Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. (1)

przeciwko M. T., A. K. i K. K.

o zachowek

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 18 lutego 2014 r., sygn. akt I C 12/10

I)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że

1)  zasądza na rzecz powoda:

a)  od pozwanej M. T. 36.978,25 (trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt osiem i 25/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 15. października 2009r. do dnia zapłaty,

b)  od pozwanej A. K. 18.489,12 (osiemnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt dziewięć i 12/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 15. października 2009r. do dnia zapłaty,

c)  od pozwanej K. K. 18.489,12 (osiemnaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt dziewięć i 12/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 15. października 2009r. do dnia zapłaty;

2)  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3)  zasądza od powoda z tytułu kosztów procesu:

a)  na rzecz pozwanej M. T. 2.047,37 (dwa tysiące czterdzieści siedem i 37/100) złotych,

b)  na rzecz pozwanej A. K. 1.023,68 (jeden tysiąc dwadzieścia trzy i 68/100) złote,

c)  na rzecz pozwanej K. K. 1.023,68 (jeden tysiąc dwadzieścia trzy i 68/100) złote;

4)  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych:

a)  od powoda 744,96 (siedemset czterdzieści cztery i 96/100) złote;

b)  od pozwanej M. T. 124,16 (sto dwadzieścia cztery i 16/100) złote,

c)  od pozwanej A. K. 62,08 (sześćdziesiąt dwa i 08/100) złote,

d)  od pozwanej K. K. 62,08 (sześćdziesiąt dwa i 08/100) złote;

II.  oddala w pozostałym zakresie apelację powoda i apelację pozwanych;

III.  zasądza na rzecz powoda z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego:

a)  od pozwanej M. T. 2.231 (dwa tysiące dwieście trzydzieści jeden) złotych;

b)  od pozwanej A. K. 1.115 (jeden tysiąc sto piętnaście) złotych,

c)  od pozwanej K. K. 1.115 (jeden tysiąc sto piętnaście) złotych.

Sygn. akt I ACa 665/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 18. lutego 2014r. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej - z tytułu zachowku po C. S. - zasądził od pozwanych M. T., A. K. i K. K. solidarnie na rzecz powoda M. S. (1) 33.283,16zł z ustawowymi odsetkami od 15 października 2009r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanych solidarnie 9.884,73zł z tytułu zwrotu kosztów procesu i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej: od powoda 884,02zł, a od pozwanych solidarnie 109,26zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Rozstrzygnięcie to Sąd Okręgowy podjął po ustaleniu, iż spadek po C. S., zmarłej 2. listopada 2006r., na podstawie testamentu notarialnego z 7. listopada 2002r. nabyły: córka M. T. w ½ części oraz wnuczki K. K. i A. K. - każda w ¼ części. Spadkodawczyni C. S. wydziedziczyła córkę E. K. i pominęła w testamencie syna - powoda M. S. (1).

W skład majątku spadkowego po C. S. wchodzi wynoszący 300/800 części udział w prawie własności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, trzypiętrowym, składający się z kamienicy frontowej oraz kamienicy tylnej. W latach osiemdziesiątych budynek ten był w złym stanie, na klatce schodowej były powybijane szyby, drzwi do klatek schodowych się nie domykały, nie było bramy, ubikacje były na półpiętrze, nie było łazienek, drewniane podłogi były miejscami przegnite, dziurawe, drewniane schody z balustradą na klatce były zaniedbane, a dach przeciekał. Mieszkania były ogrzewane kaflowymi piecami. Był gaz, woda, prąd, kanalizacja. Piwnice były w złym stanie. W kamienicy frontowej na dole był sklep mięsny. Remont kamienicy rozpoczął się pod koniec lat 80-tych, na początku lat 90-tych. Obecnie kamienica jest wyremontowana (położono nowe tynki, zrobiono łazienki, wymieniono okna, zmieniono drzwi wejściowe, wymieniono schody i balustrady, zainstalowano domofony). Wartość wchodzącego w skład spadku po C. S. udziału w tej nieruchomości (300/800) według stanu z chwili otwarcia spadku (2 listopada 2006 r.) i według cen z chwili ustalania zachowku wynosi 1.337.000 zł. W skład spadku po C. S. wchodzą również ruchomości znajdujące się w domu w B., gdzie przed śmiercią stale zamieszkiwała, a to: garderoba - wieszak (120zł), 3 piece akumulacyjne (90zł), meble kuchenne (400zł), stolik mały drewniany (l00zł), kuchenka mikrofalowa (40zł), 2 lodówki (0zł), 2 telewizory (200zł), stolik i 4 krzesła (180zł), kanapa rogowa (120zł), dywany (230zł), 4 kaloryfery olejowe (200zł), piec elektryczny kuchenny (40zł), lampy (180zł), meblościanka (160zł), kanapa rogowa (150zł), fotele (l00zł), pościel, poduszki, kołdry (l00zł), pralka automatyczna (50zł), figurka-hutnik (250zł), figurka - odlew górnik (200zł), lampa - postać mężczyzny (300zł), firany, zasłony, makaty ścienne (40zł), huśtawka ogrodowa, krzesła i fotele ogrodowe (50zł), narzędzia garażowe i kosiarka benzynowa ToY (200zł), sztućce (40zł), kryształy (200zł), porcelana, serwis kobaltowy (400zł), zegar stojący (3.000zł),-futra (l00zł), księgozbiór (500zł), zegarki (200zł), świecznik porcelanowy (150zł), obrazy: (...) (3.000zł), „Wybrzeże Italii” (400 zł), „Pejzaż jesienny I” (l00zł), „Pejzaż jesienny II” (l00zł), ikona (...) (250zł), (...) (1.500zł). Łączna wartość tych rzeczy według stanu z chwili otwarcia spadku i według cen z chwili ustalania zachowku wynosi 13.440zł.

18. kwietnia 1983r. spadkodawczyni darowała powodowi M. S. (1) wynoszący 50/800 części udział w nieruchomości położonej w K. przy ul. (...).

