Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2015 r. w Szczecinie

sprawy J. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 lutego 2014 r. sygn. akt VII U 794/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 353/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 stycznia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., powołując się na orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 11 stycznia 2012 roku, odmówił ubezpieczonemu J. R. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się J. R. (1), który w odwołaniu wniesionym do Sądu w dniu 23 stycznia 2012 roku wskazał, iż domaga się jej zmiany i przyznania mu wnioskowanego świadczenia. Podkreślił, że przeszedł dwukrotnie operację kręgosłupa oraz ma problemy zdrowotne związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem trzustki. Nadto tomografia komputerowa wykonana w styczniu 2012 roku wykazała zwyrodnienia kręgów szyjnych. Ubezpieczony wskazał, że od kilku miesięcy cierpi na bóle uniemożliwiające mu pozostawanie przez dłuższy czas w tej samej pozycji. Dodał też, że nie może znaleźć zatrudnienia, ponieważ pracodawcy poszukują w pełni zdrowych pracowników.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 5 lutego 2014 roku oddalił odwołanie.

Z ustaleń stanowiących podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika, że ubezpieczony J. R. (1) urodził się (...). Uzyskał wykształcenie podstawowe i na początku aktywności zawodowej pracował między innymi jako pracownik fizyczny, magazynier-sprzedawca, a od połowy lat dziewięćdziesiątych zajmował stanowiska kierownika działu sprzedaży, kierownika działu handlowego, przedstawiciela handlowy oraz ochroniarza.

Sąd Okręgowy ustalił, że od 2 grudnia 2006 roku do 30 września 2011 roku ubezpieczonemu przysługiwała renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Wniosek o ponowne ustalenie prawa do tej renty J. R. (1) złożył w dniu 26 sierpnia 2011 roku. Wskutek przeprowadzonego przez Sądem Okręgowym postępowania dowodowego na potrzeby oceny tego wniosku u ubezpieczonego rozpoznano:

- refluks żołądkowo-przełykowy,

- zaburzenia czynnościowe motoryki jelita grubego,

- umiarkowane stłuszczenie wątroby bez cech klinicznych i laboratoryjnego upośledzenia funkcji komórki wątrobowej,

- przebyte krwawienie z żylaków odbytu,

- przebyte dwukrotnie ostre zapalenie trzustki o łagodnym przebiegu bez trwałego uszkodzenia narządu,

- przebyte nadżerkowe zapalenie błony śluzowej żołądka z towarzyszącym zakażeniem H. pylori – stan po leczeniu eradykacyjnym,

- zmiany zwyrodnieniowo dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego leczone operacyjnie (2005 i 2007 rok),

- przewlekły zespół bólowy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego,

- nadciśnienie tętnicze w okresie początkowym,

- osobowość chwiejną emocjonalnie,

- uzależnienie mieszane (bez cech psychodegeneracji).

Mimo wyżej opisanych dolegliwości stwierdzonych u ubezpieczonego Sąd pierwszej instancji uznał, kierując się wynikami badań biegłych lekarzy, że stan zdrowia wnioskodawcy nie czyni go po dniu 30 września 2011 roku osobą niezdolną do pracy.

W tych okolicznościach faktycznych sprawy Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie okazało się nieuzasadnione. Sąd I instancji w pierwszej kolejności przywołał treść art. 57, 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powołał się także na art. 12 oraz art. 13 powołanej ustawy, które to przepisy zawierają definicję niezdolności do pracy oraz określają jakie kryteria należy brać pod uwagę przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy. W oparciu o przywołane przepisy prawne Sąd pierwszej instancji uznał, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy ubezpieczony jest w dalszym ciągu po dniu 30 września 2011 roku osobą niezdolną do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy ocenił to zagadnienie w oparciu o analizę dokumentacji rentowej ubezpieczonego oraz na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania sądowego dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy o specjalnościach obejmujących schorzenia występujące u skarżącego. Z wniosków końcowych opinii lekarskich wynika, że biegli mimo rozpoznanych u ubezpieczonego schorzeń zgodnie przyjęli, że obecny stan zdrowia pozwala J. R. (1) na podjęcie pracy zarobkowej. Biegły gastrolog wskazał, iż stwierdzone stany chorobowe przewodu pokarmowego nie powodują takiego naruszenia sprawności organizmu, które czyniłoby badanego niezdolnym do pracy ani całkowicie, ani częściowo. W opinii łącznej z 16 czerwca 2012 roku biegli z zakresu kardiologii, ortopedii i neurologii również nie znaleźli podstaw do orzekania o dalszej niezdolności do pracy ubezpieczonego. Ich zdaniem skarżący może podjąć pracę niewymagającą zbytniego obciążenia kręgosłupa. Biegli nie stwierdzili objawów zespołu bólowo-korzeniowego, a rozpoznane zmiany neurologiczne są następstwem przebytego zespołu bólowo-korzeniowego i leczenia operacyjnego. Podkreślili, że w porównaniu do badania przez Orzecznika ZUS z 10 września 2009 roku stwierdza się poprawę w postaci ustąpienia objawów korzeniowych. Nadto według nich, nadciśnienie tętnicze ma łagodny przebieg, bez powikłań i zmian naczyniowych. Po zapoznaniu się z zarzutami ubezpieczonego zawartymi w piśmie procesowym z dnia 20 sierpnia 2008 roku, Sąd Okręgowy dopuścił dodatkowy dowód z opinii biegłego psychiatry. Jednakże badanie psychiatryczne także nie wykazało, by stan zdrowia badanego czynił go niezdolnym do pracy. Testowe badania psychologiczne potwierdziły, że zarówno przebyty uraz czaszkowy, jak również wieloletnie nadużywanie leków uspokajających i alkoholu nie doprowadziło do uszkodzenia (...) i istotnego klinicznego naruszenia sprawności jego funkcji. Biegły zauważył, że po ostatniej hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym w Z. rozpoznano m.in. uzależnienie od bezzodiazepin, istnieje także wysokie prawdopodobieństwo uzależnienia od alkoholu. W ocenie biegłego, badany z powodu uzależnień może być leczony ambulatoryjnie lub w systemie zamkniętym (np. terapia odwykowa do 6 tygodni), co nie powoduje długotrwałej niezdolności do zatrudnienia. U odwołującego nie występują objawy choroby psychicznej, czy obniżenia sprawności intelektualnej jako powikłań chorobowych uzależnienia. W oparciu o zgromadzone dowody Sąd Okręgowy wskazał, że przeprowadzony dotychczas materiał dowodowy jest wiarygodny i w ocenie Sądu zasługuje na uwzględnienie. Sąd ten podkreślił, że opinie sporządzono w prawidłowy sposób, po zapoznaniu się z przedstawioną dokumentacją medyczną, a wnioski z nich płynące są jasne i logiczne. Ponadto biegli sporządzający opinie posiadali właściwe kwalifikacje z zakresu specjalności odpowiadających schorzeniom wnioskodawcy.

Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że formułowane przez ubezpieczonego zarzuty do opinii nie dają podstaw do podważenia prawidłowości ustaleń biegłych lekarzy sądowych.

Sąd pierwszej instancji podkreślił także, że przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu był stan zdrowia ubezpieczonego oraz jego wpływ na zdolność do pracy wnioskodawcy na dzień wydania zaskarżonej decyzji. O ile więc odwołujący uważa, że po tej dacie stan jego zdrowia uległ pogorszeniu, może ponownie zwrócić się do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jedynie dla porządku Sąd pierwszej instancji podniósł, że bez znaczenia pozostaje to, czy odwołujący znajdzie pracodawcę chcącego go zatrudnić.

Z wyrokiem Sądu Okręgowego nie zgodził się ubezpieczony, który złożył apelację. Wskazał, że wyrok z dnia 5 lutego 2014 roku jest dla niego krzywdzący. Podkreślił, że pracował fizycznie przez prawie 30 lat, a wysiłek związany z pracą spowodował u niego zmiany w kręgosłupie, które musiały być operowane. Podał, że mimo dwóch operacji kręgosłupa do dnia dzisiejszego odczuwa dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego. W miejscu blizny operacyjnej odczuwa dużą tkliwość i ból przy dotyku, a w momencie wysiłku fizycznego bóle są nie do zniesienia, powodując sztywność karku. Podkreślił, że ból zaczyna promieniować do kończyny dolnej lewej i utrudnia poruszanie się.

Ubezpieczony zwrócił także uwagę na to, że jest pod stałą opieką (...). Boi się wyjść z domu, bo ma mroczki przed oczami. Ciągle ma obniżony nastrój i jest przygnębiony. Skarżący podał też, że podczas pracy w firmie (...) spadł z rusztowania (z 8 metrów), z uwagi na zaburzenia widzenia.

Ponadto wskazał, że w trakcie badania przez biegłych sądowych w dniu 16 czerwca 2012 roku, był wypoczęty, nie wykonywał prac fizycznych. Dlatego takie kilkuminutowe badanie przez lekarzy wypoczętego organizmu nie stwierdziło u niego żadnych dolegliwości bólowych.

Apelujący wskazał także, że biegli uznali, iż w jego przypadku przeciwwskazana jest praca z dźwiganiem. Podkreślił jednak, że na tym polega jego praca, gdyż nikt go nie zatrudni do niczego innego jak do pracy fizycznej bo tylko taką zawsze wykonywał.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Pismem z 14 listopada 2014 roku J. R. (1) przedłożył dodatkową dokumentację lekarską, którą zgromadził w ciągu ostatnich czterech miesięcy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się niezasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, jak też zastosował właściwe przepisy prawa materialnego, które przytoczył i przeanalizował w pisemnym uzasadnieniu wyroku oraz wyprowadził z nich prawidłowe wnioski prawne, które nie budzą zastrzeżeń. Ponadto Sąd Okręgowy poddał zebrany w sprawie materiał dowodowy wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny w pełni przychyla się do powyższych ustaleń oraz dokonanej przez Sąd I instancji wykładni przepisów.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy słusznie wskazał, że renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem związanym z istnieniem w organizmie osoby ubezpieczonej stanu chorobowego czyniącego badanego niezdolnym do pracy. Przy ocenie częściowej niezdolności do pracy chodzi zaś przede wszystkim o ustalenie możliwości dalszego wykonywania dotychczasowej pracy, a następnie w razie niemożliwości wykonywania dotychczasowej pracy, ewentualnie możliwości wykonywania innej pracy przy uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji zawodowych. Samo istnienie u ubezpieczonego schorzeń nie wystarcza zatem do przyznania mu świadczenia rentowego. Konieczne jest ustalenie związku pomiędzy stanem zdrowia osoby ubezpieczonej a możliwością świadczenia przez nią pracy. Innymi słowy analizując odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do renty sąd ma obowiązek ustalić nie tylko stan zdrowia osoby ubezpieczonej, ale także wpływ tego stanu zdrowia na zdolność wykonywania pracy. Ponieważ kontrola sądu obejmuje decyzje lekarzy orzeczników ZUS jak i opinie biegłych sądowych, weryfikujących orzeczenia lekarzy orzeczników, one także powinny uwzględniać ocenę stanu zdrowia badanego z punktu tych dwóch wyżej opisanych kryteriów. Biegli powinni rozpoznać stan zdrowia badanego w powiązaniu z tzw. elementami ekonomicznymi jak posiadane kwalifikacje, a także powinni respektować możliwość przywrócenia niezbędnej do wykonywania pracy sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, podjęcie innej pracy lub celowość przekwalifikowania, wiek badanego, rokowania na przyszłość. Ostateczna ocena, w jakim stopniu ubezpieczony jest niezdolny do pracy musi uwzględniać także inne elementy poza stricte medycznymi należącymi do kompetencji biegłych z zakresu medycyny. Innymi słowy przy ocenie niezdolności do pracy w myśl art. 12 ustawy emerytalnej o tej niezdolności nie przesądza wyłącznie ocena medyczna stwierdzająca występowanie określonych jednostek chorobowych i ich wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, tylko decydujące znaczenie ma ocena prawna dokonana w oparciu o okoliczności natury medycznej i okoliczności innej natury, w tym zwłaszcza poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Sąd może zająć odmienne stanowisko w kwestii zdolności do pracy od opinii biegłych, gdyż zagadnienie tego rodzaju jest pojęciem prawnym, które on ocenia. Opinie sądowe mają w tym względzie jedynie charakter pomocniczy.

Powyższe uwagi natury ogólnej odniesione do sytuacji prawnej J. R. (2) prowadzą do wniosku, że zarówno opinie biegłych lekarzy, decyzja lekarzy orzeczników ZUS i ostatecznie rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego są zgodne z wyżej opisanymi kryteriami oceny pod kątem przyznania prawa do renty. Skarżący nie dostrzega, że wszystkie omówione tutaj przesłanki (także te wskazane przez niego), Sąd Okręgowy uwzględnił, o czym przekonuje prawidłowo oraz szczegółowo uargumentowane stanowisko tego Sądu zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Kontrola opinii biegłych lekarzy o specjalnościach adekwatnych do schorzeń badanego jest logiczna i rzeczowa. Sąd pierwszej instancji wskazał, że wszystkie wnioski końcowe opinii potwierdziły zdolność ubezpieczonego do wykonywania pracy. Żaden z biegłych lekarzy nie wyraził w tym zakresie wątpliwości, co oznacza, że przebyte przez ubezpieczonego operacje kręgosłupa oraz rehabilitacja przywróciły J. R. (2) zdolność do pracy. Kwestionowana przez niego opinia łączna sporządzona 16 czerwca 2012 roku przez biegłych z zakresu kardiologii, ortopedii i neurologii wykazała zmiany neurologiczne, które są następstwem przebytego zespołu bólowo-korzeniowego i leczenia operacyjnego. Z badania ortopedycznego wynika, że na poziomie blizny pooperacyjnej występuje bolesność uciskowa. Biegły lekarz ortopeda stwierdził u badanego ograniczoną ruchomość w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Na podstawie badania biegli rozpoznali u J. R. (2) przewlekły zespół bólowy, zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego, nadciśnienie tętnicze oraz przebyte ostre zapalenie trzustki. Jak wynika zatem z powyższego wszystkie wskazywane w apelacji ubezpieczonego dolegliwości zostały przez zespół biegłych uwzględnione. Jednakże mimo istniejących schorzeń biegli lekarze z zakresu ortopedii, neurologii oraz kardiologii uznali, że badany jest zdolny do pracy. Co więcej, biegli ci stwierdzili poprawę stanu zdrowia badanego w stosunku do stanu z dnia badania przez orzecznika ZUS, to jest 10 września 2009 roku. Opinia została sporządzona po przeprowadzeniu z ubezpieczonym wywiadu oraz badań, a jej wnioski końcowe są zbieżne z wnioskami biegłych z zakresu gastrologii oraz z zakresu psychiatrii. Biegły z zakresu psychiatrii zdiagnozował u ubezpieczonego obniżony nastrój, miał na uwadze upadek z rusztowania, o którym skarżący wspomniał w apelacji, a także leczenie szpitalne zastosowane u badanego w przeszłości. Mimo tego jego stanowisko było zgodne z opiniami poprzednich biegłych lekarzy oraz opinią Komisji Lekarskiej ZUS, która uznała badanego za zdolnego do pracy. Sąd pierwszej instancji słusznie uznał zatem, kierując się wyżej opisanym stanem prawnym, że ubezpieczony jest zdolny do pracy.

Zarzuty J. R. (1) okazały się bezzasadne. Sąd odwoławczy podkreśla, że ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd zasad określonych w art. 233 k.p.c., wymaga zatem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Tylko te uchybienia mogą być bowiem przeciwstawiane uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął to sąd wadze poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 kwietnia 2009 r. II PK 261/08 – LEX 707877). Ubezpieczony nie przedstawił takich zarzutów, które by podważyły wiarygodność opinii sporządzonych w tej sprawie. Biegli ocenili jego schorzenia, w tym te opisane w apelacji. Jednocześnie ich ocena była logiczna, prawidłowo i wyczerpująco wyjaśniona.

W świetle przedstawionych wniosków nieuprawnione jest zatem stanowisko apelującego, że Sąd Okręgowy przyjmując jako wiarygodną opinię biegłych, dokonał ustaleń niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy. Podkreślić należy, że dla rozpoznania odwołania ma znaczenie stan zdrowia ubezpieczonego z dnia wydania decyzji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych ugruntował się pogląd, że w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu. Decyzja odmawiająca prawa do renty rozstrzyga o braku prawa do tego świadczenia od dnia wniosku do dnia wydania decyzji i nie wypowiada się co do okresu późniejszego. Inaczej zatem niż w przypadku decyzji przyznającej świadczenie - nie rozstrzyga ona na przyszłość - poza okres zamknięty decyzją. Przedmiotem postępowania sądowego nie może być zatem prawo do renty za okres, którego nie obejmuje zaskarżona decyzja. W konsekwencji, istotę sprawy stanowi prawo do renty od wniosku o świadczenie do dnia wydania decyzji i tylko co do niej istnieje zakaz merytorycznego orzekania przez sąd w sytuacji wskazanej w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r., sygn. akt II UK 79/11, LEX nr 1130387; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 28 kwietnia 2014 r., sygn. akt III AUz 33/14, LEX nr 1455627). Innymi słowy dokumenty bądź schorzenia dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonego występujące po dacie wydania decyzji odmawiającej przyznania świadczenia rentowego nie mogą być brane pod uwagę przy ocenie czy zaskarżona decyzja organu rentowego była trafna. Mogą one stanowić podstawę do złożenia ponownego wniosku o świadczenie, który będzie podlegał ponownej ocenie organu rentowego, w tym także lekarza orzecznika ZUS, a w przypadku sprzeciwu ubezpieczonego także komisji lekarskiej. Stąd też przedstawiona przez skarżącego w postępowaniu apelacyjnym dokumentacja lekarska, która została sporządzona po dniu wydania zaskarżonej decyzji nie mogła zaważyć na rozpoznaniu niniejszej sprawy. Sąd Okręgowy słusznie wskazał w swym uzasadnieniu, że jeśli ubezpieczony uważa, że jego stan zdrowia uległ pogorszeniu to może w oparciu o nowe wyniki badań złożyć ponowny wniosek o przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Brak możliwości zdobycia pracy z uwagi na brak ofert adekwatnych do kwalifikacji ubezpieczonego nie uzasadnia przyznania ubezpieczonemu prawa do renty. Renta jest uzależniona od niezdolności do pracy wynikającej ze stanu zdrowia ubezpieczonego. J. R. (1) miał przyznane prawo do renty na czas określony. W takiej sytuacji powinien przygotowywać się do podjęcia pracy po ustaniu prawa do renty na wypadek gdyby ubezpieczonemu nie ustalono prawa do niej na dalszy okres. Ubezpieczony pracował już fizycznie i ma możliwość podjąć pracę w takim charakterze mimo braku zawodowego wykształcenia.

Zgodnie z powyższym, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy Sąd Odwoławczy zaaprobował rozstrzygnięcie Sądu I instancji. Wobec braku innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. należało oddalić.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek