Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2012 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa(...)Szpitala (...) w K.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Pruszkowie

z dnia 4 listopada 2011 r., sygn. akt I C 511/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od (...) Sp. z o.o. w B. na rzecz (...) Szpitala (...) w K. 4.191,01 (cztery tysiące sto dziewięćdziesiąt jeden 1/100) z odsetkami ustawowymi od 13 stycznia 2006 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w B. na rzecz (...) Szpitala (...) w K. kwotę 1.127 (jeden tysiąc sto dwadzieścia siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje;

3.  zasądza od (...) Sp. z o.o. w B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Pruszkowie kwotę 210 (dwieście dziesięć) złotych tytułem opłaty od apelacji od której strona powodowa była zwolniona.

Sygn. akt 952/12

UZASADNIENIE

21 lutego 2011r. (...)Szpital (...) w K. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 4199,01 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 13 stycznia 2006 roku do dnia zapłaty wskazując, iż w/w kwota stanowi sumę bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej na skutek omyłkowego uznania się przez powoda za trzeciodłużnika S. Z., który był dłużnikiem pozwanego i przelania - na skutek zajęcia przez komornika wierzytelności - na rachunek komornika w dniu 29 kwietnia 2005 roku kwoty 4942,95 złotych należnej w rzeczywistości innemu podmiotowi o zbliżonej nazwie – Z. Z. Sp. j.

Nakazem zapłaty z 8 marca 2011 roku, sygn. akt I Nc 1381/1 l/K, Sąd Rejonowy dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc zarzut niewłaściwości sądu, zarzut przedawnienia, zarzut braku legitymacji biernej po stronie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. oraz zarzut wyłączenia zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 411 pkt l k.c.

Wyrokiem z dnia 4 listopada 2011r., wydanym w sprawie sygn. akt I C 511/11, Sąd Rejonowy w Pruszkowie I Wydział Cywilny oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach postępowania.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

Pismem z dnia 13 kwietnia 2005r. Komornik Sądowy (...) przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa Podgórza w Krakowie w sprawie egzekucyjnej prowadzonej z wniosku wierzyciela (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. przeciwko dłużnikowi S. Z. o sygn. VI Km 2679/04 dokonał - zgodnie z wnioskiem wierzyciela - zajęcia wierzytelności przysługującej temu dłużnikowi od (...) Szpitala (...) z siedzibą w K..

Wskazany przez komornika jako trzeciodłużnik - (...) Szpital (...) w K. był w chwili dokonania powyższego zajęcia dłużnikiem w stosunku do (...) Spółki jawnej na kwotę 4.942,95 zł.

29 kwietnia 2005r. (...) Szpital (...) w K. omyłkowo przelał na rachunek komornika kwotę 4.942,95 zł należną (...) Spółce jawnej.

Z przekazanej przez szpital kwoty komornik 9 maja 2005r. przelał na rzecz wierzyciela (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 4.199,01 złotych.

11 maja 2005r. główny księgowy (...) Szpitala (...) w K. złożył komornikowi pisemne oświadczenie, iż na dzień sporządzania tego pisma szpital nie ma żadnych zobowiązań wobec S. Z. zwracając się jednocześnie z prośbą o zwrot omyłkowo przelanej w dniu 29 kwietnia 2005 roku kwoty 4.942,95 złotych.

Pismem z 14 czerwca 2005 roku organ egzekucyjny wezwał wierzyciela do zwrotu przelanych środków.

31 sierpnia 2005 roku pełnomocnik wierzyciela (...) Sp. z o.o. w K. zwrócił się pisemnie do (...) Szpitala (...) (...) w K. o wyjaśnienie sytuacji wyegzekwowania przez wierzyciela nienależnej zdaniem szpitala kwoty 4.199,01 złotych. Jednocześnie wierzyciel w piśmie z tego samego dnia skierowanym do komornika zanegował nieistnienie zobowiązania szpitala wobec dłużnika i nie wyraził zgody na zwrot jakichkolwiek kwot.

W piśmie z 28 grudnia 2005 roku Komornik Sądowy (...) przy Sądzie Rejonowym dla Krakowa Podgórza w Krakowie poinformował (...) Szpital (...) w K., iż przesłane przez szpital środki finansowe zostały przekazane wierzycielowi oraz o opisanej wyżej treści korespondencji pomiędzy komornikiem i wierzycielem.

W piśmie z 3 stycznia 2006 roku szpital wyjaśnił wierzycielowi (...) Sp. z o.o., iż 29 kwietnia 2005 roku dokonał przelewu na rzecz komornika kwoty 4942.95 złotych, jednakże zobowiązanie to nie dotyczyło osoby wymienionej w zajęciu wierzytelności oraz, iż po stwierdzeniu pomyłki wystosował pismo do komornika z prośbą o zwrot niesłusznie przelanych pieniędzy.

W odpowiedzi pełnomocnik (...) Spółki z o.o. w K. w piśmie z 9 stycznia 2006 roku oświadczył, iż nie jest możliwe dokonanie wpłaty przez spółkę na rzecz szpitala kwot otrzymanych od komornika oraz wskazał, iż szpital winien kierować roszczenia w tej sprawie do komornika.

9 czerwca 2007 roku pełnomocnik (...) Szpitala (...) w K. skierował do pełnomocnika (...) Spółki z o.o. w K. przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 4.942.95 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 9 stycznia 2006 roku do dnia zapłaty na zasadzie zwrotu nienależnego świadczenia. Pozwany jednakże nie dokonał zapłaty.

Sąd Rejonowy stwierdził, że stan faktyczny ustalił na podstawie złożonych do akt dokumentów, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron a także w oparciu o bezsporne oświadczenia stron.

Sąd I instancji oddalił powództwo uznając za skuteczny podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd I instancji stwierdził, iż w świetle art. 455 k.c. świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. i podkreślił, że przepis ma zastosowanie także do roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia dochodzonego w niniejszym postępowaniu na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. oraz wskazał, że w świetle dokonanych ustaleń faktycznych najwcześniejszy możliwy termin z jakim powód mógł wystąpić do pozwanego z wezwaniem do zapłaty, to dzień w którym nastąpił przelew spornej należności z rachunku komornika na rachunek pozwanego, a więc dzień 9 maja 2005 roku, co oznacza, że termin przedawnienia rozpoczął zgodnie z treścią art. 120 § l k.c. w zw. z art. 455 k.c. swój bieg w dniu 10 maja 2005 roku, bowiem w tej dacie roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby powód wezwał pozwanego do jego spełnienia w najwcześniejszym możliwym terminie.

Powołując treść art. 118 k.c., Sąd Rejonowy stwierdził, że dochodzone przez powoda roszczenie, jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, podlega trzyletniemu okresowi przedawnienia, podkreślając że działalność, aby została uznana za gospodarczą w rozumieniu art. 118 k.c. musi mieć charakter stały (powtarzalny), zawodowy, podporządkowany regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalności gospodarowania, a także winna być prowadzona na własny rachunek oraz polegać na uczestnictwie w obrocie gospodarczym. Obojętna jest przy tym, jak stwierdził Sąd I instancji, forma prawna prowadzenia działalności, w szczególności nie jest wymagane, by uprawniony miał status podmiotu gospodarczego w rozumieniu zmieniających się często przepisów ustrojowych.

W ocenie Sądu Rejonowego powód niewątpliwie prowadzi działalność spełniającą powyższe, określone przez orzecznictwo oraz doktrynę kryteria, bowiem działalność tego podmiotu jako szpitala ma charakter stały, zawodowy, podporządkowana jest zasadzie racjonalności gospodarowania, a powód prowadzi ją jako osoba prawna na własny rachunek. Zdaniem Sądu I instancji powód niewątpliwie uczestniczy również w obrocie gospodarczym poprzez kontakty z innymi podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą takimi jak jej wierzyciel z okresu objętego sporem - (...) Spółka jawna. Sąd Rejonowy uznał, że powód dokonując omyłkowego przelewu na rachunek komornika czynił to niewątpliwe w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c. a zwrot „przedmiotowej kwoty" również związany jest z prowadzeniem tej działalności. Sąd Rejonowy, powołując orzecznictwo Sądu Najwyższego stwierdził, że dla kwalifikacji roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c. nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia – może ono być czynnością prawną, czynem niedozwolonym lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wyłączając bezpodstawnego wzbogacenia czy korzystania z cudzej rzeczy bez podstawy prawnej, oraz uznał, że roszczenie powoda jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej objęte jest na mocy art. 118 k.c. trzyletnim okresem przedawnienia, który okres nie został przerwany żadnym zdarzeniem określonym w art. 123 § l k.c. co oznacza, że roszczenie to przedawniło się w dniu 10 maja 2008 roku, a więc przed wytoczeniem powództwa.

Sąd I instancji stwierdził, że zgodnie z treścią art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia i wskazał, iż wobec skutecznego podniesienia przez pozwanego zarzutu przedawnienia powództwo złożone w niniejszej sprawie podlegało oddaleniu.

Sąd Rejonowy ocenił, że gdyby roszczenie nie uległo przedawnieniu pozostałe zarzuty pozwanego nie zasługiwałyby na uwzględnienie.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, skarżąc orzeczenie w całości. Powód zarzucił Sądowi I instancji:

- naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych i przyjęcie, że powód w dniu powstania roszczenia o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia wykonywał działalność gospodarczą;

- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, że omyłkowe spełnienie świadczenia na rzecz innego podmiotu, niż wierzyciel było związane z działalnością gospodarczą powoda i w konsekwencji przyjęcie, że roszczenie o zwrot tego świadczenia również jest związane z działalnością gospodarczą.

