Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny II Wydział Karny w Rzeszowie

w składzie:

Przewodniczący: SSA Stanisław Urban

Sędziowie: SSA Zbigniew Różański

SSA Edward Loryś (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Halina Rączy

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Rzeszowie

- Stanisława Rokity,

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2012 r.

sprawy W. Z.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora Prokuratury Okręgowej
w P. i pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. akt II Ko 197/11

I.  u t r z y m u j e zaskarżony wyrok w mocy, u z n a j ą c apelacje prokuratora i pełnomocnika wnioskodawcy za oczywiście bezzasadne,

II.  kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze o b c i ą ż a Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2012 r., sygn. akt II Ko 197/11 Sąd Okręgowy w Przemyślu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy W. Z. odszkodowanie w kwocie 1000 zł z tytułu utraconych zarobków związanych z pozostawaniem wnioskodawcy bez pracy w okresie od
7 października 2003 r. do 1 kwietnia 2004 r. na skutek decyzji z dnia 1 września 2003 r. o zwolnieniu ze służby celnej i zadośćuczynienie w kwocie 30.000 zł
w związku z zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem wnioskodawcy
w okresie od 26 lutego 2003 r. do 5 czerwca 2003 r., oddalając wniosek
w pozostałym zakresie.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli Prokurator Prokuratury Okręgowej w Przemyślu oraz pełnomocnik wnioskodawcy.

Prokurator zaskarżył w/w wyrok na niekorzyść wnioskodawcy w zakresie rozstrzygnięcia o zadośćuczynieniu, zarzucając obrazę przepisów prawa procesowego, mającą wpływ na treść orzeczenia, a to:

- art. 2 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., polegającą na dokonaniu dowolnej oceny dowodów odnośnie rozmiaru krzywdy, jakiej doznał wnioskodawca w związku z tymczasowym aresztowaniem, poprzez określenie jej wielkości w oparciu
o stosunkowo niedługi okres tymczasowego aresztowania oraz dolegliwości zdrowotne, jakie wiązały się w z tym okresem, w konsekwencji przyjęcie, że zadośćuczynienie w kwocie 30.000 zł stanowi rekompensatę doznanych krzywd oraz uznanie, iż jest to kwota przystająca do aktualnych warunków życia
a zatem odpowiednia, w sytuacji gdy zarówno dolegliwości związane
z tymczasowym aresztowaniem jak i współczesne standardy społeczne oraz aktualne warunki życia i przeciętna stopa życiowa ludzi wskazując, iż zasądzone zadośćuczynienie na poziomie 300 zł za dzień pobytu w areszcie tymczasowym, tj. 10.000 zł miesięcznie nie zostało ustalone ani z umiarem, ani w rozsądnych granicach, bo nie odpowiada ani rozmiarom krzywd, których Sąd nie ustala, ani nie przystaje do aktualnych warunków życia i stopy życiowej ludzi, służąc bardziej bezpodstawnemu wzbogaceniu się aniżeli odpowiedniemu zrekompensowaniu doznanej krzywdy;

- art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. polegającą na nie wyjaśnieniu w uzasadnieniu wyroku, dlaczego zasądzona kwota 30.000 zł jest w przypadku wnioskodawcy adekwatna do rozmiarów doznanej krzywdy i naruszonych dóbr osobistych, przy całkowitym braku wskazania, jakie szczególne okoliczności – oprócz czasu trwania tymczasowego aresztowania, stanu zdrowia i nie karalności – miały zdaniem sądu wpływ na ustalenie zadośćuczynienia w tak znacznej wysokości.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Z kolei pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego, a to:

- art. 108 § 3 ustawy o Służbie Celnej, poprzez przyjęcie, że wypłacone wnioskodawcy w dniu 16 września 2011 r., świadczenie w trybie art. 108 ustawy o Służbie Celnej, w wysokości 14.663,23 zł, należy odliczyć od wyliczonej szkody za okres pozostawania poza służbą od 7 października 2003 r. do 1 kwietnia 2004 r., nie zaś przyjąć, że wypłacone świadczenie pieniężne zaliczyć należy na poczet utraconego uposażenia za okres ponownego zwolnienia ze służby, tj. za okres od 5 sierpnia 2004 r. do 31 lipca 2007 r., jako że to decyzja o ponownym zwolnieniu ze służby została uchylona i to skutkiem uchylenia tej właśnie decyzji przysługiwało wnioskodawcy świadczenie równe uposażeniu na stanowisku zajmowanym przed zwolnieniem,

- art. 445 k.c. poprzez przyjęcie, że zasądzone zadośćuczynienie za pozbawienie wolności przez sto dni, przeżycia w areszcie, rozstrój zdrowia (chorobę psychiczną) i długotrwałe leczenie, a w konsekwencji brak możliwości, ze względu na chorobę powstałą wskutek przeżyć związanych z tymczasowym aresztowaniem, kontynuowania pracy jako funkcjonariusz celny, wyalienowanie ze środowiska, poczucie krzywdy spotęgowane problemami rodzinnymi (choroba córki) jest odpowiednie w rozumieniu tego przepisu,

- art. 363 § 2 k.c. poprzez ustalenie wysokości odszkodowania (z wyjątkiem kwoty 503,80 zł, która została urealniona do kwoty 1000 zł) za okres zwolnienia ze służby od 7 października 2003 r. do 1 kwietnia 2004 r. bez urealnienia kwot utraconych uposażeń miesięcznych do wartości z dnia wyrokowania,

- art. 552 § 4 k.p.k. poprzez przyjęcie, że zwolnienie wnioskodawcy ze służby
w okresie od 5 sierpnia 2004 r. do 31 lipca 2007 r. i powstała z tego tytułu szkoda nie pozostaje w związku z tymczasowym aresztowaniem.

Mając to wszystko na uwadze skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty odszkodowania w wysokości 120.000 zł i zadośćuczynienia w wysokości 150.000 zł ewentualnie uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje Prokuratora i pełnomocnika wnioskodawcy nie zasługują na uwzględnienie.

Ze względu na to, że obaj skarżący kwestionowali wysokość zasądzonego zadośćuczynienia Sąd Apelacyjny rozpoznał w tym zakresie obie apelacje łącznie, natomiast apelację pełnomocnika wnioskodawcy, w zakresie kwoty odszkodowania, rozpoznał odrębnie.

Należy podkreślić, że Sąd Okręgowy ustalił rozmiar krzywdy w oparciu
o ujawnione w sprawie dowody, ocenione zgodnie z regułami wynikającymi
z art. 7 k.p.k. Kwota przyznanego na tej podstawie zadośćuczynienia nie narusza zatem dyspozycji art. 445 k.c. Należy w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie
z art. 445 k.c. (odpowiednio stosowanym w sprawach o odszkodowanie
i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie z mocy odesłania wynikającego z art. 558 k.p.k.), zadośćuczynienie ma być odpowiednie, co oznacza, że przynajmniej w przybliżeniu ma stanowić ekwiwalent poniesionej szkody majątkowej (zob. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 31 grudnia 2010 r., II APa 21/10, POSAG 2011/1/51-78). Dodać przy tym należy, że kwota zadośćuczynienia, ze względu na niematerialny charakter krzywdy, opera się na uznaniu sędziowskim. Uznanie to pozostaje pod ochroną prawa, gdy sposób rozumowania Sądu nie prowadzi do oczywistych sprzeczności z zasadami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego w tego rodzaju sprawach, prowadząc do oczywiście niesłusznego wzbogacenia czy pokrzywdzenia wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę okres izolacji wnioskodawcy, który w miarę rozciągania się w czasie wzmagał w nim poczucie krzywdy, a także uwzględniając następstwa, jakie w życiu zawodowym i osobistym wyniknęły dla wnioskodawcy z pozbawienia go wolności, takie jak degradacja w hierarchii zawodowej i wyobcowanie społeczne, przyznana tytułem zadośćuczynienia kwota 30.000 zł odpowiada wysokości krzywdy doznanej przez W. Z.. Bez znaczenia, jest przy tym, powoływana przez Prokuratora wielkość w postaci przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa oraz przeliczanie kwoty zadośćuczynienia na dzień pobytu w areszcie, gdyż taki sposób jego ustalania został zanegowany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 października 2011 r., (IV KK 137/11, niepubl.). Odnosząc się zaś do zarzutów pełnomocnika wnioskodawcy wskazać należy, że słusznie Sąd I instancji uznał, że rekompensacie nie podlegają wszystkie możliwe następstwa toczącego się wobec wnioskodawcy postępowania karnego, a jedynie te, które pozostają
w normalnym związku przyczynowym z niesłusznym aresztowaniem.

Odnosząc się zaś do zarzutów dotyczących kwoty zasądzonego odszkodowania, zawartych w apelacji pełnomocnika wnioskodawcy, wskazać należy na ich bezzasadność. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił wysokość odszkodowania, opierając się w tym zakresie na zasadach wynikających z art. 361 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem odszkodowanie ma doprowadzić do wyrównania uszczerbku w dobrach majątkowych poszkodowanego, a zatem winno być ustalone jako różnica między stanem majątkowym poszkodowanego, jaki by istniał gdyby szkoda nie została wyrządzona (w niniejszej sprawie, gdyby wnioskodawca nie został tymczasowo aresztowany), a stanem istniejącym na skutek jej wyrządzenia. Odszkodowanie nie może przy tym być wyższe od wyrządzonej szkody. Powoływany przez skarżącego przepis art. 363 § 2 k.c. nie znajdzie zastosowania do obliczania wysokości odszkodowania
w niniejszej sprawie, ze względu na to, że szkoda wyrządzona na skutek pozbawienia wnioskodawcy wolności, nie została mu wyrządzona w dobrach, dla których ustala się ceny. W rezultacie błędne jest rozumowanie skarżącego, który domaga się zwaloryzowania kwoty odszkodowania, ze względu na to, że ta obliczona kwota znacznie przekraczałaby rozmiar rzeczywiście doznanej przez W. Z. szkody. Nie znajduje także uzasadnienia zarzut obrazy art. 108 § 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2009 r., nr 168, poz. 1323 ze zm.). Brak jest podstaw do uznania, że kwota 14.663,23 zł, wypłacona wnioskodawcy, winna być odliczona za okres pozostawania poza służbą od 5 sierpnia 2004 r. do 31 lipca 2007 r., zamiast tak, jak przyjął Sąd Okręgowy, od 7 października 2003 r. do 1 kwietnia 2004 r. Słusznie zatem Sąd I instancji wskazał, że za pierwszy ze wskazanych okresów wnioskodawca może dochodzić odszkodowania drogą procesu cywilnego, ze względu na to, że pozostawanie poza służbą w tym okresie w oczywisty sposób nie pozostaje
w normalnym związku przyczynowym z tymczasowym aresztowaniem wnioskodawcy.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.

Orzeczenie wydano na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 456 k.p.k.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 554 § 2 k.p.k.