Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2015 roku.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSO Marta Legeny-Błaszczyk (spr.)

Sędziowie SO Sławomir Gosławski

SO Tomasz Ignaczak

Protokolant sekr. sądowy Dagmara Szczepanik

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim Izabeli Stachowiak

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2015 roku

sprawy R. K. (1)

oskarżonego z art. 231 § 1 kk w zb. z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 27 października 2014 roku sygn. akt II K 1013/13

na podstawie art. 437§ 2 kpk i art. 438 pkt 1 i 2 kpk uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego R. K. (1) i sprawę w tym zakresie przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Sygn. akt IV Ka 717/14

UZASADNIENIE

R. K. (1) został oskarżony o to, że w dniu 23 lipca 2013 roku pomiędzy miejscowościami G. (...) P.woj. (...), będąc funkcjonariuszem Policji, zatrudnionym w Komendzie Miejskiej Policji w Ł., Wydziale (...) (...) (...) (...), przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że działając poza służbą i bez umundurowania, okazując legitymację służbową oraz po nakazaniu R. W.opuszczenia kierowanego przez niego samochodu osobowego marki O. (...)o nr rej. (...), wspólnie i w porozumieniu z M. S.wziął udział w pobiciu R. W., w trakcie którego uderzając pięściami i kopiąc po całym ciele spowodował obrażenia ciała pokrzywdzonego w postaci stłuczenia nosa z zasinieniem skóry (lewy przewód nosowy ma ograniczoną drożność), stłuczenia okolicy oczodołu lewego z zasinieniem okularowym powiek, stłuczenia okolicy pomiędzy oczodołem lewym a kością jarzmową z licznymi wybroczynami krwawymi, stłuczenia policzka lewego z rumieniem postłuczeniowym, wybroczyn krwawych pod prawym kątem żuchwy, stłuczenia bocznej powierzchni barku lewego z zasinieniem o średnicy 2 cm, stłuczenia bocznej powierzchni przedramienia lewego z wybroczynami krwawymi, stłuczenia tułowia przy bocznym brzegu łopatki z zasinieniem o średnicy 2 cm, stłuczenia okolicy biodra prawego z bolesnością, które to obrażenia ciała spowodowały zagrożenie dla zdrowia pokrzywdzonego i naruszyły czynności narządów jego ciała na okres nie dłuższy niż siedem dni, czym działał na szkodę interesu prywatnego R. W.,

tj. o czyn z art. 231 § 1 kk w zb. z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 27 października 2014 roku, sygn. akt II K 1013/13 uznał oskarżonego R. K. (1)w miejsce zarzucanego czynu za winnego tego, że w dniu 23 lipca 2013 roku pomiędzy miejscowościami G. (...) P.woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z M. S.wziął udział w pobiciu R. W., w ten sposób, że uderzając pięściami i kopiąc po całym ciele spowodował obrażenia ciała pokrzywdzonego w postaci stłuczenia nosa z zasinieniem skóry (lewy przewód nosowy ma ograniczoną drożność), stłuczenia okolicy oczodołu lewego z zasinieniem okularowym powiek, stłuczenia okolicy pomiędzy oczodołem lewym a kością jarzmową z licznymi wybroczynami krwawymi, stłuczenia policzka lewego z rumieniem postłuczeniowym, wybroczyn krwawych pod prawym kątem żuchwy, stłuczenia bocznej powierzchni barku lewego z zasinieniem o średnicy 2 cm, stłuczenia bocznej powierzchni przedramienia lewego z wybroczynami krwawymi, stłuczenia tułowia przy bocznym brzegu łopatki z zasinieniem o średnicy 2 cm, stłuczenia okolicy biodra prawego z bolesnością, które to obrażenia ciała spowodowały zagrożenie dla zdrowia pokrzywdzonego o których mowa w art. 157 § 1 kk i naruszyły czynności narządów jego ciała na okres nie dłuższy niż siedem dni, czym wyczerpał dyspozycję art. 158 § 1 kk i na podstawie art. 158 § 1 kk wymierzył karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,

- na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk, art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat,

- na podstawie art. 71 § 1 kk orzekł karę 100 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 20 złotych,

- zasądził od oskarżonego kwotę 81,42 zł tytułem zwrotu wydatków i kwotę 380 złotych tytułem opłaty.

