tylko przez (...) spadkobiercę, ale również przez pozostałych.

Skoro stan czynny spadku został ustalony na kwotę 91.500 zł, a powódka ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe do wysokości stanu czynnego spadku w zakresie przypadającego jej udziału w majątku spadkowym, tj. w ¼ części z kwoty 91.500 zł to należało przyjąć, że jej odpowiedzialność ogranicza się do kwoty 22.875,00 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, iż powódka dokonując w postępowaniu działowym podziału majątku wspólnego w ten sposób, że udział przypadający spadkodawcy w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przyznany został w całości matce powódki, nie zwolniła się z odpowiedzialności za długi spadkowe spadkodawcy w wysokości przypadającego jej udziału w spadku.

Sąd I instancji stwierdził, iż czynności podjęte w trakcie postępowania o podział majątku wspólnego nie zwalniają powódki z odpowiedzialności za długi spadkowe, która to odpowiedzialność jest już osobista od momentu przyjęcia spadku, a nie jak do chwili przyjęcia spadku, gdzie spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko ze spadku.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 1034 § 1 i 2 kc do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe natomiast od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości swoich udziałów. Tak więc do dnia dokonania działu spadku powódka ponosiła za długi spadkowe odpowiedzialność solidarną z pozostałymi spadkobiercami, której ograniczeniem była wartość stanu czynnego spadku – 91.500 zł. Od dnia działu spadku powódka ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko w części odpowiadającej jej udziałowi w spadku tj. w ¼ części z ograniczeniem do ¼ wartości stanu czynnego spadku tj. 22875 zł. Natomiast z uwagi na przyjęcie spadku jej odpowiedzialność zgodnie z przepisem art. 1030 kc ma charakter odpowiedzialności osobistej – z całego jej majątku, w związku z tym wyzbycie się w toku postępowania o dział spadku majątku spadkowego nie wpływa na zakres odpowiedzialności powódki za długi spadkowe.

Mając powyższe na uwadze, uznając powództwo za zasadne w części, Sąd Okręgowy na mocy art. 840 § 1 pkt 2 kpc pozbawił wykonalności w stosunku do powódki A. S. tytuł wykonawczy - nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w B. w dniu 26 listopada 2003 roku w sprawie o sygnaturze (...) zaopatrzony w klauzulę wykonalności w dniu 2 lutego 2004 roku w części, tj. ponad kwotę 22.875,00 zł (punkt 1 wyroku).

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka, zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo oraz wniosła o zmianę wyroku lub przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania do Sądu Okręgowego w B. i pozbawienie wykonalności nakazu zapłaty w całości lub co najmniej powyżej kwoty ustalonej po uwzględnieniu spłat dokonanych przez spadkobierców przed działem spadku.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne.

Nie można natomiast w ocenie Sądu II instancji podzielić stanowiska Sądu Okręgowego zawartego w rozważaniach prawnych.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest jednym ze sposobów nabycia spadku i ma wpływ na zakres odpowiedzialności za długi spadkowe. W przypadku działu spadku czynność ta ma również wpływ na zakres odpowiedzialności za długi spadkowe. Spadkobiercy od tej chwili nie są już odpowiedzialni solidarnie, a odpowiadają do wysokości udziałów. Przedmiotem działu spadku mogą być wyłącznie aktywa tj. stan czynny spadku.

Podział długów spadkowych jest natomiast konsekwencją dokonania działu aktywów i następuje z mocy samego prawa. Wynika to z art. 1034 § 2 i art. 1081 kc.(postanowienie Sądu Najwyższego z dni a 26 września 1968 r., III CRN 209/68, OSNCP 1969, nr 6, poz. 112, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1972 r, III CRN 477/71, OSPiKA 1972, nr 9 poz. 174 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1978 r. III CRN 333/77, nie publ. Postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2000 r. I CKN 295/00).

Co prawda w umowie o dział spadku spadkobiercy mogą ustalić, kto z nich i w jakim zakresie ma uregulować długi spadkowe, jednakże umowa w tym przedmiocie będzie miała skutek tylko między jej uczestnikami i w żadnej mierze nie rzutuje na odpowiedzialność wobec wierzycieli. Również ewentualne dokonanie podziału pasywów w sądowym orzeczeniu działowym nie wiąże wierzycieli.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem skarżącej, że rozwiązanie przyjęte przez Sąd I instancji jest krzywdzące dla spadkobierców, którzy nie otrzymali żadnych aktywów, a mają spłacać pasywa. Dodać należy, na co również zwróciła uwagę skarżąca, że wśród spadkobierców znajduje się osoba (...), wobec której Sąd Rodzinny musiał wyrazić zgodę na dział spadku na skutek, którego wyzbyła się on wszystkich aktywów. Nie da się to pogodzić ze stanowiskiem Sądu I instancji, na skutek którego (...)musiałby spłacać zobowiązanie mimo zrzeczenia się wszelkich aktywów. Prowadziłoby to do jego oczywistego pokrzywdzenia i byłoby nie do zaakceptowania przez Sąd Rodzinny, który wyraził zgodę na zbycie aktywów przez (...) spadkobiercę.

Mając powyższe na uwadze w ocenie Sądu Apelacyjnego apelacja powódki w całej rozciągłości zasługuje na uwzględnienie co prowadzi w oparciu o kpc do zmiany zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie żądania w całości.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 kpc.