Wartość tego udziału według stanu z chwili dokonania darowizny i według cen z chwili ustalania zachowku wynosi 164.000zł. C. S. darowała powodowi również pieniądze na zakup w dniu 17. marca 1992r. od M. i H. M. udziału 100/800 części nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) za cenę 37.500.000 zł (w tej dacie także spadkodawczyni nabyła 100/800 części tej nieruchomości za tożsamą cenę 37.500.000zł), stanowiącą obecnie równowartość kwoty 45.000zł. 22 czerwca 1992r. M. S. (1) oraz C. S. kupili od B. J. kolejne udziały po 100/800 (łącznie 200/800) części nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) za cenę łączną 75.000.000zł (każdy po 37.500.000 zł z własnych środków). C. S. darowała powodowi M. S. (1) szafę biblioteczną (...) o wartości 5.000 zł (według cen z chwili ustalania zachowku) oraz szafę czarną o wartości 40 zł (według cen z chwili ustalania zachowku). C. S. nie darowała powodowi zestawu mebli jugosłowiańskich, które powód nabył z żoną z własnych środków. Nie darowała powodowi także mebli stołowych z orzecha kaukaskiego, które około 2005, 2006r. zostały przeniesione z pokoju C. S. przy ul. (...) w K. na strych nieruchomości.

8. grudnia 1998r. C. S. darowała pozwanej M. T. swój udział w nieruchomości położonej w B., z jednoczesnym ustanowieniem na swoją rzecz prawa nieodpłatnego i dożywotniego użytkowania tego udziału. C. S. do śmierci użytkowała całość nieruchomości. Budynek mieszkalny położony na działce w B. został wybudowany w latach 70-tych. Jego parterowa część jest murowana, a górna drewniana. Wyposażenie domu było skromne. M. T. wraz z mężem w latach 90-tych wykonała remont kanalizacji, wodociągu, gazu i dachu. Wartość darowanego pozwanej M. T. udziału w tej nieruchomości według cen z chwili ustalania zachowku wynosi 122.499zł. C. S. darowała pozwanej M. T. z okazji urodzin i imienin obrazy: (...) (2.000zł), (...) (4.000 zł), a obraz (...) autorstwa J. F. (10.000 zł) darowała pozwanej i jej mężowi na 25. rocznicę ślubu. Wartość tych obrazów została ustalona według cen z chwili ustalania zachowku. Obrazy te pozwana pozostawiła w nieruchomości w B., aby nie ogołacać ścian.

7 sierpnia 1995r. powód złożył pisemne oświadczenie, że nie ma żadnych roszczeń majątkowych w stosunku do swojej matki C. S., w celu wykorzystania go w przyszłości w Sądzie, a także oświadczenie, że nie ma żadnych roszczeń majątkowych po swoim ojcu śp. H. S., zmarłym 5 września 1991r., dla ewentualnych potrzeb sądowych. Oświadczenia te odwołał 24 listopada 2003r. z uwagi na nie wyrażenie przez C. S. zgody na podział fizyczny nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., a także z uwagi na pominięcie jego osoby przez ojca w testamencie. Jednocześnie scedował swoje prawa do zachowku po ojcu siostrze E. K.. Spadek po H. S., na podstawie testamentu z 5. stycznia 1991r., nabyły córka M. T. w 9/10 części i wdowa C. S. w 1/10 części. W skład spadku nabytego przez M. T. wszedł wynoszący udział w nieruchomości w B.. W testamencie H. S. zaznaczył, że syn M. S. (1) został już za życia wyposażony.

C. S. w poprzednim swoim testamencie z 25 września 199lr. także wskazała, że powód M. S. (1) został wyposażony w 50% jej udziału w sklepie położonym w nieruchomości przy ul. (...) w K.. W testamencie z 7 listopada 2002r., który stanowił podstawę spadkobrania po C. S., wskazała ona, że M. S. (1) otrzymał w drodze darowizny pieniądze oraz udział w nieruchomości położonej w K.. A w piśmie z 19 marca 1996r., stanowiącym wyjaśnienia do napisanego przez nią testamentu w dniu 23 lutego 1996r. oświadczyła, że „zakupiła od małżonków M. ¼ domu w K. przy ul. (...), dając synowi 1/8, kupiła to na jego nazwisko. (...) W dalszym ciągu od jej siostrzenicy B. J. syn kupił już we własnym zakresie 1/8...”

Umową z 18 października 1993r. ustanowiona została odrębna własność pięciu lokali usytuowanych w nieruchomości położonej przy ul. (...), z którymi związany jest udział w łącznej wysokości 200/800 części współwłasności w gruncie i częściach wspólnych nieruchomości. 7 sierpnia 1995r. M. S. (1) i C. S. dokonali uzgodnień co do podziału fizycznego nieruchomości przy ul. (...). W kwietniu 2005r. C. S. i M. S. (1) próbowali dokonać nowego podziału fizycznego tej nieruchomości. Z pomocą syna powoda - M. S. (2) sporządzili na kartce plan podziału. C. S. wyraziła zgodę na podział, natomiast powód - na odwrocie tego planu naniósł uwagi, w tym, że „sam sobie kupił połowę udziału”, to jest 200/800 części nieruchomości. C. S. wówczas się zdenerwowała i podarła dokument, cofając zgodę na planowany podział. Pomiędzy powodem M. S. (1) a C. S. dochodziło do sporów dotyczących rozliczeń czynszów z nieruchomości. 21. sierpnia 2006r. zawarli oni porozumienie dotyczące wzajemnych rozliczeń z tytułu pobieranego czynszu od najemców nieruchomości przy ul. (...) w K., między innymi poprzez finansowanie remontów z uzyskiwanego czynszu, niepobieranie czynszu od M. S. (1) przez 2 lata od 1 września 2006r. w zamian za dokonanie remontu. W tym samym dniu zawarli również uzgodnienie co do spłaty zadłużenia C. S. wobec M. S. (1) z tytułu zawiadywania nieruchomością i zaliczenia na poczet tego długu należności czynszowych syna powoda - W. S..

