Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2013 roku.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Grzegorczyk

Sędziowie: SSA Dorota Ochalska - Gola

SSO (del.) Elżbieta Zalewska – Statuch (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Jacek Raciborski

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2013 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. H.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. Oddziałowi w Ł.

o rentę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 15 października 2012 roku sygn. akt II C 361/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok na następujący:

„1. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W. Oddział w Ł. na rzecz M. H. tytułem renty na
zwiększone potrzeby:

a)  kwotę 1 211,60 (jeden tysiąc dwieście jedenaście 60/100) złotych za grudzień 2007 roku z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

b)  kwoty po 1 211,60 (jeden tysiąc dwieście jedenaście 60/100) złotych miesięcznie za okres od 1 stycznia 2008 roku do 31 marca 2008 roku z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

c)  kwoty po 1 224,40 (jeden tysiąc dwieście dwadzieścia cztery 40/100) złotych miesięcznie za okres od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku,
z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

d)  kwoty po 1 350 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych miesięcznie za okres od
1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku z ustawowymi odsetkami od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

e)  kwoty po 1 355 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt pięć) złotych miesięcznie za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2012 roku, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat - z tym, że początek biegu odsetek od rat renty za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 marca 2011 roku ustala na dzień 5 kwietnia 2011 roku;

f)  kwoty po 1 570 (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt) złotych miesięcznie, poczynając od dnia 1 stycznia 2013 roku i na przyszłość, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

2. umarza postępowanie w zakresie kwoty 8 614 (osiem tysięcy sześćset czternaście) złotych, wypłaconej powodowi przez stronę pozwaną tytułem renty za okres od 1 grudnia 2007 roku do dnia 31 marca 2011 roku;

3. oddala powództwo w pozostałej części;

4. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł. na rzecz M. H. kwotę 3 503,31 (trzy tysiące pięćset trzy 31/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu;

5. nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi:

a) od powoda M. H. z zasądzonego w pkt. 1 roszczenia 350,50 (trzysta pięćdziesiąt 50/100) złotych;

b) od strony pozwanej - (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł. kwotę 350,55 (trzysta pięćdziesiąt 55/100) złotych - tytułem wydatków pokrytych tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa.”

II. zasądza od powoda M. H. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł.8 019 (osiem tysięcy dziewiętnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów poniesionych w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 19/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 października 2012 roku Sąd Okręgowy w Łodzi
w sprawie z powództwa M. H. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł. o zasądzenie renty na zwiększone potrzeby zasądził:

- kwotę 2624,20 zł tytułem renty na zwiększone potrzeby za grudzień 2007 roku
z ustawowymi odsetkami, poczynając od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

- kwoty po 2638,20 zł miesięcznie za okres od 1 stycznia 2008 roku do 31 marca 2008 roku z ustawowymi odsetkami, poczynając od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

- kwoty po 2659,80 zł miesięcznie za okres od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku, z ustawowymi odsetkami, poczynając od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

- kwoty po 2685 zł miesięcznie za okres od 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku, z ustawowymi odsetkami, poczynając od dnia 5 kwietnia 2011 roku;

- kwoty po 2925 zł miesięcznie za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2012 roku, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat - z tym, że początek biegu odsetek od rat renty za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 marca 2011 roku przypada na dzień 5 kwietnia 2011 roku;

- kwoty po 3140 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 stycznia 2013 roku i na przyszłość, płatne z góry do 10-go dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat; umorzył postępowanie w zakresie kwoty 8614 zł wypłaconej przez stronę pozwaną tytułem renty za okres od 1 grudnia 2007 roku do dnia 31 marca 2011 roku; oddalił powództwo w pozostałej części oraz zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł. na rzecz M. H. kwotę 8689,79 zł tytułem kosztów procesu, a także nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi: od powoda z zasądzonego roszczenia 99,55 zł, a od strony pozwanej - (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. Oddział w Ł. kwotę 601,50 zł - tytułem wydatków pokrytych tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa. (wyrok k. 268 – 268v)

Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych z których wynika, że M. H. w dniu 17 czerwca 1988 roku uległ wypadkowi komunikacyjnemu za którego spowodowanie kierujący samochodem osobowym marki T. J. M. został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Pabianicach, wydanym w sprawie II K 401/88. Odpowiedzialność za skutki wypadku ponosi (...) S.A jako ubezpieczyciel sprawcy wypadku.

Na skutek odniesionych obrażeń powód doznał porażenia prawego splotu ramiennego, zmiażdżenia prawego przedramienia, zmiażdżenia prawej ręki, uszkodzenia prawego ucha.

