Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2015 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Handlowo-Produkcyjnego (...)
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

przeciwko M. J.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w S.

z dnia 10 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 122/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.917,30 zł (dwa tysiące dziewięćset siedemnaście złotych i trzydzieści groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Powódka – Przedsiębiorstwo Handlowo- Produkcyjne (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego M. J. kwoty 177 616 zł z ustawowymi odsetkami od dnia złożenia pozwu oraz zwrotu kosztów procesu.

Z uzasadnienia pozwu wynikało, że w dniu 10 czerwca 2010 r. pozwany sprzedał powodowej spółce 56 udziałów, jakie posiadał w jej kapitale zakładowym, za cenę 1768 421 zł. Cena została na rzecz pozwanego uiszczona w ten sposób, że 11 czerwca 2010 r. pozwany otrzymał kwotę 895 221 zł, w dniu 14 czerwca 2010 r. kwotę 73 000 zł oraz w dniu 15 kwietnia 2011 r. kwotę 800 000 zł. Pozwany, mimo ciążącego na nim obowiązku zapłaty podatku dochodowego od dochodu uzyskanego z tytułu sprzedaży udziałów, obowiązku tego nie spełnił. Powódka będąc płatnikiem podatku dochodowego, obciążającego pozwanego z tytułu uzyskanych przez niego w 2010 r. dochodów ze sprzedaży udziałów, w wykonaniu wezwania organu podatkowego zapłaciła w 2013 r. podatek dochodowy obciążający pozwanego, jako podatnika, w kwocie 177 616 zł wraz z odsetkami za zwłokę, na rzecz P. U. S. w G..

Od wydanego przez Sąd Okręgowy w S. w dniu 18 marca 2014 r. nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt I Nc (...)) pozwany złożył sprzeciw – wskazując, że powódka jest płatnikiem podatku, który powinna była pobrać i przekazać na rzecz organu skarbowego, z tytułu zakupu udziałów w celu ich umorzenia. Nadto z umowy sprzedaży udziałów wynikało, że powódka zgodziła się na zapłacenie podatku od zakupu udziałów (pkt. 7 umowy).

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w S. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 177 616 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 kwietnia 2014 r. oraz kwotę 12 498 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, czyniąc następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W dniu 11 czerwca 2010 r. strony zawarły umowę, na podstawie której pozwany, będąc właścicielem 57 udziałów w kapitale zakładowym powódki, sprzedał powódce 56 udziałów za cenę 1768 421 zł. Powódka nabyła te udziały celem ich umorzenia (§ 5.2 umowy). Strony w umowie ustaliły, że cena za udziały zostanie na rzecz pozwanego uiszczona przez spółkę w następujący sposób: 895,221 zł przelewem na konto wskazane przez pozwanego bezpośrednio po zawarciu umowy, 73 200 zł bezpośrednio po zawarciu umowy przelewem na konto Kancelarii Adwokackiej adwokata K. O. oraz kwota 800 000 zł, płatna wekslem własnym, wystawionym przez powodową spółkę, z terminem płatności do dnia 15 kwietnia 2011 r.

W § 7 umowy zastrzeżono, iż koszty zawarcia niniejszej umowy, w tym podatku od czynności cywilno-prawnych, ponosi kupujący.

Nie było sporną okolicznością, że pozwany otrzymał od powódki całą umówioną cenę za sprzedane udziały. W dniu 15 kwietnia 2011 r. strony złożyły wspólne pisemne oświadczenie, w którym pozwany M. J. oświadczył, że jest świadomy swojego obowiązku w zakresie zobowiązania podatkowego z tytułu sprzedaży udziałów na podstawie umowy zawartej w dniu 11 czerwca 2010 r. W dniu 19 lutego 2013 r. Naczelnik P. U. S. w G. wezwał powódkę do złożenia w terminie 7 dni korekty rocznej o zryczałtowanym podatku dochodowym PIT-8AR za 2010 i 2011 r., w związku z wypłaceniem wynagrodzenia za udziały nabyte w celu ich umorzenia od M. J. na podstawie umowy z dnia 11 czerwca 2010 r. W wezwaniu wskazano, że powódkę, na podstawie art. 41 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r, nr 14, poz. 176 z późn. zm) obciążał obowiązek pobrania i odprowadzenia podatku dochodowego od wypłaconego M. J. wynagrodzenia za nabyte od niego udziały celem ich umorzenia.

Powódka tytułem podatku dochodowego od wypłaconego pozwanemu wynagrodzenia za sprzedaż udziałów za rok 2010 zapłaciła na rzecz Naczelnika P. U. S. w G. łączną kwotę 177 616 zł, z odsetkami w wysokości 65 866 zł.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U z 2000 r, nr 14, poz. 176), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, za wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21,52,52a i 52 c tej ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Dochodem podlegającym opodatkowaniu, w myśl art. 24 ust. 5 pkt. 2 i ust. 5d powołanej wyżej ustawy, jest przychód z udziału w zyskach osób prawnych, faktycznie uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu umorzenia tych udziałów (akcji). Od uzyskanych dochodów z dywidendy i innych przychodów z tytułu udziałów w zyskach osób prawnych pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy (art. 30a ust. 1 pkt. 4 cyt. ustawy). Zgodnie z art. 41 ust. 1 i ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2010 r., powódka jako osoba prawna – płatnik, dokonująca wypłat (świadczeń) na rzecz pozwanego, z tytułu nabycia od niego udziałów w celu ich umorzenia, była zobowiązana pobrać od niego zryczałtowany podatek od wypłaconej mu z tego tytułu w 2010 r. części wynagrodzenia za nabyte udziały.

Nie ulega wątpliwości, że podatnikiem, a więc osobą, którą obciąża uiszczenie podatku dochodowego z tytułu przychodu uzyskanego w 2010 r. z tytułu odpłatnego zbycia udziałów przez pozwanego na rzecz powódki, w celu ich umorzenia, jest zbywca tych udziałów, czyli pozwany. Okoliczności tej nie zmienia w ocenie Sądu Okręgowego fakt, iż powodowa spółka w chwili wypłaty pozwanemu w 2010 r. części wynagrodzenia z tego tytułu, nie naliczyła pozwanemu i nie pobrała od niego tego podatku, a następnie nie odprowadziła go do właściwego organu skarbowego.

Zapis zawarty w § 7 umowy sprzedaży udziałów z dnia 11 czerwca 2010 r, stanowiący o tym, że koszty zawarcia umowy, w tym podatku od czynności cywilno-prawnych, ponosi kupujący, nie mógł stanowić podstawy do przerzucenia na powódkę obowiązku podatkowego pozwanego, z tytułu podatku dochodowego. Podatek dochodowy jest bowiem świadczeniem publiczno-prawnym, od którego podatnik może być zwolniony jedynie na podstawie przepisów prawa podatkowego, tj. przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub przepisów ordynacji podatkowej.

W związku z tym, że powódka będąc płatnikiem podatku obciążającego pozwanego, zapłaciła ze swoich środków podatek dochodowy z tytułu uzyskanego przez pozwanego w 2010 r. dochodu, uzyskanego przez niego z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz powodowej spółki, w celu ich umorzenia, powodowej spółce przysługiwało wobec pozwanego roszczenie o zwrot zapłaconego podatku, na podstawie art. 405 kc.

Zgodnie z art. 405 kc osoba, która uzyskała korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązana jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Bez wątpienie pozwany bezpodstawnie wzbogacił się na skutek zapłaty przez powodową spółkę, z jej majątku, podatku dochodowego, obciążającego pozwanego.

Odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty, stanowiącej równowartość zapłaconego podatku, Sąd Okręgowy zasądził na podstawie art. 467 kc w zw. z art. 481 § 1 i § 2 kc, po upływie 14 dni od otrzymania przez pozwanego odpisu pozwu w niniejszej sprawie.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł w oparciu o art. 98 kpc.