- naruszenie art. 200 § 2 k.p.c. poprzez nie zaakceptowanie przez Sąd pierwszej instancji treści prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa Krowodrzy w Krakowie Wydział l Cywilny z dnia 15 czerwca 2011 r. ( sygn. akt.: I Nc 1381/11/K), którym sąd ten stwierdził swą niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Pruszkowie, z tego powodu, że sprawa niniejsza nie należy do katalogu spraw wskazanych w katalogu zawartym w przepisie art. 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych Dz. U. z dnia 2 czerwca 1989 r.) a to pomimo wyraźnego żądania Pozwanego aby sprawa niniejsza została rozpatrzona przez sąd gospodarczy;

- naruszenie art. 118 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że roszczenie powoda ma związek z prowadzeniem przez powoda działalności gospodarczej i jako takie uległo już przedawnieniu, ponieważ roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ulegają trzyletniemu przedawnieniu;

- naruszenie art. 8a ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007r. Nr 14, póz, 89, z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym w dniu powstania roszczenie o zwrot nienależnie spełnionego świadczenia przez jego niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że w chwili wpłaty na rzecz komornika kwoty dochodzonej niniejszym pozwem Powód prowadził działalność gospodarczą, pomimo tego, że w tym dniu Powód zgodnie z w/w przepisem nie mógł prowadzić działalności gospodarczej;

- naruszenie art. 50 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 1997 r. Nr 168 póz. 1186} przez jego niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, że każdy zakład opieki zdrowotnej prowadzi działalność gospodarczą, w tym samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej nie prowadzący tzw. „działalności komercyjnej" wykonywał działalność gospodarczą.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowanie za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlega uwzględnieniu wobec zasadności podnoszonego w niej zarzutu naruszenia przy orzekaniu art. 118 k.c. poprzez bezpodstawne uznanie skuteczności zarzutu pozwanego co do przedawnienia roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej skutkiem czego było oddalenie powództwa.

Przede wszystkim trafnie skarżący podniósł, iż przekazanie Komornikowi kwoty 4942,95 zł nastąpiło na żądanie tego organu a tym samym nie sposób ocenić tego działania powoda jako podjętego w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c., gdyż z działalnością powoda nie miało żadnego związku.

W tym miejscu należy także zauważyć, że Sąd Rejonowy słusznie stwierdził – powołując się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy przy wydawaniu wyroku z 22.09.2009 r. w sprawie sygn. akt IV C K 105/05 – iż podstawą kwalifikacji roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej może być także bezpodstawne wzbogacenie, jednakże nie dostrzegł, że odnosi się to wyłącznie do sytuacji w tym orzeczeniu wskazanych, które w żaden sposób nie przystają do ustalonego w sprawie stanu faktycznego. Dotyczy to bowiem świadczeń przekazanych co do których odpadła podstawa świadczenia.

Związek, więc z działalnością gospodarczą musi być oczywisty, wynikać z działań podejmowanych w ramach tej działalności.

Taka sytuacja w sprawie niniejszej nie zaistniała. Powód przekazał, bowiem pozwanemu za pośrednictwem organu egzekucyjnego kwotę 4199,01 zł, na skutek błędnego działania a tym samym nie sposób tego działania ocenić jako podjętego w ramach prowadzonej działalności gospodarcze, gdyż nie pozostaje z tą działalnością z bezpośrednim związku.

Sąd Okręgowy uznał więc, że roszczenie powoda podlega przedawnieniu za zasadach ogólnych, a więc po upływie 10-letniego okresu od daty wymagalności, który nie upłynął.

Tak więc zarzut przedawnienia nie mógł stanowić podstawy oddalenia powództwa.

Pozwany nie mógł także skutecznie podnieść zarzutu z art. 411 k.c. pkt 1 k.c., gdyż jedynie świadome przekonanie dłużnika, co do braku zobowiązania wobec osoby, której świadczenie przekazał wyłącza możliwość żądania jego zwrotu.

Takiej sytuacji pozwany w działaniu powoda nie wykazał, a tym samym nie mógł skutecznie podnieść w/w zarzutu.

Tak więc wobec trafności zarzutu skarżącego co do naruszenia przy orzekaniu art. 118 k.c. oraz bezzasadności zarzutu pozwanego powołującego się na treść art. 411 pkt 1 k.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 w związku z art. 405 k.c. i art. 481 k.c., uwzględnił powództwo w całości oraz orzekł o kosztach procesu za obie instancje na podstawie art. 108 k.p.c. w związku z art. 98 k.p.c., z tym że koszty postępowania odwoławczego stanowi kwota 300 zł jako koszty zastępstwa procesowego ustaloną na podstawie § 12 ust. 1 pkt. 1 w z związku z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.)

Uwzględniając apelację powoda Sąd II instancji na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398) obciążył pozwanego opłatą apelacyjną, od której strona powodowa była zwolniona.