Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. S. (J. S. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonej J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 31 lipca 2012r. sygn. akt VIII U 2234/11

1.  uchyla zaskarżony wyrok wraz z poprzedzającą go decyzją organu rentowego i sprawę przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. do ponownego rozpoznania,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonej J. S. kwotę 210 zł ( dwieście dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

/-/ SSO del. G. Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA A. Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1940/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 listopada 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej J. S. prawa do renty
z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ w ostatnim 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy ubezpieczona udowodniła jedynie 2 lata 2 miesiące
i 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych, zamiast wymaganych 5 lat.

Odwołująca w odwołaniu od decyzji domagała się jej zmiany i przyznania prawa do renty, podnosząc, iż w ostatnim 10-leciu ma ponad 5-letni okres składkowy i nieskładkowy i jest całkowicie niezdolna do pracy.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wskazując, iż ubezpieczona złożyła wniosek o prawo do renty w dniu 23 września 2011 r. Łączny okres składkowy i nieskładkowy wynosi 27 lat 8 miesięcy i 28 dni, ale ubezpieczona nie posiada co najmniej 5 lat takich okresów w ostatnim 10-leciu, ani nie udowodniła co najmniej 25 lat okresów składkowych.

Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 31 lipca 2012 r., sygn. akt VIII U 2234/11 oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, poczynionych na podstawie akt rentowych oraz ponownego wyliczenia okresów składkowych i nieskładkowych wynika,
iż urodzona (...) ubezpieczona udowodniła łącznie 27 lat
8 miesięcy i 28 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 21 lat
6 miesięcy i 23 dni okresów składkowych. W ostatnim 10-leciu przed powstaniem niezdolności do pracy ostatecznie ustalono okres składkowy
i nieskładkowy w wymiarze 2 lat 9 miesięcy i 12 dni. W 10-leciu przed złożeniem obecnego wniosku o rentę, okres ten byłby znacznie niższy,
bo od daty ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, to jest od stycznia 2009 r. upłynęły ponad 2 lata.

Dalej Sąd ten ustalił, iż w dniu 23 września 2009 r. J. S. złożyła wniosek o rentę. Została zaliczona do osób całkowicie niezdolnych do pracy
z powodu raka odbytnicy z wyłonionym sztucznym odbytem. Lekarz orzecznik stwierdził, że całkowita niezdolność do pracy powstała w styczniu 2009 r.
i będzie trwała do czerwca 2012 r. Od tego orzeczenia ubezpieczona nie złożyła sprzeciwu. Wcześniej, bo w roku 2009 złożyła wniosek o rentę, ale został on załatwiony odmownie, z uwagi na to, że odwołująca nie udowodniła przed datą powstania niezdolności do pracy 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ostatnim 10-leciu. Od decyzji odmawiającej prawa do renty w roku 2009 ubezpieczona nie złożyła odwołania.

Dokonując oceny prawnej Sąd Okręgowy stwierdził, iż bezspornie J. S. nie posiada w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy, ani przed datą złożenia wniosku o rentę, co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Udowodniła natomiast łącznie ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż wniosek o rentę został złożony w dniu 23 września 2011 r., a więc w dniu wejścia w życie nowelizacji przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadzonych ustawą z dnia 28 lipca 2011 r. (Dz.U.2011.187.1112). Z tym dniem do art. 58 dodano ust. 4, zgodnie z którym przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety
i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, ale nie posiada 25 lat okresów składkowych.

Z uwagi na to, że J. S. nie posiada co najmniej 25 lat okresów składkowych, to, zdaniem Sądu Okręgowego, do nabycia prawa do renty, jak stanowi art. 58 ust. 2 ustawy, musi wykazać co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych przed datą złożenia wniosku o rentę, lub datą powstania niezdolności do pracy, a tego warunku nie spełnia.

Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 57 i art. 58 ust. 1 i ust. 2 ustawy
i stwierdził, że te warunki ubezpieczona spełniła i w wypadku złożenia wniosku o rentę do dnia 22 września 2011 r. nabyłaby prawo do renty. Z uwagi jednak, że wniosek został złożony w dniu 23 września 2011r., koniecznym stało się spełnienie dodatkowej przesłanki - to jest posiadania co najmniej 25-letniego okresu składkowego.

Sąd pierwszej instancji uznał, iż odwołanie należało oddalić na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Nadto Sąd wskazał, że z uwagi na wykazany łączny okres składkowy i nieskładkowy oraz szczególne okoliczności - a to - całkowitą niezdolność do pracy i jednodniowe „spóźnienie” w złożeniu wniosku, które pozbawiło prawa do skutecznego starania się o świadczenie, ubezpieczona może złożyć wniosek o prawdo do renty w drodze wyjątku do Prezesa ZUS.

Wyrok w całości apelacją zaskarżyła ubezpieczona, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, zarzucając mu naruszenie prawa materialnego,
a w szczególności art. 57 i art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że odwołująca nie miała wystarczającego okresu składkowego i nieskładkowego upoważniającego do przyznania prawa do renty inwalidzkiej.

Wskazując na powyższy zarzut skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w całości i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa adwokackiego za wszystkie instancje według norm przepisanych.

W ocenie odwołującej, Sąd niesłusznie zastosował znowelizowane przepisy ustawy emerytalnej, gdzie pojawił się dodatkowy wymóg posiadania 25-letniego okresu składkowego. Odwołująca podniosła, iż Sąd winien zastosować dotychczasowe regulacje, gdzie koniecznym warunkiem uzyskania prawa do świadczenia rentowego było spełnienie wymogu przewidzianego przez art. 58 ustawy emerytalnej albowiem odwołująca spełniła warunek posiadania
5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego biorąc jednocześnie pod uwagę fakt, iż niezdolność do pracy odwołującej wystąpiła w wieku powyżej
30 lat. Został również spełniony warunek, by okres ten przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Skarżąca zarzuciła także, iż w istocie nie wiadomo kiedy powstała niezdolność do pracy, albowiem w tym zakresie Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego, w szczególności dowodów z opinii biegłych proktologów, którzy ustaliliby faktyczną datę powstania tejże niezdolności,
co pozwoliłoby z kolei skonfrontować tę datę z zapisami ustawy emerytalnej
tj. art. 57 i 58 tejże ustawy w zakresie wymaganego okresu powstania niezdolności. Nadto odwołująca przypomniała, że już wcześniej składała wnioski o rentę, a miało to miejsce w 2009 r., a zatem przed nowelizacją ustawy o emeryturach i rentach, i wówczas odwołująca została uznana za osobę niezdolną do pracy.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja w zakresie, w jakim domaga się wydania orzeczenia kasatoryjnego jest uzasadniona.

Ocena Sądu Okręgowego, podzielającego stanowisko organu rentowego, iż skarżąca nie spełniła warunków do nabycia prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy jest nietrafna.

Niespornym jest, że urodzona (...) ubezpieczona,
po raz pierwszy wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy zgłosiła w dniu 25.09.2009 r. Wykazała okres składkowy i nieskładkowy w łącznym wymiarze 27 lat, 8 miesięcy i 28 dni oraz orzeczeniem Lekarza orzecznika z dnia 26.11.2009 r. została uznana za całkowicie okresowo niezdolną do pracy
do 30.06.2012 r., z ustaleniem, iż niezdolność do pracy istnieje od 23.01.2009 r. (data rozpoczęcia hospitalizacji w związku z rozpoznaną chorobą nowotworową). Organ rentowy, po stwierdzeniu, iż w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy wnioskodawczyni udowodniła jedynie
2 lata, 2 miesiące i 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych (wobec wymaganych 5 lat), decyzją z dnia 28 stycznia 2010 r. odmówił ubezpieczonej prawa do świadczenia.

Ubezpieczona nie zaskarżyła nieprawidłowej decyzji. Bowiem, wbrew ocenie organu rentowego, spełnione zostały wówczas warunki do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Renta z tytułu niezdolności do pracy – jak stanowi art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm. – dalej zwanej ustawą) – przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: 1) jest niezdolny do pracy; 2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy; 3) niezdolność do pracy powstała w niektórych okresach składkowych i nieskładkowych albo nie później niż
w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Tego ostatniego warunku nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy
i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 2).

Niespornie skarżąca nie wykazała co najmniej 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy lub przed dniem złożenia wniosku o rentę
(art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 2 ustawy), lecz legitymując się wymaganym co najmniej 20-letnim okresem składkowym i nieskładkowym oraz stwierdzoną całkowitą niezdolnością do pracy spełniła przesłanki do świadczenia na podstawie art. 57 ust. 2 ustawy, bez potrzeby wykazywania warunku przewidzianego w art. 58 ust. 2. Uprawnienie skarżącej do tego świadczenia (istniejące już w dacie pierwszego wniosku) jednoznacznie potwierdza uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., sygn. I UZP 5/05 (OSNPUSiSP 2006, Nr 19-20, poz.305), w której wyrażono pogląd, iż renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zmianami), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego
i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Oznacza to, iż nie tylko przepisu art. 57 ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który jest całkowicie niezdolny do pracy i wykazał staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn, ale także nie stosuje się przepisu art. 57 ust. 1 pkt 2.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela zaprezentowane stanowisko Sądu Najwyższego, które jest utrwalone w orzecznictwie tut. Sądu.

Zaskarżoną decyzją z dnia 16 listopada 2011 r. organ rentowy,
w rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej z dnia 23.09.2011 r., ponownie odmawiając prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, powołał się na tożsame przyczyny braku podstaw do ustalenia prawa do świadczenia, jednocześnie wskazując, iż orzeczeniem Lekarza orzecznika z dnia 24.10.2011 r. stwierdzono całkowitą niezdolność ubezpieczonej do pracy do 30.06.2012 r.

Sąd Okręgowy nieprawidłowo uznał, iż w związku z dodaniem ust. 4
do art. 58 przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2011 r. (Dz.U.2011 r. Nr 187, poz.1112), zmieniającej ustawę z dniem 23 września 2011 r. i złożeniem wniosku w dniu wejścia w życie zmiany stanu prawnego, zniweczone zostało prawo skarżącej do skutecznego ubiegania się o ustalenie prawa do renty
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na warunkach obowiązujących do dnia 22 września 2011 r.

Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy prawo do świadczeń określonych
w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2.

Z kolei po myśli art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu,
z uwzględnieniem ust. 2. Przepis art. 100 ust. 1 ustawy w ogóle nie nawiązuje do daty zgłoszenia wniosku. Natomiast data zgłoszenia wniosku decyduje
o wypłacie świadczeń.

W tym miejscu należy przypomnieć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 stycznia 2001 r., sygn. II UKN 136/00 (OSNP 2002, Nr 18, poz.44), które akceptuje Sąd Apelacyjny, iż data zgłoszenia wniosku o świadczenie nie jest istotna dla ustalenia daty powstania prawa
do tego świadczenia. Wprawdzie pogląd ten został wyrażony na tle wykładni art. 76 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, ale zachowuje on aktualność także w obecnym stanie prawnym.

Reasumując należy stwierdzić, iż ubezpieczona spełniała wszystkie przesłanki do nabycia prawa do tej renty już w dniu 25.09.2009 r., zaś wypłata należnego świadczenia przysługuje nie wcześniej jednak niż od miesiąca,
w którym zgłosiła wniosek, tj. od 1 września 2011 r. Mimo uznania uprawnień skarżącej do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, Sąd Apelacyjny nie mógł wydać orzeczenia reformatoryjnego i przyznać ubezpieczonej należnej rentę, gdyż Lekarz orzecznik orzeczeniem z dnia 24 września 2011 r. stwierdził całkowitą okresową niezdolność do dnia 30.06.2012 r. Po tej dacie brak jest ustaleń czy stwierdzona niezdolność do pracy nadal występuje. Bowiem ograniczenie przysługiwania renty okresowej do czasu poprzedzającego wydanie wyroku przyznającego to świadczenie może nastąpić tylko wówczas, gdy istniejąca w dacie złożenia wniosku niezdolność do pracy ustąpiła w toku postępowania (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2004 r. sygn.
II UK 245/03 OSNP 2004/20/357, M.P.Pr.-wkł. 2005/1/21, LEX nr124517).

Zatem organ rentowy przeprowadzi badanie ubezpieczonej celem ustalenia czy po dniu 30.06.2012 r. była nadal całkowicie niezdolna do pracy
i w zależności od wyniku badania, przyzna skarżącej prawo do renty okresowej bądź na stałe.

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny z mocy art.477 ^14a k.p.c. orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu za obie instancje orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 12 ust. 2 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. Nr 461).

/-/ SSO del. G. Pietrzyk-Cyrbus /-/ SSA L. Jachimowska /-/ SSA A. Grymel

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek