Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Aleksander Ostrowski

Sędziowie SSO Anna Bałazińska – Goliszewska

SSR del. do SO Elżbieta Wylegalska (spr.)

Protokolant Justyna Gdula

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Czesława Twardowskiego

po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2015 r.

sprawy:

1.  T. N. oskarżonego o przestępstwo z art.278 § 1 k.k.;

2.  J. N. oskarżonego o przestępstwo z art. z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Oleśnicy

z dnia 5 września 2014 r. sygn. akt II K 443/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego T. N. w ten sposób, że uchyla orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności i dozorze kuratora;

II.  w pozostałej części tenże wyrok wobec oskarżonego T. N. utrzymuje w mocy;

III.  tenże wyrok wobec oskarżonego J. N. uchyla, a jego sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy do ponownego rozpoznania;

IV.  zwalnia oskarżonego T. N. od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Prokuratura Rejonowa w Oleśnicy oskarżyła T. N. o to, że:

I.  w dniu 09 stycznia 2014 r. w M. przy ul. (...), rejonu (...) działając wspólnie i w porozumieniu z J. N., dokonał kradzieży mienia w ten sposób, że z terenu dyskontu spożywczego (...) wykorzystując nieuwagę pracownika sklepu, zabrał w celu przywłaszczenia towar w postaci artykułów spożywczych, alkoholi oraz chemii spożywczej, czym spowodował straty w wysokości nie mniejszej niż 1093,23 złote, czym działał na szkodę (...) (...) S.A. z siedzibą w K. ul. (...), tj. o czyn z art. 278 § 1 kk.

oraz J. N., o to, że:

II.  w dniu 09 stycznia 2014 roku w M. przy ul. (...), rejonu (...), działając wspólnie i w porozumieniu z T. N., doknał kradzieży mienia w ten sposób, że z terenu dyskontu spożywczego (...) wykorzystując nieuwagę pracownika sklepu zabrał w celu przywłaszczenia towar w postaci artykułów spożywczych, alkoholi oraz chemii spożywczej, czym spowodował straty w wysokości nie mniejszej niż 1093,23 złote, czym działał na szkodę (...) (...) S.A. z siedzibą w K. ul. (...), przy czym opisywanego czynu dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa, będąc uprzednio skazanym za przestępstwa podobne, wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy, sygn. akt II K 121/11 i odbywając karę pozbawienia wolności w okresie od dnia 19 kwietnia 2013 r. do 19 października 2013 r., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Oleśnicy na rozprawie w dniu 05 września 2014 r., uznał, iż oskarżeni zostali prawidłowo wezwani na termin rozprawy i rozpoznał w tym dniu sprawę w trybie art. 479 § 1 k.p.k. pod ich nieobecność. (za oskarżonego T. N. - wezwanie odebrała jego matka, zaś wobec J. N. - wezwanie było dwukrotnie awizowane).

Na tejże rozprawie, Sąd odczytał wyjaśnienia obu oskarżonych złożone na etapie postępowania przygotowawczego, odczytał zeznania świadków i uznał za ujawnione pozostałe dowody zawnioskowane w akcie oskarżenia.

Następnie, wydał wyrok zaoczny i w pkt I części dyspozytywnej wyroku uznał oskarżonego T. N. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 278 § 1 k.k. i wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności. W pkt II części dyspozytywnej, wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności wobec T. N. na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 2 k.k. zawiesił warunkowo na okres 3 lat próby, a nadto w pkt III – na podstawie art. 73 § 2 k.k. – oddał T. N. pod dozór kuratora w okresie próby.

Następnie, w pkt IV części dyspozytywnej wyroku, uznał oskarżonego J. N. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności.

W pkt V – zwolnił obu oskarżonych od ponoszenia kosztów sądowych, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa, w tym od opłaty sądowej.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł prokurator Prokuratury Rejonowej w Oleśnicy.

W treści złożonej apelacji, powołując się na treść przepisów art. 427 § 1 i 2 k.p.k., art. 437 k.p.k., art. 438 pkt 3 i 4 k.p.k., oskarżyciel publiczny zarzucił Sądowi I instancji:

a)  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia o zastosowaniu wobec oskarżonego T. N. instytucji warunkowego zawieszenia kary, polegający na wyrażeniu poglądu, iż zachodzą wszelkie przesłanki z art. 69 § 1 i 2 k.k., mimo, iż właściwa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosków odmiennych i w rezultacie stanowi przeszkodę do zastosowania wobec oskarżonego środka probacyjnego,;

b)  rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu J. N. kary 5 miesięcy pozbawienia wolności za przypisane mu przestępstwo, wynikającą z niedostatecznego uwzględnienia okoliczności obciążających oskarżonego, w szczególności uprzedniej karalności, sposobu działania i postawy po popełnieniu przestępstwa oraz nieuwzględnienia celów zapobiegawczych i wychowawczych, jakie kara winna odnieść wobec oskarżonego oraz potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

W związku z powyżej sformułowanymi zarzutami, oskarżyciel publiczny wniósł o :

a)  zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie dotyczącym oskarżonego T. N., poprzez wymierzenie oskarżonemu za zarzucany czyn kary 7 miesięcy pozbawienia wolności;

b)  zmianę zaskarżonego wyroku w odniesieniu do J. N., poprzez wymierzenie oskarżonemu za zarzucany czyn kary 1 roku pozbawienia wolności.

Na rozprawie odwoławczej, poparł w całości wniesioną apelację odnośnie oskarżonego T. N. i wnioski w niej zawarte, odnośnie zaś oskarżonego J. N. wyniósł o uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy na wstępie pragnie zaznaczyć, przed przejściem do merytorycznej analizy apelacji, iż odnośnie granic kognicji Sądu Odwoławczego w postępowaniu apelacyjnym, w pełni podziela aktualne poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w orzecznictwie, iż rozpoznanie sprawy w granicach środka odwoławczego następuje w granicach zaskarżenia, a nadto, w razie wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego przez oskarżyciela publicznego, lub pełnomocnika także w granicach zarzutów odwoławczych (uchybień) podniesionych w środku odwoławczym, chyba, że zachodzą podstawy do orzekania poza granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami.

W ocenie Sądu Odwoławczego, apelacja wywiedziona przez oskarżyciela publicznego zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie w zakresie oskarżonego T. N..

Na wstępie należy przede wszystkim stwierdzić, iż Sąd I instancji odnośnie oskarżonego T. N., w oparciu o właściwie przeanalizowany i oceniony materiał dowodowy, poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, a na ich podstawie wywiódł prawidłowe wnioski, co do sprawstwa i winy tegoż oskarżonego, w zakresie przypisanego mu czynu. Należy przy tym podkreślić, iż Sąd Rejonowy dokonał właściwej analizy wszystkich ujawnionych w sprawie dowodów pod kątem odpowiedzialności w/w oskarżonego, ocenił je zgodnie z zasadami wiedzy, logiki, doświadczenia życiowego i zgodnie ze wskazaniami art. 7 k.p.k., nie popadając w dowolność i należycie uzasadniając swe stanowisko w pisemnych motywach wydanego wyroku. Z uwagi zaś na brak zastrzeżeń apelującego, co do poczynionych ustaleń faktycznych, bardziej szczegółowa analiza wyroku w tym zakresie jest zbędna. Tym bardziej, iż powyższa część pisemnych motywów orzeczenia, dotycząca oskarżonego T. N., została w całości podzielona przez Sąd Odwoławczy.

Przechodząc do analizy zarzutu podnoszonego przez prokuratora, który zarzucił Sądowi I instancji, niesłuszne przyjęcie, że wobec oskarżonego T. N., zachodzą przesłanki do warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności i w związku z tym rażącą niewspółmierność wymierzonej kary polegająca na przyjęciu pozytywnej prognozy kryminologicznej - to należy w całości podzielić argumentację skarżącego.

Przesłanki zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności określa art. 69 § 1 k.k., zgodnie z którymi Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Środki probacyjne mając co do zasady na celu poddanie sprawcy próbie, którego czyn ma charakter incydentalny i co do którego można postawić pozytywną prognozę kryminologiczną.

Sąd I instancji, w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, iż orzekł wobec oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, ze względu na pozytywną prognozę kryminologiczną co do osoby T. N..

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy w sposób niezwykle lakoniczny, wskazał powody, dla których uznał za możliwe i zasadne - orzeczenie wobec oskarżonego T. N. kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, w tym przyjął, iż zachodzą przesłanki z art. 69 § 1 i 2 k.k. W istocie ograniczył się tylko do stwierdzenia, iż sam fakt skazania, wpłynie na oskarżonego wychowawczo i w przyszłości będzie przestrzegał porządku prawnego i nie wejdzie ponownie w konflikt z prawem. Sąd meriti nie wskazał przy tym, z czego wywodzi powyższe przekonanie, zaś w realiach niniejszej sprawy, w obliczu kilkakrotnej karalności oskarżonego, jest ono w sposób oczywisty błędne.

Rację ma apelujący, wskazując na uprzednią karalność oskarżonego T. N., która nie pozwala uznać, by zachodziła w stosunku do niego pozytywna prognoza kryminologiczna. Z karty karnej skazanego T. N. (vide: k. 60) wynika, iż na przestrzeni 2012 r., był czterokrotnie skazany wyrokami różnych Sądów, za przestępstwa podobne (tj. z art. 279 § 1 k.k., art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k., art. 283 k.k., art. 278 § 1 k.k.), po raz pierwszy wyrokiem Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim sygn. II K 206/12 - na karę ograniczenia wolności, zaś kolejnymi wyrokami sądów na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. W tym również w 2013 r. był skazany jednokrotnie, wyrokiem Sądu Rejonowego w Oleśnicy z dnia 12 kwietnia 2013 r., w sprawie II K 168/13 za czyn z art. 278 § 1 k.k., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, dozór kuratora w okresie próby, grzywnę w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł każda a nadto zobowiązany do naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego.

Nadto, jak wynika z bazy (...) (vide: k. 144), oskarżony T. N. w chwili obecnej jest pozbawiony wolności od dnia 13 grudnia 2014 r. i osadzony ze statusem skazanego w jednostce penitencjarnej (A.Ś. w O.), odbywając kary pozbawienia wolności, w sprawach: Sądu Rejonowego w Oleśnicy (sygn. II K 283/12, II K 450/12) oraz Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim (sygn. II K 788/12 oraz sygn. II K 451/14). Sąd Odwoławczy pragnie zwrócić uwagę, iż wobec oskarżonego T. N. zapadło kolejne orzeczenie skazujące – wyrok Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim w sprawie o sygn. II K 451/14 i w chwili obecnej odbywa karę pozbawienia wolności właśnie z tego wyroku, w wymiarze 3 miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 278 §1 k.k.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, wymierzenie oskarżonemu kolejnej kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania nie jest uzasadnione, ze względu na cele zapobiegawcze i wychowawcze jakie ma spełnić wymierzona kara. Analiza dotychczasowego zachowania oskarżonego w sposób nie budzący wątpliwości wskazuje, na jego rażąco lekceważący stosunek do porządku prawnego. Skoro wcześniej orzeczone wobec niego kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, nie pozwoliły zrozumieć mu jego błędów i spowodować zaprzestania popełniania kolejnych przestępstw, nie można oczekiwać, iż kolejna taka kara będzie stanowiła dla niego wystarczającą przestrogę przed ponownym wstąpieniem na drogę przestępstwa.

Wobec braku pozytywnych przewidywań co do osoby oskarżonego T. N., Sąd Odwoławczy uznał, iż orzeczenie wobec niego po raz kolejny kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest nieracjonalne i niecelowe. Tylko w obliczu ujawnionych okoliczności, kara bezwzględna pozbawienia wolności, może uświadomić oskarżonemu, że popełnianie przestępstw niesie za sobą dolegliwe konsekwencje i tym samym spełnić wobec oskarżonego cele zapobiegawcze i wychowawcze.

Przechodząc zaś do wniosku prokuratora w zakresie podwyższenia oskarżonemu kary pozbawienia wolności do 7 miesięcy, Sąd Odwoławczy uznał, iż kara bezwzględna w wymiarze 3 miesięcy pozbawienia wolności została ukształtowana i jest adekwatna do wagi popełnionego czynu, zaś kara we wnioskowanym przez apelującego wymiarze byłaby karą zbyt surową, przekraczającą tak stopień zawinienia, jak i społecznej szkodliwości czynu, którego dopuścił się oskarżony. Sąd odwoławczy zaznacza, iż należy mieć tutaj na względzie i nie stracić z pola widzenia, mimo wszystko młodego wieku oskarżonego oraz faktu, iż przyznał się do popełnionego czynu w toku prowadzonego postępowania.

W niniejszym przypadku, wobec oskarżonego T. N., konieczne jest wychowawcze oddziaływanie w warunkach izolacji więziennej, celem uświadomienia naganności jego postępowania, którego nie był w stanie do tej pory zrozumieć, pomimo swojej uprzedniej karalności.

Mając na uwadze przytoczoną wyżej argumentację, na podstawie art. 440 k.p.k., zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że uchylił orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności wobec oskarżonego T. N. oraz dozorze kuratora, w pozostałej części utrzymując go w mocy.

Z uwagi na sytuację majątkową oskarżonego, Sąd zwolnił go od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Przechodząc, zaś do apelacji wniesionej przez oskarżyciela, w stosunku do oskarżonego J. N. i następnie stanowiska wyrażonego przez apelującego na rozprawie odwoławczej, Sąd II instancji w pkt III części dyspozytywnej – wyrok wydany wobec oskarżonego J. N. uchylił, a jego sprawę postanowił przekazać Sądowi Rejonowemu w Oleśnicy do ponownego rozpoznania.

Sąd odwoławczy po analizie akt sprawy i zawartych w niej dokumentów, w tym dołączenia informacji z bazy (...), z której wynika, iż oskarżony J. N. od dnia 11 lipca 2014 r. był pozbawiony wolności, a przedmiotowy wyrok zaoczny zapadł w dniu 05 września 2014 r. – stwierdził, iż w toku rozpoznawania niniejszej sprawy doszło do naruszenia przepisów prawa procesowego.

Jednym z warunków rozpoznania sprawy w postępowaniu uproszczonym i wydania w konsekwencji wyroku zaocznego, jest doręczenie oskarżonemu wezwania (art. 479 § 1 k.p.k.).

Analiza akt przedmiotowej sprawy wskazuje, iż osadzenie oskarżonego J. N. w zakładzie karnym, w celu odbycia przez niego kary pozbawienia wolności w innej sprawie nie było znane Sądowi I instancji, przy podejmowaniu decyzji o rozpoznaniu sprawy na terminie w dniu 05 września 2014 r. pod jego nieobecność. Wskazać bowiem należy, iż o pierwszym terminie rozprawy oskarżony został powiadomiony osobiście i otrzymał również wówczas odpis aktu oskarżenia (vide: k. 102). Faktem jest, iż oskarżony J. N., nie powiadomił tegoż Sądu o pozbawieniu go wolności w innej sprawie, nie złożył wniosku o doprowadzenie go na rozprawę i nie przejawiał w żaden sposób gotowości do udziału w rozprawie. Jednakże, mimo tych obiektywnych okoliczności, stwierdzić należy, że w przypadku oskarżonego doszło do naruszenia prawa procesowego jakie mogłoby mieć wpływ na treść orzeczenia.

Sąd Rejonowy uznał, iż oskarżony został prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy w dniu 05 września 2014 r., mimo dwukrotnej awizacji skierowanej do niego korespondencji (vide: k. 109), przeprowadził postępowanie pod jego nieobecność i po odczytaniu jego wyjaśnień z postępowania przygotowawczego wydał wyrok zaoczny, skazując oskarżonego za zarzucany mu czyn.

Odpis wskazanego wyroku zaocznego został wysłany na adres zamieszkania oskarżonego, a przesyłkę, jak wynika z dowodu doręczenia – odebrała matka oskarżonego (vide: k.115) i w związku z tym wyrok zaoczny został uznany przez Sąd I instancji za doręczony prawidłowo.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego konsekwentnie stoi na stanowisku, że doręczenie przewidziane w trybie określonym w art 139 § 1 k.p.k. nie ma zastosowania do sytuacji, w której oskarżony został pozbawiony wolności i nie powiadomił o tym sądu, gdyż przebywanie w zakładzie karnym nie może być traktowane na równi ze zmianą miejsca zamieszkania, które jest następstwem swobodnie podjętej decyzji strony (por. uchwała SN z dnia 23 maja 1974 r. VI KZP 5/74, OSNKW 1974, z. 7-8, wyroki SN: z dnia 20 stycznia 2004 r. IV KK 434/03 OSNwSK 2004, poz. 130, z dnia 30 sierpnia 2007 r. IV KK 291/07 OSNwSK 2007, poz. 1907, z dnia 11 października 2005 r. III KK 111/05, OSNwSK 2005, poz. 1820).

W toku ujawnionych w sprawie okoliczności, stwierdzić należy, iż zastosowanie art. 139 § 1 k.p.k., jak również następnie normy z art. 479 § 1 k.p.k., było nizasadne. Bezsporne jest bowiem to, iż oskarżony J. N., tak w czasie wysyłania do niego wezwania o terminie rozprawy ustalonego na dzień 05 września 2014 r., jak i w dniu przeprowadzania tejże rozprawy był już pozbawiony wolności i przebywał w jednostce penitencjarnej.

W tych warunkach należało uznać, iż przeprowadzenie rozprawy przez Sąd Rejonowy w Oleśnicy w dniu 05 września 2014 r., pod nieobecność oskarżonego J. N. i wydanie wyroku zaocznego, naruszyło przepisy wskazane powyżej, a konsekwencją tego uchybienia było ograniczenie przysługującego oskarżonemu z mocy art. 6 k.p.k. prawa do obrony. Naruszenie obowiązku zapewnienia oskarżonemu możliwości osobistego uczestniczenia w rozprawie głównej i obrony na niej swoich praw i interesów trzeba ocenić jako uchybienie o charakterze rażącym. W tej sytuacji, nie może budzić wątpliwości fakt wpływu wskazanych uchybień na treść wydanego w sprawie orzeczenia.

Z powyższych względów, podzielając stanowisko wyrażone przez Prokuratora w toku rozprawy apelacyjnej, zaskarżony wyrok należało w stosunku do oskarżonego J. N. uchylić, a sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W tym postępowaniu Sąd I instancji ponownie przystąpi do rozpatrzenia sprawy, bacząc, aby oskarżony mógł zrealizować swoje prawo do udziału w rozprawie.