Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2015r. w O.

sprawy z odwołania R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o rentę socjalną

na skutek odwołania R. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 08.04.2014r. znak (...)

orzeka:

1. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. S. prawo do renty socjalnej od dnia 01.10.2013r. na stałe;

2. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Sygn. akt III U 395/14

UZASADNIENIE

R. S. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 08.04.2014r., znak: (...), odmawiającej mu prawa do renty socjalnej. W uzasadnieniu wskazał, że wcześniej pobierał rentę socjalną i był uznawany za całkowicie niezdolnego do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że R. S. w okresie od 01.05.2006r. do 30.09.2013r. miał przyznaną rentę socjalną. W dniu 28.10.2013r. zwrócił się do ZUS z kolejnym wnioskiem o przyznanie tego świadczenia. W toku jego rozpoznawania Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 12.12.2013r. ustalił, że nie jest on całkowicie niezdolny do pracy. Także Komisja Lekarska ZUS II Oddziału w W. w orzeczeniu z dnia 31.03.2014r. ustaliła, że R. S. nie jest całkowicie niezdolny do pracy, dlatego decyzją z dnia 8.04.2014r. odmówiono mu prawa do renty socjalnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. S. (ur. (...)) od najmłodszych klas szkoły podstawowej uczęszczał na zajęcia terapii pedagogicznej, był też uczniem Ośrodka Szkolno – (...) w W.. Kilkakrotnie przeprowadzone badania psychologiczne w Poradni P. – Pedagogicznej w W. wskazywały na upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym.

Na podstawie orzeczenia (...) ds. Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności z dnia 10.03.2006r. R. S. został zaliczony do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności na stałe.

Na podstawie decyzji Inspektoratu ZUS w W. z dnia 24.06.2006r. otrzymał on prawo do renty socjalnej na okres od 01.05.2006r. do 30.06.2008r. Wypłata tego świadczenia była kontynuowana do 30.09.2013r.

W dniu 28.10.2013r. ubezpieczony zwrócił się do ZUS z kolejnym wnioskiem o przyznanie renty socjalnej.

W celu ustalenia stopnia niezdolności do pracy i daty jej powstania został skierowany na badanie lekarskie przez Lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 12.12.2013r. ustalił, że R. S. nie jest całkowicie niezdolny do pracy. W dniu 29.01.2014r. ubezpieczony złożył wniosek o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu i sprzeciw od w/w orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Po jego rozpoznaniu Komisja Lekarska ZUS II Oddział w W. w orzeczeniu z dnia 31.03.2014r. ustaliła, że R. S. nie jest całkowicie niezdolny do pracy. Mając powyższe na uwadze zaskarżoną decyzją z dnia 08.04.2014r. ZUS odmówił R. S. prawa do renty socjalnej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całość dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych R. S. nr (...) i o dokumentację lekarską.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27.06.2003r. o rencie socjalnej renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18 roku życia; w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Według art. 5 tej ustawy, ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik ZUS, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Definicja osoby niezdolnej do pracy zawarta jest w art. 12 ust. 1-3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stwierdza, iż jest nią osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Zgodnie z art. 61 w/w ustawy prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Ponieważ R. S. miał przyznaną rentę socjalną od 01.05.2006r. do 30.09.2014r., skuteczność jego odwołania była uzależniona od ustalenia, czy jest w dalszym ciągu całkowicie niezdolny do pracy.

W ocenie Sądu odwołanie jest zasadne.

W sprawie, w której przedmiotem jest prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, warunkująca powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych musi bowiem znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.01.2010r., IUK 204/09, LEX nr 577813, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27.02.2014r., IIIAUa 716/13, LEX nr 1444861).

W celu oceny zdolności do pracy R. S. postanowieniem z dnia 23.05.2014r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy z zakresu psychiatrii, psychologii i medycyny pracy.

Biegli z zakresu: neurologii R. Z., psychologii L. K. i psychiatrii A. Ł., po zbadaniu R. S. w dniu 06.09.2014r. ustalili, że on jest całkowicie i trwale niezdolny do pracy, a niezdolność ta powstała przed ukończeniem 18 roku życia, we wczesnym dzieciństwie.

Biegli rozpoznali u odwołującego niedorozwój umysłowy w stopniu umiarkowanym i padaczkę napadów częściowych złożonych.

W uzasadnieniu wskazali, że odwołujący od wczesnego dzieciństwa wymagał nauki w szkole specjalnej, z zaświadczenia o stanie zdrowia z dnia 21.07.2008r. wynika że od kilkunastu lat pozostawał pod opieką poradni psychologiczno - pedagogicznej. Biegli wskazali, że czytanie i pisanie u odwołującego nie spełnia efektywnej funkcji komunikatywnej, aby załatwił cokolwiek w urzędzie, odwołujący ma bardzo ograniczone myślenie logiczne, zdolność rozumowania przyczynowo - skutkowego, arytmetycznego rozeznania i oceny sytuacji oraz znaczenia swoich poczynań. Wykazuje wysoką sugestywność i ograniczony krytycyzm co do swoich ograniczeń, w tym co umie, potrafi, a co nie. Całokształt danych przemawia za jego znaczącym upośledzeniem umysłowym, co najmniej w stopniu umiarkowanym i powoduje łącznie z padaczką znacznie ograniczoną zdolność do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniósł organ rentowy. Wskazał, że opinia ta jest sprzeczna z opinią Komisji Lekarskiej oraz występują rozbieżności między badaniem w ZUS i przez biegłych. W konkluzji ZUS wniósł o powołanie innych biegłych.

W ocenie Sądu zastrzeżenia do opinii, zgłaszane przez ZUS, nie podważają wniosków tej opinii, nie zawierają bowiem merytorycznych argumentów podważających miarodajność ustaleń biegłych w przedmiotowej sprawie. Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 217 § 3 kpc oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych uznając, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób dostateczny wyjaśnia okoliczności sprawy.

Zgodnie bowiem z ugruntowanym stanowiskiem judykatury Sąd nie musi na wniosek strony dopuszczać dowodu z dodatkowej opinii biegłych, jeśli uzna, że ekspertyzy, którymi dysponuje, są wystarczające do wyjaśnienia stanu zdrowia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.01.2012r. I UK 195/11). Wskazać też należy, że zarówno doktryna jak i orzecznictwo stoją na stanowisku, że potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (wyrok SN z 4.08.1999r., I PKN 20/99, OSNAPiUS 2000, nr 15, poz. 479).

Opinia z dnia 06.09.2014r. została wydana przez biegłych lekarzy o specjalnościach odpowiednich do ujawnionych u odwołującego schorzeń. Biegli dokonali analizy zebranej w sprawie dokumentacji medycznej, przeprowadzili wywiad oraz badania lekarskie. Zarówno rozpoznanie, jak i wnioski, jakie znajdujące się w opinii są rzeczowe, spójne i logiczne, dlatego zasługują na uwzględnienie. Biegli określili schorzenia, stopień ich nasilenia i wpływ na zdolność do pracy. Z opinii wynika, iż podstawą stwierdzenia całkowitej niezdolności jest upośledzenie umysłowe i padaczka, uniemożliwiające wykonywanie pracy zarobkowej.

Podnieść należy, iż R. S. od 01.05.2006r. do 30.09.2014r. miał przyznaną rentę socjalną, był więc uznawany za całkowicie niezdolnego do pracy. Z opinii biegłych wynika zaś, że jego stan zdrowia odwołującego od 01.10.2014r. nie uległ poprawie. Biegli stawiając taki wniosek uwzględnili rodzaj schorzeń, na które cierpi, tj. niedorozwój umysłowy w stopniu umiarkowanym i padaczkę. Wniosek ten poparty jest wynikami badania przedmiotowego odwołującego.

Biegli wskazali, że odwołujący w czasie badania prawidłowo podał dane personalne i wiek, ale z datą urodzenia miał już kłopot. Znał dzień tygodnia i miesiąc, twierdził, że umie pisać i czytać, lecz w rzeczywistości nawet drukowany tekst czytał słabo, miał trudności z syntezą bardziej złożonych słów, niejednokrotnie niepoprawnie zgadywał co to za słowo, niedostatecznie rozumiał tekst. Biegli wskazali, że R. S. miał tylko powierzchowne rozeznanie co do rodzaju prac wykonywanych w gospodarstwie posiadanym przez jego rodziców i co do jego wyposażenia. Wprawdzie stwierdził, że spotyka się z kolegami, lecz nie potrafił ich wskazać, ani opisać tego, co razem robią. Zdaniem biegłych odwołujący nie umie zrobić zakupów, banknoty zna z grubsza, ale ma problemy z oceną ich wartości użytkowej. Popełniał błędy przy prostych operacjach arytmetycznych dodawania i odejmowania, nawet w zakresie 20 „strzelał” a bardziej skomplikowane, np. mnożenie, dzielenie i logiczne rozumowanie - są dla jego umysłu niedostępne.

Z opisu badania przedmiotowego wynika też, że R. S. nie orientował się nawet, ilu członków rodziny mieszka razem z nim. Podał, że razem mieszka 8 osób, z tatą i mamą, co nie odpowiadało rzeczywistości, skoro jednocześnie wskazał, że „dwie siostry ożeniły się i nie mieszkają z nimi od 2 lat”. Wprawdzie wymienił kolejno imiona i wiek rodzeństwa, ale nieprawidłowo wskazał, że jest 6-ty z 6-ściorga dzieci, nie wiedział też, ile lat mają rodzice. Biegłe wskazały też, że podtest (...) (ze Skali (...)) potwierdził pozornie dość dobry kontakt i rozeznanie rzeczywistości (co do własnej osoby i otocznia), lecz naprawdę były one ograniczone do rutynowych schematów poznawczych, w tym słownych, bez większego pokrycia. Nawet jeśli odwołujący wiedział, jak w prostych i powtarzalnych sytuacjach należy się zachować, to jeśli sytuacja wykraczała choćby minimalnie poza jego dotychczasowe doświadczenie - nie potrafił samodzielnie wydedukować, co i jak należy zrobić, jakie są konsekwencje, itp. Był przy tym mało krytyczny i sugestywny, co stwarzało niebezpieczeństwo bezwiednego ulegania wpływowi innych osób.

W świetle w/w wyników badań należy zdaniem Sądu podzielić wnioski biegłych o całkowitej niezdolności do pracy odwołującego.

Sąd nie podzielił natomiast zarzutów organu rentowego, sformułowanych w piśmie datowanym na 13.01.2015r. Zarzuty te sprowadzają się do stwierdzenia o znacznych rozbieżnościach między wynikami badania odwołującego w ZUS i przez biegłych sądowych.

Z dokumentacji lekarskiej ZUS wynika, iż lekarz orzecznik ZUS w toku badania odwołującego stwierdził nie tylko umiejętność dodawania powyżej progu dziesiątkowego, ale też odejmowanie prostych liczb dwucyfrowych, a także znajomość zasad mnożenia oraz umiejętność całościowego czytania. Wskazać trzeba, że te wnioski lekarza orzecznika są sprzeczne z wynikami badań przeprowadzonych w ZUS przez konsultanta z zakresu psychologii klinicznej M. C., która stwierdziła w toku badania odwołującego w ZUS, iż liczy on z trudem, tylko przez dodawanie w granicach 10, ma zaburzenia pamięci, ma bardzo ograniczoną zdolność zapamiętywania i przypominania, nie przejawia zdolności do planowania, w codziennym funkcjonowaniu jest zdany na inicjatywę zewnętrzną z tendencją do całkowitego podporzadkowania się osobom trzecim.

