Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. R. (J. R. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

z dnia 20 grudnia 2011r. sygn. akt IV U 1514/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSA M.Procek /-/ SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 473/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2011 roku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 17 sierpnia 2011 roku i przyznał ubezpieczonemu B. R. prawo do – opisanej normą art. 32
w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) - emerytury z tytułu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych od dnia 21 sierpnia 2011 roku.

W motywach przedstawionej decyzji – po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z dnia 21 lipca 2011 r. - organ rentowy podniósł, że wnioskodawca nie udowodnił przesłanki w postaci piętnastoletniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie organ rentowy wskazał, iż nie uwzględnił do pracy
w szczególnych warunkach okresów zatrudnienia od dnia 28 maja 1979 r. do dnia
30 kwietnia 1990 r. oraz od dnia 13 października 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

W oparciu o akta rentowe ubezpieczonego, zeznania świadków J. S., J. C. oraz wyjaśnień ubezpieczonego słuchanego w charakterze strony, Sąd pierwszej instancji ustalił, iż B. R., urodzony (...), od dnia 14 lipca 1999 r. uprawniony był do pobierania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Świadczenie przyznano okresowo do 31 grudnia 2012 r. Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca wykazał staż emerytalny
w wymiarze 26 lat, 9 miesięcy i 26 dni okresów składkowych oraz 1 roku, 3 miesięcy
i 5 dni okresów nieskładkowych. W Spółdzielni Pracy (...)
w S. ubezpieczony zatrudniony był w okresie od 1 sierpnia 1969 r.
do 31 lipca 1972 r. na stanowisku ucznia ślusarskiego, a następnie w okresie
od 28 maja 1979 r. do 14 maja 1999 r. na stanowisku spawacza. W okresie od 1 maja 1990 r. do 12 października 1992 r. ubezpieczony korzystał w macierzystym zakładzie pracy z urlopu bezpłatnego. W tym czasie został oddelegowany przez (...) S.A. w W. do pracy za granicę, którą wykonywał w okresie
od 9 sierpnia 1991 r. do 29 lipca 1992 r. na stanowisku cieśli.

Spółdzielnia w spornym okresie zajmowała się produkcją napędów do betoniarek oraz w mniejszym stopniu metalowych ościeżnic do drzwi.
Do obowiązków ubezpieczonego należały wyłącznie prace spawalnicze, które wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Pod koniec zatrudnienia (przez okres około 2 lat) ubezpieczony jedynie sporadycznie, w razie potrzeby, odsyłany był do wykonywania prac lakierniczych.

Tak więc, Sąd Okręgowy, powołując się na treść art. 184 ust. 1 i 2, art. 32
cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. oraz §§ 1, 2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43
ze zm.), uznał, że ubezpieczony wykazał, iż pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres 15 lat.

Zdaniem tegoż Sądu, z wyjaśnień ubezpieczonego wynika, że w całym okresie zatrudnienia (z wyjątkiem okresu zatrudnienia na kontrakcie zagranicznym) stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie prace spawalnicze. Dalej Sąd ten wskazał, że B. R. podał, iż spawał głównie ramy do napędów betoniarek, albowiem w spornym okresie Spółdzielnia zajmowała się ich produkcją. Według jego wyjaśnień, dziennie wykonywał około 15 takich ram. Dodał również,
że w powyższym okresie był jedynym spawaczem zatrudnionym przy tego typu pracach. Inni pracownicy uprawnienia do spawania uzyskali bowiem znacznie później, a nadto zatrudnieni zostali przy innych pracach. Sąd Okręgowy podał, że charakter oraz wymiar czasu pracy ubezpieczonego stanowczo potwierdzili powołani w sprawie świadkowie. I tak J. S. – ówczesny kierownik Zakładu Produkcyjnego Spółdzielni Pracy (...) - potwierdził, iż ubezpieczony wykonywał wyłącznie prace spawalnicze. Zasadniczo spawał podstawy do betoniarek
o pojemności 450 litrów. W dalszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał na zeznania świadka J. C., który pracował wspólnie z ubezpieczonym i przyznał,
że B. R. wykonywał wyłącznie spawanie. Jedynie pod koniec zatrudnienia, jak zakład miał być likwidowany, sporadycznie kierowany był do prac przy lakierowaniu. Wcześniej zaś pracami tymi zajmowała się odrębna grupa.
Jak wskazał Sąd Okręgowy, powyższe przyznał także sam ubezpieczony wskazując,
iż co najwyżej na 2 lata przed zakończeniem pracy dodatkowo wykonywał także pracę lakiernika.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powyższe tłumaczy zatem dlaczego
w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych B. R. jego stanowisko określone jest jako spawacza – lakiernika natryskowego. Sąd Okręgowy uznał, że z zeznań świadków oraz wyjaśnień ubezpieczonego wynika jednak, iż prace przy lakierowaniu wykonywane były jedynie sporadycznie, w razie potrzeby. Ponadto, Sąd ten zauważył, że przyjmując nawet,
iż wykonywanie w ostatnich latach zatrudnienia prac przy lakierowaniu wyklucza warunek stałości pracy, to i tak, mimo wyłączenia tego okresu, ubezpieczony będzie legitymował się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych na stanowisku spawacza.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak
w sentencji.

W apelacji od zaprezentowanego rozstrzygnięcia, organ rentowy zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 32 ust. 1
cyt. ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 17 sierpnia 2011 r.

Uzasadniając złożoną apelację, organ rentowy wskazał, że ze świadectwa pracy ze Spółdzielni Pracy (...) S. (wystawionego dnia
16 kwietnia 1999 r.) wynika, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia
tj. 28 maja 1979 r. do nadal wykonywał prace: ślusarz - tokarz.

W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia
25 kwietnia 2000 r. Spółdzielnia Pracy (...) S. potwierdza wykonywanie prac spawacz - lakiernik natryskowy. Zatrudnienie ubezpieczonego na innych stanowiskach, niż spawacz potwierdza również dokumentacja orzecznicza i wypadkowa.

Zdaniem apelującego, Sąd Okręgowy uznając, iż ubezpieczony wykonywał
w spornym okresie głównie prace spawalnicze, oparł się wyłącznie na zeznaniach świadków i wyjaśnieniach samego zainteresowanego, wykonywanie takich prac nie znajduje potwierdzenia w dokumentacji znajdującej się w aktach organu rentowego.

Ubezpieczony B. R. zmarł w dniu 12 stycznia 2013 roku
i postanowieniem z dnia 27 lutego 2013 roku Sąd Apelacyjny w Katowicach podjął postępowanie z udziałem jego następczyni prawnej J. R. (wdowy).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Przyjmując, iż ubezpieczony w okresach od dnia 28 maja 1979 r. do dnia
30 kwietnia 1990 r. oraz od dnia 13 października 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. nie był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy spawaniu, uznał,
że apelacja zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się przyznania prawa
do świadczenia emerytalnego opisanego treścią art. 184 o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118). Zatem należy stwierdzić, że bezspornie ubezpieczony:

- osiągnął wiek przewidziany w art. 32 cyt. ustawy,

-

w dniu wejścia w życie ustawy osiągnął okres składkowy i nieskładkowy,
o którym mowa w art. 27;

-

nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego;

spór zaś dotyczył przesłanki w postaci okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym od 65 lat - dla mężczyzn.

Tak więc, należy wskazać, że art. 32 cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. stanowi, iż ubezpieczonym zatrudnionym w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony
w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz
o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4
cyt. przepisu stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Owe przepisy dotychczasowe to powołane przez Sąd Okręgowy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Trzeba zatem wskazać, że przepis § 4 tegoż rozporządzenia RM stanowi,
iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione
w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące przesłanki:

⚫

osiągnął wiek 60 lat,

⚫

ma wymagany okres zatrudnienia, tj. 25 lat pracy, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, w tym pracy wymienionej w Wykazie A, dział XIV, poz. 12, tzn . przy spawaniu.

Zgodnie zaś z normą § 2 ust. 1 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r., okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Zatem warunkiem koniecznym jest wykazanie przez wnioskodawcę,
że w okresie co najmniej 15 lat wykonywał pracę - stale i w pełnym wymiarze czasu pracy - na stanowisku pracy wymienionym w wykazie A.

Aby sprostać temu obowiązkowi, winien przedstawić organowi rentowemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach

Tymczasem, przepis § 2 ust. 2 cyt. rozp. RM stanowił, iż okresy pracy,
o których mowa w ust. 1 § 2 stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Zapis przyjęty w treści powołanego przepisu wskazywał, iż świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem abstrakcyjnym
i musi znajdować oparcie w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji,
a w konsekwencji może być poprzez te dokumenty weryfikowane.

W odwołaniu ubezpieczony – wskazując na treść przepisów cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. - podał, że w okresach objętych sporem zatrudniony był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza.

Tymczasem przedstawił organowi rentowemu świadectwo pracy z dnia
16 kwietnia 1999 r., w którym oznaczono rodzaj wykonywanej pracy: „ślusarz – tokarz”, zaś w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia
28 kwietnia 2000 r. jako rodzaj wykonywanej przez niego pracy wskazano: „spawacz, lakiernik natryskowy”. Ponadto w aktach rentowych ubezpieczonego znajduje się protokół powypadkowy z dnia 4 listopada 1996 r., w którym Spółdzielnia (...) w S. podała, że B. R. zatrudniony jako ślusarz – tokarz, uległ w dniu 4 listopada 1996 r. wypadkowi przy pracy, pracując przy obsłudze prasy. W legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy, znajdującej się w aktach rentowych, znajdują się wpisy Spółdzielni Pracy (...) w S. opisujące rodzaj wykonywanej przez ubezpieczonego pracy. I tak, z dnia 1 sierpnia 1969 r. : „uczeń ślusarski” i z dnia
28 maja 1979 r.: „tokarz”. Trzeba również wskazać, że w wywiadach zawodowych prowadzonych przez ZUS na potrzeby postępowań rentowych, podano w dniu
16 kwietnia 1999 r., iż ostatnio przed zachorowaniem ubezpieczony pracował jako „ślusarz-tokarz” (wywiad potwierdzony przez Spółdzielnię). W 2001 r. wskazano jako ostatnio wykonywaną pracę „ślusarza – spawacza”, w 2003 r.: „ślusarza”
i w 2008 r.: „ślusarza – spawacza”. Z książeczki spawacza przedstawionej przez ubezpieczonego na rozprawie apelacyjnej wynika, że podstawowe kursy spawania gazowego i elektrycznego ubezpieczony ukończył dopiero w 1994 roku. Przedstawił również świadectwo pracy z przedsiębiorstwa (...) z dnia 31 stycznia 1976 r.,
z którego wynika, iż pracując na stanowisku ślusarza, ukończył kurs przecinaczy gazowych.

Tak więc, z przedstawionych dowodów wynika, że B. R. miał kwalifikacje i mógł pracować przy spawaniu dopiero od 1994 roku, przy czym
z dokumentów tych nie wynika, czy pracę tego rodzaju wykonywał wówczas stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy. Przyjęciu takiego założenia przeczy treść dokumentów przygotowanych przez Spółdzielnię, w tym dokumentacja powypadkowa z 1996 r., świadectwo pracy z 1999 r. oraz wywiad zawodowy z 1999 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wiarygodność i spójność przedstawionych dowodów z dokumentów nie budzą zastrzeżeń. Dokumenty te sporządzone zostały
w okresie zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni lub bezpośrednio po zakończeniu tego okresu. Przygotowywane były dla rozmaitych celów, część z nich znajdowała się w dyspozycji ubezpieczonego, a niektóre z nich dostarczył ubezpieczony, jako materiał dowodowy. Ich treść, opisująca rodzaj wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, nie były wcześniej przez niego kwestionowane. Dokumenty te znajdowały się w aktach rentowych ubezpieczonego, znajdujących się w dyspozycji Sądu pierwszej instancji.

Należy zatem wskazać, iż, Sąd Okręgowy, analizując materiał dowodowy, którym dysponował naruszył granice swobodnej jego oceny (art. 233 § 1 k.p.c.), albowiem wiarygodność zeznań świadków i wyjaśnień ubezpieczonego ocenił według własnego przekonania, bez wszechstronnego rozważenia całości zebranego materiału, a zatem bez uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu
(por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 r., sygn. II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r.,
sygn. I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000/10/382; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 11 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1218/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., sygn. IV CKN 1256/00, niepubl.). Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ustalenia faktyczne dokonane
w oparciu o tak ocenione dowody nie mogą wykazywać błędów tak faktycznych,
tzn. nie mogą być sprzeczne z treścią dowodów, jak i logicznych (błędności rozumowania i wnioskowania).

Odnosząc powyższe dyrektywy do ustaleń dokonanych przez Sąd pierwszej instancji, w aspekcie wskazywanych przez skarżącego uchybień, uznać należy zasadność jego argumentacji. Istotnie Sąd Okręgowy uznał dowolnie, wbrew zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu, że odwołujący się w okresie objętym sporem wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Trafnie, zatem, apelujący organ rentowy wskazał, że nie było podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony wypełnił przesłankę w postaci posiadania wymaganego okresu co najmniej 15 lat pracy wymienionej w Wykazie A cyt. rozporządzenia RM.

Konkludując, Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja jest zasadna i na mocy
art. 386 § 1 k.p.c., orzekł reformatoryjnie, jak w sentencji.

/-/ SSA J.Pietrzak /-/ SSA M.Procek /-/ SSA T.Szweda

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek