Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku R. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o rentę socjalną

na skutek apelacji R. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 17 stycznia 2014 r. sygn. akt VII U 632/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 grudnia 2012r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 4 i 5 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm), po rozpoznaniu wniosku z dnia 8 października 2012r., odmówił R. S. przywrócenia prawa do renty socjalnej od 1 grudnia 2012r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 10 grudnia 2012r., w którym stwierdzono, że wnioskodawca nie jest całkowicie niezdolny do pracy, a zatem nie spełnia warunków do dalszej wypłaty świadczenia. Jednocześnie organ rentowy uchylił decyzję z dnia 15 listopada 2012r.

R. S., reprezentowany przez fachowego pełnomocnika, odwołał się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości, wniósł o jej zmianę poprzez przywrócenie prawa do renty socjalnej, zasądzenie na rzecz odwołującego od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, nadto o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego chirurga proktologa i gastroenterologa na okoliczność stanu zdrowia i istniejącej niezdolności do pracy oraz dopuszczenie dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach ZUS. Pełnomocnik odwołującego podał, że stan zdrowia odwołującego uległ pogorszeniu w odniesieniu do lat poprzednich, po całkowitym usunięciu w 1997r. wrzodziejącego jelita grubego oraz w związku z współistniejącym schorzeniem dróg żółciowych. Odwołujący nie jest zdolny do pracy z uwagi na niską tolerancję na wysiłek, częste dolegliwości bólowe, częste zapalenia zbiornika jelitowego (towarzyszące im gorączki), konieczność częstych wypróżnień, osłabienie i zmęczenie, rozdrażnienie z powodu świądu skóry, bóle stawów oraz problemy z koncentracją wywołane przerywanym snem. Charakter schorzenia odwołującego nie jest uzależniony od jego wieku, nie jest schorzeniem ustępującym w czasie czy też podlegającym rehabilitacji.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. podtrzymał swe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji i wniósł o oddalenie odwołania od decyzji.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 17 stycznia 2014r. oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia i rozważania:

Odwołujący R. S. ma obecnie (...) lata (ur. (...)), ukończył wyższe studia zawodowe w Wyższej Szkole (...) na kierunku zarządzanie i marketing ze specjalizacją systemy informatyczne. Od 1 października 2003r. do 31 stycznia 2012r. był zatrudniony na stanowisku referenta do spraw osobowych w wymiarze ½ etatu. Obecnie pracuje w spółce (...) sp. k. w P. w charakterze koordynatora D. Sprzedaży, gdzie wykonuje samodzielną, lekką, siedzącą pracę umysłową, wewnątrz pomieszczeń, w pełnym wymiarze czasu pracy, wymagającą sprawności obu rąk, szczególnej koncentracji i dobrej jakości wzroku.

(...) Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w P. orzeczeniem z dnia 31 października 1997r. ustalił u odwołującego znaczny stopień niepełnosprawności, który datował się od 31 października 1997r. do 30 października 1999r.

Kolejnym orzeczeniem z dnia 6 listopada 2002r. (...) Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w P. stwierdził, że orzeczony stopień niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym powstał w dniu 23 sierpnia 1998r., a niepełnosprawność istnieje od 3 kwietnia 1997r. Orzeczenie zostało wydane na okres do 30 listopada 2004r.

Decyzją z dnia 1 października 2003r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., po rozpoznaniu wniosku z dnia 28 sierpnia 2003r., przyznał R. S. prawo do renty socjalnej, okresowo od 1 października 2003r., tj. od wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003r. Nr 135, poz. 1268 ze zm.) do 30 listopada 2004r. z powodu znaczącej dysfunkcji układu pokarmowego – stanu po kolektomii przeprowadzonej w 1997r. w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz schorzenia dróg żółciowych ze świądem skóry. Organ rentowy kontynuował wypłatę świadczenia nieprzerwanie do 30 listopada 2012r.

W dniu 8 października 2012r. R. S. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty socjalnej na dalszy okres. Orzeczeniem z dnia 31 października 2012r. lekarz orzecznik ZUS, stwierdził, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego – stan po usunięciu jelita grubego w 1997r. i przejściowej ileostomii z wytworzeniem zbiornika jelitowego z jelita cienkiego, zwężające zapalenie dróg żółciowych z hypertramsaminazemią, nie czynią odwołującego całkowicie niezdolnym do pracy, ponieważ schorzenia te są w trakcie remisji. Powyższe ustalenie stało się podstawą do wydania w dniu 15 listopada 2012r. decyzji, mocą której pozwany nie wznowił odwołującemu wypłaty renty socjalnej, poczynając od 1 grudnia 2012r. W dniu 22 listopada 2012r. R. S. wniósł odwołanie od tej decyzji, domagając się jej uchylenia wobec złożenia w dniu 14 listopada 2012r. sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 31 października 2012 roku. Sprawa została przekazana do rozpatrzenia komisji lekarskiej ZUS, która w dniu 10 grudnia 2012r. podzieliła rozpoznanie lekarza orzecznika ZUS z dnia 31 października 2012r. i ustaliła, że obecne zaawansowanie zmian upośledza sprawność organizmu, ale nie w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy. Orzeczenie zostało wydane po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy przedłożonej dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego, kart informacyjnych z leczenia szpitalnego z lat 1997 i 2006, zaświadczeń o stanie zdrowia wystawionych przez lekarzy leczących w dniu 2 października 2012r. i wyników badań dodatkowych. Przy ocenie niezdolności do pracy uwzględniono stopień naruszenia sprawności organizmu, rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia oraz wiek.

W dniu 13 grudnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wydał zaskarżoną decyzję, jednocześnie uchylając decyzję z dnia 15 listopada 2012 roku.

W celu rozstrzygnięcia spornej kwestii, czy odwołujący jest nadal całkowicie niezdolny do pracy, czy niezdolność do pracy jest trwała czy okresowa z określeniem daty końcowej oraz na czym polega poprawa stanu zdrowia w stosunku do stanu zdrowia będącego podstawą do wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS w dniu 30 listopada 2009r., Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu gastroenterologii H. K. i chirurgii Z. F.. Biegli w pisemnej opinii z dnia 7 i 11 marca 2013r. rozpoznali u odwołującego stan po totalnej kolektomii w 1997r. w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z wytworzeniem zbiornika jelitowego, zwężające zapalenie dróg żółciowych.

W ocenie biegłego gastroenterologa brak jest podstaw do orzekania o całkowitej niezdolności do pracy, ponieważ obecnie nie występują zaburzenia funkcji trawiennych i upośledzenie stanu ogólnego po przebytej operacji jelita grubego. Zwężające zapalenie dróg żółciowych będące powikłaniem w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego o łagodnym przebiegu nie ma cech progresji, a utrzymujące się w badaniach laboratoryjnych odchylenia nie mają istotnego wpływu na stan ogólny i funkcję wątroby. Odwołujący wymaga stałego nadzoru specjalistycznego. W ocenie biegłego chirurga odwołujący przestał być całkowicie niezdolny do pracy po likwidacji stomii. Biegły stwierdził u odwołującego na podstawie współczynnika BMI otyłość i wykluczył stan niedożywienia. Odwołujący jako osoba wykształcona w zakresie systemów informatycznych nie jest całkowicie niezdolny do pracy.

W łącznej opinii biegłych odwołujący jest częściowo niezdolny do pracy, brak jest podstaw do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy z przyczyn gastroenterologicznych i chirurgicznych.

Pełnomocnik odwołującego w piśmie procesowym z dnia 15 maja 2013r. zgłosił do wydanej opinii szereg zarzutów, a w szczególności, że biegli ograniczyli się wyłącznie do opisania przebiegu schorzeń odwołującego i jego aktualnego stanu fizycznego, nie wskazując wpływu tych chorób na stan sprawności psychofizycznej organizmu odwołującego oraz stopnia jego przystosowania do ubytków anatomicznych, kalectwa i skutków choroby, konieczności korzystania z toalety co dwie godziny oraz i nie wskazali na czym polega poprawa stanu zdrowia odwołującego w stosunku do stanu ocenianego w dniu 30 listopada 2009r. W ocenie pełnomocnika odwołującego nadwaga stwierdzona przez biegłego chirurga nie jest wskaźnikiem dobrego stanu zdrowia odwołującego, lecz uciążliwą konsekwencją choroby. Aktualnie odwołujący nie może uprawiać sportu wiążącego się z większym wysiłkiem fizycznym i jest zmuszony do częstego przyjmowania wysokokalorycznych posiłków, przy jednoczesnym braku możliwości korzystania z intensywniejszej aktywności fizycznej. W przeszłości odwołujący był uznawany przez ZUS za całkowicie niezdolnego do pracy. Odwołujący z wykształceniem licencjackim ma znaczne trudności przy pracy przed komputerem, gdzie wymagana jest zdolność koncentracji. Zarzucił biegłym, że nie wykonali specjalistycznych badań, czego dowodem jest zaświadczenie lekarskie przedłożone w dniu badania przez odwołującego, potwierdzające u niego stan zapalny błony śluzowej zbiornika jelitowego. Wobec wniosku o uzupełnienie opinii w zakresie zgodnym z tezą dowodową zawartą w postanowieniu Sądu z dnia 7 lutego 2013 roku i o przesłuchanie biegłych, Sąd przeprowadził dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłych gastroenterologa i chirurga na okoliczności jak w postanowieniu z dnia 7 lutego 2013r., przy czym biegli mieli ustosunkować się do zastrzeżeń do opinii zgłoszonych w piśmie pełnomocnika odwołującego z dnia 15 maja 2013 roku.

W pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 27 czerwca 2013r., biegli podtrzymali swe stanowiska wyrażone w opinii głównej o braku całkowitej niezdolności do pracy w zawodzie informatyka. Biegły gastroenterolog podał, że zapoznał się z wynikiem badania rektoskopowego z dnia 14 maja 2013r. i równocześnie zaznaczył, że opis najważniejszych zdarzeń opisany został w wywiadzie i opinii, natomiast ważny jest wynik badania przedmiotowego. W ciągu ostatnich 16 lat po przebytej operacji jelita grubego z wytworzeniem zbiornika jelitowego doszło do pełnej adaptacji przewodu pokarmowego, o czym świadczy bardzo dobry stan przedmiotowy. Oznaczenie BMI potwierdza prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego, świadczy to o poprawie stanu ogólnego. Objawy ze strony dróg żółciowych, jako powikłanie podstawowej choroby, wymagają nadzoru specjalistycznego. Aktualnie stan ten nie wpływa zasadniczo na funkcję wątroby i wydolność ogólną. Pojawienie się nasilonych objawów zapalenia śluzówki zbiornika, co dokumentuje wynik badania z dnia 14 maja 2013r. wymaga leczenia (ostatnio odwołujący nie zażywał leków), jednakże zasadniczo nie pogarsza to stanu zdrowia w istotny sposób. Z kolei biegły chirurg stwierdził, że wynik rektoskopii nie może wpłynąć na zmianę jego opinii. Wskazał, że ocena rzekomego braku koncentracji uwagi przy pracy przed komputerem nie leży w zakresie oceny chirurgicznej. Nie tylko rozpoznanie chorób, ale także oceny stanu ogólnego i rodzaj zatrudnienia czy wykształcenie mają wpływ na opinię o zdolności lub braku zdolności do pracy. Biegły wskazał, że nie badał odwołującego w przeszłości zatem trudno jest mu ocenić przesłanki, którymi kierowali się lekarze orzecznicy ZUS uznając każdorazowo odwołującego za osobę całkowicie niezdolną do pracy. Biegły przychylił się do opinii biegłego gastroenterologa i wskazał na potrzebę przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego lekarza medycyny pracy.

Po zapoznaniu się z opinią uzupełniającą biegłych gastroenterologa i chirurga pełnomocnik odwołującego w piśmie z dnia 19 sierpnia 2013r. wniósł o ponowne uzupełnienie opinii biegłych, przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy oraz o przesłuchanie odwołującego na okoliczność jego aktualnego stanu zdrowia, zmian jego stanu zdrowia na przestrzeni ostatnich lat oraz uciążliwości związanych z występującymi u odwołującego schorzeniami. Pełnomocnik odwołującego zarzucił biegłemu gastroenterologowi, że bezpodstawnie wdał się w polemikę z zastrzeżeniami odwołującego i nie odniósł się w żaden sposób do okoliczności, które zobowiązany był w opinii uzupełnić. Podobnie biegły chirurg tłumaczył się, że nie leczył odwołującego w przeszłości, tymczasem badanie stanu zdrowia odwołującego powinno opierać się na dokumentacji medycznej i wcześniejszych ustaleniach lekarzy orzeczników ZUS. Biegli nieprawidłowo przyjęli, że odwołujący jest z wykształcenia informatykiem. Odwołujący ukończył wyższe studia zawodowe na kierunku zarządzanie i marketing ze specjalizacją systemy informatyczne i nigdy nie pracował w zawodzie informatyka.

Biegły specjalista medycyny pracy w pisemnej opinii z dnia 7 października 2013r., po zapoznaniu się z udostępnioną dokumentacją, rozpoznał u odwołującego stan po usunięciu całkowitym jelita grubego z wytworzeniem zbiornika jelita cienkiego, przebyte wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nawracające zapalenia śluzówki zbiornika kałowego, zwężające zapalenie dróg żółciowych z podwyższonymi poziomami transaminaz i bilirubiny, wadę wzroku i nadwagę. Objawy chorobowe związane z przebytym zapaleniem jelita grubego, następową operacją i wytworzeniem zbiornika kałowego oraz później rozpoznanym zapaleniem dróg żółciowych są na tyle mało nasilone, że w niewielkim stopniu wpływają na wyżej wymienione kwestie. Świadczą o tym zarówno badania przeprowadzone przez lekarzy orzeczników ZUS w 2012r. oraz biegłych sądowych z zakresu chirurgii, gastroenterologii i medycyny pracy, wyniki przedłożonych badań dodatkowych oraz wywiad zebrany od odwołującego się. Biegły wskazał, że odczucia odwołującego nie znajdują potwierdzenia w badaniach lekarskich i w badaniach dodatkowych. Fakt rzadkich hospitalizacji (ostatnia w 2005r.), brak dokumentacji leczenia ambulatoryjnego, skąpe badania dodatkowe oraz zbędność regularnego leczenia wskazują na niski stopień zaawansowania procesów chorobowych. Wprawdzie konieczność częstego oddawania stolca utrudnia wypoczynek nocny, to jednakże w ciągu dnia nie wpływa negatywnie na wykonywanie pracy biurowej (nie stwarza ona poważniejszych przeszkód w korzystaniu z toalety). Wbrew twierdzeniom odwołującego żaden z badających go lekarzy nie stwierdził u niego zaburzeń koncentracji, rozdrażnienia, czy upośledzenia procesów myślowych. Ta wielokrotna obserwacja wystarcza do prawidłowej oceny sprawności psychicznej. Również badanie fizykalne nie wykazało poważnych zaburzeń fizjologicznych procesów organizmu. Odwołujący nie ma zaników mięśniowych, ograniczenia ruchomości stawów, czy też objawów niewydolności narządów wewnętrznych. Nie stwierdzono zmiany zabarwienia skóry, która mogłaby być pierwszym objawem zapalenia dróg żółciowych. Nie zauważono też objawów świądu. To wszystko pozwala ocenić ogólną sprawność psychofizyczną na poziomie wystarczającym do codziennego funkcjonowania i wykonywania lekkiej pracy umysłowej. Biorąc pod uwagę przystosowanie się odwołującego się do następstw usunięcia jelita grubego (głównie częste stolce), mało aktywny proces zapalny w drogach żółciowych i poprawne funkcjonowanie w życiu codziennym oraz w miejscu pracy - nie ma podstaw, aby orzec jego całkowitą niezdolność do pracy. O poprawie stanu zdrowia świadczy stosunkowo dobry ogólny stan zdrowia, prawidłowa adaptacja do następstw schorzeń i niewielki stopień zaawansowania procesów zapalnych. Biegły uznał, że nie ma potrzeby powołania biegłych w innym składzie, ani wykonania dodatkowych badań, ponieważ zaświadczenia o stanie zdrowia, na podstawie których w latach 2006-2012 odwołujący ubiegał się o rentę są merytorycznie zbliżone do siebie i nie wnoszą przy tym nic nowego. Nadto dołączone wyniki badań dodatkowych potwierdzają jedynie niewielkie nasilenie procesów chorobowych. Ani badania fizykalne, ani fakt długoletniego wykonywania pracy, ani też charakter tej pracy nie dają obecnie podstaw do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy. Wykonywanie zawodu informatyka pod względem zagrożeń zdrowotnych w zakresie narządu wzroku i układu ruchu, pozwala na zaliczenie go do grupy zawodów umysłowych, w których mieści się praca koordynatora działu sprzedaży. Odwołujący pracuje na samodzielnym dość wysokim stanowisku od wielu lat. Nie ma żadnych informacji świadczących o specjalnym przystosowaniu stanowiska pracy do jego schorzenia. Zaawansowanie i dotychczasowy przebieg procesów chorobowych nie daje podstaw do orzekania wobec odwołującego całkowitej niezdolności do pracy. Aczkolwiek w pewnym stopniu upośledzają one sprawność organizmu, to jednak ich wpływ na możliwość świadczenia pracy na stanowisku administracyjno - umysłowym jest niewielki, wystarczający do orzeczenia częściowej niezdolności do pracy. Biegły przychylił się do opinii biegłych o specjalności gastroenterolog i chirurg.

