Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Teresa Kołeczko - Wacławik

Sędziowie: SO Krystyna Hadryś (spr.)

SR del. Roman Troll

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. na rozprawie

sprawy z wniosku G. O.

z udziałem S. O.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 14 grudnia 2012 r., sygn. akt I Ns 1260/08

postanawia:

1  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 6 o tyle tylko, że zasądzoną w nim kwotę 101.473 zł rozłożyć na 2 raty płatne: pierwsza w kwocie 50.000 zł (pięćdziesiąt tysięcy złotych) do dnia 31 grudnia 2015r., druga w kwocie 51.473 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy czterysta siedemdziesiąt trzy złote) do dnia 31 grudnia 2016r. z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat;

2  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

3  oddalić wniosek uczestnika postępowania o przyznanie kosztów postępowania odwoławczego.

SSR del. Roman Troll SSO Teresa Kołeczko - Wacławik SSO Krystyna Hadryś

Sygn. akt III Ca 1823/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni G. O. wniosła o ustalenie, iż w skład majątku wspólnego jej i uczestnika S. O. wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) wraz z umeblowaniem, zabudową korytarza i pralką, nakłady finansowe na budynek mieszkalny piętrowy z garażem murowanym, położony w B., gmina R. wraz z umeblowaniem, kuchenką gazową, panelami, kafelkami, schodami dębowymi, armaturą łazienkową, piecem c.o., grzejnikami, ciągnik U., przegrabi arka do siana, przyczepka do ciągnika, pług i brony, oraz garaż blaszany, położony w R. przy ul. (...).

Wnioskodawczyni wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, aby przyznać na jej rzecz prawo najmu lokalu położonego w R. wraz z wyposażeniem oraz garaż blaszany, zaś pozostałe składniki majątku wspólnego na rzecz uczestnika za spłatą na jej rzecz.

W uzasadnieniu wnioskodawczyni wskazała, iż uczestnik zamieszkuje w domu w B., zaś wnioskodawczyni wraz z córkami w mieszkaniu w R.. Nieruchomość w B. stanowi odrębną własność uczestnika, natomiast dom został przez strony wzniesiony ze wspólnych środków.

Uczestnik S. O. wskazał, iż w skład majątku wspólnego stron wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) wraz z umeblowaniem, zabudową korytarza i pralką, nakłady finansowe na budynek mieszkalny w B. w postaci 14 ton żużlu, 2.000 sztuk cegieł, 500 sztuk pustaków, 3 ton drutu, 3 ton cementu, desek, okien, instalacji elektrycznej, tynków, 1 tony wapna, ogrzewania c.o., paneli podłogowych, żyrandoli, łazienek na parterze i piętrze, toalety, schodów drewnianych, garaż blaszany w R., przyczepka do ciągnika oraz wyposażenie domu w B., tj. meble, kuchnia gazowa, dywany, garderoba. Uczestnik wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego w ten sposób, aby przyznać na rzecz wnioskodawczyni prawo najmu lokalu położonego w R. wraz z wyposażeniem oraz garaż blaszany, zaś na jego rzecz pozostałe składniki oraz o zasądzenie spłaty. Nadto uczestnik wniósł o ustalenie, iż od momentu rozwodu ponosi połowę kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego w R. i uwzględnienie tej kwoty we wzajemnych rozliczeniach oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu uczestnik podniósł, iż nabył nieruchomość w B. na podstawie umowy darowizny zawartej z rodzicami w 1994r. Na nieruchomości uczestnik rozpoczął samodzielnie budowę domu jednorodzinnego, gdyż budynek zamieszkiwany przez rodziców nadawał się do rozbiórki. Budowę domu finansowali rodzice uczestnika, ponosili koszty prądu, wody, jedzenia dla robotników, zakupili drewno na krokwie i deski, nadto uczestnik wraz z ojcem pracowali przy budowie. Uczestnik wskazał, iż ciągnik U. został przez niego sprzedany w 2008r., przegrabiarka do siana w 1999r. Pług i brony uczestnik otrzymał od rodziców jako darowiznę, natomiast przyczepka do ciągnika ma około 30 lat.