Pozwany złożył apelację od powyższego wyroku, skierowaną przeciwko całości zawartego w nim rozstrzygnięcia.

Zarzucając naruszenie art. 227 kpc i art. 233 kpc, które miało bezpośredni wpływ na treść orzeczenia i wyrażało się w nierozważeniu wszystkich okoliczności sprawy oraz jednostronnej ocenie materiału dowodowego, a także naruszenie art. 405 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w kierunku oddalenia powództwa w całości i zasądzenia od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Skarżący wywodził, że z treści § 7 umowy sprzedaży udziałów z dnia 11 czerwca 2010 r. wynikało, że strony tej umowy wyraziły zgodną wolę, iż powódka poniesie (czyli wyłoży i zapłaci za pozwanego) koszty umowy sprzedaży udziałów. Taka regulacja umowna nie pozostaje w sprzeczności z przepisami prawa podatkowego i nie narusza tego, że podatnikiem jest pozwany, a powódka płatnikiem.

Co więcej, pozwany twierdził, że zgodnie z powołanym zapisem § 7 umowy, gdyby on uiścił podatek, to miałby roszczenie wobec powódki i drugiego kupującego – K. A., o zwrot jego równowartości, na podstawie przepisów o roszczeniach regresowych między dłużnikami solidarnymi (art. 376 § 1 kc). Na rozprawie apelacyjnej w dniu 22 stycznia 2015 r. pozwany przedłożył interpretację indywidualną Ministra Finansów – D. I. S. w B. z dnia 28 sierpnia 2014 r. sygn. I (...)/(...) dotyczącą podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania sprzedaży udziałów w spółce z o.o., wydana na podstawie wniosku pozwanego, wywodząc, iż wynika z niej odpowiedzialność powódki za zapłatę podatku dochodowego od nabytych od pozwanego udziałów w celu ich umorzenia.

Powódka wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Przedłożyła na rozprawie apelacyjnej ostateczną decyzję D. I. S. w G. z dnia 12 listopada 2014 r. sygn. (...), mocą której została uchylona decyzja Naczelnika P. U. S.w G. z dnia 31 grudnia 2013 r. PP- (...)- (...) i umorzono postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej płatnika czyli powódki, z tytułu zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od wypłaty wynagrodzenia za zbycie udziałów powodowej spółki w celu ich umorzenia, dokonanej w kwietniu 2011 r. na rzez pozwanego, w kwocie 145 654 zł, wskazując na rozbieżności interpretacyjne, związane z wejściem w życie ustawy z dnia 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 226, po. 1478).

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja pozwanego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wbrew zarzutowi skarżącego Sąd Okręgowy prawidłowo uznał w rozpoznawanej sprawie, bez naruszenia wskazanych przez skarżącego przepisów prawa procesowego i prawa materialnego, że pozwany zobowiązany jest uiścić na rzecz powódki kwotę odpowiadającą równowartości podatku dochodowego, odprowadzonego przez nią do organu skarbowego, w związku z nabyciem od pozwanego udziałów w celu ich umorzenia i wypłaceniem pozwanemu przez powódkę z tego tytułu części wynagrodzenia w 2010 r. tj. w zakresie I raty z dnia 11 czerwca 2010 r. i II raty z dna 14 czerwca 2010 r. Skarżący niezasadnie zakwestionował swoją odpowiedzialność wobec powódki, opartą na art. 405 kc, uznając z jednej strony, że jest podatnikiem zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, w zakresie dochodu uzyskanego ze sprzedaży powódce udziałów w spółce z o.o., z drugiej strony natomiast twierdząc o rzekomo solidarnej odpowiedzialności obu stron za uiszczenie tego podatku. Nie ulega wątpliwości, iż zaprezentowany przez skarżącego w apelacji pogląd o solidarnej odpowiedzialności podatnika i płatnika za zapłatę podatku dochodowego od dochodu uzyskanego przez pozwanego z tytułu sprzedaży przez niego udziałów w spółce z o.o. nie znajduje żadnego uzasadnienia. Zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej (art. 369 kc). Pozwany nie powołał się na żaden przepis ustawy, który stanowiłby o odpowiedzialności solidarnej podatnika i płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, ani też nie sposób upatrywać źródła solidarności stron w powyższym zakresie w § 7 umowy sprzedaży udziałów.

Z § 7 umowy sprzedaży udziałów z dnia 11 czerwca 2010 r. wynikało jedynie to, że kupujący, tj. powódka i K. A. (kupujący od pozwanego jeden udział w kapitale zakładowym powodowej spółki) ponoszą koszty zawarcia umowy, w tym podatku od czynności cywilno-prawnych, nie wynika natomiast z treści § 7 umowy obowiązek uiszczenia przez powódkę za pozwanego, jako podatnika, podatku dochodowego. Umowa z dnia 11 czerwca 2010 r. w zakresie sprzedaży przez pozwanego powódce 56 udziałów, nie była umową sprzedaży, ani inną umową wzajemną, dlatego też nie podlegała ona podatkowi od czynności cywilnoprawnych, na co zwrócił uwagę D. I. S. w G. w decyzji z dnia 12 listopada 2014 r. (k. 243 v).

Także z interpretacji indywidualnej, wydanej dnia 28 sierpnia 2014 r. (k. 234-238), nie wynikał obowiązek powódki w zakresie zapłacenia podatku dochodowego z tytułu odpłatnego zbycia przez pozwanego na jej rzecz udziałów w powodowej spółce, z własnego majątku spółki, lecz obowiązek spółki, jako płatnika, do pobrania od pozwanego, jako podatnika, zryczałtowanego podatku z tytułu wypłaty pozwanemu poszczególnych rat wynagrodzenia, w tym również raty III, wypłaconej w 2011 r. Odmienne zapatrywanie na obowiązek powódki w zakresie pobrania i odprowadzenia podatku dochodowego z tytułu wypłaty pozwanemu reszty wynagrodzenia w 2011 r. zajął D. I. S. w G. w ostatecznej decyzji z dnia 12 listopada 2014 r, podzielając stanowisko powódki, że nie można opodatkować na podstawie prawa obowiązującego w 2010 r, dochodu uzyskanego w 2011 r, mimo uchylenia przepisu stanowiącego podstawę zobowiązania podatkowego obowiązującego tylko w 2010 r.

Sąd Okręgowy trafnie uznał w rozpoznawanej sprawie, że skoro powódka, jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych, miała obowiązek pobrania stosownego podatku zryczałtowanego od wypłaconych pozwanemu, jako podatnikowi tego podatku od wypłaconych mu w 2010 r. części wynagrodzenia w postaci I i II raty, obowiązku tego zaniechała, lecz później z własnych aktywów zapłaciła kwotę podatku właściwemu organowi skarbowemu, to może ona domagać się do pozwanego zwrotu równowartości zapłaconego podatku, w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. kc). Pozwany bowiem uzyskał korzyść majątkową kosztem powódki przez to, że otrzymał wynagrodzenie za sprzedane powódce udziały bez potrącenia należnego od tego wynagrodzenia podatku dochodowego.

Korzyść ta jest równa kwocie uszczuplonych należności podatkowych, w kwocie żądanej w pozwie. Uzyskanie tej korzyści nastąpiło kosztem strony powodowej, która sumę podatku zapłaciła, wskutek czego zobowiązanie podatkowe pozwanego wygasło.

Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 1980 r. IV CR 210/80 (OSP 1981/nr 7-8/poz. 134) uznając, że w przypadku gdy płatnik płaci podatek za podatnika, to przejściu na niego zaspokojonej wierzytelności publicznoprawnej na podstawie art. 518 kc stoi na przeszkodzie jej charakter, a w konsekwencji podstawę prawną dochodzenia przez płatnika zwrotu od podatnika wpłaconej kwoty podatku stanowi art. 405 i nast. kc. Stanowisko to Sąd Apelacyjny w pełni podziela.

W związku z powyższym apelacja pozwanego, jako niezasadna, podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 kpc. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 i 99 kpc.