W konsekwencji wdrożonego leczenia u powoda wykonano zabieg plastyki ubytków tkankowych i wdrożono rehabilitację. W roku 1993 powód był leczony w Oddziale Chirurgicznym z powodu odmrożeń II stopnia ręki prawej. W roku 2002 wystąpiły dolegliwości bólowe lewego stawu łokciowego, spowodowane przeciążeniowym zapaleniem nadkłykcia zewnętrznego lewej kości ramiennej. W związku z tym powód był leczony blokadami i fizjoterapią. W roku 2006 podczas upadku powód doznał złamania prawego obojczyka i lewego nadgarstka, które leczono unieruchomieniem. W czerwcu 2008 roku powód doznał stłuczenia kręgosłupa, po którym wystąpiły drętwienia kończyny górnej lewej z bólami w okolicy nadgarstka. Rozpoznano przebyte złamanie szyjki łopatki lewej oraz cieśń nadgarstka lewego. Zabieg dekompresji nerwu pośrodkowego lewego został wykonany we wrześniu 2008 roku. Już wtedy rozpoznano przedwczesną chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego. Kompleksową rehabilitację przeprowadzono w Ośrodku (...) w listopadzie i grudniu 2008 roku. Z powodu nawrotów dolegliwości bólowych kręgosłupa szyjnego z promieniowaniem do kończyny górnej lewej powód był poddawany fizjoterapii ambulatoryjnej w 2009 i 2010 roku.

Obecnie ortopedyczne i neurologiczne następstwa urazów powypadkowych to stan po zmiażdżeniu przedramienia prawego i ręki prawej ze znacznym ubytkiem masy mięśniowej przedramienia i zniesieniem funkcji ruchowej palców ręki prawej oraz pourazowe porażenie splotu barkowego prawego, przewlekłe zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej lewej, stan po operacji zespołu cieśni nadgarstka lewego (koniecznej z uwagi na zespół przeciążeniowy cieśni nadgarstka lewego) i subiektywny zespół pourazowy.

Powód jest praktycznie osobą jednoręczną z powodu utrwalonej dysfunkcji kończyny górnej prawej i w związku z tym doznaje ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu. Jednoręczność powoduje skutki przeciążeniowe kończyny górnej lewej i zaburzenia statyczno-dynamiczne kręgosłupa (powodujące kompensacyjne przechylanie tułowia),
a nadto występowanie zespołów bólowych barku, odcinka szyjnego kręgosłupa i lędźwiowo-krzyżowego, łokcia oraz nadgarstkowych, wymagających okresowego leczenia. U powoda
w roku 2008 rozpoznano przedwczesną chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa, jako skutek wieloletniego zaburzenia statyki i dynamiki kręgosłupa na skutek przeciążeń, wynikających
z jednoręczności. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa jest schorzeniem samoistnym i jest normą dla osób w wieku podeszłym. U osób młodszych to patologia. Rehabilitacja, jakiej powód był poddawany od listopada 2007 roku była konieczna.

Tak znaczne uszkodzenia morfologiczne i funkcjonalne prawej kończyny górnej stanowią dodatkowy czynnik sprzyjający skutkom kolejnych możliwych urazów (w tym także termicznych) w aspekcie ogólnego zmniejszenia sprawności ruchowej powoda.

Powód wymaga konsultacji neurologicznych średnio raz na kwartał. Koszt jednej wizyty prywatnej to kwota od 80 do 150 złotych. Przed operacją zespołu cieśni nadgarstka lewego powód musiał wykonać badanie EnG, którego koszt to około 180 złotych.

Powód wymaga także okresowych konsultacji neurochirurgicznych, które pozostają
w bezpośrednim związku z rehabilitacją. Jeżeli schorzenie jest z pogranicza operacyjności każda rehabilitacja wymaga konsultacji przynajmniej neurochirurga, z punktu widzenia którego konsultacja raz na pół roku i seria zabiegów dwa razy do roku to za mało. Powód winien odbyć po 2-3 serie zabiegów w dwóch cyklach rocznie. Średni koszt konsultacji neurochirurgicznej wynosi od 150 do 200 złotych.

Dolegliwości przeciążeniowe kręgosłupa i lewej kończyny górnej będą się nasilać
z biegiem czasu z powodu pogłębiania się zmian zwyrodnieniowych. Powód musi często zażywać leki przeciwbólowe. Ma uporczywe bóle prawej dłoni powodujące bezsenność

Aby zwolnić rozwój choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa konieczna jest 2 razy
w roku 3-6 tygodniowa rehabilitacja ambulatoryjna (zabiegi codziennie przez 3 tygodnie lub co drugi dzień przez 6 tygodni), albo zamiennie raz w roku rehabilitacja sanatoryjna.
W ramach 21 dniowej rehabilitacji sanatoryjnej NFZ refunduje zabiegi podstawowe. Kuracjusz opłaca zabiegi dodatkowe, średnio 12 złotych za zabieg oraz część kosztów hotelowo-żywieniowych, których wysokość zależy od standardu sanatorium i pory roku -
w sezonie 227-794 złote, a poza sezonem 200-630 złotych. W razie korzystania
z rehabilitacji sanatoryjnej w ramach działalności komercyjnej uzdrowisk opłata za 14 dniowy pobyt z wyżywieniem i 3 zabiegami dziennie wynosi w sezonie 1470-2380, a poza sezonem 1120-2030 złotych. W okresach pomiędzy rehabilitacją w placówkach specjalistycznych powód powinien wykonywać codziennie wyuczone ćwiczenia izometryczne gorsetu mięśniowego oraz systematycznie 2-3 razy w tygodniu chodzić na basen. Wskazane jest także wyposażenie powoda w matę do masażu podwodnego w wannie w cenie około 3000 złotych (osoba z orzeczoną niepełnosprawnością może zakupić taką matę ze współudziałem finansowym PEFRON w 60%)