Wyrok ten zaskarżyli obrońca oskarżonego R. K. (2) oraz Prokurator Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w całości. Skarżący wywiódł apelację z art. 438 pkt 3 kpk i zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku przez niesłuszne przyjęcie, że dowody zebrane w sprawie, w szczególności zeznania pokrzywdzonych M. S. i S. S. złożone w dniach 24, 25 i 31 lipca 2013r, dają podstawę do przypisania oskarżonemu R. K. (1) przestępstwa z art. 158 § 1 kk, podczas gdy zeznania te ocenione z uwzględnieniem zeznań złożonych przez tych świadków w dniu 8 października 2013r., jak również w postępowaniu sądowym, a ponadto nieprawdziwych zeznań co do obecności przy zajściu świadka K. C., który nie był obecny na miejscu zdarzenia oraz ukrywania obecności w tym miejscu D. G., który był poszukiwany przez Policję, świadczy o tym, że pokrzywdzeni manipulowali składanymi zeznaniami również w zakresie pomawiania oskarżonego R. K. (1) o udział w pobiciu pokrzywdzonego R. W. i nie mogą one być uznane za wiarygodne w takim stopniu, aby stanowić podstawę wyroku skazującego tego oskarżonego, który konsekwentnie nie przyznawał się do udziału w pobiciu i jego wyjaśnienia znajdują potwierdzenie w wyjaśnieniach oskarżonego M. S. oraz zeznaniach świadka R. K. (3).

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego R. K. (1) od popełnienia przypisanego mu przestępstwa z art. 158§1 kk albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Piotrkowie Trybunalskim.

Prokurator zaskarżył powyższy wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego R. K. (1). Apelacja wywiedziona została z podstawy prawnej art. 438 pkt 2 i 3 kpk i zarzuciła wyrokowi obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zapadłego orzeczenia tj. art. 7 kpk i art. 410 kpk poprzez niedostateczne uwzględnienie w trakcie analizy materiału dowodowego, podczas nadawania waloru wiarygodności poszczególnym dowodom, treści zeznań R. W., S. S., R. K. (3), M. S. i A. R., podczas gdy całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie świadczy o wypełnieniu przez R. K. (1) również znamion zarzucanego czynu z art. 231 § 1 kk, a zaskarżony wyrok nie opiera się wobec tego na podstawie wszystkich przeprowadzonych już i niewymagających uzupełnienia dowodów, które winny być oceniane swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia, mający wpływ na jego treść a polegający na uznaniu, iż pomimo że R. K. (1) w swoich wyjaśnieniach wskazał, iż J. R. poinformował go o tym, że w pojeździe O. (...) znajduje się mężczyzna o pseudonimie (...), co według treści zeznań wskazanych wyżej świadków oraz pozostałych oskarżonych spowodowało reakcję R. K. (1) w postaci wezwania R. W. do opuszczenia pojazdu słowami (...), następnie wyciągnięcia go z auta, bicia go i zapytania po okazaniu legitymacji służbowej policjanta, czy pokrzywdzony zapamięta jej numer i żądania niepojawiania się w G., jak też podjęcia niedokończonej próby zatrzymania D. G. – jego zachowanie nie wypełnia znamion stypizowanych w art. 231 § 1 kk ponieważ oskarżony działał w tak ustalonych okolicznościach poza służbą, występował nie jako funkcjonariusz publiczny, a jedynie jako osoba prywatna, podczas gdy właściwa ocena dowodów świadczy o ustaleniu jasnej, niebudzącej żadnych wątpliwości wersji zdarzenia z dnia 23 lipca 2013 roku, kiedy to oskarżony podejmował czynności o charakterze służbowym i dotyczyły m.in. osoby, w stosunku do której R. K. (1) występował jako funkcjonariusz publiczny, zaś pobicie R. W. na oczach innych ludzi, wskazuje na wystąpienie realnego, odrębnego od samego zachowania się sprawcy, zagrożenia dla interesu prywatnego R. W., w wyniku niewłaściwego działania oskarżonego jako funkcjonariusza publicznego, co łącznie skutkuje uznaniem, iż wyrok w takim kształcie nie może się ostać.

W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w stosunku do oskarżonego R. K. (2) i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania sadowi pierwszej instancji.

Sąd Okręgowy zważył ,co następuje:

Apelacja prokuratora jest zasadna w takim zakresie, że na skutek jej wniesienia powstały podstawy do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Brak natomiast podstaw do podzielenia argumentów zawartych w apelacji obrońcy oskarżonego.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że wbrew stanowisku zaprezentowanemu w apelacji obrońcy i prokuratora ustalenia faktyczne poczynione przez sąd pierwszej instancji, a dotyczące sprawstwa oskarżonego w zakresie zarzucanego mu czynu są prawidłowe i zgodne z całokształtem okoliczności sprawy.

Sąd pierwszej instancji kierując się prawem swobodnej oceny dowodów poczynił ustalenia takie, które nie mogą być uważane za błędne, dowolne, sprzeczne z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Co przy tym najistotniejsze w rozważaniach swych nie pominął żadnego dowodu, każdy z nich omówił i w uzasadnieniu orzeczenia wskazał, które z tych dowodów i dlaczego uznał za wiarygodne, a którym i dlaczego przymiotu wiarygodności odmówił.

Treść zarzutów sformułowanych przez obrońcę oskarżonego prowadzi do wniosku, że kwestią sporną w przedmiotowej sprawie jest oparcie ustaleń faktycznych na zeznaniach pokrzywdzonych R. W. i S. S. złożonych w dniach 24, 25 i 31 lipca 2013 roku (w treści zarzutów apelacji jest pomyłka co do imienia i nazwiska pokrzywdzonego - zamiast R. W. wskazany jest M. S., który jest współoskarżonym w sprawie). Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie w całości ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy, który uznał, że właśnie te zeznania a nie te złożone w dniu 08 października 2013 roku zasługują na przymiot wiarygodności. Ocenę tę uzasadnia przede wszystkim spójność i niesprzeczność zeznań pokrzywdzonych złożonych w dniach 24, 25 i 31 lipca 2013 roku a także fakt ich potwierdzenia w trakcie postępowania przed Sądem. Istotne dla zajęcia takiego stanowiska jest złożenie przez świadków R. W. i S. S. obszernych wyjaśnień, co do przyczyn zmiany zeznań w trakcie konfrontacji w dniu 08 października 2013 roku. Mając na uwadze argumentację S. S., jak i treść zapisów zawartych w protokole konfrontacji przeprowadzonej pomiędzy nią a oskarżonym (k. 124v. in fine) Sąd Odwoławczy uznał za prawdziwe twierdzenia S. S., że przyczyną zmiany stanowiska w sprawie i odstąpienia od wskazywania oskarżonego R. K. (1) jako sprawcy czynu z dnia 23 lipca 2013 roku była okoliczność, iż świadek po wizycie pracowników opieki społecznej, zainicjowanej anonimem z informacją o jej nieprawidłowej opiece nad dzieckiem, którego autorstwo przypisywała m.in. oskarżonemu, bała się o swoje dziecko i że zostanie ono jej odebrane. Potwierdził to także w swoich zeznaniach świadek R. W.. Przyznał on dodatkowo, że odwołanie przez niego pierwotnych zeznań i złożenie nowych o treści opisanej w protokole konfrontacji była podyktowana współczuciem dla oskarżonych, którzy na skutek toczącego się postępowania znaleźli się w trudnej sytuacji a jego zdaniem każdemu należy dać drugą szansę.

Istotne znaczenie dla oceny zeznań pokrzywdzonych R. W. i S. S. złożonych w dniach 24, 25 i 31 lipca 2013 roku oraz w trakcie rozprawy głównej ma, co trafnie zauważa Sąd pierwszej instancji, ich zgodność z pierwszymi złożonymi w sprawie wyjaśnieniami oskarżonych J. R. i M. S. oraz zeznaniami świadka R. K. (3), które zostały złożone na gorąco, spontanicznie, bez możliwości uzgodnienia wersji wydarzeń z innymi uczestnikami.

Wbrew twierdzeniom zawartym w apelacji obrońcy oskarżonego bez wpływu na ocenę zeznań pokrzywdzonych R. W. i S. S. w zakresie, w jakim dotyczą one przebiegu zdarzenia z dnia 23 lipca 2013 roku, pozostają fragmenty ich zeznań dotyczące obecności na miejscu zdarzenia osoby o imieniu i nazwisku K. C., które zostały ocenione jako nieprawdziwe z uwagi na ich sprzeczność z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym wskazującym jednoznacznie, iż osoba ta nazywała się D. G. pseudonim (...). Sąd Okręgowy podziela w całości stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodnie z którym podanie nieprawdziwych danych osobowych tej osoby przez świadków R. W. i S. S. uzasadnione było dążeniem do uchronienia go przed zatrzymaniem przez Policję w związku z poszukiwaniami go jako świadka w innej sprawie. Powyższe powoduje, jak słusznie przyjął Sąd Rejonowy, że brak jest podstaw do zdyskredytowania zeznań pokrzywdzonych w pozostałym zakresie.

Nie sposób też podzielić zawartego w apelacji prokuratora zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku polegającego na braku ustaleń polegających na tym, że interwencja oskarżonego R. K. (1) w dniu 23 lipca 2013 roku miała charakter służbowy – oskarżony działał jako funkcjonariusz Policji, a celem interwencji było zatrzymanie D. G., który był osobą poszukiwaną jako świadek w sprawie kradzieży pojazdu oraz spowodowania wypadku drogowego. Wbrew twierdzeniom tego apelującego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do poczynienia takich ustaleń. Wynika z niego bowiem jednoznacznie, że oskarżony R. K. (1) nie miał świadomości, że w zatrzymanym samochodzie znajduje się D. G. i że jest on osobą poszukiwaną jako świadek w innej sprawie. Wiedzę o tym uzyskał dopiero po przybyciu na miejsce zdarzenia współoskarżonego J. R., jednakże nawet wtedy oskarżony R. K. (1) nie podejmował wobec wyżej wymienionego żadnych czynności służbowych. Nie skłoniła go do tychże nawet ucieczka D. G., podjęta po tym jak został puszczony przez J. R. na skutek prośby wypowiedzianej przez M. S..

Sąd Okręgowy podziela natomiast, jednakże z zupełnie inną argumentacją, podniesiony w apelacji prokuratora zarzut naruszenia przez Sąd pierwszej instancji przepisu prawa materialnego w postaci art. 231 § 1 kk poprzez jego niezastosowanie i wyeliminowanie z podstawy prawnej przypisanego oskarżonemu czynu. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, że przeprowadzona przez Sąd Rejonowy analiza znamion czynu opisanego w art. 231 § 1 kk, w kontekście rozpatrywanego zachowania oskarżonego R. K. (1), jest niepełna i pobieżna. Oceny tej nie zmienia powołanie się przez tenże sąd na orzecznictwo Sądu Najwyższego, gdyż analiza przywołanych rozstrzygnięć prowadzi do wniosku, że dotyczą one zupełnie innych stanów faktycznych a zawarte w nich tezy nie mogą być wprost transponowane na grunt rozpoznawanej sprawy.

Prawidłowa ocena zachowania oskarżonego winna uwzględniać przede wszystkim szczegółową analizę zawartego w art. 231 § 1 kpk znamienia „przekroczenia uprawnień”. Wskazać w tym miejscu należy, że pod pojęciem tym rozumieć należy nie tylko nieprawidłową realizację funkcji funkcjonariusza publicznego – w tym wypadku funkcjonariusza Policji ale również, a nawet tym bardziej, wyjście poza swoje uprawnienia przy wykorzystaniu pełnienia swej funkcji. Powołać w tym miejscu należy wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 05.09.2002 roku, II AKa 74/02, w którym stwierdzono, że przekroczenie uprawnień przez funkcjonariusza publicznego ma dwie formy:

1) działania w ramach uprawnień, lecz niezgodnie z prawnymi warunkami danej czynności, lub

2) działania nie leżącego w ramach uprawnień, lecz pozostającego w związku z pełnioną przez niego funkcją i stanowiącego wykorzystanie wynikających z niej uprawnień.

Mając powyższe na uwadze oraz uwzględniając poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, które jak już wykazano powyżej, Sąd Okręgowy w pełni podziela stwierdzić należy, że zachowanie oskarżonego R. K. (1) polegające na wzięciu udziału w pobiciu R. W. po uprzednim okazaniu legitymacji służbowej i wypowiedzeniu słów (...) wypełniło znamiona przestępstwa z art. 231 § 1 kk.

Oceny tej nie zmienia fakt, że oskarżony działał poza służbą i bez umundurowania. Właśnie bowiem z tego względu jego działanie za okazaniem legitymacji policyjnej i oświadczeniem pokrzywdzonemu, że jest z Policji ocenić należy jako upozorowanie czynności służbowych. Oskarżony był funkcjonariuszem Policji i jakkolwiek w tym czasie nie pełnił obowiązków służbowych, to wobec pokrzywdzonego R. W. podejmował czynności jako funkcjonariusz Policji, legitymując się i informując go o charakterze swojego działania. Na tym właśnie polegało upozorowanie legalności jego „interwencji”. Nie budzi też wątpliwości Sądu Okręgowego, że działanie oskarżonego odbywało się na szkodę interesu prywatnego R. W..

Podkreślenia wymaga też, że zgodnie z zapisami ustawy z dnia 06 kwietnia 1990r. o Policji (Dz. U. 2014.1822) Policjant korzysta z ochrony przewidzianej w Kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych także poza czasem służby w sytuacji gdy działa na rzecz zapobieżenia zagrożeniu dla życia lub zdrowia ludzkiego, przywrócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego lub ujęcia sprawcy czynu zabronionego.

Powyższe prowadzi do stwierdzenia, że gdyby w sytuacji takiej jak ustalona w rozpoznawanej sprawie pokrzywdzony R. W. dopuścił się wobec oskarżonego jakiegokolwiek zachowania opisanego w przepisach art. 222, 223 lub 226 kk, R. K. (1) podlegałby takiej ochronie, jaka przewidziana została dla funkcjonariuszy publicznych.

Należy zatem skonstatować, że zachowanie oskarżonego R. K. (1) wypełniło wszystkie znamiona przestępstwa opisanego w art. 231 § 1 kk i winno być zakwalifikowane również z tego przepisu. Poprawienie tego błędu Sądu Rejonowego nie jest jednak możliwe na etapie postępowania odwoławczego gdyż wiązałoby się z koniecznością skonstruowania na nowo opisu czynu przypisywanego oskarżonemu i uzupełnienia go o znamiona przewidziane w art. 231 § 1 kk. Tymczasem zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego i poglądami doktryny przewidziany w art. 455 kpk wymóg, aby poprawienie kwalifikacji prawnej czynu przez sąd odwoławczy następowało bez zmiany ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie, rozciągać należy także na ustalenia zawarte w opisie przypisanego oskarżonemu czynu zamieszczonego w dyspozytywnej części wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21.1.2008 r., V KK 221/07, OSNKW 2008, Nr 2, poz. 21; wyrok Sądu Najwyższego z 5.1.2011 r., V KK 219/10, niepubl.).

Zmiana taka skutkowałoby także koniecznością ukształtowania właściwej reakcji karnej za przypisany czyn. Uznanie bowiem, że czyn ten wypełnia znamiona jeszcze jednego przepisu ustawy karnej i to w ocenie Sądu Odwoławczego o znacznym stopniu społecznej szkodliwości, winno wiązać się z rozważeniem podwyższenia wymiaru orzeczonej kary, w tym m.in. zasadności i celowości orzeczenia wobec oskarżonego wnioskowanego przez oskarżyciela środka karnego w postaci zakazu wykonywania zawodu. Dokonywanie takowych rozstrzygnięć na etapie postępowania odwoławczego nie jest możliwe, gdyż pozostawałyby one w sprzeczności z zasadą dwuinstancyjności postępowania.

Z powyższych względów należało uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Piotrkowie Trybunalskim, w toku którego sąd ten winien mieć na uwadze wszystkie kwestie podniesione w niniejszym uzasadnieniu.