Po śmierci C. S., powód rozliczał się z pozwanymi z tytułu przychodów i wydatków związanych z nieruchomością przy ul. (...) w K.. 8. października 2010r. M. T. oraz A. K. i K. K. sprzedały swoje udziały w nieruchomości przy ul. (...) w K. nabyte w spadku po C. S.. M. T. sprzedała swój udział w 150/800 części nieruchomości M. S. (2) za cenę 500.000zł, a A. K. i K. K. sprzedały udział w 150/800 części nieruchomości D. i W. małżonkom S. za cenę 500.000zł. Pozwana M. T. została obciążona podatkiem od spadków i darowizn w wysokości 31,487zł.

Powód od 9 października 1996r. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, ostatnio przyznaną do 15 października 2013r., to jest do chwili przejścia na emeryturę. Powód jako radca prawny wraz z synem W. S. jest wspólnikiem spółki cywilnej(...) (...) spółka cywilna M. S. (1), W. S.”. Uzyskuje dochód z tej działalności, od którego odprowadza podatek i płaci składki na ubezpieczenie społeczne.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty urzędowe i prywatne, zgodnie z art. 244 i 245 k.p.c., przy czym nie dał wiary oświadczeniu B. J. z 15 lutego 2010r. (k. 331), że szafa biblioteczna (...) należała do jej rodziców i została przez nich darowana powodowi, gdyż jest ono sprzeczne z pismem C. S. z 4 czerwca 2003r. złożonym do akt Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej I C 101/04. Z tego samego powodu Sąd odmówił wiary zeznaniom H. W. w części, w jakiej zeznała, że szafa ta została darowana powodowi przez jego ojca chrzestnego. Także zeznania W. S. należy uznać za niewiarygodne w zakresie, w jakim wskazał, że szafa biblioteczna (...) i szafa czarna nie należały do C. S. i nie zostały przez nią darowane powodowi. Sąd Okręgowy przyznał moc dowodową zeznaniom pozostałych świadków z wyjątkiem zeznań M. P. (1) i M. S. (3), wskazując że na okoliczność otrzymania od M. P. (1) 6.000 dolarów i sfinansowania z niej zakupu w 1992r. udziałów w nieruchomości położonej w K. powód powołał się dopiero na rozprawie

-

5 kwietnia 2011r., a więc półtora roku od wytoczenia powództwa. Wcześniej w pismach procesowych twierdził, że źródłem sfinansowania zakupu tych udziałów w 1992r. była darowizna uzyskana od rodziców żony. Sąd Okręgowy stwierdził, że zasady doświadczenia życiowego nie pozwalają na przyjęcie, że kolega daruje koledze 6.000 dolarów (lub 3.000 dolarów, jak to powód pierwotnie wskazał na rozprawie 5. kwietnia 2011r.), zwłaszcza w czasie, w jakim miało dojść do przekazania tej kwoty M. P. (1) miał się przeprowadzać do Argentyny z powodu kryzysu w dotychczasowym miejscu zamieszkania w Stanach Zjednoczonych. Zatem także sytuacja majątkowa M. P. (1) nie wskazywałaby na możliwość darowania powodowi tak znacznej kwoty (jak wskazał w zeznaniach M. P. (1) - prawie równowartości samochodu T.; 4 stycznia 1993r. średni kurs dolara amerykańskiego wynosił 15.777zł.). Sąd Okręgowy podkreślił również, że M. P. (1) i M. S. (3) nie zeznali, aby powód przeznaczył pieniądze otrzymane od M. P. (2) na zakup udziału państwa M. w nieruchomości, dokonany w marcu 1992r. Wskazywali oni jedynie, że powód zamierzał kupić udział w nieruchomości, nie precyzując, o jaki udział chodzi. Ze wskazanych na wstępie dowodów wynika natomiast, że powód sfinansował zakup udziału w nieruchomości od państwa M. z darowizny pieniężnej otrzymanej od C. S.. Również zeznania świadka M. S. (2) wskazujące na sfinansowanie przez powoda zakupu udziału w nieruchomości w marcu 1992r. z darowizny uzyskanej od teściów lub od M. P. (1) należało uznać za niewiarygodne. Jak sam świadek zeznał, miał wówczas 11, 12 lat, a więc nie mógł mieć rozeznania i zdolności oceny w kwestiach finansowych i prawnych. Podobnie niewiarygodne są zeznania świadka W. S., w których wskazał, że powód sfinansował zakup udziału w nieruchomości w marcu 1992r. z darowizny otrzymanej od teściów i pożyczki uzyskanej od M. P. (1). Sąd Okręgowy oparł się na zeznaniach stron z wyjątkiem zeznań powoda w zakresie, w jakim oświadczył, że nie otrzymał od C. S. pieniędzy tytułem darowizny, które następnie przeznaczył na zakup -w marcu 1992r. - udziału 100/800 części w nieruchomości. Zeznania te stoją w sprzeczności z zeznaniami M. K., G. Z., K. T. i M. T., z których wynika, że powód kupił od państwa M. udział w nieruchomości za pieniądze otrzymane od matki. M. T. zeznała także, że powód być może otrzymał darowiznę pieniężną od teściów, ale co najwyżej mógł ją przeznaczyć na zakup udziału w nieruchomości od B. J.. Także w odniesieniu do pieniędzy uzyskanych od M. P. (1), Sąd Okręgowy przyjął, iż nawet jeśli powód otrzymał od niego darowiznę pieniężną, to można co najwyżej uznać, że sfinansował z niej zakup udziału w nieruchomości od B. J.. Podkreślił, iż na sfinansowanie zakupu w marcu 1992r. udziału w nieruchomości z pieniędzy otrzymanych od C. S. wskazuje pismo C. S. z 19 marca 1996r., stanowiące wyjaśnienia do testamentu z 1996r. Zaznaczył, że umowa darowizny użytkowania wieczystego nieruchomości (k. 399-401) z budynkiem mieszkalnym (k. 402) dokonana przez rodziców żony powoda - T. i H. Z. na rzecz ich syna J. Z. i jego żonę L. Z. nie dowodzi, że także powód z żoną, a córką T. i H. Z., otrzymał darowiznę pieniężną, zwłaszcza że E. K. (k. 444-445) zeznała, że teściowie powoda nie byli osobami zamożnymi, dysponującymi zasobami pieniężnymi (H. Z. była na rencie, a T. Z. był ślusarzem), a ponadto, gdyby nawet taka darowizna miała miejsce, to można byłoby uznać, że powód sfinansował z niej zakup udziału w nieruchomości w K. od B. J. (w czerwcu 1992r.), a nie od państwa M. (w marcu 1992 r.). Sąd Okręgowy nie dał wiary powodowi również w zakresie, w jakim zeznał, że nie otrzymał od C. S. żadnych mebli. Wartość składu spadku i darowizn dokonanych przez spadkodawczynię, Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o opinie biegłych.

Poddając powyższe ustalenia ocenie prawnej, Sąd Okręgowy przywołał art. 991 § 1 i 2 k.c., stanowiący że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału; jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Ponadto Sąd Okręgowy podkreślił, iż zgodnie z art. 993 k.c. i art. 994 § 1 k.c. przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku darowizny dokonane przez spadkodawcę, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych oraz dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Podkreślił, iż oznacza to, że do oceny zasadności żądania powoda o zachowek niezbędne jest ustalenie substratu zachowku, to jest czystej wartości spadku powiększonej o darowizny uczynione przez C. S. na rzecz spadkobierców, uprawnionego do zachowku, a także osób trzecich w przypadku darowizn dokonanych nie więcej niż przed 10 laty, a od tak ustalonej kwoty należy obliczyć udział spadkowy powoda, który by mu przypadł w przypadku dziedziczenia ustawowego, a następnie na tej podstawie wyliczyć wysokość zachowku. Przy ustalaniu wartości darowizn należy wziąć pod uwagę stan przedmiotu darowizny z chwili jej dokonania, ale według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 § 1 k.c.). Podobnie wartość przedmiotów wchodzących w skład spadku należy obliczyć według stanu z chwili otwarcia spadku (śmierci C. S. - (...)r.), a według cen z chwili ustalania zachowku.

Stosując powyższe reguły, Sąd Okręgowy przyjął, iż substrat zachowku wynosi 1.697.979 zł i składają się nań:

- udział 300/800 części w nieruchomości przy ul. (...) w K. o

wartości 1.337.000 zł,

- ruchomości w domu w B. o wartości łącznie 13.440 zł,

- darowizny dokonane na rzecz pozwanej M. T. o wartości łącznie

133.499 zł, w tym:

-

udział w nieruchomości w B. (122.499 zł)

-

obraz (...) (2.000 zł),

-

obraz (...) J. F. (5.000 zł stanowiące połowę wartości obrazu, to jest połowę z 10.000 zł, gdyż darowizna została dokonana na rzecz M. T. i jej męża na 25. rocznicę ślubu),

-

obraz (...) (4.000 zł),

darowizny dokonane na rzecz powoda M. S. (1) o wartości łącznie 214.040 zł, w

tym:

-

udział 50/800 części w nieruchomości przy ul. (...) w K. (164.000zł),

-

suma pieniężna w wysokości 45.000zł stanowiąca równowartość kwoty 37.500.000 zł, za którą powód kupił 17. marca 1992r. od państwa M. udział 100/800 części w nieruchomości przy ul. (...) w K., a darowanej mu przez C. S. (Sąd Okręgowy posłużył się kryterium przeciętnego wynagrodzenia, które w 1992r. wynosiło 2.935.000zł, a w 2012r. - 3.521,67zł, licząc w zaokrągleniu, że: 37.500.000zł: 2.935.000zł= ok. 12,77; a 12,77 x 3.521,67zł = ok. 45.000zł)

-

szafa biblioteczna (...) (5.000 zł) i szafa czarna (40 zł).

Sąd Okręgowy przyjął, iż udział spadkowy, który przypadłby powodowi w razie dziedziczenia ustawowego po C. S. wynosiłby 1/3, a jego wartość wynosi 565.993zł (1.697.979 zł x 1/3). Natomiast należny powodowi zachowek to ½ tej kwoty, jako że zachowek wynoszący 2/3 wartości udziału spadkowego, zgodnie z art. 991 § 1 k.c., przewidziany został wyłącznie dla małoletniego oraz osoby, która w chwili otwarcia spadku jest trwale niezdolna do pracy. Podkreślił, iż ciężar wykazania istnienia trwałej niezdolności do pracy, zgodnie z art. 6 k.c., spoczywał na powodzie, który nie wykazał istnienia tej przesłanki. W szczególności złożone przez niego zaświadczenia z ZUS dotyczące pobierania od 9 października 1996r. renty z tytułu niezdolności do pracy nie oznaczają, że jest trwale niezdolny do pracy. Renta z tytułu niezdolności do pracy może być bowiem wypłacana także z tytułu czasowej niezdolności do pracy. Ponadto niezdolność do pracy uprawniająca do żądania zwiększonego zachowku musi być całkowita, a więc uniemożliwiająca jakąkolwiek pracę, ponieważ celem regulacji z art. 991 § 1 k.c. jest uprzywilejowanie osób, które w ogóle nie mają możliwości zarobkowania. Powód nie wykazał, by był całkowicie niezdolny do pracy, w sposób uniemożliwiający mu uzyskiwanie dochodu. Przeciwnie prowadzi on działalność gospodarczą z synem w formie spółki cywilnej, wykonując w ramach Kancelarii zawód radcy prawnego, na co wskazuje fakt sprawowania patronatu nad aplikantką radcowską, wyznaczenia go pełnomocnikiem z urzędu, opłacanie składek członkowskich w Okręgowej Izbie Radców Prawnych, uzyskiwanie dochodu z tej działalności i odprowadzanie z tego tytułu podatku oraz opłacanie składek ubezpieczenia społecznego. Nadto, dokumentacja medyczna dotycząca stanu zdrowia powoda składana do akt nie zaprzecza prowadzeniu powyższej działalności.

Przyjmując, iż tytułem zachowku należy się powodowi połowa wartości udziału spadkowego, który by mu przypadł przy dziedziczeniu ustawowym, wartość tego zachowku Sąd Okręgowy ustalił na 282.996,50zł (1/2 x 565.993 zł) i zaliczył nań otrzymane przez powoda od spadkodawczyni darowizny. Łączna wartość tych darowizn wyniosła 214.040zł, składały się na nie: udział 50/800 części w nieruchomości przy ul. (...) w K. (164.000zł); suma pieniężna w wysokości 45.000zł stanowiąca aktualną równowartość darowizny 37.500.000 starych zł, za którą powód kupił 17. marca 1992r. udział 100/800 części nieruchomości przy ul. (...) w K. oraz szafa biblioteczna (...) (5.000 zł) i szafa czarna (40 zł). Doprowadziło to Sąd Okręgowy do wniosku, iż należny powodowi zachowek wynosi 33.283,16zł i taką też kwotę zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 października 2009 r., a więc od dnia wniesienia pozwu, jak tego domagał się powód. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 991 § 2 k.c. Koszty procesu, w tym też o koszty sądowe, Sąd Okręgowy rozdzielił stosunkowo między stronami w oparciu o art. 100 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przy czym Sąd Okręgowy przyznał w motywach rozstrzygnięcia, iż popełnił błąd rachunkowy polegający na omyłkowym niezaliczeniu do substratu zachowku darowizn dokonanych przez C. S. na rzecz powoda M. S. (1) (w łącznej kwocie 214.040 zł), co wpłynęło na zaniżenie wartości, od której obliczany był zachowek (1.483.939 zł zamiast 1.697.979 zł) i w ostatecznym rozrachunku na wysokość zasądzonej na rzecz powoda kwoty (33.283,16 zł zamiast 68.967,50 zł), a także na rozliczenie kosztów procesu pomiędzy stronami.

Apelację od wyroku wniósł zarówno powód, jak i pozwane.

Powód domagał się zmiany wyroku w części oddalającej powództwo przez zasądzenie od pozwanych solidarnie dalszej kwoty 78.206,67zł z ustawowymi odsetkami od 15 października 2009r. oraz adekwatnego do tej zmiany rozliczenia kosztów procesu, a nadto zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzucił, iż Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok naruszył przepisy prawa materialnego, a to:

-

art. 993 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie i nie doliczenie darowizny uczynionej na jego rzecz przez spadkodawczynię, co przełożyło się na nieprawidłowe ustalenie zachowku

-

art. 65 k.c. w zw. z art. 948 k.c. przez dokonanie błędnej wykładni oświadczeń woli spadkodawczyni zawartych w testamencie z 7 listopada 2002r. i przyjęcie, iż zapis o darowiźnie pieniędzy na rzecz powoda dotyczył darowizny na nabycie udziału w nieruchomości położonej przy ul. (...), podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i jego logiczna ocena nie pozwalają na przyjęcie takiego twierdzenia, zwłaszcza że w żadnym z aktów notarialnych, gdzie widniał zapis o nabywaniu przez powoda udziałów w nieruchomości spadkodawczyni nie zaznaczała, iż sfinansowała nabycie udziałów przez powoda.

Nadto zarzucił naruszenie przepisów procesowych, które miało wpływ na wynik postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błędną ich ocenę, a nadto przez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia, w szczególności przez:

-

uznanie, iż spadkodawczyni darowała powodowi pieniądze na nabycie 17 marca 1992r. udziału 100/800 w nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) od M. i H. M. i oparcie się w tym zakresie na zeznaniach pozwanych, zeznaniach M. K., K. T. i G. Z. oraz na treści aktu notarialnego z 17 marca 1992r. i treści pisma spadkodawczyni datowanego na 19 marca 1996r., stanowiącego wyjaśnienia do napisanego przez nią 23 lutego 1996r. testamentu - podczas gdy logiczna ocena dokumentów oraz zeznań stron i świadków powinna prowadzić do wniosków odmiennych, tj. iż darowizna ta nie miała miejsca, zwłaszcza że nie potwierdzają jej żadne akty notarialne, włączone w poczet materiału dowodowego;

-

uznanie, iż powód został obdarowany szafą (...) rzeźbioną o wartości 5.000zł, podczas gdy opis darowanego przedmiotu dokonany przez spadkodawczynię w piśmie z 4 czerwca 2003r. skierowanym do Sądu Okręgowego w Bielsku -Białej (do sprawy I C 101/04) nie odpowiada opisowi jedynej szafy, w której posiadaniu jest powód i którą zgodnie z oświadczeniem B. J. z 15 lutego 2010r. i zeznaniami H. W. oraz W. S., a także samego powoda - powód otrzymał od swojego ojca chrzestnego;

-

uznanie, iż obraz (...) autorstwa J. F. o wartości l0.000zł był prezentem dla pozwanej M. T. oraz B. T. z okazji 25-lecia ich ślubu, podczas gdy okoliczności tej nie potwierdził B. T., zeznając iż to jego żona M. T. otrzymała ten obraz w darowiźnie, tym samym cała wartość obrazu, a nie tylko połowa powinna być zaliczona na schedę spadkową,

-

uznanie, iż M. P. (1) mógł przekazać powodowi darowiznę 6.000 dolarów na zakup udziałów w czerwcu 1992r. (od B. J.), co jest wnioskowaniem sprzecznym logicznie, przy stwierdzeniu przez Sąd, iż świadek ten nie mógł takiej kwoty przekazać, a jeśli założyć, że mógł - to na zakup udziału innego, niż dokonany w marcu 1992r.;

-

uznanie, iż teściowie powoda nie mogli mu darować gotówki, która pozwoliłaby na zakup 100/800 udziałów w nieruchomości w marcu 1992r., gdyż nie mogli posiadać takich środków i oparcie się w tym zakresie jedynie na zeznaniach E. K., podczas gdy logiczna ocena przedłożonych w sprawie dokumentów, jak również ocena zeznań świadków W. S., M. S. (2), L. Z. oraz samego powoda skutkuje wyprowadzeniem wniosków przeciwnych;

-

uznanie, iż teściowie powoda mogli mu przekazać gotówkę ewentualnie na zakup udziału 100/800 w nieruchomości przy ul. (...) od B. J. w czerwcu 1992r., co jest wnioskowaniem sprzecznym z tezą, że nie mogli mu darować gotówki, która pozwoliłaby powodowi na zakup takiego udziału w nieruchomości, a jeśli założyć, że mogli - to tylko na zakup udziału innego, niż objęty aktem notarialnym z marca 1992r. - co nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia w materiale dowodowym sprawy i tym samym przekłada się na nieprawidłowość wywnioskowanych założeń przez Sąd I instancji.

Natomiast pozwane domagały się zmiany wyroku w części uwzględniającej powództwo, a to przez oddalenie powództwa w całości i obciążenie powoda w całości kosztami procesu za obie instancje. W trybie art. 380 k.p.c. domagały się pominięcia zeznań świadków M. P. (1) i M. S. (3), jako że przesłuchanie tych świadków zostało przeprowadzone mimo prekluzji dowodowej. Pozwane zarzuciły, iż Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok naruszył przepisy postępowania, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności naruszył:

-

art. 227 w zw. z art. 91 pkt. 4 i 203 § 1 k.p.c. przez pominięcie skutecznie złożonego oświadczenia pełnomocnika powoda o zrzeczeniu się w części roszczenia, którego uwzględnienie powinno prowadzić do pominięcia przy obliczaniu zachowku wartości wszystkich ruchomości wchodzących w skład spadku i uwzględnienie w rozliczeniach jedynie darowizny ½ wartości obrazu F. (...);

-

art. 233 § 1 w zw. z art. 227 i 231 k.p.c. przez dowolną ocenę materiału dowodowego, z przekroczeniem zasady swobodnej oceny materiału dowodowego, a to przez niedostateczne rozważenie i nie uwzględnienie istotnych dla sprawy okoliczności i dowodów, a nadto wyciągnięcie z przeprowadzonych dowodów wniosków sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, co spowodowało błędne ustalenie przedmiotu oraz wartości darowizny dokonanej przez spadkodawczynię C. S. na rzecz powoda w związku z nabyciem w marcu 1992r. udziału w nieruchomości położonej w K. przy ul. (...).

Nadto zarzuciły, iż Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne sprzeczne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i naruszył przepisy prawa materialnego przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności:

-

naruszając art. 995 § 1 k.c. w zw. z art. 65 k.c. poprzez przyjęcie, iż powód otrzymał od spadkodawczyni pieniądze na nabycie udziału 100/800 w nieruchomości, a nie udział 100/800 w nieruchomości położonej przy ul. (...) o wartości ustalonej przez biegłego na kwotę 328.000zł;

-

przez ustalenie wartości darowizny spadkodawczyni C. S. na rzecz powoda z marca 1992r. według błędnie przyjętej klauzuli waloryzacyjnej, czyli stosunkiem przeciętnego wynagrodzenia w 1992r. do przeciętnego wynagrodzenia w 2012r., zamiast w wysokości wartości nieruchomości nabytej w tym dniu, ustalonej przez biegłego na 328.000zł, co doprowadziło do rażącego zaniżenia wartości darowizny otrzymanej przez powoda od spadkodawczyni;

-

naruszając art. 508 k.c. przez nieuwzględnienie dokonanego przez pełnomocnika powoda zwolnienia z długu, dokonanego na rozprawie, w dniu 13 września 201lr. w myśl art. 203 k.p.c.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanych i zasądzenie na jego rzecz kosztów wywołanych tą apelacją. Pozwane wniosły o oddalenie apelacji powoda i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjęte za podstawę rozstrzy­gnięcia w sprawie w części dotyczącej składu i wartości masy spadku po C. S. były prawidłowe i znajdowały potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Podejmując je Sąd Okręgowy nie naruszył w żadnej mierze przepisów procesowych, w tym art. 233 §1 k.p.c., jako że nie przekroczył zasad swobodnej oceny dowodów, ani też nie naruszył zasad logiki i doświadczenia życiowego. Stąd też ustalenia te Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne, w szczególności - wbrew wywodom apelacji pozwanych - nie znajdując podstaw, by pominąć ruchomości, stanowiące wyposażenie domu w B.. Oświadczenie pełnomocnika powoda złożone na rozprawie 13 września 2011r., że „ogranicza żądanie w ten sposób, że wnosi, by ustalić, że w skład spadku po C. S. z ruchomości wchodzi jedynie obraz F. (...), nie sposób uznać za częściowe zwolnienie z długu w rozumieniu art. 508 k.c., ponieważ po pierwsze pełnomocnik powoda nie dysponował pełnomocnictwem materialnym do dokonania tej czynności, po wtóre ograniczenie żądania pozwu nie było połączone ze zrzeczeniem się tej części roszczenia, a skoro następnie pełnomocnik cofnął to oświadczenie i w dalszym postępowaniu już konsekwentnie popierał żądanie rozliczenia wartości ruchomości stanowiących wyposażenie domu w B., zatem Sąd Okręgowy ustalając wysokość należnego zachowku z uwzględnieniem, iż ruchomości te (o łącznej wartości 13.440zł) wchodzą w skład spadku po C. S. nie naruszył, ani przepisów prawa procesowego, ani też przepisów prawa materialnego.

Nie podzielił natomiast Sąd Apelacyjny ustaleń Sądu Okręgowego w zakresie przyjęcia, iż spadkodawczyni C. S. darowała powodowi szafę (...), której fotografia została złożona do akt (k.330). W tej materii trafnie powód podniósł w apelacji, iż w piśmie datowanym na 4 czerwca 2003r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej do sprawy o sygn. I C 101/04 (k. 131-132 tychże akt) spadkodawczyni opisała darowaną mu szafę (...) biblioteczną w sposób, który nie pozwala na stwierdzenie, iż jest to ta sama szafa z przeszkloną witryną o wartości 5.000zł, którą powód posiada. W tymże piśmie z 4 czerwca 2003r. spadkodawczyni wymieniła też inne rzeczy, stanowiące własność powoda i jego żony, które miała mu darować (zestaw mebli jugosłowiańskich i meble stołowe z orzecha kaukaskiego), co okazało się nie polegać na prawdzie. W tym stanie rzeczy wiarygodne były twierdzenia powoda, poparte oświadczeniem B. J. z 15 lutego 2010r. i zeznaniami H. W., iż szafę (...), którą posiada powód otrzymał on w prezencie od swego chrzestnego. Tym samym wartość tejże szafy nie powinna zostać zaliczona na schedę spadkową, stanowiącą podstawę ustalenia należnego mu zachowku. Na schedę tę natomiast powinna być zaliczona cała wartość obrazu F. (...) (10.000zł), darowanego przez spadkodawczynię pozwanej M. T.. W istocie bowiem jej mąż B. T. zeznał, iż spadkodawczyni obdarowywała jego żonę obrazami z okazji urodzin i jubileuszy. Nie potwierdził, jakoby on też został obdarowany obrazem F.. Tylko w zakresie tychże ustaleń, Sąd Apelacyjny skorygował podstawę faktyczną rozstrzygnięcia.

Wbrew oczekiwaniom pozwanych nie sposób było bowiem przyjąć, iż spadkodawczyni w marcu 1992r. darowała powodowi wynoszący 100/800 udział w nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), przede wszystkim z tej przyczyny, iż twierdzenie to było sprzeczne z osnową dokumentu notarialnego - umowy sprzedaży tego udziału, z której jednoznacznie wynikało, iż to powód kupił ten udział (wykluczało to przyjęcie, iż nabyła go i darowała powodowi spadkodawczyni). Przy czym zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie, iż spadkodawczyni darowała powodowi środki na zakup tegoż udziału, tj. 37.500.000 starych złotych. W swoich judykatach Sąd Najwyższy wielokrotnie stwierdzał, że ,jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona” (zob. m.in. wyroki SN z dnia 27 września 2002r., sygn. akt IV CKN 1316/00 oraz sygn. akt II CKN 817/00, niepubl.), takich natomiast naruszeń powód nie wykazał. Podzielając argumentację Sądu Okręgowego przytoczoną na poparcie konkluzji, iż nabycie w marcu 1992r. przez powoda udziału w nieruchomości położonej przy ul. (...) zostało sfinansowane z darowizny dokonanej przez spadkodawczynię, Sąd Apelacyjny podkreśla, że powód nie kwestionował faktu, iż sam nie dysponował środkami na zakup tego udziału, początkowo twierdził, iż otrzymał darowiznę od teściów, następnie twierdził, iż na zakup przeznaczył środki pożyczone od kolegi M. P. (1), po czym stwierdził, iż nie była to pożyczka a darowizna 3.000 dolarów, natomiast M. P. (1) zeznał, iż darował powodowi 6.000 dolarów. Wniosek powoda o przesłuchanie M. P. (1) i M. S. (3), tak jak to trafnie akcentują pozwane, był spóźniony, niemniej okoliczność ta sama przez się nie podważa wiarygodności ich zeznań, które Sąd Okręgowy trafnie ocenił, jako nie decydujące o rozstrzygnięciu. Akcentując chwiejne stanowisko powoda co do źródeł sfinansowania zakupu udziału w nieruchomości przy ul. (...), dokonanego w marcu 1992r. mieć należy na uwadze, iż w umowie notarialnej powód oświadczył, iż nabywa ten udział do majątku odrębnego. Oświadczenie tej treści, złożone przez prawnika w formie aktu notarialnego, uwiarygodniało oświadczenia spadkodawczyni zawarte w wyjaśnieniach testamentowych oraz zeznania pozwanych, a nadto świadków M. K., G. Z., K. T. i A. K., że spadkodawczyni darowała powodowi pieniądze na zakup tegoż udziału. Gdyby bowiem przyjąć, iż środki na zakup tego udziału pochodziły z darowizny teściów powoda, to niewiarygodnym jest, by teściowie obdarowali powoda zastrzegając, iż dokonują darowizny do majątku odrębnego powoda. Nadto, abstrahując od obowiązującego w 1992r. systemu obrotu dewizowego, powód nie mógł skutecznie zaciągnąć pożyczki „do majątku odrębnego”, co więcej z zeznań M. P. (1) nie wynikało, by darowizna (o ile w rzeczywistości miała miejsce) dokonana była do majątku odrębnego powoda. Argumenty te wzmacniają konkluzje Sądu Okręgowego, iż powód sfinansował nabycie 100/800 części nieruchomości przy ul. (...) w dniu 17 marca 1992r. ze środków darowanych mu przez spadkodawczynię, która konsekwentnie przez wiele lat fakt tej darowizny pisemnie parokrotnie potwierdziła, a nadto wyraźnie komunikowała nie tylko członkom rodziny, lecz także znajomym.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwane zarzutu niewłaściwego ustalenia aktualnej wartości tej darowizny, podkreślić należy, iż nie znajduje w tej materii odpowiedniego zastosowania zasada surogacji, stosowana przy podziale majątku wspólnego. Darowizna pieniężna nie dzieli bowiem w tym przypadku losu składnika majątkowego nabytego za te środki, zatem bez znaczenia pozostaje, czy i w jaki składnik majątkowy została ona zainwestowana, tym samym czy składnik ten nadal istnieje i niezależnie od tego, jaką ma aktualną wartość. Skoro przedmiotem darowizny były środki pieniężne, obiektywnym i miarodajnym kryterium ustalenia aktualnej wartości tej darowizny było jej odniesienie do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę z daty dokonania darowizny i aktualnego na dzień orzekania miesięcznego, przeciętnego wynagrodzenia za pracę. Podsumowując, Sąd Okręgowy miał podstawy, by doliczyć na schedę spadkową darowiznę pieniężną dokonaną przez spadkodawczynię na rzecz powoda o wartości aktualnej 45.000zł.

Pomniejszając wartość darowizn dokonanych na rzecz powoda o 5.000 zł (szafa (...)) i powiększając wartość darowizn dokonanych na rzecz pozwanej M. T. o 5.000zł (cała wartość obrazu F. (...)), a nadto korygując częściowo błędne obliczenia Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny ustalił, iż wartość spadku po C. S. (1.350.440zł) powiększona o darowizny dokonane na rzecz powoda (209.040zł) i darowizny dokonane na rzecz pozwanej M. T. (138.499zł) wynosi 1.697.979 zł. Zatem wartość udziału spadkowego, który przypadłby powodowi w razie dziedziczenia ustawowego po C. S. wynosiłaby 565.993 zł (1.697.979 zł x 1/3), tym samym wartość zachowku należnego powodowi to 282.996,50zł (1/2 z 565.993zł), którą to sumę należy pomniejszyć o wartość darowizn jakie powód otrzymał (209.040zł). W rezultacie, powództwo o zachowek okazało się zasadne w zakresie żądania zapłaty 73.956,50zł (282.996,50zł - 209.040zł). Do zapłaty tej sumy wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu (czyli od daty późniejszej, niż zakreślona w przesądowym wezwaniu do zapłaty) - z mocy art. 991 § 1 i 2 k.c. i art. 481 § 1 i 2 k.c. - zobowiązane są pozwane, niemniej ich odpowiedzialność nie jest już odpowiedzialnością solidarną, jako że zbyły one swoje udziały w nabytej w drodze spadku nieruchomości, co wyłącza dopuszczalność działu spadku i z mocy art. 1034 § 1 i 2 k.c. konstytuuje odpowiedzialność każdej z pozwanych w stosunku do wielkości udziału. Zatem za zapłatę powodowi 73.956,50zł z tytułu zachowku aktualnie w połowie odpowiada pozwana M. T., a pozostałe pozwane -każda w ¼ części.

Z tych to też przyczyn, Sąd Apelacyjny - w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, zasądzając na rzecz powoda od pozwanej M. T. 36.978,25 zł, a od pozwanych A. K. i K. K. - po 18.489,12 zł z ustawowymi odsetkami od 15 października 2009r. W dalej idącym zakresie apelację powoda i apelację pozwanej oddalono, jako nieznajdujące usprawiedliwionych podstaw prawnych (art. 385 k.p.c.). Konsekwencją zmiany zaskarżonego wyroku była także zmiana rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, o których orzeczono w oparciu o art. 100 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013r., poz. 490 ze zm.) i w związku z § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461 ze zm., rozdzielając je stosunkowo między stronami, adekwatnie do wyniku sporu, przy przyjęciu, iż powód utrzymał się ze swym żądaniem w 25% (powód domagał się 294.104,44zł, a zasądzona na jego rzecz ostatecznie zostało kwota 73.956,50zł). Koszty poniesione przez strony wyniosły łącznie 41.357 zł, z czego powód poniósł 26.923 zł (opłata od pozwu - 14.706 zł, zaliczka na biegłych - 5.000 zł, wynagrodzenie adwokata wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa - 7.217 zł), a pozwane 14.434 zł (wynagrodzenie pełnomocników - radców prawnych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa 2 x 7.217 zł). P.,e powinny ponieść 10.339,25zł (25% z 41.357 zł). Różnica pomiędzy kosztami poniesionymi (14.434 zł), a kosztami obciążającymi pozwane (10.339,25 zł) to 4.094,75zł. Kwotę tę w połowie (2.047,37zł) powinna pokryć pozwana M. T., a po ¼ części (1.023,68zł) pozostałe pozwane. Nadto, skoro stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014r., poz. 1025), strony powinny pokryć nieuiszczone koszty sądowe, tj. 993,28zł w stosunku do ostatecznego wyniku sporu (25% - 75%), zatem nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej od powoda kwotę 744,967,1, od pozwanej M. T. - 124,16zł, a od pozwanych A. K. i K. K. - po 62,08zł.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w oparciu o art. 100 zdanie pierwsze i drugie k.p.c. w zw. z § 6 pkt. 6 i § 12 ust. 1 pkt. 2 (w odniesieniu do apelacji powoda) i § 6 pkt. 5 i § 12 ust. 1 pkt. 2 (w odniesieniu do apelacji pozwanych) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. tekst jedn. Dz.U. z 2013r., poz. 490 ze zm), a odpowiednio także w § 6 pkt. 6 i § 6 pkt. 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 461 ze zm.), przy przyjęciu minimalnych stawek wynagrodzenia pełnomocników, w tym też wynagrodzenia tylko jednego pełnomocnika pozwanych, których stanowisko procesowe było w postępowaniu apelacyjnym zbieżne, a wręcz tożsame. Powód w związku ze swoją apelację poniósł opłatę sądową - 3.911 zł i wynagrodzenie pełnomocnika - 2.717zł (pełnomocnik reprezentował powoda już w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, na jednej rozprawie), a pozwane w związku z apelacją powoda poniosły koszt wynagrodzenia pełnomocnika - 2.700zł. Suma kosztów wywołanych apelacją powoda wyniosła 9.328zł, a skoro powód utrzymał się z nią w 57,5%, zatem pozwane zobowiązane są mu zapłacić z tytułu kosztów 2.663zł (pozwana M. T. - 1.331,50zł, a pozostałe pozwane - po 665zł). W związku z tym, iż pozwane uległy niemal w całości ze swoimi apelacjami, zobowiązane są zwrócić powodowi z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego 1.800zł (pozwana M. T. - 900zł, a pozostałe pozwane - po 450zł). Dlatego też, Sąd Apelacyjny zasądził z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz powoda: od pozwanej M. T. 2.231 zł (1.331,50zł + 900zł), a od pozwanych A. K. i K. K. - po 1.115zł (665zł + 450zł).