Pismem z dnia 2 stycznia 2012r., pełnomocnik odwołującego podtrzymał swe wcześniejsze twierdzenia i wnioski oraz cofnął wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii innego zespołu biegłych. Odnosząc się do opinii biegłego specjalisty medycyny pracy, pełnomocnik odwołującego podniósł, że przedmiotowa opinia nie wniosła do sprawy wiele nowego, poza tym, że biegły udzielił Sądowi odpowiedzi na pytania, na które nie odpowiedzieli biegli gastroenterolog i chirurg i podjął polemikę z pismami procesowymi odwołującego, co dalece wykracza poza tezę dowodową. Biegły bezpodstawnie przyjął, że odwołujący posługujący się w swej pracy komputerem posiada wykształcenie informatyczne. Odnośnie oceny stanu zdrowia dokonanej przez biegłego pełnomocnik odwołującego podniósł, że odwołujący nie posiada obszernej dokumentacji medycznej, ponieważ jego schorzenia mają charakter stały i niezmienny. Schorzenia te są nieuleczalne i nieodwracalne, stąd też odwołujący nie poddaje się specjalistycznym badaniom. Biegli powołani w niniejszej sprawie nadal nie wyjaśnili na czym polega poprawa stanu zdrowia odwołującego, biegły specjalista medycyny pracy ograniczył się wyłącznie do przypuszczenia, że orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 2009r. zostało wydane „niejako na wyrost”, dlatego przyjąć należy, że poprawa taka nie nastąpiła i stan ten nadal uzasadnia orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy.

Pozwany organ rentowy nie zakwestionował opinii biegłych wydanych w sprawie.

Na rozprawie w dniu 17 stycznia 2014r. pełnomocnik odwołującego podtrzymał dotychczasowe stanowisko i nie złożył innych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy powyższe ustalenia poczynił na podstawie : dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz dokumentów zgromadzonych w aktach pozwanego organu rentowego dotyczących odwołującego, jak również w oparciu o pisemne opinie biegłych sądowych gastroenterologa H. K., chirurga Z. F. i biegłego specjalisty medycyny pracy L. T. W.. Sąd wskazał, że zebrany materiał dowodowy należy uznać za przekonujący i w konsekwencji mający zasadnicze znaczenie dla definitywnego rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu opinie przygotowane przez biegłych są kompleksowe, uwzględniają całą dokumentację medyczną dotyczącą odwołującego, zostały wydane po przeprowadzeniu badania przedmiotowego i podmiotowego odwołującego. Biegli przeprowadzili wnikliwą analizę stanu zdrowia odwołującego oraz przebiegu jego dotychczasowego leczenia. Nadto biegli przekonująco wyjaśnili przyczyny, dla których ostatecznie nie uznali odwołującego za całkowicie niezdolnego do pracy, odnieśli się do zastrzeżeń pełnomocnika odwołującego zgłoszonych w kolejnych pismach procesowych, logicznie argumentując zasadność wniosków opinii. Udostępniona biegłym dokumentacja medyczna pozwoliła biegłym w wystarczającym stopniu ustalić jaki jest faktyczny stan zdrowia odwołującego. Wszelkie sporne okoliczności, zwłaszcza te podnoszone przez pełnomocnika odwołującego, związane z ustaleniem u odwołującego stopnia niezdolności do pracy, Sąd wyjaśnił ostatecznie w oparciu o pisemne opinie biegłych. Opinie biegłych, sporządzone w rozpoznawanej sprawie, dostarczyły Sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia odwołującego ubiegającego się o przywrócenie prawa do renty socjalnej, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia.

