Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Dominika Romanowska

Protokolant: Błażej Łój

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 stycznia 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko A. M.

o ustalenie

na skutek sprzeciwu od wyroku zaocznego

I.  utrzymuje w całości w mocy wyrok zaoczny Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydziału I Cywilnego z 13 lutego 2014 r. sygnatura akt I C 1492/13;

II.  obciąża Skarb Państwa – Sąd Okręgowy we Wrocławiu brakującymi opłatami od pozwu oraz od sprzeciwu od wyroku zaocznego od obowiązku uiszczenia których powód i pozwana zostali zwolnieni;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu na rzecz adwokat M. B. prowadzącej kancelarią adwokacką we W. kwotę 7.200 zł wraz z należnym podatkiem od towarów i usług (...) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sygn. akt I C 1571/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 października 2013 r. powód M. S. wniósł o uznanie za nieważną umowy dożywocia zawartej dnia 28 września 2010 r. przez pozwaną A. M. z nieżyjącą obecnie W. P. w trybie art. 14 § 1 k.c. z powodu całkowitego ubezwłasnowolnienia tej ostatniej, a także o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swojego żądania wskazał powód, że jest spadkobiercą testamentowym W. P.. Wyjaśnił, że w dniu 29 listopada 2001 r. tut. Sąd orzekł całkowite ubezwłasnowolnienie jego spadkodawczyni. W. P. przysługiwało prawo własności lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...). W dniu 28 września 2010 r. ubezwłasnowolniona od blisko dziesięciu lat W. P. zawarła z pozwaną umowę dożywocia obejmującą wyżej wymieniony lokal mieszkalny. Umowa ta jest na podstawie art. 14 § 1 k.c. nieważna z mocy samego prawa.

Wskazał dalej powód, że sporny lokal mieszkalny był jedynym istotnym składnikiem majątku W. P.. W przypadku sądowego uznania umowy dożywocia za nieważną powód staje się właścicielem tego mieszkania i w tym wyraża się interes prawny powoda w dochodzonym niniejszym pozwem roszczeniu.

Wyrokiem zaocznym z dnia 13 lutego 2014 r. (k. 69) Sąd ustalił, że umowa dożywocia z dnia 28 września 2010 r. zawarta pomiędzy W. P.i pozwaną A. M.przed notariuszem B. S.(nr rep. A (...)) jest nieważna oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W sprzeciwie od wyroku zaocznego z dnia 29 sierpnia 2014 r. (k. 89) pozwana wniosła o uchylenie wyroku zaocznego z dnia 13 lutego 2014 r., oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko, wskazała pozwana, że fakt całkowitego ubezwłasnowolnienia W. P.nie został nie tylko udowodniony, ale nawet uprawdopodobniony. Wskazała pozwana, że matka powoda przez wiele lat nękała W. P., a nawet podstępnie zmusiła ją do sporządzenia w 1990 r. testamentu na rzecz powoda. Próbowała także doprowadzić do umieszczenia W. P.w zakładzie zamkniętym i jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. W. P.nigdy nie została ubezwłasnowolniona, jak również nigdy nie został dla niej ustanowiony opiekun prawny. W. P.sama zajmowała się swoimi sprawami, m.in. sama pobierała emeryturę, dokonywała płatności rachunków. Wskazała pozwana, że w okresie, gdy miało dojść do rzekomego ubezwłasnowolnienia W. P.przebywała w szpitalu, a zatem wydanie orzeczenia w sprawie ubezwłasnowolnienia wydaje się nieprawdopodobne. Dodała pozwana także, że wskazana przez powoda wartość przedmiotu sporu jest bezzasadnie zawyżona, gdyż, co zostało potwierdzone w akcie notarialnym (nr rep. A (...)) wartość mieszkania wynosi 100.000 zł.

Na rozprawie w dniu 13 stycznia 2015 r. pełnomocnik pozwanego wniosła o przyznanie jej kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 marca 1990 r. W. P. sporządziła testament notarialny, w którym do spadku powołała powoda jako jej jedynego spadkobiercę.

Dowód:

- akta Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej, sygn. akt XIV Ns 1107/12

- postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 27 sierpnia 2013 r. (sygn. XIV Ns 1107/12), odpis w aktach tut. Sądu o sygn. XI Ns 40/01, dołączonych do akt niniejszej sprawy, k. 70 dołączonych akt

Na podstawie postanowienia tut. Sądu z dnia 29 listopada 2001 r. (sygn. akt XI Ns 40/01) W. P. została ubezwłasnowolniona całkowicie z powodu schizofrenii.

Dowód:

- postanowienie tut. Sądu, wydział XI Cywilny z dnia 29 listopada 2001 r., akta o sygn. XI Ns 40/01 dołączone do akt niniejszej sprawy, k. 54 dołączonych akt

W dniu 28 września 2010 r. w Kancelarii Notarialnej we W.przy ul. (...)lok. (...) W. P.zawarła z pozwaną umowę dożywocia, na podstawie której przeniosła na rzecz pozwanej własność lokalu mieszkalnego nr (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, położoną we W.przy ul. (...)wraz udziałem w nieruchomości wspólnej wynoszącym (...).

Dowód:

- umowa dożywocia zawarta 28 września 2010r. przed notariuszem B. S.w kancelarii notarialnej we W., rep. A nr (...), k. 92 – 95

- wypis z księgi wieczystej nr (...) lokalu przy ul. (...) we W., k. 7 - 16

W. P.zmarła w dniu (...) r. Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 27 sierpnia 2013 r. (sygn. XIV Ns 1107/12) spadek po niej na mocy testamentu notarialnego z dnia 30 marca 1990 r. nabył powód w całości wprost.