W trakcie postępowania strony dokonały podziału umeblowania mieszkania w R. i umeblowania domu w B. ustaliły, iż pług i brony nie wchodzą w skład majątku wspólnego, gdyż stanowią własność uczestnika, nadto wnioskodawczyni przyznała, iż ciągnik został sprzedany i rozliczony pomiędzy stronami w ten sposób, iż wnioskodawczyni otrzymała kwotę 3.000 zł oraz zgodziła się na przejęcie garażu przy ul. (...) bez spłaty na rzecz uczestnika. Wartość garażu strony podały na 2.000 zł. Wartość przyczepki strony ustaliły na 200 zł i wnioskodawczyni wniosła o spłatę na jej rzecz kwoty 100 zł z tego tytułu.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni G. O. i uczestnika S. O. wchodzą: prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) o wartości 51.170 zł; garaż blaszany położony w R. przy ul. (...) o wartości 2.000 zł; przyczepka do ciągnika o wartości 200 zł; ustalił, iż udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym są równe; dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni G. O. i uczestnika S. O. w ten sposób, iż przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni G. O. składniki majątku wspólnego wymienione w punkcie 1a i 1b postanowienia; przyznałna wyłączną własność uczestnika S. O. składnik majątku wspólnego wymieniony w punkcie 1c postanowienia; oddalił wniosek uczestnika o rozliczenie wydatków na poczet prawa najmu lokalu mieszkalnego; ustalił, iż wnioskodawczyni i uczestnik ponieśli nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w postaci nakładów na nieruchomość gruntową położoną w B., gmina R., obejmującą działkę o numerze geodezyjnym (...), poprzez posadowienie na niej budynku mieszkalnego piętrowego, podpiwniczonego o powierzchni użytkowej 143,80 m2, szamba betonowego, ogrodzenia z siatki i betonowego wraz z doprowadzeniem wody i przyłączem energetycznym o wartości 253.916 zł;zasądził od uczestnika S. O. na rzecz wnioskodawczyni G. O. tytułem spłaty kwotę 101.473 zł płatną w 120 ratach miesięcznych po 845,61 zł, płatnych do ostatniego dnia każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, począwszy od miesiąca następującego po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia; zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 100 zł tytułem części opłaty od wniosku; nakazał pobrać od uczestnika na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej kwotę 400 zł tytułem części opłaty od wniosku oraz kwotę 740,71 zł tytułem części wynagrodzenia biegłych; nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej kwotę 240,71 zł tytułem części wynagrodzenia biegłych.

Zaskarżone orzeczenie zapadło przy ustaleniu, iż wnioskodawczyni G. O. i uczestnik S. O. pozostawali w związku małżeńskim od dnia 12 lipca 1986r. do dnia 4 sierpnia 2006r., kiedy to uprawomocnił się wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach rozwiązujący ich małżeństwo przez rozwód. Udziały wnioskodawczyni i uczestnika w majątku wspólnym są równe.

W skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) o wartości rynkowej 51.170 zł; przyczepka do ciągnika o wartości 200 zł oraz garaż blaszany położony w R. przy ul. (...) o wartości 2.000 zł. Pług i brony stanowią własność uczestnika, gdyż otrzymał je w darowiźnie od rodziców, rzeczy te nie wchodzą w skład majątku wspólnego stron.