Rozstrzygając sporne prawo do renty socjalnej Sąd wskazał na treść art. 4 ust. 1 i 2 oraz art. 5 i 15 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 roku Nr 135, poz. 1268 ze zm. ) i stwierdził, że renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)przed ukończeniem 18. roku życia;

2)w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Nadto stwierdził, że ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, dokonuje się na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stosując odpowiednio między innymi art. 12-14 tej ustawy.

Sąd zaznaczył, że opinia biegłych, wbrew twierdzeniom odwołującego, uwzględnia zasady oceny stanu zdrowia wynikające z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym samym brak jest podstaw do podzielenia zarzutu dotyczącego naruszenia tego przepisu, jak też art. 12 ust. 2 wymienionej ustawy.

Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że sporządzona w niniejszej sprawie opinia biegłych sądowych gastroenterologa i chirurga oraz opinia biegłego specjalisty medycyny pracy, są miarodajne dla ustalenia stanu zdrowia odwołującego, wpływu rozpoznanych u niego schorzeń na jego zdolność do pracy zarobkowej oraz związku stwierdzonej całkowitej niezdolności do pracy z naruszeniem sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia. W sprawie nie zaszła potrzeba przeprowadzenia dalszych dowodów, w tym przesłuchania biegłych sądowych, dowodu z opinii biegłego proktologa i przesłuchania odwołującego w charakterze strony.

Reasumując skoro z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, iż rodzaj i stopień schorzeń występujących u odwołującego nie powodują aktualnie całkowitej niezdolności do pracy, uznać należało, iż nie spełnia on przesłanki do odzyskania prawa do renty socjalnej na podstawie art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej. W tym zakresie subiektywne odczucia odwołującego, które nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy, nie mogą stanowić podstawy do uwzględnienia odwołania. R. S. nie wykazał, iż jego kondycja zdrowotna w sposób całkowity eliminuje go z rynku pracy, zatem wniesione odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Kierując się zaprezentowaną wyżej argumentacją, Sąd Okręgowy na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pełnomocnik odwołującego, zaskarżając wyrok w całości i wniósł o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie odwołania, przywrócenie ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. Ponadto pełnomocnik wniósł o zasądzenie na rzecz odwołującego od pozwanego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił niepełne ustalenie stanu faktycznego niezbędnego do wydania zaskarżonego wyroku poprzez nieustalenie zmiany stanu zdrowia ubezpieczonego, jej charakteru, zakresu, która to zmiana uzasadniać miała zmianę utrwalonego orzecznictwa ZUS względem ubezpieczonego w zakresie przyznawania okresowej renty socjalnej. Nadto zarzucił naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c., w zakresie swobodnej oceny dowodów, poprzez pełne uznanie wiarygodności kwestionowanych przez ubezpieczonego opinii biegłych, bez jakiegokolwiek samodzielnego własnego ustalenia przez Sąd okoliczności faktycznych chociażby na drodze przesłuchania odwołującego.

W uzasadnieniu apelacji zarzucił, że Sąd wskazał w uzasadnieniu wyroku, iż opinie biegłych zostały poddane swobodnej ocenie Sądu i uznane za wiarygodne bez potrzeby przeprowadzania dalszych środków dowodowych chociażby w postaci przesłuchani odwołującego. Z uwagi na zasadę zaufania obywatela do państwa, jeśli ubezpieczony, który cierpi na schorzenia o charakterze nieuleczalnym i przez 15 lat był uznawany za całkowicie niezdolnego do pracy, obowiązkiem ZUS jak i Sądu było dokładne ustalenie okoliczności uzasadniającej nie tyle nieuznanie ubezpieczonego za całkowicie niezdolnego do pracy, ile uzasadniającej zmianę utrwalonego względem ubezpieczonego orzecznictwa ZUS. Zarzucił również to, że w ocenie apelującego powołani w sprawie biegli nie wypełnili postawionej tezy dowodowej i nie wykazali na czym polega poprawa stanu zdrowia odwołującego w stosunku do poprzednich orzeczeń ZUS. Sąd jako najwyższy biegły powinien przesłuchać odwołującego na okoliczność jego schorzeń, leczenia, dolegliwości samopoczucia, zmian stanu zdrowia i na podstawie przeprowadzonych zeznań winien dokonać weryfikacji opinii biegłych.

Pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pełnomocnika odwołującego R. S. okazała się niezasadna.

Na wstępie rozważań stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo i wyczerpująco ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, jak również wszechstronnie rozważył zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, a jego wnikliwa i bezstronna analiza zgodna jest z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Z uwagi na to Sąd Apelacyjny przyjął na podstawie art. 382 k.p.c. ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego za własne, podzielając przytoczoną, dla uzasadnienia rozstrzygnięcia podstawę prawną i dotyczące jej wywody.

W tym miejscu przypomnieć należy przepisy ustanawiające przesłanki nabycia prawa do renty socjalnej.

Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135 poz. 1268 z późn. zm.) określa, że renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1)przed ukończeniem 18. roku życia;

2)w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia;

3)w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Zgodnie zaś z ust. 2 cytowanego art. 4 ustawy osobie, która spełnia warunki określone w ust.1 przysługuje: renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała lub renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa. Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje lekarz orzecznik Zakładu, zwany dalej "lekarzem orzecznikiem", na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 153 poz. 1227 z późn. zm.) zwanej dalej "ustawą o emerytalną” (art. 5 ustawy).

W rozumieniu art.12 ust.1 ustawy emerytalnej niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym – całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowa niezdolność do pracy, ma miejsce wówczas, gdy osoba w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Dokonując oceny stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy zgodnie z art. 13 ustawy emerytalnej - uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Dla skutecznego nabycia prawa do renty socjalnej, wymagane jest aby naruszenie sprawności organizmu powstało w okresach uprawniających do tej renty, a nadto, by obecnie skutkowało istnieniem całkowitej niezdolności do pracy.

Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że sporne w sprawie pozostawało wyłącznie to czy ubezpieczony jest nadal całkowicie niezdolny do pracy. Okoliczności sprawy wskazują jednoznacznie, że ubezpieczony w przeszłości przez znaczny okres czasu był uprawniony do renty socjalnej przyznawanej zawsze okresowo na podstawie kolejnych decyzji organu rentowego. Prawo do świadczenia zawsze było przyznane na określony czas, zatem chybiony jest zarzut apelującego, że została naruszona zasada zaufania ubezpieczonego do Państwa. Żadna z wcześniejszych decyzji nie określała prawa do renty socjalnej na stałe, zatem nieuprawnione było i jest przekonanie apelującego, że takie prawo będzie miał niezmiennie również w przyszłości. Z powołanych powyżej przepisów prawa wynika, że świadczenie może być przyznane na określony czas lub na stałe i jeśli apelujący w przeszłości otrzymywał prawo okresowo (co sam przyznaje w apelacji), to przekonanie, że każdorazowo jego wniosek o świadczenie będzie rozpoznany pozytywnie jest niczym nie uzasadnione i sprzeczne z przepisami ustawy o rencie socjalnej, która przyznanie prawa uzależnia m.in. od ustalenia stanu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta socjalna jak słusznie wskazał Sąd I instancji, powołując wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2008r. w sprawie I UK 264/07, ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a jej celem jest kompensowanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonania Sądu, jego wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiążąc ich moc i wiarygodność – odnieść je do pozostałego materiału dowodowego (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999r. II UK 685/98). Tak procedował Sąd Okręgowy w rozpoznawanej sprawie, stąd odmienny pogląd wyrażony w apelacji nie jest zasadny. Wszystkie środki dowodowe stanowiące podstawę rozstrzygnięcia podlegają swobodnej sędziowskiej ocenie dowodów, która może być podważona wyłącznie wówczas, gdyby była prima face oczywiście wadliwa lub błędna. Tak kwalifikowanego zarzuty nie sposób postawić zaskarżonemu wyrokowi. Sąd I instancji przeprowadził bowiem konieczne i wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany w ten sposób materiał dowodowy poddał ocenie zgodnie z normą art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd I instancji dokonując oceny wydanych w rozpatrywanej sprawie opinii miał na względzie (co zaznaczył w uzasadnieniu wyroku), iż opinia biegłych podlega, jak inne dowody ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz odróżniają ją szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłych, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Przedmiotem opinii biegłych nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej (wiadomości specjalnych, którymi Sąd nie dysponuje). Nie podlega ona zatem weryfikacji, jak dowód na stwierdzenie faktów, na podstawie kryterium prawdy i fałszu. Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału. Sąd nie jest związany opinią biegłych i ocenia ją na równi z innymi środkami dowodowymi w ramach swobodnej oceny dowodów. Rozstrzygnięcie sprawy uzależnione było od specjalistycznej wiedzy, jaką dysponowali biegli sądowi, bowiem jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości specjalnych, dowód z opinii biegłych jest konieczny. W takim przypadku Sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeżeli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1974 roku w sprawie II CR 748/74).

Sąd Apelacyjny stwierdza i podziela pogląd Sądu I instancji, że powołani w sprawie biegli sądowi o specjalnościach adekwatnych do schorzeń odwołującego, szczegółowo przeprowadzili wywiad z ubezpieczonym, wymienili i w sposób wnikliwy przeanalizowali dokumentację medyczną, przedstawiając przebieg i stan zaawansowania rozpoznanych u odwołującego schorzeń. Wydane w sprawie opinie w swej treści nie nasuwają żadnych wątpliwości. Sąd II instancji podziela również pogląd Sądu Okręgowego, że zawarte w pismach procesowych odwołującego wywody zmierzające do podważenia wiarygodności dowodu z opinii biegłych lekarzy specjalistów, sprowadzają się do przedstawienia własnej oceny schorzeń rozpoznanych u odwołującego, a tym samym nie mogą być inaczej ocenione aniżeli gołosłowna polemika z ustaleniami opinii, nie zawierająca żadnych merytorycznych i przekonujących argumentów mogących podważyć prawidłowość wniosków zawartych w opinii.

Nieuzasadniony jest również zarzut niewykazania przez biegłych na czym polega poprawa stanu zdrowia odwołującego, która uzasadniała zmianę dotychczasowego orzecznictwa pozwanego. Biegli, wbrew twierdzeniom odwołującego, w swojej ocenie uwzględnili fakt poprawy stanu zdrowia odwołującego, stwierdzając u niego stosunkowo dobry ogólny stan zdrowia, po przebytej w 1997r. kolektomii w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z wytworzeniem zbiornika kałowego, prawidłową adaptację do następstw schorzeń i niewielki stopień zaawansowania procesów zapalnych. Wskazali, że objawy ze strony dróg żółciowych wymagają dalszego leczenia specjalistycznego i aktualnie nie wpływają na funkcję wątroby i ogólną wydolność. O częściowej niezdolności do pracy, świadczy wywiad chorobowy, przedłożona dokumentacja medyczna, wyniki badania fizykalnego oraz analiza zagrożeń występujących na stanowisku koordynatora D. Sprzedaży nie stanowi zagrożenia zdrowotnego w zakresie narządu wzroku i układu ruchu, zwłaszcza, że stanowisko pracy nie jest specjalnie przystosowane schorzenia odwołującego. Wieloletnie orzekanie przez lekarzy orzeczników ZUS całkowitej niezdolności do pracy, nie może skutkować takim orzekaniem na dalszy okres. Opinie biegłych uwzględniają zasady oceny stanu zdrowia wynikające z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a tym samym brak jest podstaw do podzielenia zarzutu dotyczącego naruszenia tego przepisu, jak też art. 12 ust. 2 wymienionej ustawy i tym samym zarzut naruszenia przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. jest całkowicie nieuzasadniony

Z tych względów nie zaszła potrzeba przeprowadzenia dalszych dowodów a szczególnie przesłuchania odwołującego w charakterze strony ponieważ subiektywne odczucia odwołującego, które nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy, nie mogą stanowić podstawy do uwzględnienia odwołania, szczególnie że odwołujący podczas badania przez biegłych udzielał wywiadu co do swego stanu zdrowia, samopoczucia i leczenia. Wywiad ten znalazł odzwierciedlenie w treści opinii.

Kierując się zaprezentowaną wyżej argumentacją, Sąd Apelacyjny na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

del. SSO Izabela Halik SSA Marta Sawińska SSA Marek Borkiewicz