U powoda w następstwie doznanych urazów występuje także niedrożność prawej tętnicy podobojczykowej w odcinku środkowymi dalszym w wyniku zamkniętego obrażenia tętnicy, upośledzenie przepływu krwi w prawych tętnicach ramiennej, pachowej, promieniowej i łokciowej, objawy przewlekłego niedokrwienia prawej kończyny górnej.
Te ostatnie zmiany są kompensowane częściowo przez wytworzone przez organizm powoda krążenie oboczne na wysokości dołu pachowego prawego. Powód wymaga okresowych badań dodatkowych - co najmniej raz w roku badania USG tętnic domózgowych. Średni koszt tego badania to kwota 120 do 200 złotych - w zależności od wyników badania będzie konieczna konsultacja lekarska lub nie.

Następstwem odniesionych w wypadku urazów jest także trwałe i nieodwracalne oszpecenie wyglądu przedramienia prawego, określane jako amputacja wyglądu kończyny górnej prawej w obrębie przedramienia. Obligatoryjnym zaleceniem chirurgii plastycznej jest w przypadku powoda systematyczne i dożywotnie stosowanie do pielęgnacji blizn maści witaminowych z heparynową włącznie (linomag, dermosan, maść heparynowa częściowo zapobiega powstawaniu zakrzepów niedokrwiennych w trwale uszkodzonej skórze ), maści leczniczych (contatubex na blizny przerostowe) i maści peelingujących oraz istnieje wskazanie do stosowania zabiegów laserowych (odbarwiających i peelingujących).
W przypadku powoda stałe natłuszczanie blizn jest niezbędną substytucją wydzieliny gruczołów łojowych, decydującej o ochronnych funkcjach skóry - bez ich stosowania dojść może do powstawania w ich obrębie owrzodzeń troficznych. To, że do tej pory do nich nie doszło należy zawdzięczać jedynie młodemu wiekowi powoda i temu, że istniała przewaga naturalnych procesów regeneracyjnych nad procesami zanikowymi. Z przekroczeniem
60 roku życia może dochodzić do przetok, stanowiących wrota zakażenia całego organizmu. Ich gojenie jest skomplikowane i trudne. Z biegiem czasu prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań jest większe. Ich powstawaniu sprzyjają mikrourazy, a powód ma ewidentne zaburzenia czucia i jest bardziej podatny na tego rodzaju urazy. Koszt miesięczny zakupu maści to kwota około 200 złotych. Sama maść heparynowa (1 tuba na miesiąc ) kosztuje 100 złotych . Wskazania do ich stosowania istniały już w grudniu 2007 roku.

Powód musi korzystać z pomocy osób trzecich. Ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu dotyczą przygotowania posiłków, utrzymania higieny, prac domowych
i zawodowych wymagających oburęczności, w domu w grę wchodzą tylko drobne naprawy możliwe do wykonania za pomocą jednej ręki. Odśnieżanie działki, na której powód mieszka może sprawiać trudności, a właściwie jest wykluczone. Powód nie jest w stanie obsłużyć kosiarki, bo ona wymaga zdejmowania kosza.

Powód miewa silne bóle ręki, bóle i zawroty głowy. Wówczas nie prowadzi samochodu. Samodzielnie porusza się praktycznie w obrębie P., natomiast wszelkie wyjazdy poza P. wymagają pomocy. W razie potrzeby z powodem jeżdżą pracownicy, żona, czy teść powoda. Oni też odwożą powoda na pociąg, na samolot. Jeśli powód gorzej się czuje to do Ł. także nie jeździ samodzielnie. Ma własną firmę zajmującą się produkcją damskiej bielizny, stąd konieczne są częste wyjazdy biznesowe krajowe
i zagraniczne na spotkania z klientami. Teść powoda dowoził go do lekarzy podczas rehabilitacji.