Zauważyć też należy, iż wprawdzie Komisja Lekarska ZUS nie stwierdziła u R. S. całkowitej niezdolności do pracy, lecz uzasadnienie tego wniosku sprowadza się do stwierdzenia, iż w badaniu ogólnym przedmiotowym i neurologicznym nie stwierdzono odchyleń, odwołujący mówi logicznie im podaje odstawowe informacje.

Oceniając w/w badania w ZUS i przez biegłych sądowych podkreślić trzeba, iż badanie biegłych sądowych zawiera szerokie uzasadnienie stanu odwołującego, ze szczegółowym odwołaniem się do jego umiejętności – w odróżnieniu od opisu badania przez samego lekarza orzecznika ZUS i Komisję lekarską ZUS, gdzie opis badania jest krótki i enigmatyczny. Jak nadto wskazano wyżej, wnioski Lekarza orzecznika ZUS i komisji Lekarskiej ZUS faktycznie nie uwzględniają danych zawartych w opinii konsultanta psychologa ZUS.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 217 § 3 kpc oddalił wniosek ZUS o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego zespołu biegłych. Sąd podzielił natomiast wniosek biegłych sądowych o całkowitej niezdolności do pracy R. S. i ich wniosek, iż odwołujący ma ograniczoną zdolność do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i wypełniania czynności związanych z codziennym funkcjonowaniem, nie mówiąc już o efektywnym wypełnianiu ról społecznych czy zatrudnieniu, gdzie konieczna jest pewna samodzielność, samodzielne myślenie, w tym przewidywanie konsekwencji własnego działania.

R. S. dotychczas nie pracował, od najmłodszych klas szkoły podstawowej uczęszczał na zajęcia terapii pedagogicznej, nie posiada ani wykształcenia, ani doświadczenia, a jego tok rozumowania jest zaburzony. Należy wskazać, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.12.2000r., II UKN 134/00, OSNP 2002/15/369, OSNP-wkł. 2001/9/8, M.Prawn. 2001/11/575).

Sąd podziela też ustalenia biegłych o trwałej całkowitej niezdolności do pracy R. S., ponieważ upośledzenie umysłowe jest stanem objawiającym się obniżeniem sprawności intelektualnej oraz trudnościami z przystosowaniem się do obowiązujących wymogów społecznych i środowiskowych. Odwołujący jest osobą chorą od dzieciństwa, mimo terapii psychologicznej jego stan nie poprawia się, nie nabywa on nowych umiejętności. Z opinii biegłych wynika, iż nie nabędzie ich także w przyszłości, bowiem jego rozeznanie rzeczywistości jest ograniczone do rutynowych schematów poznawczych i nawet jeśli odwołujący wiedział, jak w prostych i powtarzalnych sytuacjach należy się zachować, to jeśli sytuacja wykraczała choćby minimalnie poza jego dotychczasowe doświadczenie - nie potrafił samodzielnie wydedukować, co i jak należy zrobić, jakie są konsekwencje jego zachowania. Podkreślić też trzeba, że odwołujący miał dotychczas przyznawaną rentę socjalną, a z opinii biegłych wynika, iż jego stan zdrowia nie uległ poprawie.

Z tych względów Sąd, podzielając wnioski biegłych lekarzy, na podstawie art.477 ¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 08.04.2014r. i przyznał R. S. prawo do renty socjalnej od 01.10.2013r. na stałe.

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd był zobowiązany, przyznając odwołującemu się prawo do renty, do zamieszczenia z urzędu w sentencji wyroku rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji tj. zarówno przyznającej prawo do świadczenia, jak też jego brak (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2010 roku, II UK 330/09, LEX 604220).

Ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji było ustalenie istnienia całkowitej niezdolności do pracy odwołującego. Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie ZUS nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie powyższego w toku postępowania przed tym organem. Przyznanie odwołującemu renty nastąpiło bowiem dopiero po zebraniu dodatkowego materiału dowodowego przed Sądem i opierało się na wynikach badania przedmiotowego dokonanego przez biegłych sądowych. Dopiero to badanie wyjaśniło wątpliwości co do stopnia niezdolności do pracy.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.