Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu VII Wydział Pracy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Robert Kuczyński

S ę d z i o w i e: SSO Anna Nowińska

SSA w SO Ryszard Kozłowski (ref.)

Protokolant : Małgorzata Miodońska

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2013 r. we Wrocławiu - na rozprawie

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Prokuraturze Rejonowej dla (...) we W.

przy udziale Związku Zawodowego (...)

o odszkodowanie

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 listopada 2012 r. sygn. akt X P 173/12

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód S. S.po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od Prokuratury Rejonowej dla (...) we W.kwoty odszkodowania w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia (tj. trzykrotności kwoty 6.149,38 zł), z tytułu bezzasadnego i naruszającego przepisy o wypowiadaniu stosunku pracy asesorowi prokuratorskiemu zwolnienia go ze stanowiska asesora prokuratorskiego. Zdaniem powoda wypowiedzenie jest bezzasadne i narusza przepisy o wypowiadaniu stosunku pracy asesorowi prokuratorskiemu, jako mianowanemu urzędnikowi państwowemu.

Wyrokiem z dnia 14 października 2011 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Rejonowy rozstrzygając sprawę podzielił pogląd strony pozwanej o tym, że stosunek pracy asesora prokuratorskiego należy traktować jak stosunek pracy nawiązany na czas określony, zbieżny z okresem udzielenia tzw. wotum.

Wyrokiem z 12 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez powoda uchylił wyrok z 14 października 2011 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania odwoławczego. Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy niewłaściwie ocenił charakter stosunku pracy łączącego strony, a mianowicie błędnie ustalił, że ten stosunek pracy powinien być traktowany jako nawiązany na czas określony. Doprowadziło to do nierozpoznania istoty sprawy, gdyż Sąd Rejonowy nie zbadał wymogów i zasadności wypowiedzenia, a więc nie zbadał podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia. Sąd Rejonowy nie rozpoznał przesłanek, o których mowa w art. 30 § 4 k.p. oraz art. 45 k.p., w szczególności w zakresie formy rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem, zasadności wypowiedzenia, prawdziwości jego przyczyny oraz znajomości jej przez powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji powinien przy ponownym rozpoznaniu sprawy kwestie te zbadać.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu, Wydział X Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19 listopada 2012 r. zasądził od strony pozwanej Prokuratury Rejonowej dla (...) we W.na rzecz powoda S. S.kwotę 18.448,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 19 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty – tytułem odszkodowania (pkt I), dalej idące powództwo oddalił (pkt II), wyrokowi w punkcie I nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 6.149,38 zł (pkt III), zasądził od strony pozwanej Prokuratury Rejonowej dla (...) we W.na rzecz powoda S. S.kwotę 750 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji oraz kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (pkt IV), kosztami sądowymi w postaci opłaty sądowej od pozwu, od której powód był z mocy ustawy zwolniony, obciążył Skarb Państwa (pkt V).

Sąd Rejonowy ustalił, że powód został mianowany z dniem 17 stycznia 2008 r. przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego asesorem Prokuratury Rejonowej dla (...) we W.oraz powierzono mu pełnienie czynności prokuratorskich na okres jednego roku. Okres powierzenia powodowi czynności prokuratorskich przedłużono powodowi kolejno do dwóch a następnie do trzech lat tj. do 16 stycznia 2011 r. W trakcie aplikacji, jak i asesury powód był oceniany w sposób zdecydowanie pozytywny. Pismem z dnia 24 września 2010 r., doręczonym powodowi 20 października 2010 r., Prokurator Generalny, w związku z upływającym w dniu 16 stycznia 2011 r. okresem powierzenia powodowi pełnienia czynności prokuratorskich, na podstawie art. 98 ust. 1 i art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, zwolnił powoda ze stanowiska asesora Prokuratury Rejonowej dla (...)we W.z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynął z dniem 31 stycznia 2011 r. W dniu 13 października 2010 r. w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski” ukazało się obwieszczenie Prokuratora Generalnego z 28 września 2010 r. o utworzeniu trzech stanowisk prokuratorskich Prokuratury Rejonowej dla (...) we W.. Postępowanie konkursowe przeprowadzone w związku z powyższym obwieszczeniem zakończyło się 1 marca 2011 r.

Sąd Rejonowy ustalił, że wypowiedzenie stosunku pracy powodowi wynikało z tego, że w ocenie Prokuratora Okręgowego nie było możliwe przekształcenie zajmowanego przez niego etatu asesora w etat prokuratora bez uprzedniego zwolnienia powoda ze służby. Zdaniem Prokuratora Okręgowego dopiero po zwolnieniu powoda ze służby i przekształceniu przypisanego mu etatu możliwe było obwieszczenie o wolnym etacie prokuratora. Celem przekształcenia było uzyskanie etatu prokuratora, na który zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy miał być powołany powód, po tym jak zgłosi swoją kandydaturę w konkursie i procedura konkursowa zakończy się z pozytywnym dla niego wynikiem.

Sąd Rejonowy podkreślił, że związany był oceną prawną Sądu II instancji, który wskazał, że stosunek pracy asesora prokuratorskiego nawiązuje się na podstawie aktu mianowania, które następuje na czas nieokreślony. Natomiast tzw. wotum nie wpływa na trwanie stosunku pracy, gdyż polega na powierzeniu asesorowi określonych funkcji prokuratorskich, nie jest jednak nierozerwalnie związane ze stosunkiem pracy na podstawie mianowania. Jeśli mianowany asesor prokuratorski nie będzie dysponował takimi uprawnieniami, jest upoważniony z mocy prawa do wykonywania czynności określonych w art. 99 ust. 2 u.o p. Sąd Rejonowy podał również inne przesłanki wskazujące na bezterminowy charakter stosunku pracy asesora prokuratury, a mianowicie wskazał, że ustawa nie określa wprost ani czasu trwania stosunku pracy asesora, ani też nie wiąże rozwiązania tego stosunku z upływem określonego czasu. Podkreślił, że podstawową zasadą prawa pracy jest nawiązywanie stosunków pracy na czas nieokreślony, zaś stosunek pracy o charakterze okresowym musi wynikać z jednoznacznego oświadczenia woli stron (albo wprost z ustawy). Niemniej jednak pod pewnym względem stosunek pracy asesora ma charakter ograniczony czasowo – jednakże nie w sensie formalnym, ale praktycznym (funkcjonalnym). Sąd ograniczył się do zbadania, czy przyczyna podana w piśmie Prokuratura Generalnego była uzasadniona, a przy tym prawdziwa i konkretna. Uznał, że oświadczenie spełniało wymogi formalne określone art. 30 k.p., jednak przyczyna nie była rzeczywista pod względem jej roli w procesie decyzyjnym pracodawcy. Właściwą przyczyną było przekształcenie etatu asesorskiego w etat prokuratora w związku z potrzebami organizacyjnymi jednostki prokuratury, jednak skoro nie została powołana w piśmie z dnia 24 września 2010 r. to nie może ona na obecnym etapie usprawiedliwiać wypowiedzenia stosunku pracy powodowi. Natomiast przyczyna wskazana w wypowiedzeniu jest wadliwa, gdyż nie jest przewidziana ustawą. Dodał, że nawet gdyby przyjąć, że do asesorów nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące rozwiązania stosunku pracy z prokuratorem oraz mianowanym urzędnikiem państwowym nie sposób zaakceptować poglądu pracodawcy, że art. 100 ust. 2 daje zupełną dowolność przy podejmowaniu decyzji. W takiej sytuacji korzysta z ochrony wynikającej z art. 45 k.p. w zw. z art. 118 u.o p., a więc ochrony przed bezzasadnym wypowiedzeniem. Uwzględniając specyfikę pracy asesora prokuratury Sąd uznał, że nie było zasadne wypowiedzenie powodowi stosunku pracy wyłącznie z uwagi na to, że w przyszłości zakończy mu się okres wotum, w sytuacji, gdy pracodawca zakładał, że powód zgłosi się na ogłaszany jeszcze w październiku 2010 r. etat prokuratora, co więcej zakładał, że powód na etat ten zostanie powołany z uwagi na pozytywną ocenę jego dotychczasowej pracy.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zarzucając naruszenie:

1.  art. 98 ust. 1 w zw. z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze poprzez jego nieprawidłową wykładnię i uznanie, że zwolnienie asesora prokuratury ze służby nie może być uzasadnione utratą tzw. wotum, a w konsekwencji wymaga dodatkowych argumentów

2.  art. 100 ust. 3 zd. 1 ustawy poprzez jego nieuprawnione zastosowanie per analogiam i przyjęcie, że sytuacja powoda powinna być oceniona w podobny sposób, pomimo, że stosunek służbowy prokuratorów (i asesorów) wojskowych charakteryzuje się szczególnym stopniem podporządkowania, związanym z pełnieniem zawodowej służby wojskowej i jako taki nie może być przyrównywany do stosunku służbowego prokuratorów (i asesorów) cywilnych

3.  art. 233 k.p.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i dokonanie wadliwych ustaleń faktycznych, a w tym nieuzasadnione przyjęcie, że opinia p.o. Dyrektora Biura Prokuratora Generalnego z dnia 13 maja 2010 r. wykluczała zastosowanie rozwiązań organizacyjno-prawnych innych niż w niej opisane oraz że powinna być uznana za wiążącą wskazówkę co do postępowania w tym zakresie

4.  art. 233 k.p.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i dowolne dokonanie wadliwych ustaleń faktycznych poprzez przyjęcie, że wniosek Prokuratora Okręgowego z dnia 31.08.2010 r. nie stanowi dowodu na faktyczne intencje strony pozwanej, znane w krytycznym czasie powodowi co do celu likwidacji stanowiska powoda

5.  art. 233 k.p.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i przyjęcie, że następstwo czasowe czynności strony pozwanej dokonywanych w związku ze zwolnieniem powoda ze służby oraz utworzeniem nowych stanowisk prokuratorskich, nie potwierdza tezy o celu ówczesnego działania strony pozwanej tj. umożliwienia powodowi objęcia jednego z tych stanowisk i pomimo że było spójne z ówczesnym kierunkiem wykładni odpowiednich przepisów o prokuraturze, nie zasługuje na akceptację

6.  art. 233 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wyrażające się zawężającą wykładnią oświadczenia woli Prokuratora Generalnego złożonego powodowi w przedmiocie wypowiedzenia stosunku pracy

7.  art. 45 § 1 k.p. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i uznanie, że okoliczności sprawy potwierdzają wadliwość dokonania przez stronę pozwaną kwestionowanego rozwiązania umowy o pracę oraz że strona pozwana nie mogła przyjąć, iż utrata przez powoda tzw. wotum stanowi istotne utrudnienie w pełnieniu funkcji asesora

W oparciu o powyższe strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości albo o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie istotą sporu było ustalenie czy przyczyna podana powodowi w wypowiedzeniu umowy o pracę mogła być w świetle obowiązującego prawa podstawą wypowiedzenia.

Sąd Rejonowy po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, a następnie wnikliwej ocenie zebranego materiału dowodowego uznał, że nie, a swoje stanowisko obszernie uzasadnił przedstawiając argumentację w całości zasługującą na uwzględnienie. Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznaje za własne, podzielając również ich ocenę prawną i uznając ją za wyczerpującą.

Niezasadny okazał się zatem zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. Dokonana przez Sąd I instancji ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego w pełni odpowiada wymogom zawartym we wskazanym przepisie, a zarzuty apelacji w tym zakresie stanowiły w istocie polemikę z prawidłowo ustalonym stanem faktycznym i dokonanym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego.

Sąd I instancji prawidłowo przedstawił dodatkowe przesłanki (poza niezależnością wotum od stosunku mianowania) świadczące o bezterminowym charakterze stosunku pracy asesora prokuratury. Przede wszystkim podkreślił, że ustawa nie określa wprost ani czasu trwania stosunku pracy asesora ani też nie wiąże rozwiązania tego stosunku z upływem określonego czasu, a ze złożeniem oświadczenia woli przez podmiot działający w roli pracodawcy (również po zakończeniu okresu wotum). Dalej Sąd Rejonowy trafnie zauważył, że podstawową zasadą prawa pracy jest nawiązywanie stosunków pracy na czas nieokreślony, natomiast stosunek prac o charakterze okresowym musi wynikać z jednoznacznego oświadczenia woli stron albo z ustawy. Niemniej jednak stosunek pracy asesora ma charakter ograniczony czasowo w sensie praktycznym (funkcjonalnym), gdyż jego głównym celem jest umożliwienie przygotowania się do wykonywania w przyszłości zawodu prokuratora oraz ocena przydatności do wykonywania tego zawodu. Sąd prawidłowo przeanalizował sytuację asesora w przypadku powołania na stanowisko prokuratora przed upływem okresu wotum, jak i po jego zakończeniu ponownie wskazując, że utrata wotum jest tylko jednym z aspektów zakończenia tego etapu szkolenia zawodowego.

Nie ulega wątpliwości, że stosunek pracy powoda nawiązany na podstawie mianowania podlegał przepisom zawartym w ustawie o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r., a w sprawach w niej nieuregulowanych przepisom ustawy o pracownikach urzędów państwowych z dnia 16 września 1982 r., a następnie Kodeksowi pracy zatem jego wypowiedzenie powinno być zgodne z regulacją z art. 30 k.p.

Sąd I instancji prawidłowo uznał, że oświadczenie strony pozwanej spełniło wszystkie wymogi formalne i pod tym względem nie doszło do naruszenia obowiązujących przepisów. Przechodząc do kwestii zasadności merytorycznej wypowiedzenia wskazać należy, że strona pozwana podała tylko jedną przyczynę tj. „upływający w dniu 16 stycznia 2011 r. okres powierzenia pełnienia czynności prokuratorskich”, a zatem kontrola zasadności i zgodności z prawem tego wypowiedzenia mogła odbywać się tylko w granicach tej przyczyny. Wprawdzie jak właściwie ustalił Sąd Rejonowy, kwestia upływającego wotum była tylko jednym z elementów mających wpływ na rozwiązanie z powodem stosunku pracy, to jednak tylko ona mogła być brana pod uwagę przy ocenie wypowiedzenia. W oparciu o zebrany materiał dowodowy Sąd I instancji słusznie uznał, że wbrew poglądowi prezentowanemu przez stronę pozwaną, przed przekształceniem etatu powoda w etat prokuratorski nie było konieczne ani faktyczne ani formalne zwolnienie tego etatu przez powoda, a decyzja o przekształceniu etatu miała w praktyce skutek odroczony w czasie. Do zgłoszenia kandydatury w konkursie na stanowisko prokuratora nie stało na przeszkodzie pozostawanie przez powoda w zatrudnieniu na stanowisku asesora prokuratury. Zwolnienie powoda ze służby i przekształcenie etatu było podyktowane przez potrzeby kadrowe jednostki i chęć zatrudnienia powoda na stanowisku prokuratora po zakończeniu asesury, jednakże powód o tym nie wiedział i nie utożsamiał podanej mu w wypowiedzeniu przyczyny w postaci kończącego się okresu wotum z wolą zatrudnienia go przez pracodawcę jako prokuratora. Nadto jak słusznie wskazał Sąd rozpoznający sprawę w I instancji nie było żadnych gwarancji, że to właśnie powód wygra konkurs na etat w swojej jednostce. Dalej wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo powoływał się na regulacje i obowiązującą praktykę dotyczącą sytuacji asesorów sądowych, która to nie dawała powodowi podstaw, aby uznać, że wypowiedzenie jego umowy o pracę może mieć inne powody niż wskazane w doręczonym mu oświadczeniu.

W świetle zebranego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że powodowi 16 stycznia 2011 r. kończył się okres wotum i w tym sensie wskazana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia była rzeczywista. Problem pojawiał się natomiast przy ustaleniu czy była ona rzeczywista pod względem jej roli w procesie decyzyjnym pracodawcy. Przeprowadzając rozważania w tym zakresie Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej wykładni obowiązujących przepisów ustawy o prokuraturze, ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz Kodeksu pracy uznając, że właśnie w tych przepisach znajdują się reguły dotyczące wypowiadania stosunku pracy asesora, które pozwalają ustalić przyczyny zakończenia stosunku pracy w trybie nadzwyczajnym oraz ustalić możliwe przyczyny wypowiedzenia. Przy takiej interpretacji art. 100 ust. 2 u.o p. przyczyna wskazana powodowi przez pracodawcę jest wadliwa jako nieprzewidziana ustawą. Trafnie dodał, że nawet, gdyby przyjąć, że brak jest ustawowego katalogu przyczyn wypowiedzenia stosunku pracy asesorowi prokuratury to i tak korzysta on z ochrony przed bezzasadnym wypowiedzeniem na zasadach określonych w art. 45 k.p. Nie doszło do naruszenia art. 100 ust. 3 zd. 1 ustawy o prokuraturze. Sąd Rejonowy posiłkując się regulacją dotyczącą prokuratorów wojskowych Sąd Rejonowy ustalił jak funkcjonalnie ukształtowana jest instytucja asesury dochodząc do trafnych wniosków, że sam upływ wotum nie jest na gruncie wskazanej ustawy tożsamy z zakończeniem asesury. Obowiązujące przepisy nie nakładają na pracodawcę obowiązku wypowiedzenia stosunku pracy asesorowi w celu umożliwienia mu zostania prokuratorem i dopiero wówczas przekształcenia jego etatu w etat prokuratora w celu powołania na to stanowisko po przeprowadzeniu konkursu. Również przebieg asesury powoda jak i pismo z dnia 31 sierpnia 2010 r. wskazywały, że zamiarem pracodawcy było powołanie powoda na stanowisko prokuratora, co oznaczało, że w okresie od 16 stycznia 2011 r. (upływ wotum) a 1 marca 2011 r. (zakończenie postępowania konkursowego) powód mógł wykonywać swoje obowiązki pracownicze w ramach upoważnienia z art. 99 ust. 2 u. o p. Zatem Sąd Rejonowy trafnie uznał, że wypowiedzenie powodowi stosunku pracy w takiej sytuacji, tylko z powodu upływu okresu wotum było niezasadne.

Skoro apelacja strony pozwanej okazała się bezzasadna, to na zasadzie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu, co skutkowało orzeczeniem jak w sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd Okręgowy oparł na dyspozycji art. 98 k.p.c. oraz § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).