Działka, na której posadowiony jest dom rodziny powoda, wymaga koszenia trawnika wokół domu w sezonie letnim ( około 800 m ²), odśnieżania podjazdu do domu i garaży zimą
(około 500 m ²). Czynności te pochłaniają każdorazowo 3-5 godzin. Dwa razy w sezonie sąsiad cały trawnik kosi ciągnikiem, robi to odpłatnie (koszt 300-500 złotych). Konieczne są także bieżące naprawy w domu i na tarasie. Taras trzeba odświeżać kilka razy w sezonie, trzeba wymieniać zużyte deski, poprzykręcać śruby, zakonserwować drewno na zimę. Czynności te wykonują teść powoda i jego ojciec, który mieszka po sąsiedzku. Posesja wymaga także sprzątania, zamiatania. Piec, znajdujący się w domu wymaga wymiany filtrów-raz w sezonie i czyszczenia - raz na miesiąc, na kwartał.

Powód nie wykonuje prac porządkowych w domu, nie przygotowuje sam posiłków. Jest w stanie samodzielnie się ubrać, choć zapięcie koszuli na guziki, a czasem spodni, zasznurowanie butów i założenie skarpet nie jest możliwe bez pomocy.

Powód nie może w pełni się umyć. Ma kłopoty z pisaniem na komputerze, zwłaszcza, że przeciąża lewa rękę. W domu praktycznie nic nie robi, nie jest w stanie wymienić żarówki, nie wykonuje żadnych napraw hydraulicznych, elektrycznych, pomocy wymaga także przy tankowaniu oleju opałowego.

Powód nadal prywatnie się rehabilituje - raz w tygodniu rehabilitant przyjeżdża na masaże. Ich koszt to kwota od 50 do 90 złotych w zależności od zakresu masażu. Jeśli powód miał serię zabiegów to na nie dojeżdżał. Jeśli czuł się dobrze jeździł sam,
a w okresach gorszego samopoczucia woziła go żona, pracownicy lub teść. Powód jest obecnie pod opieką ortopedy, neurochirurga i rehabilitanta. Leczy się prywatnie, a wizyty odbywają się tak często, jak nasilają się dolegliwości. Większość konsultacji powód odbywał u profesora Ż. i R.. Wizyta kosztowała 200-250 złotych. W ramach świadczeń refundowanych powód korzystał z rehabilitacji w systemie dziennym, krioterapii, zabiegów laserowych, dodatkowo prywatnie także miał laser - aż do operacji zespołu cieśni nadgarstka lewego. Powód raz, dwa razy w tygodniu chodzi na basen w T.

Do wypadku powód był osobą praworęczną. Cały czas brakuje mu prawej ręki, a lewą nie jest w stanie wykonać wszystkich czynności. Przystosowanie powoda do jednoręczności ewoluowało w czasie. Powód musiał się nauczyć pisać lewą ręką. Do tej pory nie używa nożyczek. Do wypadku czynnie uprawiał szermierkę.

Po zgłoszeniu żądania renty na zwiększone potrzeby strona pozwana uznała je do kwot po 215 złotych miesięcznie.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy oceniając zgłoszone roszczenie
w oparciu o art. 444 § 2 k.c uznał powództwo za zasadne w przeważającej części.

Jeśli chodzi o wysokość poszczególnych składników renty to za cały okres objęty żądaniem - poza wysokością kwot zasądzonych z tytułu kosztów pomocy powodowi w życiu codziennym - Sąd uwzględnił je do kwot po 2000 złotych miesięcznie.

Powołując się na treść opinii biegłych - chirurga plastycznego, neurologa i neurochirurga Sąd uwzględnił żądanie kosztów leczenia na poziomie 300 złotych miesięcznie, uznając, że powód musi zażywać leki przeciwbólowe, leki zwiotczające, ma stosowane okresowo blokady stawu łokciowego, a nadto systematycznie i dożywotnio musi stosować maści pielęgnacyjne do pielęgnacji blizn, w tym maści witaminowe z heparynową włącznie, maści lecznicze i maści peelingujące. Same maści kosztują w granicach 200 złotych miesięcznie. Biegły chirurg wskazał na celowość wykonywania przynajmniej raz w roku badania USG tętnic domózgowych - średni koszt 120 do 200 złotych.

W ocenie Sądu zasadne było także żądanie kosztów dojazdów do placówek medycznych, na konsultacje, na zbiegi, na masaże, na basen w kwotach po 300 złotych miesięcznie. Jest to uśredniony koszt, uwzględniający konieczność stałych konsultacji przez specjalistów, koszty dojazdów na serie zbiegów rehabilitacyjnych kilka razy w roku i masaży, koszty dojazdów na zbiegi laseroterapii (wskazane także przez chirurga plastycznego) i do kriokomory. Koszty te Sąd uwzględnił na podstawie przepisu art. 322 k.p.c, mając na uwadze specyfikę i konieczną systematyczność leczenia powoda .

