Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki (spr.)

Sędziowie: SO Barbara Frankowska

SO Beata Hass – Kloc

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Mikulska

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2015 r. w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku S. D.

z udziałem: R. K.

o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej

na skutek apelacji wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego
w Rzeszowie Wydziału V Gospodarczego Sekcji ds. Upadłościowych
i Naprawczych z dnia 17 września 2014 r., sygn. akt V Gzd 9/14

postanawia:

I.  oddalić apelację,

II.  zasądzić od wnioskodawcy S. D. na rzecz uczestnika R. K. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,.

Sygn. akt VI Ga 2/15

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 26 marca 2015 r.

Wnioskodawca S. D. prowadzący działalność gospodarczą pod firmąP.domagał się pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji reprezentanta lub pełnomocnika przedsiębiorcy, członka rady nadzorczej
w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu - w stosunku do uczestnika R. K. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...)
w R. – na okres 10 lat. Uzasadniając wniosek wnioskodawca podał, że strony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zawarły umowę
o roboty budowlane, której przedmiotem było wykonanie wylewek betonowych na budowie zespołu usługowo – handlowego pod nazwą „G.

w R.. Wnioskodawca wykonał przedmiot umowy, a następnie wystawił fakturę VAT nr (...) z dnia 23 maja 2012 r. na kwotę 34.090,68 zł. Fakt wykonania robót został potwierdzony w protokole rzeczowo-finansowym odbioru robót z dnia 23 maja 2012 r. Ponieważ uczestnik nie zapłacił w terminie należności z w/w faktury, także pomimo skierowanego do niego wezwania do zapłaty, wnioskodawca wystąpił na drogę sądową, w konsekwencji czego uzyskał korzystny dla siebie wyrok wydany przez Sąd Rejonowy w Rzeszowie w sprawie o sygn. akt V GC 161/13 w całości uwzględniający powództwo.
Na skutek apelacji pozwanego Sąd Okręgowy w Rzeszowie w dniu 13 lutego 2014 r. wydał wyrok w sprawie VI Ga 5/14 zmieniający wyrok Sądu I instancji
i zasądzający od pozwanego (uczestnika w niniejszej sprawie) ma rzecz powoda kwotę 28.845,96 zł z ustawowymi odsetkami od 1 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty i koszty procesu w kwocie 3.102,46 zł. Dysponując tytułem wykonawczym, wnioskodawca złożył wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego i od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Tarnowie dowiedział się, że rachunki bankowe dłużnika są zajęte i toczą się już inne postępowania egzekucyjne skierowane przeciwko temu dłużnikowi.

Wnioskodawca podniósł również, iż sam uczestnik przyznał, że nie dysponuje wolnymi środkami, o czym świadczy złożony przez niego wniosek o zwolnienie od kosztów opłaty od apelacji, którą wnosił od w/w wyroku Sądu Rejonowego.

Uczestnik, udzielając odpowiedzi na wniosek wniósł o jego oddalenie
w całości. Jednocześnie podniósł, że Sąd orzekając o zakazie na podstawie art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego bierze pod uwagę stopień winy oraz skutek podejmowanych działań, w szczególności obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem uczestnika oznacza to, że to wnioskodawca powinien zgłosić takie wnioski dowodowe, na podstawie których można by ustalić bez żadnej wątpliwości winę uczestnika w nieterminowym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jak również co do obniżenia na skutek jego działań (zaniechań) wartości przedsiębiorstwa i rozmiaru pokrzywdzenia wierzycieli. Koniecznym jest także wykazanie związku przyczynowego pomiędzy zawinionym zachowaniem w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, a okolicznością obniżenia wartości przedsiębiorstwa i pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem uczestnika załączone do wniosku dowody nie pozwalają na przyjęcie, aby po stronie uczestnika na skutek jego zaniechań nastąpiły przesłanki uzasadniające uwzględnienie wniosku.

Sąd Rejonowy ustalił w trakcie postępowania, że strony zawarły umowę o roboty budowlane na warunkach określonych w dokumencie o numerze(...), której przedmiotem było wykonanie wylewek betonowych na budowie zespołu usługowo handlowego pod nazwą „G.”
w R.. Nie było kwestionowane przez uczestnika to, że wnioskodawca wykonał przedmiot zobowiązania, a następnie, że wystawił fakturę na kwotę 35.090,68 zł. Uczestnik nie zaprzeczał również, że ostatecznie z prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie zobowiązany jest zapłacić na rzecz wnioskodawcy kwotę 28.845,96 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2012 r. oraz kwotę 3.102,46 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Jednocześnie Sąd Rejonowy ustalił, że uczestnik nie reguluje wymagalnych zobowiązań w stosunku do co najmniej kilku wierzycieli, którzy prowadzą przeciwko niemu postępowania zabezpieczające oraz egzekucyjne. Rachunki bankowe dłużnika oraz przysługujące mu wierzytelności zostały zajęte. Sąd ustalił ponadto, iż uczestnik jest wierzycielem w stosunku do podmiotu nie uczestniczącego w niniejszej sprawie, który aktualnie znajduje się w stanie upadłości i że w związku z tym uczestnik zgłosił swoją wierzytelność w postępowaniu upadłościowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy
w Tarnowie pod sygn. akt V GUp 1/14. Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy w Rzeszowie postanowieniem z dnia 17 września 2014 r. wniosek oddalił. Uzasadniając orzeczenie w rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy powołał treść art. 373 ust. 1 pkt 1 prawa upadłościowego
i naprawczego stwierdzając, iż z przepisu tego wynika obowiązek wykazania przez wnioskodawcę nie złożenia przez uczestnika wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości. Konieczne jest ustalenie w pierwszej kolejności zaistnienia stanu niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. 1 prawa upadłościowego
i naprawczego, tj. stanu trwałego niewykonywania większości wymagalnych zobowiązań oraz chwili zaistnienia tego stanu. Ponadto konieczne jest ustalenie, iż niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie nastąpiło z winy zobowiązanego. Sąd Rejonowy zauważył iż wina i jej stopień są nie tylko przesłankami decydującymi o zakresie i czasokresie pozbawienia praw, o czym stanowi ust. 2 art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego, lecz przede wszystkim mają wpływ na decyzję sądu o uwzględnieniu, bądź oddaleniu wniosku, albowiem orzeczenie zakazu ma charakter fakultatywny. Dotyczy to zwłaszcza obniżenia wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego
i rozmiaru pokrzywdzenia wierzycieli. Zdaniem Sądu Rejonowego,
w niniejszej sprawie wnioskodawca nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości przez uczestnika,
a okolicznością obniżenia wartości przedsiębiorstwa i pokrzywdzenia wierzycieli. Tym samym, pomimo obowiązku wynikającego z art. 6 kc, nie wykazał przesłanek za orzeczeniem zakazu w stosunku do uczestnika.
W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy posiłkując się poglądami wyrażonymi w orzeczeniach Sądu Najwyższego wymienionych na stronie 7 uzasadnienia dokonał rozważań w zakresie związku przyczynowego pomiędzy działaniami (zaniechaniem) uczestnika, a obniżeniem wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa upadłego i rozmiarem pokrzywdzenia wierzycieli.

Apelację od przedmiotowego postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie przepisów , tj. art. 227 kpc, w związku z art. 233 § 1 kpc oraz art. 231 kpc poprzez dokonanie ustalenia faktycznego w odniesieniu do stopnia winy uczestnika w zakresie zaniechania złożenia terminowo wniosku o ogłoszenie upadłości w sposób nie stanowczy, a przez to brak przyjęcia, że uczestnik uchybił wskazanemu obowiązkowi ustawowemu z winy umyślnej,

2.  naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 227 kpc poprzez niezasadne pominięcie dowodu z dokumentu urzędowego przedstawionego przez wnioskodawcę za pismem z dnia 8 sierpnia 2014 r., tj. pisma Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Tarnowie z dnia 30 lipca 2014 r.,

3.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 227 kpc w związku z art. 233 § 1 kpc oraz art. 231 kpc poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie udowodnił związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy zachowaniem dłużnika, a obniżeniem wartości jego przedsiębiorstwa bądź też pokrzywdzeniem wierzycieli, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy oceniany z uwzględnieniem zasad doświadczenia życiowego i logiki pozwala poczynienie ustaleń o istnieniu takiego związku,

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 373 ust. 1 i 2 ustawy
z dnia 28 lutego 2003 r. - prawo upadłościowe i naprawcze poprzez przyjęcie, że związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zachowaniem dłużnika, a obniżeniem wartości jego przedsiębiorstwa, bądź też pokrzywdzeniem wierzycieli stanowi przesłankę konieczną do orzeczenia zakazu prowadzenia działalności zgodnie z art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego podczas, gdy okoliczności te mają jedynie wpływ na rozmiar orzeczonego zakazu.

Wskazując na powyższe podstawy zaskarżenia, wnioskodawca domagał się zmiany postanowienia poprzez uwzględnienie jego wniosku i orzeczenie wobec uczestnika zakazu prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasądzenia od niego kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy rozpoznając przedmiotową apelację zważył, co następuje:

Ponieważ Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia zacytował treść art. 373 ust. 1 pkt 1 prawa upadłościowego i naprawczego wskazując na przesłanki odpowiedzialności dłużnika, Sąd Odwoławczy nie widząc potrzeby ponownego powtarzania tej kwestii ograniczy się do oceny
stanowiska Sądu I instancji w ramach kontroli instancyjnej.

Zgodzić się należy z poglądem Sądu Rejonowego co do tego, że to na wnioskodawcy - w myśl przepisu art. 6 kc - spoczywał ciężar wykazania, iż uczestnik będąc zobowiązany z mocy ustawy nie złożył w terminie dwóch tygodni od dnia powstania podstawy do ogłoszenia upadłości, wniosku o jej ogłoszenie. Składając wniosek o orzeczenie zakazu na podstawie art. 373 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego wnioskodawca podnosił przede wszystkim, że jest wierzycielem uczestnika na podstawie tytułu wykonawczego o sygn. akt VI Ga 5/14, że egzekucja skierowana przeciwko uczestnikowi jest bezskuteczna, oraz że prowadzone są w stosunku do dłużnika także inne postępowania egzekucyjne. Powoływał się również na fakt ubiegania się przez uczestnika o zwolnienie z opłaty od apelacji, co świadczyć miało o jego trudnej sytuacji finansowej i majątkowej.

Tymczasem, w trakcie postępowania uczestnik podnosił, że on sam będąc dłużnikiem w stosunku m.in. do wnioskodawcy jest również wierzycielem w stosunku do swojego kontrahenta na kwotę około 380.000 zł (okoliczności tej nie kwestionował wnioskodawca) i że kwoty tej nie może odzyskać w związku z ogłoszeniem upadłości tego kontrahenta.

Ustalenie podstaw zakazu, o których mowa w art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego wymaga ustalenia, że niezłożenie przez zobowiązanego wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie nastąpiło z jego winy. Wina i jej stopień są nie tylko przesłankami decydującymi o zakresie i czasokresie pozbawienia praw (o czym stanowi ust. 2 art. 373), lecz przede wszystkim mają wpływ na decyzję sądu o uwzględnieniu, bądź oddaleniu wniosku, albowiem orzeczenie zakazu przewidzianego w art. 373 ust. 1 ma charakter fakultatywny (vide: pogląd wyrażony w postanowieniu SN z 30 listopada 2011 r., sygn. akt III CSK 44/11). Ciężar dowodu w tym zakresie, jak wskazano wyżej spoczywa na wnioskodawcy. W związku
z redakcją art. 373 ust. 1 prawa upadłościowego i naprawczego przyjąć należy, że podstawa do pozbawienia praw upadłego i innych osób wymienionych w tym przepisie, która jest oparta na winie występuje nie tylko wtedy, gdy osoba, która ma zostać pozbawiona praw wymienionych w tym przepisie umyślnie dokonała czynności, o których mowa w art. 373 ust. 1 pkt 1-3, lecz także gdy działania te są następstwem jej niedbalstwa. Przepis ten nie uzależnia bowiem możliwości pozbawienia praw od rodzaju, czy stopnia winy upadłego czy innej osoby dokonującej czynności, o których mowa w art., 373 ust. 1; wymienia ogólnie winę jako podstawę tej odpowiedzialności (vide: komentarz do art. 373 pod red. F. Zedlera). Należy także podkreślić, że wina, o której mowa powyżej nie dotyczy zawinienia w pogorszeniu sytuacji majątkowej niewypłacalnego dłużnika. Istotne natomiast znaczenie ma fakt, czy i w jakim zakresie zobowiązany do złożenia wniosku jest winien niezłożenia w terminie wniosku
o ogłoszenie upadłości. Taka wykładnia w/w przepisu znajduje potwierdzenie
w orzecznictwie Sądu Najwyższego (vide: postanowienie SN z 12 kwietnia 2006 r. III CSK 47/06, i postanowienie SN z 14 lutego 2006 r. nie. publ.)
Innymi słowy, nawet gdyby zobowiązany do złożenia wniosku w najmniejszym stopniu nie zawinił w doprowadzeniu przedsiębiorcy do stanu niewypłacalności, to i tak nadal będzie ponosił odpowiedzialność z art. 373 ust. 1 pkt 1 za nie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.

W okolicznościach niniejszej sprawy, wnioskodawca nie wykazał jednak żadnym dowodem w jakim terminie początkowym zaistniały ewentualnie podstawy do ogłoszenia upadłości, w rozumieniu art. 11 ust.1 i art. 21 ust.1 prawa upadłościowego i naprawczego. Spełnienie tego warunku pozwoliłoby Sądowi I instancji ocenić czy termin do złożenia wniosku przez uczestnika nie został zachowany, oczywiście przy założeniu, że podstawy ku temu istniały.
W dalszej kolejności mógłby dopiero ocenić czy uchybienie terminu nastąpiło
z winy dłużnika.

Zaznaczyć przy tym należy, iż Sąd Okręgowy rozpoznający apelację
w obecnym składzie nie podziela poglądu Sądu Rejonowego ( podzielając tym samym zarzuty zawarte w pkt 4 apelacji) wyrażonego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, co do tego że przesłanki objęte treścią ust. 2 art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego warunkują orzeczenie zakazu,
w związku z treścią art. 373 ust. 1.

Sąd Odwoławczy wyraża pogląd ( w ślad za wnioskodawcą), iż samoistną przesłanką orzeczenia zakazu może być podstawa w postaci art. 373 ust. 1, natomiast wykazanie przesłanek, o których mowa w ust. 2 w/w przepisu ma wpływ na rozmiar orzeczenia zakazu. Powyższe pozostaje jednak bez znaczenia dla ostatecznej oceny wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia. Z przyczyn wskazanych powyżej uznać należało iż orzeczenie to jest prawidłowe i zgodne
z prawem.

Reasumując, Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów skarżącego co do naruszenia przez Sąd Rejonowy zarówno przepisów prawa procesowego
i materialnego, na których oparta została apelacja, co skutkuje jej oddaleniem na podstawie art. 385 kpc. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 108 § 1 kpc.