Dowód:

- akta Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej, sygn. akt XIV Ns 1107/12

- postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 27 sierpnia 2013 r. (sygn. XIV Ns 1107/12), odpis w aktach tut. Sądu o sygn. XI Ns 40/01, dołączonych do akt niniejszej sprawy, k. 70 dołączonych akt

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie powód domagał się uznania za nieważną umowy dożywocia z dnia 28 września 2010 r. zawartej przez W. P. z pozwaną. Żądanie to znajduje podstawę w treści art. 189 k.p.c., który stanowi, że powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Powołany przepis określa materialnoprawne przesłanki powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, do których należy istnienie interesu prawnego w żądaniu ustalenia, a także – jeżeli interes taki istnieje – zasadność twierdzeń powoda o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego lub prawa.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie budziło wątpliwości, że powód miał interes prawny w wytoczeniu powództwa. Był on bowiem spadkobiercą W. P., która zbyła lokal mieszkalny na rzecz pozwanej na podstawie umowy dożywocia. Ustalenie, że umowa ta była nieważna jest równoznaczne z przyjęciem, że lokal wchodził w skład spadku po W. P.. Tym samym przesądzenie nieważności umowy jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że właścicielem lokalu jest powód, a nie pozwana.

Przechodząc do oceny twierdzeń dotyczących nieważności umowy z dnia 28 września 2010 r. wskazać należy, że prawomocnym postanowieniem tut. Sądu z dnia 29 listopada 2001 r. (sygn. akt XI Ns 40/01) W. P. została ubezwłasnowolniona całkowicie z powodu schizofrenii. Ubezwłasnowolnienie to nie zostało przy tym uchylone w dacie późniejszej. Nie potwierdziły się zatem zarzuty pozwanej co do tego, że W. P. przysługiwała pełna zdolność do czynności prawnych. W dacie dokonywania czynności prawnej mającej na celu przeniesienie własności lokalu mieszkalnego na rzecz pozwanej W. P. była całkowicie ubezwłasnowolniona. Na podstawie art. 12 k.c., nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Zgodnie zaś z dyspozycją przepisu art. 14 § 1 k.c. czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnej, jest nieważna. Wobec tego uznać należy, że umowa dożywocia z dnia 28 września 2010 r. jest nieważna. Własność mieszkania będącego przedmiotem umowy nigdy nie przeszła na rzecz pozwanej, a od momentu śmierci W. P. tytuł do lokalu przysługuje powodowi jako jej jedynemu spadkobiercy testamentowi.

W tym stanie rzeczy za bezprzedmiotowe i niemające znaczenia dla sprawy należy uznać dalsze zarzuty pozwanej co do przebywania W. P. w szpitalu w okresie, gdy zostało wydane orzeczenie o jej ubezwłasnowolnieniu. Na marginesie wskazać należy, że w istocie, jak wynika z zaświadczenia przedstawionego przez pozwaną (k. 91), w okresie od dnia 26 września 2001 r. do dnia 12 grudnia 2001 r. W. P. przebywała w specjalistycznym zespole psychiatrycznej opieki zdrowotnej we W. przy wybrzeżu J.C. K. ze względu na zaostrzenie schizofrenii paranoidalnej. W tym też miejscu została ona przebadana przez biegłego lekarza sporządzającego opinię w sprawie o ubezwłasnowolnienie W. P.. Natomiast samo postępowanie o ubezwłasnowolnienie, nie toczyło się z wniosku matki powoda, jak sugeruje pozwana, lecz z wniosku Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu przy udziale kuratora reprezentującego prawa W. P.. Wskazane okoliczności Sąd ustalił w oparciu o akta sprawy o sygn. 40/01, które zostały dołączone do akt niniejszej sprawy. Jako bezprzedmiotowe należy uznać również dalsze twierdzenia pozwanej co do niewłaściwego postępowania matki powoda w stosunku do W. P.. Pozwana nie przedstawiła przy tym żadnych dowodów na uzasadnienie tych twierdzeń.

Spóźniony okazał się zarzut niewłaściwego oznaczenia przedmiotu sporu, który został postawiony przez pozwaną w sprzeciwie od wyroku zaocznego dopiero po wdaniu się w spór co do istoty sprawy – po przedstawieniu w tym piśmie swoich twierdzeń o charakterze merytorycznym (art. 25 § 2 k.p.c.). Niezależnie od tego, wartość mieszkania pozostaje bez znaczenia w świetle tego, że powód dochodzi ustalenia nieważności umowy i przysługiwania mu prawa własności lokalu, a nie domaga się od pozwanej zapłaty kwoty, której wysokość byłaby związana z wartością mieszkania. Nadto wskazać należy, że wartość lokalu podana przez strony w umowie dożywocia nie musi odpowiadać jego wartości rynkowej, skoro na podstawie tej umowy żadna ze stron nie była zobowiązana wobec drugiej do świadczeń o charakterze pieniężnym. Pozwana nie przedstawiła natomiast żadnych innych dowodów niż umowa dożywocia, które wskazywałyby na nieprawidłowe oznaczenie wartości przedmiotu lokalu przez powoda.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 347 k.p.c. utrzymał w całości w mocy wyrok zaoczny z dnia 13 lutego 2014 r. na koszt pozwanej, która przegrała proces w całości. Sąd przyznał nadto od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego we Wrocławiu) na rzecz adwokata M. B. kwotę 7.200 zł powiększoną o należny podatek VAT tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które nie zostały poniesione (§ 19 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 7 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), obciążając Skarb Państwa brakującymi opłatami sądowymi od pozwu i od sprzeciwu od wyroku zaocznego – na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.