Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca: SSA Anna Polak

Sędziowie SA: Jolanta Hawryszko

Urszula Iwanowska (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2014 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania M. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy,

na skutek zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 stycznia 2014 r., sygn. akt VI U 2550/12,

postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 czerwca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił M. A. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 12 czerwca 2012 r. uznała, iż ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy do 31 maja 2014 r., a częściowa niezdolność do pracy istnieje od 13 kwietnia 2011 r. Łączny udokumentowany przez ubezpieczonego okres ubezpieczenia wynosi 30 lat, 9 miesięcy i 22 dni, w tym okresów składkowych 30 lat, 8 miesięcy i 22 dni, a okresów nieskładkowych 1 miesiąc. Na podstawie przedłożonych dokumentów w ostatnim 10-leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 13 kwietnia 2001 r. do 12 kwietnia 2011 r. ubezpieczony udowodnił 1 rok, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych, natomiast w ostatnim 10-leciu przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie, tj. w okresie od 2 kwietnia 2002 r. do 1 kwietnia 2012 r., udowodnił 1 rok, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych. Mając na uwadze powyższe organ rentowy stwierdził, że brak jest podstaw prawnych do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony podniósł, że komisja lekarska ZUS uznając go za jedynie częściowo niezdolnego do pracy, dokonała błędnej oceny jego stanu zdrowia. W ocenie ubezpieczonego, jest on całkowicie niezdolny do pracy, nie może wykonywać żadnej pracy zarobkowej. Ma duże ograniczenia ruchowe z dużymi dolegliwościami bólowymi i przykurczami. Choruje na nadciśnienie tętnicze i miażdżycę, ma ciągły obrzęk kostek stóp. Występuje u niego torbielowatość nerek i kamicy, a także ataki dny moczanowej. Po paru minutach pracy pojawia się u niego nie do wytrzymania ból kolan, bioder i kręgosłupa. Ubezpieczony wskazał, że nie jest w stanie normalnie chodzić, gdyż kolana „chrupią” i „chrzęszczą”, a po przejściu kilku metrów blokują się, bardzo bolą i puchną. Silny ból pojawia się także podczas siedzenia. Ograniczenia ruchomości i ból stawów są stałe i ciągłe. Nie pomagają żadne lekarstwa, czy zastrzyki. Od ponad roku oczekuje na wymianę zatartego stawu biodrowego prawego. Od 20 lat choruje także na bardzo bolesną dnę moczanową. Częste ataki dny moczanowej, trwające nawet miesiącami, charakteryzują się u niego bardzo silnym bólem różnych stawów, szczególnie rąk, stóp i kręgosłupa. Z wiekiem napady dny moczanowej stają się coraz częstsze. Ubezpieczony wskazał również, że jest zarejestrowany jako bezrobotny bez prawa do zasiłku. Ma średnie wykształcenie w zakresie mechanizacji rolnictwa.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 10 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżoną decyzję, przekazał sprawę organowi rentowemu do rozpoznania i umorzył postępowanie w sprawie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

M. A. urodził się w dniu (...) Ukończył Technikum (...). W okresie swojej aktywności zawodowej pracował między innymi jako: pracownik magazynowy (od 19 lutego 1973 r. do 6 marca 1973 r.), kierowca (od 24 marca 1973 r. do 30 listopada 1978 r.), starszy kontroler – inwentaryzator (od 1 maja 1979 r. do 31 stycznia 1980 r.), kierownik zakładu (od 4 lutego 1980 r. do 29 lutego 1984 r.), wiceprezes zarządu (1 marca 1984 r. do 31 maja 1990 r.), inwentaryzator (od 20 września 1990 r. do 10 października 1990 r.), rachmistrz spisowy (od 8 maja 2002 r. do 20 czerwca 2002 r.). Od 20 października 1990 r. do 31 grudnia 1998 r. M. A. zajmował się handlem prowadząc działalność gospodarczą, a od 6 stycznia 1999 r. do 7 maja 2002 r., a następnie od 1 lipca 2002 r. do 4 sierpnia 2008 r. był zarejestrowany jako bezrobotny, przy czym zasiłek dla bezrobotnych pobierał od 14 stycznia 1999 r. do 13 stycznia 2000 r. Ubezpieczony ponownie prowadził działalność gospodarczą w okresie od 1 września 2008 r. do 31 grudnia 2009 r. Od 2010 r. M. A. nie pracuje zarobkowo, ani też nie prowadzi działalności gospodarczej. Od 12 maja 2011 r. do chwili obecnej jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w M. jako bezrobotny.

W dniu 2 kwietnia 2012 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczony w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku o rentę udowodnił 1 rok, 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

M. A. od wielu lat odczuwa dolegliwości z powodu schorzeń stawów biodrowych i kolanowych, a także stawów rąk oraz stóp, kręgosłupa, dny moczanowej, żylaków, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy oraz kamicy nerek. Wykonane w dniu 2 lutego 1999 r. badanie rtg stawów biodrowych wykazało zmiany zwyrodnieniowe znacznego stopnia, większe w stawie prawym w postaci zwężenia szpar stawowych, podchrzęstnej sklerotyzacji stropów panewek i nadbudowy kostnej krawędzi panewki prawej oraz wyrośli kostnych, okrężnie na granicy powierzchni stawowej głowy prawej kończyny udowej. Zdjęcie rtg rąk wykazało natomiast umiarkowane zmiany zwyrodnieniowe w stawach międzypaliczkowych dalszych i zwężenie szpar międzypaliczkowych, a zdjęcie rtg stóp zwężenie szpar stawów śródstopno – palcowych paluchów z odczynem zwyrodnieniowym. Ponadto, w wykonanym w 1999 roku badaniu USG nerek u ubezpieczonego został stwierdzony 6 mm kamień w lewej nerce oraz torbielka przymiedniczkowa średnicy około 3,5 cm.

W wystawionym w dniu 18 lutego 2002 r. zaświadczeniu o stanie zdrowia lekarz chorób wewnętrznych stwierdził, że ubezpieczony od 10 lat choruje na dnę moczanową. Napady dotyczą głównie stawów, paluchów, kolan, stawów skokowych. Dolegliwości bólowe stawów, ograniczenie ruchomości utrzymuje się również w okresach między napadami. Schorzenie to ma charakter przewlekły.

W dniu 13 kwietnia 2011 r. M. A. został poddany badaniu rtg kręgosłupa, które wykazało zmiany zwyrodnieniowe znacznego stopnia w stawach biodrowych, większe w prawym, pod postacią zwężenia szpar stawowych – prawa zatarta i ognisk przebudowy kostnej w głowie i na krawędziach panewki, a ponadto zmiany zwyrodnieniowe pod postacią wyrośli kostnych na krawędziach trzonów kręgów i zwężenia przestrzeni między kręgami odcinka VTh11 – VL3 i VL4 – VL5, na pograniczu L/S symetryczny niecałkowity kręg przejściowy. Następnego dnia, tj. 14 kwietnia 2011 r. ubezpieczony podczas konsultacji u specjalisty ortopedy traumatologa został zakwalifikowany do alloplastyki stawu biodrowego oraz zapisany do kolejki oczekujących na operację.

W dniu 15 maja 2012 r. M. A. został z kolei poddany badaniu rtg porównawczemu A-P stawów kolanowych, które wykazało znaczne zmiany zwyrodnieniowe pod postacią asymetrycznego zwężenia szpar stawowych i wałowatego wydłużenia krawędzi kłykci kości piszczelowych i bocznych kłykci kości udowych. Ubezpieczony przebył operację żylaków podudzia lewego.

W dniu 14 maja 2012 r. lekarz orzecznik ZUS w związku ze złożonym przez M. A. wnioskiem o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy stwierdził, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy oraz że częściowa niezdolność do pracy powstała 13 kwietnia 2011 r. Lekarz orzecznik rozpoznał u ubezpieczonego dysfunkcję stawu biodrowego prawego na tle zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych, zespół bólowy korzeniowy kręgosłupa L/S prawostronny. Po wniesieniu sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS komisja lekarska ZUS potwierdziła opinię lekarza orzecznika ZUS stwierdzając w orzeczeniu z dnia 12 czerwca 2012 r., że M. A. jest częściowo niezdolny do pracy oraz że częściowa niezdolność do pracy powstała 13 kwietnia 2011 r. Członkowie komisji lekarskiej ZUS rozpoznali u ubezpieczonego zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa L/S i stawu biodrowego prawego, z przewlekłym zespołem bólowym, zmiany zwyrodnieniowo – przeciążeniowe stawów kolanowych, otyłość, nadciśnienie tętnicze, żylaki prawej kończyny dolnej z zespołem pozakrzepowym barwnikowym podudzia, cukrzycę typu 2 oraz dnę moczanową.

W toku postępowania sądowego biegli z zakresu diabetologii, kardiologii, nefrologii, ortopedii, neurologii, medycyny pracy, urologii oraz reumatologii rozpoznali u ubezpieczonego:

- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo – krzyżowego bez objawów ostrego zespołu bólowego i neurologicznych objawów ubytkowych,

- zmiany zwyrodnieniowe prawego stawu biodrowego z ograniczeniem jego ruchomości i upośledzenia funkcji,

- początkowe zmiany zwyrodnieniowe lewego stawu kolanowego,

- nadciśnienie tętnicze,

- cukrzycę typu 2;

- otyłość (BMI = 33,25 kg/m ²),

- kamicę nerki lewej w wywiadzie, torbiel nerki lewej,

- żylaki kończyn dolnych, stan po leczeniu operacyjnym;

- dnę moczanową.

Zdaniem biegłych występujące u ubezpieczonego schorzenia nie powodowały całkowitej niezdolności do pracy. Biegli wskazali, że ubezpieczony jest częściowo okresowo niezdolny do pracy od 13 kwietnia 2011 r. do 31 maja 2014 r.

W dniu 22 maja 2013 r. M. A. został poddany badaniu rtg stawów biodrowych, które wykazało zmiany zwyrodnieniowo – zniekształcające – znaczne stawu prawego, pod postacią zwężenia szpar stawowych, nadbudowy kostnej krawędzi panewek i osteofity na krawędzi powierzchni stawowej głowy prawej kości udowej. W okresie od 24 września 2013 r. do 1 października 2013 r. M. A. był leczony na Oddziale (...) (...) (...) im. prof. A. S. S.-Z., gdzie został przyjęty z powodu zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego prawego. U ubezpieczonego rozpoznano chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego prawego oraz pierwotną, obustronną koksartrozę. W dniu 25 września 2013 r. został poddany zabiegowi operacyjnemu alloplastyki stawu biodrowego. Po zabiegu zastosowano wobec niego leczenie w postaci antybiotykoterapii, usprawniania i profilaktyki przeciwzakrzepowej.

Po leczeniu szpitalnym M. A. w dniu 1 października 2013 r. został skierowany do Poradni (...) celem dalszego leczenia po wymianie biodra oraz rozpoznaniem pierwotnej, obustronnej koksartrozy, choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego oraz przebytej w dniu 25 września 2013 r. alloplastyce stawu biodrowego prawego. W dniu 7 listopada 2013 r. ubezpieczony został natomiast skierowany na rehabilitację z rozpoznaniem stanu po alloplastyce stawu biodrowego prawego.

W opinii biegłych z zakresu diabetologii, kardiologii, nefrologii, ortopedii i neurologii M. A. od daty zabiegu operacyjnego jest całkowicie okresowo niezdolny do pracy przez 6 miesięcy, tj. do końca lutego 2014 r.

M. A. został skierowany również na leczenie na Oddział (...) (...) z rozpoznaniem choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych (gontartrozy). Przyjęcie do szpitala planowane jest na dzień 13 lipca 2020 r.

W dniu 26 czerwca 2013 r. M. A. został poddany badaniu USG żył kończyn dolnych, które wykazało, że układ żył głębokich oraz żyły odstrzałkowe są wydolne i drożne, niewydolna jest końcowa zastawka prawej żyły odpiszczelowej z refleksem III stopnia, w jej dorzeczu są żylaki, lewa żyła odpiszczelowa usunięta. Ponadto badanie wykazało, że niewydolny jest perforator nad prawą kostką przyśrodkową. W okresie od 17 do 20 lipca 2013 r. M. A. był hospitalizowany na Oddziale(...) z (...) sp. z o.o. Na oddział został przyjęty z powodu żylaków kończyny dolnej prawej. Wobec ubezpieczonego zastosowano leczenie w postaci safenektomii, wycięcia splotów żylakowych i żył przeszywających.

