Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2014 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Spółki Akcyjnej w B. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w B. (poprzednio (...)Spółki Akcyjnej w B. w upadłości układowej z siedzibą w B.)

przeciwko M. L. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 8 stycznia 2014 r., sygn. akt I C 592/12

I.  prostuje oznaczenie strony powodowej w zaskarżonym wyroku w ten sposób, że słowo (...) ujmuje w cudzysłów;

II.  oddala apelację;

III.  zasądza od pozwanego M. L. (1) na rzecz powoda kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 422/14

UZASADNIENIE

Powód, (...) S.A. w B., wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla własnego, wystawionego przez pozwanego, (...) spółkę z o.o. w K. oraz poręczonego przez pozwanego M. L. (1), że pozwani mają solidarnie zapłacić powodowi kwotę 1.527.657,50 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 14 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w (...) nakazał pozwanym solidarnie zapłacić kwotę 1.527.657,50 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 26.313 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pismem z dnia 11 września 2012 roku pozwany, M. L. (1), wniósł zarzuty od wydanego nakazu zapłaty, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa, oraz o zasądzenie kosztów procesu od powoda.

Postanowieniem (...)została ogłoszona upadłość powodowej spółki z możliwością zawarcia układu. Zawiadomiony o toczącym się postępowaniu nadzorca sądowy M. H. w sprawie poparł stanowisko powoda, wyrażone w pozwie.

W stosunku do (...) Spółki z o.o. nakaz zapłaty uprawomocnił się.

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w (...) utrzymał w mocy w całości w stosunku do pozwanego M. L. (1) nakaz zapłaty.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania Sądu pierwszej instancji.

W dniu 18 listopada 2010 roku (...)S.A. w B. zawarło umowę o roboty budowlane z wykonawcą (...) spółką cywilną J. S. M. L..

Następcą prawnym wykonawcy jest (...) spółka z o.o. z siedzibą w K..

Na podstawie powyższej umowy doszło do przekazania zaliczki przez (...) S.A. na rzecz spółki (...), w kwocie 1.500.000 złotych.

Na zabezpieczenie spłaty zaliczki został wystawiony przez (...) spółkę z o.o. w K. weksel in blanco bez protestu, poręczony imiennie przez M. L. (1). Sporządzono do weksla deklarację wekslową uprawniającą powoda, w przypadku braku zwrotu zaliczki przez (...) Spółkę z o.o., do wypełnienia weksla na sumę

odpowiadającą kwocie zadłużenia łącznie z odsetkami, kosztami postępowania oraz innymi kosztami, z datą płatności według uznania wierzyciela, z jednoczesnym zawiadomieniem o tym wystawcy weksla.

W dniu 5 października 2011 roku strony zawarły umowę pożyczki, w której wskazano, że wobec nie rozliczenia wypłaconej wcześniej zaliczki, kwotą 1.500.000 złotych traci charakter zaliczki i stanowi pożyczkę, z obowiązkiem zwrotu w terminie nie późniejszym, niż do 30 marca 2012 roku, z prawem powoda do żądania wcześniejszego zwrotu pożyczki. Jednocześnie powód zwrócił się do spółki (...) o sporządzenie nowej deklaracji wekslowej i złożenie weksla, do czego jednak nie doszło. Strony dokonały jedynie księgowego rozliczenia zaliczki, faktycznie kwota zaliczki nie została zwrócona przez spółkę (...).

Powód wezwał (...) Spółkę z o.o. do zwrotu pożyczki, do czego jednak nie doszło.

Powód zawiadomił wystawcę weksla i poręczyciela o wypełnieniu weksla in blanco i wezwał do zapłaty.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy stwierdził, że w stosunkach pomiędzy powodem a spółką (...) doszło do odnowienia zobowiązania, istniejącego pomiędzy tymi stronami stosunku prawnego, na podstawie art. 506 § 1 kc, z zaliczki na pożyczkę. Z przepisu art. 506 § 1 kc wynika, że swoista zmiana zobowiązania na skutek odnowienia przybierać może dwie postaci. Polegać może na tym, że dłużnik zobowiązuje się na mocy umowy spełnić inne świadczenie (może ono wystąpić również w postaci alternatywnej - por. wyrok SN z dnia 6 stycznia 2000 r., I CKN 315/98, Glosa 2001, nr 1, s. 45), polegać też może na tym, że dłużnik zobowiązuje się spełnić nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej (por. wyrok SN z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 356/2006, niepubl.). Ten drugi przypadek wprost wynika z treści umowy pożyczki z dnia 5 października 2011 roku. W tym przypadku doszło do umorzeniu dotychczasowego zobowiązania poprzez zobowiązanie się dłużnika, za zgodą wierzyciela, do spełnienia tego samego świadczenia, lecz z innej podstawy prawnej. Nie doszło do faktycznego rozliczenia zaliczki, a jedynie na skutek zmiany podstawy do jej zapłaty jako już pożyczki, nastąpiło jedynie rozliczenie jej dla celów księgowych.

W ocenie Sądu przewidziany w art. 507 k.c. skutek w postaci wygaśnięcia poręczenia nie rozciąga się na poręczyciela wekslowego. Nie ulega wątpliwości to, że występujący w niniejszej sprawie po stronie pozwanego M. L. (1) był imiennym

poręczycielem wekslowym, podpisanym na wekslu in blanco. Zakres jego odpowiedzialności wynika z treści art. 32 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku - Prawo wekslowe (Dz.U. z 11 maja 1936 roku, Nr 37, poz. 282 z późn.zm.), zgodnie z którym poręczyciel wekslowy (inaczej zwany awalistą) odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył, i zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. Te ostatnie wypadki są wyjątkowe i zachodzą tylko wówczas, gdy według prawa wekslowego nie powstało zobowiązanie osoby, za którą zostało udzielone poręczenie. Poręczyciel ponosi odpowiedzialność nawet wtedy, gdy osoba, za którą poręczył, nie miała zdolności wekslowej. Z art. 17 prawa wekslowego wynika, że dłużnicy wekslowi, przeciw którym dochodzi się praw z weksla, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą weksla. Poręczyciel wekslowy nie może wobec wierzyciela bronić się zarzutami opartymi na osobistych stosunkach awalisty z osobą, za którą poręczył. Poręczycielowi wekslowemu przysługują w zasadzie tylko zarzuty obiektywne oraz subiektywne, ale oparte na jego stosunkach z posiadaczem weksla (wierzycielem), a nie z osobą za którą udzielił poręczenia (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 31 maja 1994 roku, III CZP 75/94, OSNC 1994/12/238). Powtarzając to zapatrywanie prawne, wynikające z przepisów prawa wekslowego, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 12 marca 2013 roku (I ACa 898/12, Lex nr 1294712) wskazał, że zgodnie z art. 507 kc, w razie odnowienia zobowiązania wygasa poręczenie, które jest akcesoryjne wobec wierzytelności zabezpieczonej poręczeniem, a więc poręczenie cywilne. Zobowiązanie z tytułu poręczenia wekslowego jest zawsze zobowiązaniem wekslowym, a więc cechuje się abstrakcyjnością i bezwarunkowością. Zobowiązania osób podpisanych na wekslu są samodzielne, a odpowiedzialność wszystkich dłużników wekslowych jest solidarna. Poręczenie wekslowe jest instytucją całkowicie odrębną od poręczenia cywilnego (uregulowanego w kodeksie cywilnym). Specyficzna jest również akcesoryjność awalu - byt prawny poręczenia wekslowego nie zależy w gruncie rzeczy od istnienia wierzytelności, lecz od istnienia podpisu na wekslu. Odpowiedzialność poręczyciela wekslowego jest samodzielna materialnie, niesubsydiarna, solidarna i w ograniczonym jedynie stopniu uzależniona od zobowiązania głównego. Gwarancyjny charakter poręczenia wekslowego jako formy wykonania zobowiązania pieniężnego sprawia, że awalista

zobowiązuje się nie względem awalata, lecz względem jego wierzyciela. Reasumując, zgodnie z art. 32 prawa wekslowego przesłanką odpowiedzialności awalisty jest jedynie formalna ważność zobowiązania awalata. Wyraża się w tym swoista samodzielność odpowiedzialności, która powoduje, że akcesoryjność tą określa się mianem formalnej. Oznacza to, że awalista nie odpowiada wekslowo ze względu na wadliwość zobowiązania awalata tylko wówczas, gdy wadliwość ta jest widoczna wprost w treści weksla, gdy weksel nie zawiera w chwili wniesienia pozwu wszystkich elementów, wymaganych przez art. 1 lub 101 prawa wekslowego. Awaliście przysługują zarzuty skuteczne wobec każdego posiadacza weksla, tzn. wynikające wprost z treści weksla i z treści tej niewynikające, ale powodujące nieważność zobowiązania awalisty, przy czym nie wolno mu jednak powoływać się na to, że zobowiązanie awalata nie powstało z przyczyn niewynikających wprost z treści weksla, np. z powodu braku zdolności, przysługują zarzuty subiektywne, wynikające ze stosunków osobistych awalisty z posiadaczem weksla oraz zarzuty oparte na braku albo wadliwości umowy o wydanie. Jeżeli awal dotyczy weksla in blanco, to o zakresie dopuszczalności zarzutu nieprawidłowego uzupełnienia rozstrzyga art. 10 prawa wekslowego (J.Jastrzębski, M.Kaliński, Prawo wekslowe i czekowe, Komentarz, wydanie 2, Warszawa 2012, str. 297-300).

W związku z powyższym Sąd Okręgowy podniósł, iż nie doszło na mocy art. 507 kc do wygaśnięcia poręczenia pozwanego, z uwagi na odrębne uregulowanie zakresu odpowiedzialności awalisty w art. 32 prawa wekslowego. Bez znaczenie zatem dla sprawy były okoliczności dotyczące braku zgody pozwanego na wystawienie nowego weksla wraz z nową deklaracją wekslową skoro powód jest w posiadaniu ważnego weksla in blanco, którego treść została przez niego uzupełniona zgodnie z treścią deklaracji wekslowej. Z powyższych względów pozwany w tej sprawie, jako poręczyciel imienny, nie był uprawniony do podnoszenia zarzutów ze stosunków pomiędzy wystawcą weksla a powodem, jako jego wierzyciela, w tym dotyczących kwestii wykonania umowy. Przedstawiony weksel zawiera wszystkie elementy z art. 101 prawa wekslowego, przesądzające o jego ważności. Odnosząc się zaś do zarzutów pozwanego, w zakresie zgodności wypełnienia weksla z istniejącą deklaracją wekslową Sąd wskazał, że powód miał prawo do jego wypełnienia w każdym czasie, z datą płatności według swojego uznania. Termin płatności weksla jest to wskazany na wekslu termin, w którym powinna nastąpić zapłata weksla. Termin płatności może być tylko jeden dla całej

sumy wekslowej. Nie jest dopuszczalne ustalenie płatności sumy wekslowej w ratach. Nie jest także dopuszczalne podanie kilku terminów płatności alternatywnie. Jedynie wskazanie terminu płatności niemożliwego powoduje nieważność weksla. Nie powoduje natomiast nieważności weksla oznaczenie terminu płatności na dzień, w którym weksel został wystawiony. Jeżeli nic innego nie wynika z deklaracji, do weksla in blanco jako datę wystawienia można wpisać zatem dowolny dzień. Nadto orzecznictwo przyjmuje, że nie jest wadą formalną wpisanie na wekslu daty wystawienia wcześniejszej, niż rzeczywista (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 roku, II CSK 196/07, Lex nr 487546). Zatem zarzuty pozwanego w tym zakresie są nieuzasadnione. Sąd wskazał, że pozwany zawiadomiony o dacie wystawienia i uzupełnienia weksla, nie podnosił wcześniej zarzutów co do tych okoliczności. Jednocześnie pozwany nie podnosił innych zarzutów co do formalnej ważności weksla.

W konsekwencji powyższego żądanie powoda wobec pozwanego M. L. (1) było uzasadnione treścią art. 32 ustawy - Prawo wekslowe oraz art. 101 tej ustawy, wobec czego Sąd utrzymał w mocy w stosunku także do tego pozwanego wcześniej wydany nakaz zapłaty, na podstawie art. 496 kpc.

Pozwany M. L. (1) w wywiedzionej apelacji zaskarżył powyższy wyrok w całości zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, a to art. 32 prawa wekslowego przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że istnienie zobowiązania poręczyciela wekslowego jest zupełnie niezależne od istnienia zobowiązania wystawcy tegoż weksla.

Na podstawie tego zarzutu pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uchylenie nakazu zapłaty oraz oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od podwoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 6 maja 2014 r. Sąd Rejonowy w (...) zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowego powoda z pozstępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku dłużnika (k. 250)

Na rozprawie apelacyjnego w dniu 20 listopada 2014 r. pełnomocnik Syndyka złożył oświadczenie o wstąpieniu do postępowania przez Syndyka po stronie powoda oraz wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej rozstrzygnięcia, przyjmując je za podstawę także własnego rozstrzygnięcia i odwołuje się do nich bez potrzeby ich powtarzania. Zauważyć przy tym należy, iż sąd odwoławczy związany jest zarzutami naruszenia prawa procesowego. Skoro takie zarzuty w treści apelacji nie zostały sformułowane, a jedynie podnoszony jest zarzut naruszenia prawa materialnego, to przyjąć należy, iż stan faktyczny będący podstawą rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji został ustalony w sposób prawidłowy.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 32 prawa wekslowego. Przede wszystkim wypada zauważyć, że Sąd Okręgowy nie zawarł w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia stwierdzenia, że istnienie zobowiązania poręczyciela wekslowego jest zupełnie niezależne od istnienia zobowiązania wystawcy tegoż weksla. Sąd Okręgowy przytaczając treść art. 32 prawa wekslowego słusznie zaznaczył jedynie, że przesłanką odpowiedzialności awalisty jest jedynie formalna ważność zobowiązania awalata.

Przywołane przez skarżącego orzecznictwo nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Przede wszystkim z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika, że remitentowi przysługuje wobec wystawy weksla roszczenie ze stosunku podstawowego. Wskutek odnowienia zobowiązania tym stosunkiem podstawowym jest umowa pożyczki, a nie zwrot zaliczki. Zmiana podstawy prawnej świadczenia nie ma jednak żadnego znaczenia z punktu widzenia odpowiedzialności awalisty. Jak bowiem słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2009 r., V CSK 129/09, zobowiązanie poręczyciela wekslowego ma w istocie charakter samodzielny (samoistny) co przejawia się w tym, że odpowiada on według treści weksla. Z tych względów należy przyjąć, że przewidziana w art. 32 prawa wekslowego akcesoryjność formalna poręczenia powoduje, iż odnowienie zobowiązania w ramach stosunku podstawowego nie pociąga za sobą wygaśnięcia poręczenia wekslowego.

W świetle powyższych rozważań nie sposób więc przyjąć za skarżącym, że naruszony został art. 10 prawa wekslowego. Nie ma bowiem znaczenia prawnego dla odpowiedzialności poręczyciela wekslowego okoliczność, że za podstawę

spełnienia świadczenia zamiast określonej w porozumieniu wekslowym z dnia 14 kwietnia 2011 r. należności z tytułu zaliczki, wskutek odnowienia zobowiązania zgodnie z umową z dnia 5 maja 2011 r. przyjęta została umowa pożyczki. Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych wynika bowiem, że przedmiot świadczenia jest ten sam, a zmiana dotyczy jednie tytułu jego spełnienia. Sama więc okoliczność, że doszło do zmiany tytułu spełnienia świadczenia, przy zachowaniu jego tożsamości, nie uprawnia do postawienia zarzutu, że weksel wypełniony został niezgodnie z porozumieniem wekslowym.

W tym stanie rzeczy nie podzielając wskazanych wyżej zarzutów apelacji powoda ani argumentacji zgłoszonej na jej poparcie, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013.490 j.t.).