Na podstawie umowy darowizny z dnia 18 marca 1994r. rodzice uczestnika – W. O. i A. O. darowali uczestnikowi nieruchomość rolną położoną we wsi B. w gminie R. o powierzchni 3,26 ha, obejmującej działki gruntu o numerach (...), zabudowaną domem mieszkalnym, stodołą i murowaną oborą oraz niezabudowaną nieruchomość położoną we wsi S. w gminie R. o powierzchni 1,12 ha, obejmującej działkę gruntu o numerze 65. Dnia 11 kwietnia 1994r. uczestnik otrzymał pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego według złożonego projektu na działce o numerze geodezyjnym (...), położonej w B. nr 248. W dniu 10 lipca 2003r. Urząd Gminy w R. potwierdził przyjęcie zawiadomienia o zakończeniu budowy budynku mieszkalnego o powierzchni użytkowej 104,70 m. kw., nie zgłaszając sprzeciwu wobec przystąpienia do użytkowania budynku.

Budowa domu w B. rozpoczęła się w 1994r. i finansowana była z zarobków wnioskodawczyni i uczestnika oraz z pożyczek zaciąganych przez strony w zakładach pracy. Od rodziców wnioskodawczyni, którzy byli członkami Wspólnoty L., strony otrzymały w darowiźnie drewno potrzebne do budowy, tj. deski na rusztowanie i drzewo na wiązanie stropu dachowego, a także pustaki. Nadto rodzice uczestnika dokładali się finansowo do budowy domu, zapłacili za wybudowanie piwnicy i jednego pietra oraz za instalację elektryczną. Kupili też piasek potrzebny podczas całej budowy oraz darowali stronom drewno na wiązanie. Pomoc finansowa i rzeczowa miała charakter darowizny na rzecz obojga małżonków. Wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego stron na nieruchomość uczestnika położoną w B. obejmującą działkę gruntu o numerze geodezyjnym (...), w postaci domu mieszkalnego piętrowego podpiwniczonego, szamba betonowego, ogrodzenia betonowego i z siatki, doprowadzenia wody i przyłącza energetycznego wynosi 253.916 zł. Strony wspólnie pokrywają koszty opłat za lokal mieszkalny w R., tj. uczestnik płaci czynsz za dwa kwartały roku, a za 2 kwartały płaci wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni pracuje jako pielęgniarka w szpitalu klinicznym w Z.. Otrzymuje od uczestnika alimenty na córkę M. O.. Uczestnik pracował w KWK (...) jako starszy ślusarz pod ziemią, w październiku 2005r. przeszedł na emeryturę.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, iż w skład majątku wspólnego stron weszło prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul (...), przyczepka do ciągnika oraz garaż blaszany położony w R. przy ul. (...). Wartość prawa najmu lokalu mieszkalnego Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy D. G., która w ocenie Sądu jest jasna, zrozumiała i nie budzi wątpliwości. Wartość pozostałych składników majątku wspólnego ustalił Sąd na podstawie zgodnych oświadczeń stron. Sąd nie uwzględnił wniosku uczestnika o rozliczenie nakładów na opłaty za mieszkanie, gdyż uczestnik wyraźnie przyznał, iż pokrywa czynsz za dwa kwartały każdego roku, zaś za drugą połowę roku płaci wnioskodawczyni. W niniejszej sprawie strony poczyniły nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w postaci wybudowania budynku mieszkalnego na nieruchomości położonej w B. z szambem, ogrodzeniem i przyłączem wody i prądu. W ocenie Sądu Rejonowego z postępowania dowodowego wynika, iż budowa domu finansowana była z wynagrodzeń i oszczędności stron, zaciąganych przez nich pożyczek oraz z darowizn otrzymanych przez oboje byłych małżonków od rodziców uczestnika, a zatem koszty budowy poniesione zostały z majątku wspólnego stron na przedmiot będący w majątku osobistym uczestnika. Połowa aktualnej wartości nakładów na nieruchomość powinna zatem zostać zwrócona wnioskodawczyni przez uczestnika, podlega więc rozliczeniu w niniejszym postępowaniu. Wartość nakładów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy, uznając opinię za jasną i zrozumiałą, biegły dokonał szczegółowej analizy cen materiałów użytych do wykonania budynku, uwzględniając jego aktualny stan i zużycie, nadto ustaleń dokonywał po oględzinach z udziałem uczestnika, co jest potwierdzone stosownym protokołem. Dokonując podziału Sąd kierował się wnioskami stron oraz dotychczasowym sposobem korzystania przez nich z poszczególnych składników majątku wspólnego oraz koniecznością zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych stron. Celem wyrównania udziałów Sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni tytułem spłaty kwotę 101.473 zł, płatną w 120 ratach miesięcznych po 845,61 zł. W ocenie Sądu istniała konieczność rozłożenia spłaty na raty z uwagi na jej znaczną wysokość oraz fakt, iż uczestnik obecnie już nie pracuje, ale otrzymuje emeryturę górniczą. Sąd obciążył kosztami postępowania obie strony po połowie.

Apelację od powyższego orzeczenia w zakresie punktu 6, wywiodła wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego, to jest art. 212 § 3 k.c. przez jego błędną wykładnię i brak wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla kwestii rozłożenia spłaty na raty, przez wskazanie w uzasadnieniu wyłącznie okoliczności leżących po stronie zobowiązanego, z pominięciem okoliczności przemawiających za tym, iż uczestnik postępowania ma możliwość wcześniejszego zaspokojenia wnioskodawczyni, a nadto nie uwzględnienie przesłanek leżących po stronie wnioskodawczyni, odnoszących się do jej sytuacji majątkowej i osobistej. Wniosła o zmianę punktu 6 zaskarżonego postanowienia i rozłożenie spłaty na nie więcej niż 12 miesięcznych rat, obciążenie uczestnika kosztami postępowania apelacyjnego i zasądzenie od uczestnika na jej rzecz kosztów zastępstw procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja wnioskodawczyni zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela w generalnie i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, ponieważ ustalenia te znajdują oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym, które to dowody Sąd ten ocenił w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Orzekając Sąd Rejonowy – za wyjątkiem ustaleń dotyczących zasad określenia rat spłaty - nie uchybił zasadom logicznego rozumowania, ani też doświadczenia życiowego. Wnioski Sądu pierwszej instancji, co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści dowodów zgromadzonych w sprawie, a zaoferowanych przez obie strony.

Jednakże Sąd Okręgowy uznał, że Sąd I instancji nie miał podstaw w materiale dowodowym do dokonania ustaleń faktycznych tak przyjętych w zaskarżonym postanowieniu, co do zasady obciążenia uczestnika postępowania zapłatą dopłaty w ratach. Sąd Odwoławczy uznał, że zachodzą przesłanki z art. 382 k.p.c. do uzupełniającego przesłuchania stron i dowód w tym zakresie przeprowadził w postępowaniu odwoławczym. Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w zakresie sytuacji osobistej i majątkowej uczestników postępowania, samodzielnie w trybie art. 233 k.p.c. ocenił kwestię rozłożenia na raty zasądzonej przez Sąd Rejonowy kwoty spłaty na rzecz wnioskodawczyni, uznając iż apelacja wnioskodawczyni jest w tym zakresie częściowo uzasadniona, a to co do terminów płatności rat i ich wysokości. Sąd Odwoławczy ustalił, iż wnioskodawczyni uzyskuje dochody w wysokości ok. 2.100- 2.200 zł netto miesięcznie, zamieszkuje z córką w wynajmowanym mieszkaniu z czynszem ok. 500 zł miesięcznie, dodatkowo uiszcza opłaty eksploatacyjne. Ponadto wydaje ok.150 zł miesięcznie na leki. Uczestnik otrzymuje emeryturę w wysokości ok. 3.590 zł netto, jest właścicielem nieruchomości, którą wydzierżawia bezpłatnie osobie fizycznej, zamieszkuje sam w domu jednorodzinnym, z czym wiążą się wydatki na utrzymanie domu w wysokości 5.000 zł na opał za zimę oraz koszty gazu i prądu. Uczestnik miesięcznie na leki wydaje ok. 100 zł miesięcznie.

Sąd Odwoławczy uznał, iż sytuacja majątkowa i osobista uczestników postępowania jest trudna, nie mnie jednak należy zważyć okoliczność potrzeby ochrony poszczególnych stanów majątkowych uczestników, i w tym zakresie stwierdził, że uczestnik postępowania dysponując nadwyżką ponad uzasadnione przyznane mu elementy podziału majątku dorobkowego, winien w taki sposób zorganizować swoją sytuację majątkową, aby móc w sposób szybki uregulować uprawnienie wnioskodawczyni do uzyskania tej części majątku, która przypadła jej z podziału majątku wspólnego i ustabilizowania jej sytuacji majątkowej. W tym przypadku w ocenie Sądu Okręgowego możliwości majątkowe uczestnika postępowania i skład jego majątku osobistego, którym dysponuje umożliwiają mu podjęcie szeregu działań gospodarczych lub zwrócenie się do instytucji bankowych, które umożliwią mu właściwe zrealizowanie obowiązku obciążającego go w ramach podziału majątku wspólnego. Ponadto podkreślenia wymaga, iż kwota zasądzona w zaskarżonym punkcie postanowienia nie jest kwotą dodatkowo obciążającą uczestnika, gdyż jest to kwota wyrównująca udziały byłych małżonków w ich majątku wspólnym, a więc skoro uczestnik faktycznie objął w samodzielne władanie większy zakres wspólnego majątku podlegającego podziałowi, to winien w sposób należyty i sprawny uregulować zobowiązanie spłaty wobec wnioskodawczyni, wykorzystując otrzymane na skutek podziału nadwyżki majątkowe.

Mając na uwadze powyższe Sąd Odwoławczy uznał – przy zastosowaniu art. 212 § 3 k.c. - za zasadne zmienić sposób rozłożenia na raty zasądzonej spłaty, w ten sposób, że kwotę 101.473 zł rozłożyć na dwie raty płatne: pierwsza w kwocie 50.000zł do dnia 31 grudnia 2015r., druga w kwocie 51.473 zł do dnia 31 grudnia 2016r. Sąd Odwoławczy uznał, że taki sposób ratalnej zapłaty dopłaty uwzględnia w pełnym zakresie usprawiedliwione interesy zobowiązanego jak i uprawnionej do tych świadczeń.

Sąd Odwoławczy uznał, że pełne uwzględnienie wskazanego przez apelującą terminu zapłaty dopłaty, uniemożliwiłoby zobowiązanemu właściwe zarządzanie majątkiem w celu uzyskania w możliwym realnie terminie środków na dokonanie spłaty, czy to poprzez uzyskanie stosownych kredytów, czy to poprzez dysponowanie majątkiem w sposób gospodarczo optymalny dla uzyskania dochodów, chociażby z dzierżawy gruntów, lub sprzedaży części zbędnego wyposażenia rolniczego, w sytuacji braku osobistej pracy w gospodarstwie. Dlatego w pozostałym zakresie oddalono apelację wnioskodawczyni, albowiem Sąd uznał, iż ustalenie obowiązku zapłaty w terminie 12 miesięcy nie jest uzasadnione w świetle ustalonej sytuacji majątkowej stron.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. stosowanego poprzez art. 13 § 2 k.p.c. zmieniono zaskarżone postanowienie we wskazanym zakresie, oddalając apelację w pozostałej części.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 520§ 1 k.p.c., oddalając wniosek uczestnika o przyznanie mu kosztów postępowania z uwagi na to, iż uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania i nie zachodzą podstawy od odstąpienia od zasady, iż każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

SSR ( del. ) Roman Troll SSO Teresa Kołeczko – Wacławik SSO Krystyna Hadryś