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 57 oraz art. 58 ust. 1 pkt. 5 i ust. 2 w związku z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227; powoływana dalej jako: ustawa emerytalna) oraz przy uwzględnieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie zachodzi nowa okoliczność, która uzasadnia przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu po uprzednim uchyleniu zaskarżonej decyzji oraz umorzeniu postępowania sądowego.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w niniejszym postępowaniu kwestią sporną było ustalenie, czy M. A. był osobą zdolną czy niezdolną do pracy na dzień wydawania zaskarżonej decyzji oraz ocena stopnia i trwałości tej niezdolności. Następnie sąd meriti zaznaczył, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter odwoławczy i kontrolny, a postępowanie dowodowe ogranicza się do sprawdzenia zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie takie jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania decyzji, a więc w chwili ustalania prawa do świadczenia przez organ rentowy. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany.

Następnie Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskich Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

Sąd pierwszej instancji miał na uwadze, że zdaniem biegłych z zakresu diabetologii, kardiologii, nefrologii, ortopedii, neurologii, medycyny pracy, urologii oraz reumatologii na dzień wydawania zaskarżonej decyzji, ubezpieczony nie był całkowicie niezdolny do pracy, zaś rozpoznane u niego schorzenia powodowały zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu w stopniu powodującym częściową okresową niezdolność do pracy od 13 kwietnia 2011 r. do 31 maja 2014 r. Jednocześnie sąd ten zwrócił uwagę, że przy ocenie stanu zdrowia ubezpieczonego biegli pominęli istotną okoliczność, iż już od 2011 roku M. A. oczekiwał na alloplastykę stawu biodrowego, przy czym zmiany zwyrodnieniowe prawego stawu biodrowego były głównym źródłem jego dolegliwości. Zatem według Sądu Okręgowego, w świetle nowej dokumentacji medycznej załączonej do akt, między innymi, wyniku rtg stawów biodrowych, karty informacyjnej leczenia szpitalnego z dnia 1 października 2013 r. wyjaśnić należy od kiedy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy. Sąd meriti podkreślił przy tym, że wszczepienie sztucznego stawu biodrowego jest konsekwencją istniejących wcześniej zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego i pogłębienia procesów chorobowych. Operacja alloplastyki stawu biodrowego nie była więc związana z nowym schorzeniem, nie branym pod uwagę w dacie wydawania zaskarżonej decyzji. W opinii biegłych z zakresu diabetologii, kardiologii, nefrologii, ortopedii i neurologii ubezpieczony od daty zabiegu operacyjnego jest całkowicie okresowo niezdolny do pracy. Z tego wynika, że nastąpiło nasilenie dysfunkcji stawu biodrowego prawego w stopniu powodującym wyższy, aniżeli stwierdzony pierwotnie przez biegłych stopień niezdolności do pracy. Ponadto sąd meriti zauważył, że przywołane powyżej dowody wskazują również na możliwość pogłębienia się u ubezpieczonego procesu chorobowego stawów kolanowych oraz żył kończyn dolnych. M. A. w okresie od 17 do 20 lipca 2013 r. był hospitalizowany na Oddziale (...) z (...) sp. z o.o., gdzie został przyjęty z powodu żylaków kończyny dolnej prawej i gdzie zastosowano wobec niego leczenie w postaci safenektomii, wycięcia splotów żylakowych i żył przeszywających. Ponadto, został skierowany na leczenie na Oddział (...) (...) z rozpoznaniem choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych (gontartrozy). Przyjęcie do szpitala planowane jest na dzień 13 lipca 2020 r. Dalej sąd pierwszej instancji podniósł, że z pisma procesowego ubezpieczonego z dnia 27 czerwca 2013 r. wynika, iż planowany jest u niego zabieg wymiany obydwu stawów kolanowych. Zdaniem sądu wszystkie te okoliczności wynikają z pogłębienia się schorzeń istniejących już w dacie wydania zaskarżonej decyzji, zatem są to nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy, o jakich mowa w przywołanym powyżej art. 477 ^{( 14 )}§ 4 k.p.c. Z tych przyczyn sąd pierwszej instancji uznał za zasadne ponowne przebadanie ubezpieczonego przez lekarzy orzeczników ZUS, którzy winni uwzględnić aktualny stan zdrowia ubezpieczonego, okoliczności jakie zadecydowały o wszczepieniu sztucznego stawu biodrowego i skierowaniu M. A. na zabieg wymiany obu stawów kolanowych celem ustalenia stopnia jego niezdolności do pracy i daty jej powstania. W świetle przedstawionych argumentów i treści art. 477 ^{( 14 )}§ 4 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał za konieczne uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do rozpoznania organowi rentowemu oraz umorzenie postępowania.

Jednocześnie sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że przywołana norma prawna wskazuje, iż sąd ma obowiązek wydać rozstrzygnięcia wskazane w tym przepisie. Ponadto, powołując orzecznictwo Sądu Najwyższego, sąd meriti podniósł, że nie zastosowanie rozwiązania przewidzianego w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. pozbawiłoby stronę przesądowej drogi odwoławczej – najpierw rozstrzygnięcia przez lekarza orzecznika ZUS, od którego istnieje możliwość odwołania do komisji lekarskiej ZUS, i dopiero w efekcie odwołania od decyzji ZUS (wydanej po badaniu przez komisję) do sądu i ewentualne badanie przez biegłych sądowych.

Z powyższym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się M. A., który w złożonym zażaleniu zarzucił mu, że Sąd zaniechał rozpozna wszystkich okoliczności sprawy mimo wskazanych w uzasadnieniu wątpliwości co do trafności oceny biegłych sądowych. Skarżący wniósł o uchylenie postanowienia w całości lub o przyznanie renty.

W uzasadnieniu ubezpieczony między innymi podniósł, że prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił, że biegli sądowi pominęli istotną okoliczność, iż już w 2011 roku skarżący oczekiwał na alloplastykę biodra i zdaniem ubezpieczonego w tej sytuacji nie można mówić o nowych okolicznościach, które wystąpiły dopiero w toku procesu. Zabieg operacyjny był bowiem poprzedzony zdarzeniami, które miały początek przed złożeniem wniosku o rentę. Ubezpieczony wniósł o zasądzenie renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy za okres od 23 września 2013 r. do końca lutego 2014 r. lub o uchylenie postanowienia i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Zażalenie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji, lecz uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 2 sierpnia 2007 r., III UK 25/07 i przytoczone przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Jednak rozpoznając zażalenie M. A. sąd odwoławczy ma na uwadze, że w wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r., II UK 79/11 (LEX nr 1130387) Sąd Najwyższy wskazał, iż w dotychczasowym orzecznictwie przyjmuje się, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma charakter kontrolny, służy badaniu prawidłowości decyzji organu rentowego i nie może polegać na zastępowaniu tego organu w wydawaniu decyzji ustalających świadczenie z ubezpieczeń społecznych. Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2007 r., I UZP 1/07, OSNP 2007/21-22/323). Z tego powodu sąd co do zasady nie może we własnym zakresie ustalać prawa do świadczenia, a ujawniona w trakcie postępowania sądowego zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego jako przesłanka niezdolności do pracy warunkująca prawo do renty, nie może prowadzić do uznania kontrolowanej decyzji za wadliwą i do jej zmiany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2005 r., I UK 382/04, LEX nr 276245).

W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 oraz z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581). Stąd też postępowanie dowodowe przed sądem w sprawie o świadczenie uzależnione od niezdolności ubezpieczonego do pracy powinno zmierzać do ustalenia, czy w dacie orzekania przez organ rentowy po stronie ubezpieczonego występowały w tym zakresie wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie świadczenia. Sąd nie ma obowiązku przeprowadzenia dowodów w celu ustalenia niezdolności do pracy, która miała powstać po wydaniu zaskarżonej odwołaniem decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 152/04, OSNP 2005/17/273). Biegli sądowi, przeprowadzający na zlecenie sądu badanie stanu zdrowia ubezpieczonego, nie zastępują lekarza orzecznika ani komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jedynie zgodnie z posiadaną przez nich wiedzą specjalistyczną poddają merytorycznej ocenie trafność wydanego orzeczenia o zdolności do pracy lub jej braku.

Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu. Decyzja odmawiająca prawa do renty rozstrzyga o braku prawa do tego świadczenia od dnia wniosku do dnia wydania decyzji i nie wypowiada się co do okresu późniejszego. Inaczej zatem niż w przypadku decyzji przyznającej świadczenie - nie rozstrzyga ona na przyszłość - poza okres zamknięty decyzją. Przedmiotem postępowania sądowego nie może być zatem prawo do renty za okres, którego nie obejmuje zaskarżona decyzja. W konsekwencji, istotę sprawy stanowi prawo do renty od wniosku o świadczenie do dnia wydania decyzji i tylko co do niej istnieje zakaz merytorycznego orzekania przez sąd w sytuacji wskazanej w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. zwrócił uwagę, że art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. dotyczy określonej kategorii spraw, a mianowicie spraw, w których odwołanie od decyzji, której podstawę stanowi orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia. Ustawodawca wyraźnie określił, że spór dotyczyć musi wyłącznie kwalifikacji stanu zdrowia ubezpieczonego na podstawie przesłanek niezdolności do pracy wynikających z art. 12 i 13 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) i to kwalifikacji dokonanej na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej, skoro odwołanie ma się opierać „wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia”. Chodzi więc o sprawy, w których ubezpieczony kwestionuje stanowisko organu rentowego wynikające z podstawy faktycznej decyzji odnoszącej się do orzeczenia komisji lekarskiej. Prościej rzecz ujmując, przepis ten dotyczy spraw, w których ubezpieczony nie zgadza się z oceną jego stanu zdrowia wyrażoną w tym orzeczeniu, która powoduje, że na dzień wydania decyzji nie spełnia on - według organu rentowego - jednego z warunków koniecznych prawa do renty. Okoliczności dotyczące stanu zdrowia z okresu po wydaniu decyzji wykraczają więc poza zarzuty dotyczące orzeczenia komisji lekarskiej, na podstawie którego wydawana jest decyzja. Konsekwentnie zatem w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. mowa o „nowych okolicznościach”, które, choć powstałe po wniesieniu odwołania, mają znaczenie dla oceny stanu zdrowia do dnia decyzji. Dla przykładu, „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem. Ocena „nowych okoliczności” przez organy orzecznicze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może doprowadzić do zmiany pierwotnego stanowiska organu rentowego i zakończenia sporu - bez potrzeby jego rozstrzygania przed sądem i ponoszenia kosztów opinii biegłych. Przeprowadzone w postępowaniu sądowym dowody (opinie biegłych), które wskazują na powstanie niezdolności do pracy dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, potwierdzają przecież, że zaskarżona decyzja, a wcześniej orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe.

Z art. 477 ⁹ § 2 ¹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. wynikają obowiązki odpowiednio organu rentowego i sądu w razie pojawienia się „nowych okoliczności” dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonego istniejącego przed wydaniem decyzji. W sytuacji, gdy tak rozumiane „nowości” ujawnione w odwołaniu dotyczą stanu zdrowia ubezpieczonego istniejącego przed wydaniem decyzji, to organ rentowy musi ją uchylić, przeprowadzić ponowną procedurę orzeczniczą i wydać nową decyzję. Jeśli ich ujawnienie nastąpi na etapie sądowego postępowania odwoławczego, obowiązek ten przechodzi na sąd pierwszej instancji.

W okolicznościach niniejszej sprawy zastosowana przez sąd pierwszej instancji podstawa prawna rozstrzygnięcia – art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. – jest niewłaściwa, ponieważ Sąd Okręgowy błędnie uznał, że stan zdrowia, który wystąpił u ubezpieczonego po alloplastyce stawu biodrowego w dniu 25 września 2013 r., stanowi w sprawie nową okoliczność w ujęciu tego przepisu.