Na podstawie tego samego przepisu Sąd uwzględnił koszty wynagrodzenia osoby do wykonywania prac pomocniczych na nieruchomości powoda. Latem w grę wchodzi utrzymanie trawnika, zimą odśnieżanie, a poza tymi okresami zamiatanie i sprzątanie otoczenia. Dodatkowo konieczna jest konserwacja tarasu, bieżące remonty, naprawa ogrodzenia, rynien, tankowanie oleju opałowego, czyszczenie pieca i wymiana filtra. Żądana kwota, mając na uwadze powierzchnię działki powoda i zakres niezbędnych do bieżącego utrzymania domu i obejścia czynności nie jest wygórowana. Powód z uwagi na ograniczenia z związane z faktyczną jednoręcznością nie jest w stanie ich wykonać.

Koszty zabiegów rehabilitacyjnych Sąd zgodnie z żądaniem pozwu uwzględnił na poziomie 600 złotych. Same wizyty na basenie to kwota ponad 100 złotych miesięcznie. Masaże, z których powód korzysta to średnio ponad 250 złotych miesięcznie, średnia cena pobytu sanatoryjnego w sezonie to 1470-2380 złotych, a poza nim 1120-2030 złotych. Cykl obejmujący 10 terapii z zastosowaniem 4 zabiegów to około 400 złotych. Jak wskazał biegły neurochirug powód powinien odbyć po 2,3 serie zabiegów w dwóch cyklach rocznie. Jeśli do tego dodać koszty zabiegów laserowych, krioterapię, której powód jest okresowo poddawany to kwota dochodzona z tego tytułu jest ze wszech miar uzasadniona.

Jeśli zaś chodzi o koszty opieki osób trzecich to za cały okres objęty żądaniem Sąd uwzględnił je w wymiarze 4 godzin dziennie. Sąd wyjaśnił, iż wprawdzie biegli lekarze wskazywali, iż pomoc osób trzecich powodowi w czynnościach wymagających użycia obu rąk należy określić w wymiarze 2 godzin dziennie (tak ortopeda, neurolog, neurochirurg) to Sąd przyjął jeszcze dodatkowe dwie godziny mając na względzie, że powód prowadzi własna firmę, działalność której wymusza liczne kontakty handlowe z kontrahentami, a stan jego zdrowia uniemożliwia mu sprawne przemieszczanie się samochodem, bowiem z uwagi na dolegliwości bólowe powód w bardzo ograniczonym zakresie porusza się samochodem, jako kierowca. Czyni to jedynie w obrębie P., czasem Ł., natomiast nigdzie dalej sam nie jeździ.

Zakres pomocy w utrzymaniu działki na której powód wybudował dom i zamieszkał został uwzględniony w ramach kwoty 800 złotych, zasądzonej z tytułu zatrudnienia osoby do pomocy w tym zakresie.

Sąd Okręgowy uwzględnił stawki wynagrodzenia opiekunek (...) w wysokościach: do 31 marca 2008 roku 7,11 złotych, do 31 grudnia 2008 roku - 7,29 złotych, do 30 czerwca 2009 roku - 7,50 złotych i od 1 lipca 2009 roku 9,50 złotych.

W ramach renty za grudzień 2007 roku Sąd uwzględnił dodatkowo wypłatę kwoty
14 złotych, dokonaną dodatkowo przez stronę pozwaną w ramach kwoty 8 614 złotych , przy przyjęciu, że renta uznana przez pozwanego wynosi 215 złotych. Uwzględnił także aż do końca 2012 roku dokonane wypłaty kwot po 215 złotych miesięcznie.

Ostatecznie na rzecz powoda zasądzeniu podlegały następujące kwoty z tytułu renty:

•

za grudzień 2007 roku - 2624;20 zł (2000+853,20-14-215)

•

za okres od 1 stycznia 2008 roku do 31 marca 2008 roku kwoty po 2638,20 zł
(2000 + 853,20 -215);

•

za okres od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku kwoty po 2659,80 zł
(2000+874,80-215 );

•

za okres do 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku kwoty po 2685 zł
(2000+900- 215)

•

za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2012 roku kwoty po 2925 zł
(2000+1140 - 215)

•

za okres od 1 stycznia 2013 roku i na przyszłość Sąd zasądził kwoty po 3140 złotych miesięcznie.

Zgodnie z żądaniem Sąd ustalił termin płatności poszczególnych rat renty na 10 dzień każdego miesiąca, a początek biegu odsetek na dzień doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu w oparciu o przepis art. 481§ 1 k.c.

W zakresie kwoty wypłaconej przez pozwanego po wniesieniu pozwu Sąd umorzył postępowanie na podstawie przepisu art. 355 § 1 k.p.c.

W pozostałym zakresie, obejmującym żądanie zwrotu powodowi kosztów pomocy osób trzecich w wymiarze przekraczającym przyjęte 4 godzin dziennie Sąd oddalił powództwo, jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 100 k.p.c. Powód wygrał proces w 85,80 %. Koszty poniesione przez obie strony wyniosły 14.487,37 złotych.
W kosztach tych znajdują się także koszty zastępstwa procesowego obu stron w kwotach po 3617 złotych . Koszty te wynikają z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu /Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm./ oraz na z § 6 pkt.6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz.1349 ze zm.). Powód dodatkowo poniósł opłatę w kwocie 4 630 złotych, koszty opinii biegłych w kwocie 2 500 złotych, a strona pozwana wydatki na opinie biegłych w kwocie 123,37 złotych. Ze stosunkowego rozliczenia kosztów wynikało, że strona pozwana winna pokryć koszty procesu w kwocie 12 430,16 złotych,
a poniosła w kwocie 3 740,37 złotych. W związku z tym zasądzeniu na rzecz powoda podlegała kwota 8 689,79 złotych .

Na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 i 2 u.k.s.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. Sąd nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 701,05 zł tytułem wydatków pokrytych tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa z tym, że powoda obciąża kwota 99,55 złotych, a stronę pozwaną 601,50 złotych.

Wyrok w zakresie zasądzenia na rzecz powoda tytułem renty na zwiększone potrzeby pozwany zaskarżył w punkcie:

1.  1/ lit.a) za grudzień 2007 r. co do kwoty przekraczającą 1211,60 zł, a więc co do kwoty 1 412,60 zł,

2.  1/ lit. b za okres od 1.01.2008 do 31.03.2008 r. w wysokości przekraczającej kwotę
1 211,60 zł, a więc co do kwoty 1 426,60 zł

3.  1/ lit. c) za okres od 1.04.2008 r. do 31.12.2008 r. w wysokości przekraczającej
1 224,40 zł, a więc co do kwoty 1 435,40 zł,

4.  1/ lit. d) za okres od 01.01.2009 r. do 30.06.2009 r. w wysokości przekraczającej
1 235 zl, a więc co do kwoty 1 450 zł,

5.  1/ lit. e) za okres od 01.07.2009 r. do 31.12.2009 r. w wysokości przekraczającej
1 355 zł, a więc co do kwoty 1 570 zł,

6.  1/ lit.f) za okres od 01.01.2013 r. w wysokości przekraczającej 1570 zł, a więc co do kwoty 1 570 zł.

Strona apelująca zarzuciła wyrokowi naruszenie art. 233 § 1 kpc, polegające na ocenie w sposób dowolny zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez jego wszechstronnego rozważenia w oparciu o zasady logiki i doświadczenia życiowego oraz poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego w szczególności poprzez przyjęcie, że:

- powód wymaga obecnie opieki w wymiarze 4 godzin dziennie, podczas gdy z opinii biegłego wynika, iż uzasadniona jest opieka w wymiarze 1 - 2 godzin dziennie, przyjęcie ponadto iż powód wymaga pomocy przy dojazdach w wymiarze również 2 godzin dziennie, podczas gdy z ustaleń poczynionych w toku postępowania wynika, iż te wyjazdy nie są codzienne,

- powód wymaga korzystania z zabiegów rehabilitacyjnych, których koszt został oceniony na 600 zł miesięcznie, gdy tymczasem z opinii biegłej wynika, iż zalecane jest korzystanie przez niego z basenu, raz w roku korzystanie z turnusu rehabilitacyjnego lub zamiennie 2 razy
w roku z rehabilitacji ambulatoryjnej,

- powód ma zwiększone potrzeby w zakresie leczenia w wysokości miesięcznych kosztów 300 zł, gdy tymczasem z opinii biegłych wynika potrzeba używania maści, których koszt wyceniono na 200 zł oraz środków przeciwbólowych, których maksymalny koszt wynosiłby 50 zł (biegły neurolog określił go na 20 zł),

- powód ma zwiększone potrzeby w zakresie kosztów dojazdów w wysokości 300 zł miesięcznie, gdy tymczasem z opinii biegłych wynika, iż podstawowe leczenie powoda zostało zakończone, natomiast obecnie zalecane jest głównie korzystanie z zabiegów rehabilitacyjnych, ale to kilkanaście razy w roku, a nie codziennie w takim wymiarze,

- powód ma zwiększone potrzeby w zakresie konieczności korzystania z pomocy przy utrzymania jego nieruchomości w wysokości 800 zł miesięcznie, gdy tymczasem z zeznań strony i świadków wynika, że te czynności są wykonywane okresowo i nie wymagają nakładu pracy w takim rozmiarze.

Strona apelująca zarzuciła Sądowi także naruszenie art. 444 § 2 kc poprzez zasądzenie renty na zwiększone potrzeby w wysokości, która nie jest adekwatna do zwiększonych potrzeb poszkodowanego.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie kwoty renty na zwiększone potrzeby do kwot: 1 211,60 zł w punkcie la; 1 211,60 zł w punkcie Ib; 1 224,400 zł w punkcie lc; 1 350 zł w punkcie Id; 1 355 zł w punkcie le; 1 570 zł w punkcie lf wyroku i oddalenie powództwa w zakresie przewyższającym te kwoty, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych za dwie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Należy przyznać rację stronie pozwanej, że ustalenie renty nastąpiło w wysokości nadmiernie wygórowanej, gdyż zgromadzony materiał dowodowy nie dawał podstaw do czynienia ustaleń co do zakresu faktycznych potrzeb powoda na poziomie po 2000 zł miesięcznie - poza wysokością kwot zasądzonych z tytułu pomocy powodowi w życiu codziennym. Sąd Apelacyjny kwotę te uznał za zawyżoną o połowę i zredukował ją do 1 000 zł..

Przede wszystkim wskazać należy, iż w sposób dowolny Sąd Instancji przyjął,
iż pozwanego powinny obciążać koszty zatrudnienia osoby do pomocy w utrzymaniu działki, na której powód wybudował dom i zamieszkał, w wysokości 800 złotych, ponieważ granicę odpowiedzialności strony pozwanej za szkodę powstałą wskutek wypadku przy pracy wyznacza związek przyczynowy między tym wypadkiem a jego następstwami. Zobowiązany do naprawienia szkody ponosi bowiem odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 kc).

Tymczasem uwadze Sądu uszło, iż w chwili wypadku w dniu 17 czerwca 1988 roku powód jako osoba urodzona (...) miał 19 lat (pesel k. 11) i w tej dacie nie był właścicielem zabudowanej nieruchomości o powierzchni 3,5 ha - z samym tylko trawnikiem o powierzchni 5 000 m2, gdyż dom w którym powód mieszka został wybudowany 5,6 lat temu (zeznanie powoda k. 262v) a w rozpoznawanej sprawie nie wykazał on celowości i niezbędności dokonania takiej właśnie inwestycji, jako następstwa czynu niedozwolonego.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 15 października 2008 r.
II PZP 10/08 (OSNP 2009 nr 9-10, poz. 112) zawarł obszerny wywód poświęcony normalnemu związkowi przyczynowemu między zdarzeniem powodującym szkodę a jego następstwami. W uchwale przytoczono liczne orzeczenia, w których rozwijano teorię przyczynowości adekwatnej na tle różnorodnych stanów faktycznych.

Odnosząc te rozważania i dorobek orzecznictwa do ustalonych w tej sprawie faktów, należy stwierdzić, że przedstawiony przez powoda materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia istnienia normalnego związku przyczynowego między wypadkiem a nabyciem nieruchomości wymagającej zaangażowania osób trzecich w jej utrzymaniu, gdyż powód nie wyjaśnił na czym polegała racjonalność takiego działania.

Powyższe uzasadniało nieuwzględnienie tego wydatku w kosztach należnej powodowi renty z tytułu zwiększonych potrzeb.

Sąd Okręgowy w sposób nieuprawniony zawyżył również koszty opieki osób trzecich, przyjmując je w wymiarze 4 godzin dziennie, w sytuacji w której biegli lekarze wskazywali,
iż pomoc osób trzecich powodowi w czynnościach wymagających użycia obu rąk należy określić w wymiarze 2 godzin dziennie (tak ortopeda, neurolog, neurochirurg).

Przyjęcie przez Sąd dodatkowych dwóch godzin w związku z prowadzeniem przez powoda własnej firmy z tej przyczyny, iż stan jego zdrowia uniemożliwia mu sprawne przemieszczanie się samochodem z uwagi na dolegliwości bólowe jest nieuprawnione, gdyż powód obsługuje samochód z automatyczną skrzynią biegów (zeznanie powoda k 262v) i na terenie P. prowadzi samochód samodzielnie (zeznanie świadka R. K. k. 219v), natomiast w ciągu roku zdarzają się dalsze wyjazdy biznesowe, ale nie odbywają się codziennie (zeznanie powoda k. 262v). Ponadto Sąd II instancji wziął po uwagę również to, że strona pozwana wypłaca powodowi z tytułu utraconych zarobków comiesięcznie kwotę 484,70 zł, która w pewnym stopniu także rekompensuje tego rodzaju utrudnienia w prowadzeniu przez powoda działalności gospodarczej.

Z tych względów Sąd Apelacyjny obniżył o połowę przyjęte przez Sąd Okręgowy koszty opieki osób trzecich.

Podobnie zawyżone zostały koszty dojazdów - do placówek medycznych, na konsultacje, na zabiegi na masaże i na basen - przyjęte przez Sąd Okręgowy na poziomie 300 zł miesięcznie, zwłaszcza w sytuacji, gdy sąd uwzględnił w całości wysokość kwot wskazanych przez powoda, który koszty dojazdów rozliczał przy przyjęciu maksymalnej stawki 0,8358 zł za kilometr na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
25 marca 2002 roku w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych niebędących własnością pracodawcy.

Oczywiście mierniki, jakimi sąd powinien się kierować przy ustalaniu wysokości renty są nieostre, a udowodnienie wysokości szkody może sprawiać trudności co zwalnia sąd
z zachowania drobiazgowej dokładności przy obliczaniu renty, jednakże brak jest wystarczająco uzasadnionych powodów by dojazdy powoda rozliczać jak w podróży służbowej. Z tego powodu koszty dojazdów Sąd Apelacyjny obniżył do 200 zł miesięcznie.

Za zawyżone Sąd Apelacyjny uznał również koszty zabiegów rehabilitacyjnych określone na poziomie 600 zł miesięcznie, w sytuacji w której w przypadku powoda zachodzi konieczność: 3,4 wizyt u neurologa w roku (zeznanie biegłego A. N.
k. 221); dwa razy w roku trzytygodniowej rehabilitacji ambulatoryjnej albo zamiennie raz
w roku rehabilitacji sanatoryjnej (opinia biegłego G. B. k. 122); raz
w roku badania USG tętnic domózgowych (zeznanie biegłego M. G.
k. 222v); okresowych konsultacji neurochirurgicznych w zależności od objawów klinicznych (zeznanie biegłego J. J. k. 260v); raz w tygodniu masażu, którego koszt kształtuje się od 50 zł – sam kręgosłup lub 90 zł – kręgosłup z ręką (zeznanie świadka B. K. k. 261v), korzystania z basenu raz, dwa razy w tygodniu (zeznanie powoda k. 263),

Przeprowadzone przez Sąd Okręgowy rozliczenie wskazuje, że pominięta została okoliczność, iż część zabiegów powód może wykonywać również w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, a uśredniony koszt pobytu sanatoryjnego według wielkości skrajnych (1120 zł + 2380 zł :2:12 miesięcy) to kwota 146 zł miesięcznie.

Dlatego przyjęty przez Sąd Okręgowy koszt zabiegów rehabilitacyjnych należało obniżyć do poziomu 500 zł miesięcznie.

W pozostałym zakresie Sąd Apelacyjny nie podzielił argumentacji strony pozwanej co do zawyżenia o 50 zł kosztu comiesięcznego leczenia powoda, gdyż przyjęta przez Sąd Okręgowy kwota 300 zł nie jest rażąco wygórowana i korzysta z ochrony wynikającej z art. 233 § 1 kpc.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny - uznając za zasadny zarzut naruszenia art. 444 § 2 kc poprzez zasądzenie renty na zwiększone potrzeby w wysokości, która nie jest adekwatna do zwiększonych potrzeb poszkodowanego - zasądził na rzecz powoda następujące kwoty z tytułu renty:

•

za grudzień 2007 roku - 1211,60 zł (1000 + 426,60 -14-215)

•

za okres od 1 stycznia 2008 roku do 31 marca 2008 roku kwoty po 1211,60 zł (1000 + 426,60 - 215);

•

za okres od 1 kwietnia 2008 roku do 31 grudnia 2008 roku kwoty po 1224,40 zł (1000+439,40 -215 );

•

za okres do 1 stycznia 2009 roku do 30 czerwca 2009 roku kwoty po 1350 zł (1000+565 - 215)

•

za okres od 1 lipca 2009 roku do 31 grudnia 2012 roku kwoty po 1355 zł
(1000+570 -215)

•

za okres od 1 stycznia 2013 roku i na przyszłość Sąd zasądził kwoty po 1570 zł. (1000+570)

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc zmienił zaskarżone wyrok w sposób wskazany w sentencji.

Konsekwencją uwzględnienia apelacji strony pozwanej w całości jest obowiązek dokonania stosownej korekty kosztów procesu poniesionych przez strony w postępowaniu przed sądem I instancji.

O kosztach tych Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisu art. 100 k.p.c mając na uwadze, iż powód wygrał proces w 50 %.

Koszty poniesione przez obie strony wyniosły 14.487,37 złotych. W kosztach tych znajdują się także koszty zastępstwa procesowego obu stron w kwotach po 3 617 złotych. Koszty te wynikają z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) oraz na z § 6 pkt.6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1349 ze zm.). Powód dodatkowo poniósł opłatę w kwocie 4 630 złotych, koszty opinii biegłych w kwocie 2 500 złotych, a strona pozwana wydatki na opinie biegłych
w kwocie 123,37 złotych. Ze stosunkowego rozliczenia kosztów wynikało, że każda ze strona winna pokryć koszty procesu w kwocie po 7 243,68 złotych, a pozwany poniósł je w kwocie
3 740,37 złotych. W związku z tym zasądzeniu na rzecz powoda podlegała kwota 3 503,31 złotych .

Na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 i 2 u.k.s.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. Sąd nakazał również ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 701,05 zł tytułem wydatków pokrytych tymczasowo z funduszy Skarbu Państwa z tym, że powoda obciąża kwota 350,50 złotych, a stronę pozwaną 350,55 złotych.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w związku z art. 99 kpc i art. 108 § 1 kpc i art. 391 § 1 kpc oraz § 2 ust. 1-2, § 6 pkt 6 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349 ze zm.) oraz uwzględnił poniesioną przez stronę pozwaną opłatę od apelacji w wysokości 5 319 zł.