Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 24.04.2014 r. skierowanym przeciwko A. i M. S. wniesionym do Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim powód M. T. wniósł o stwierdzenie nieważności umowy darowizny dokonanej pomiędzy nim na pozwanymi zawartej w formie aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem J. G. w T. M.. repertorium A nr (...) z dnia 21.11.2007 r., której przedmiotem była darowizny działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) o łącznej powierzchni 0,27 ha z powodu błędu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że w listopadzie 2007 roku w stawił się w kancelarii notarialnej J. G. w celu dokonania sprostowania numeracji działek to jest usunięcia błędów numeracji, który powstały w chwili założenia operatu ewidencyjnego dla obrębu S.. Potrzeba dokonania sprostowania działek pojawiła się w związku z zamiarem sprzedaży nieruchomości przez powoda. Powód twierdził, że notariusz poinformował go, że sprostowanie numerów działek należy dokonać w formie umowy między nim a pozywanymi. Powód powoływał się na to, że notariusz nie pouczyła go o skutkach prawnych umowy darowizny, która została zawarta między nim a pozwanymi, a powód nie wiedział, że zostały mu darowane działki, których fizycznie od dawna był właścicielem, a co za tym idzie został wprowadzony w błąd co do rodzaju zawieranej umowy, jej celu, skutków prawnych i prawno-podatkowych. Nadto powód wskazał, że o tym, że został wprowadzony w błąd dowiedział się pod koniec 2013 roku, kiedy to zostało przeciwko niemu wszczęte postępowanie podatkowe określające zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 rok z tytułu uzyskania dochodu ze sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat od dnia nabycia .

Postanowieniem z dnia 20.06.2014 r. Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim (postanowienie – k. 15)

Pozwani odpowiedzi na ten pozew wnieśli o oddalenie powództwa a następnie na rozprawie w dniu 14.01.2015 r. uznali powództwo.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwani A. i M. małżonkowie S. byli właścicielami nieruchomości położonej w obrębie S. oznaczonymi w ewidencji gruntów numerami działek (...) o łącznej powierzchni 0,27 ha, dla której w Sadzie Rejonowym w Tomaszowie M.. została urządzona księga wieczysta (...).

Mimo posiadania formalnego tytułu własności na te nieruchomości, nigdy nieruchomości tej nie posiadali, gdyż znajdowała się ona w faktycznym posiadaniu S. T., a następnie jego syna powoda M. T..

Z kolei S. T. uzyskał tytuł własności w postaci aktu własności ziemi na nieruchomości położone w S., wśród których były działki o numerach (...), których faktycznie nigdy nie posiadał.

O powyższym błędzie w zakresie regulacji stanu prawnego w toku uwłaszczeń powód powziął wiadomość w 2007 r., kiedy chciał sprzedać nieruchomość.

(okoliczności niesporne)

Aktem notarialnym z dnia 21.11.2007 r. sporządzony przed notariuszem J. G. w T. rep. A nr (...) (...) pozwani M. i A. małżonkowie S. darowali powodowi M. T. własność nieruchomości położonej S. oznaczonej w rejestrze gruntów numerami działek (...) o łącznej powierzchni (...) ha dla, której w Sądzie Rejonowym w Tomaszowie Mazowieckim była urządzona księga wieczysta w (...).

(dowód: kserokopia aktu notarialnego - k. 6 -8)

Aktem notarialnym z dnia 12.02.2008 r. sporządzony przed notariuszem R. K. w Ł. rep. A nr 1167/2008 powód sprzedał warunkowo nieruchomości nabyte od pozwanych na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. za kwotę 81.000 zł. Umowa zawarta pod warunkiem niewykonania przez Agencję Nieruchomości Rolnych prawa pierwokupu.

(dowód: kopia aktu notarialnego - k. 34 – 37)

Aktem notarialnym z dnia 7 maja 2008 r. rep. A nr (...) powód w wykonaniu warunkowej umowy sprzedaży przeniósł własność nieruchomości objętych aktem notarialnym z dnia 12.02.2008 r. za cenę 81.000 zł.

(okoliczność niesporna – uzasadnienie decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego z dnia 18.03.2014 r. – k. 44)

Decyzją z dnia 18.03.2014 r. w sprawie (...) (...)Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. określił powodowi zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2008 r. w kwocie 14.179 zł. Podatek został ustalony z tytułu uzyskania dochodu ze sprzedaży nieruchomości aktem notarialnym z dnia 7 maja 2008 r. przed upływem 5 lat od daty nabycia.

(dowód: kopia decyzji – k.. 44 – 48)

Powodowi został również wymierzony podatek się od darowizny z dnia 21.11.2007 r. w łącznej kwocie 7.372 zł. Powód zapłacił powyższy podatek.

(dowód: dwie decyzje Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 21.01.2008 r. - k. 49 -52, potwierdzenie przelewu – k. 53)

Różnice pomiędzy tytułami własności i stanem posiadania nieruchomości w miejscowości S. dotyczyły także nieruchomości należących do innych osób. Także pozwani nie posiadali tytułu prawnego na działki, które faktycznie posiadali. Większość osób, w tym pozwani, wystąpili do Sądu z wnioskami o zasiedzenie posiadanych nieruchomości, na które nie posiadali tytułu prawnego.

(okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Powód żądał ustalenie nieważności umowy darowizny z uwagi na wadę oświadczenia woli w postaci błędu.

Kodeks cywilny nie definiuje błędu, ale przez sprecyzowanie przesłanek mających znaczenie prawne określa, które błędy w potocznym znaczeniu tego słowa są uważane przez prawo za wadę oświadczenia woli w rozumieniu art. 84 – 86 i art. 88 k.c. będącą podstawą do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia.

Zgodnie z art. 84 § 1 k.c. w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. W myśl § 2 tego przepisu można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

W piśmiennictwie i orzecznictwie uważa się, że błędem jest niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, a niezgodność może dotyczyć zarówno faktów, jak i prawa (postanowienie Sądu Najwyższego z 21 lutego 1973 r., III CRN 415/72, OSNCP 1974, nr 1, poz. 10; wyrok z 24 stycznia 1974 r., II CR 761/73, , OSPiKA 1975, nr 11, poz. 238 i uchwała z 31 sierpnia 1989 r., III PZP 37/89, OSNCP 1990, nr 9, poz. 108). Przy czym nie każde mylne wyobrażenie o rzeczywistości – w świetle przepisów prawa cywilnego – może być podstawą skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w tych warunkach. Zgodnie z podanym wyżej przepisem, w pierwszej kolejności błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej, w rozpoznawanej sprawie - umowy darowizny.

Zgodnie z art. 888 § 1 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Treścią umowy darowizny jest zatem zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego spełnienia świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Powód w związku z zamiarem sprzedaży nieruchomości i wobec wiedzy, że nie dysponuje tytułem prawnym na działki (...), które znajdowały się w jego posiadaniu próbował uzyskać tytuł prawny na powyższe nieruchomości. W tym celu doszło do sporządzenia umowy darowizny nieruchomości. Z treści aktu notarialnego, w którym powód uczestniczył, wynikało w sposób jasny i jednoznaczny, że pozwani będąc właścicielami działek (...) darowali te działki powodowi, a powód tę darowiznę przyjął. Stąd całkowicie niezrozumiałe jest twierdzenie powoda, że nie wiedział on o powyższej treści aktu notarialnego, w szczególności o tym, że jego przedmiotem była darowizna nieruchomości. W szczególności brak jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że uważał, że przedmiotem aktu notarialnego jest sprostowanie oznaczenia numeracji działek, tym bardziej, jak podał w informacyjnych wyjaśnieniach, że notariusz wyjaśnił, iż nie może dojść do sprostowania numeracji działek. Nie ulega żadnej wątpliwości, że to pozwani posiadali formalny tytuł prawny do przedmiotowych nieruchomości, nie ma zaś znaczenia, że powód, a wcześniej jego ojciec, był jej faktycznym posiadaczem. W tej sytuacji o jakimkolwiek błędzie co do treści czynności prawnej nie może być mowy. Powód zdawał sobie sprawę ze skutków złożonego oświadczenia woli o przyjęciu darowizny, był zainteresowany uzyskaniem w ten sposób tytułu prawnego na nieruchomości, a następnie w oparciu o powyższy tytuł prawny zbył nieruchomość. Powód próbuje wywodzić swe roszczenie twierdząc, że notariusz nie pouczył go o skutkach umowy darowizny i twierdzi, że został wprowadzony w błąd co do rodzaju zawartej umowy, jej celu, skutków prawnych, a zwłaszcza skutków prawno – podatkowych. Tymczasem z twierdzeń powoda wynika w sposób jednoznaczny, że skutki prawne w postaci wady oświadczenia woli próbuje on wywodzić z pomyłki polegającej na nieznajomości skutków prawno- podatkowych, a szczególności związanych z ustaleniem zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu uzyskania dochodu ze sprzedaży nieruchomości przed upływem 5 lat od daty jej nabycia.

Tymczasem wadą oświadczenia woli w prawie cywilnym, umożliwiającą uchylenie się od skutków prawych oświadczenia woli nie jest jakakolwiek, w potocznym rozumieniu, nieprawidłowość woli czy jej uzewnętrznienie, lecz tylko taka, którą za wadę uznaje ustawa. Miarodajne przy tym dla rozstrzygnięcia sprawy są ustalenia i dowody (lub ich brak) w przedmiocie stanu rzeczywistego oraz wyobrażenia powoda o tym stanie w chwili zawierania umowy. W momencie dokonywania darowizny powód zdawał sobie sprawę z charakteru umowy darowizny oraz jej przedmiotu. Nie kwestionował tej umowy, kiedy dzięki otrzymanej od pozwanych darowiźnie mógł sprzedać jej przedmiot ani wówczas, gdy został wymierzony podatek od darowizny, który powód zapłacił. Oczywistym jest, że żądanie ustalenie nieważności umowy ma związek z wymierzeniem powodowi podatku dochodowego w związku ze sprzedażą nieruchomości przed upływem 5 lat od daty jej nabycia. Fakt, że powód kilka lat po przyjęciu darowizny dowiedział się o powyższym obowiązku podatkowym nie uzasadnia uchylenia się od skutków oświadczenia woli. Przyjęcie za słuszne stanowiska powoda stałoby w sprzeczności z zasadą pewności obrotu, mającą szczególne znaczenie w kontekście czynności rozporządzających dotyczących praw do nieruchomości.

Z tego względu okoliczności, na jakie powoływał się powód w niniejszej sprawie nie mogły stanowić podstawy skutecznego uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli z powodu błędu, nie zachodziły przy tym również żadne inne wady oświadczenia woli, w szczególności oświadczenia woli zawarte w akcie notarialnym z dnia 21.11.2007 r. nie zostały złożone dla pozoru w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. Wada określona w tym przepisie polega na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz. Obejmuje ona dwa stany faktyczne: oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgoda dla pozoru albo w ogóle nie ma wywołać skutków prawnych, albo ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne niż te, które wynikają z treści czynności prawnej.

Wobec tego, że strony chciały doprowadzić aktem darowizny do zgodności stanu własności nieruchomości ze stanem jej posiadania i cel taki został osiągnięty, nie można mówić o pozorności umowy darowizny.

Pozwani, mimo że początkowo w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa (podając, że nieuzasadnione jest ustalenie nieważności umowy) na rozprawie uznali powództwo.

W myśl art. 213 § 2 k.p.c. Sąd jest związany uznaniem powództwa, obowiązany jest jednak dokonać oceny, czy czynność ta nie jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

W ocenie Sądu uznanie powództwa nastąpiło jedynie z pobudki, by powód osiągnął zamierzony przez siebie cel, to jest by nastąpiło zwolnienie go z obowiązku zapłaty podatku dochodowego. W tym kontekście trzeba uznać, że uznanie zmierzało do obejścia prawa, w związku z czym Sąd nie był nim związany.

(...)