Z uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego wynikają sprzeczne wnioski. Sąd ten wskazał bowiem, że okoliczność wykonania alloplastyki wynika z pogłębienia się schorzeń istniejących już w dacie wydania decyzji przez organ rentowy i uznał, iż mamy do czynienia z nowymi okolicznościami dotyczącymi stwierdzenia niezdolności do pracy, o jakich mowa w art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Natomiast ze stwierdzenia, że stan zdrowia ubezpieczonego po alloplastyce jest konsekwencją stanu zdrowia z daty wydania decyzji przez organ rentowy, nie można wyciągnąć wniosku, że jest to nowa okoliczność, gdyż jest to sprzeczne z zasadami logiki. Skoro bowiem sąd pierwszej instancji przyjął, że stan zdrowia po przebytej operacji stanowi nową okoliczność, to powinien przyjąć również, iż okoliczność ta nie wynika ze stanu zdrowia ubezpieczonego w momencie wydania zaskarżonej decyzji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego stan zdrowia M. A. po alloplastyce stawu biodrowego, który stał się przyczyną stwierdzenia w uzupełniającej opinii biegłych z dnia 9 listopada 2013 r. całkowitej okresowej niezdolności wnioskodawcy do pracy, nie stanowi nowej okoliczności w niniejszej sprawie. Stan ten jest konsekwencją schorzeń, które występowały u ubezpieczonego jeszcze przed datą wydania decyzji przez organ rentowy (ubezpieczony został zakwalifikowany do tej operacji w 2011 r.), a także w momencie wydania decyzji z dnia 29 czerwca 2012 r.

Zarówno lekarz orzecznik ZUS w opinii z dnia 14 maja 2012 r., jak i komisja lekarska ZUS w opinii z dnia 12 czerwca 2012 r. odnotowali, że ubezpieczony został wpisany w kolejkę – zakwalifikowany do alloplastyki stawu biodrowego, zatem okoliczność tę mieli na uwadze przy ocenie staniu zdrowia ubezpieczonego. Kwalifikacja ubezpieczonego do zabiegu pozwalała wysnuć wniosek o pogarszającym się stanie zdrowia ubezpieczonego i o tym, że po zabiegu bezspornie będzie okresowo całkowicie niezdolny do pracy; kwestie te wynikają z wiedzy lekarzy orzeczników. Przy tym należy mieć na uwadze, że lekarze orzecznicy ZUS muszą wyciągać także wnioski na temat stanu zdrowia na przyszłość, choćby oceniając, czy niezdolność do pracy ubezpieczonego jest okresowa, czy też trwała. W niniejszej sprawie przeprowadzenie operacji biodra było okolicznością pewną. Nie miało więc miejsca wystąpienie u ubezpieczonego nowego, nagłego i niespodziewanego schorzenia, niebędącego przedmiotem decyzji ZUS. Również zespół biegłych sądowych w składzie ortopeda, kardiolog, diabetolog i neurolog okoliczność tę mieli na uwadze, ponieważ w uzasadnieniu opinii z dnia 24 września 2012 r. wskazali, że ubezpieczony został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego (k. 29). Podobnie biegła specjalista medycyny pracy okoliczność tę wskazała w opinii z dnia 22 listopada 2012 r. (k. 35) oraz biegła reumatolog w opinii z dnia 20 maja 2013 r. (k. 89). W opisanej sytuacji nie można mówić o nowej okoliczności, jeżeli potrzeba przeprowadzenia u ubezpieczonego alloplastyki stawu biodrowego została stwierdzona w 2011 roku, ubezpieczony został wpisany na listę osób oczekujących na wykonanie zabiegu i zabieg taki został wykonany we wrześniu 2013 r. Oceniając stan zdrowia ubezpieczonego zarówno w postępowaniu przed organem rentowy, jak i sądowym fakty te były brane pod uwagę. Zatem przeprowadzenie alloplastyki stawu biodrowego nie było nową okolicznością w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. i w sprawie nie wystąpiły przesłanki do zastosowania powyższego przepisu.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Okręgowy winien zatem rozstrzygnąć merytorycznie czy ubezpieczony spełniał przesłanki do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dzień złożenia wniosku i wydania zaskarżonej decyzji. Natomiast ubezpieczony uznając, że doszło do pogorszenia stanu zdrowia bądź wystąpiły nowe schorzenia powodujące niezdolność do pracy winien wystąpić z nowym wnioskiem do organu rentowego. Przy czym, z uzasadnienia zażalenia wynika, że ubezpieczony jest świadomy przysługującego mu w tym zakresie prawa.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w związku z art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do merytorycznego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska