Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Paweł Rysiński

Sędziowie: SA – Adam Wrzosek

SA – Maria Żłobińska (spr.)

Protokolant: – st. sekr. sąd. Anna Grajber

przy udziale oskarżyciela posiłkowego F. U. i Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012 r.

sprawy M. K.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z
art. 12 k.k.

na skutek apelacji, wniesionych przez obrońcę oskarżonego i prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w. W.

z dnia 21 czerwca 2012 r. sygn. akt XVIII K 148/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

A.  ogranicza czas popełnienia przez oskarżonego M. K. czynu ciągłego do okresu od 31 maja 2004 r. do
9 lipca 2004 r. a wyłudzoną łącznie kwotę pieniędzy do - co najmniej 305.800 złotych;

B.  podstawę prawną wymiaru kary uzupełnia o art. 33 § 2
i 3 k.k.;

C.  uchyla orzeczenie o środku karnym z art. 46 § 1 k.k.;

2.  utrzymuje w mocy tenże wyrok w pozostałej części;

3.  wymierza oskarżonemu 1500 (jeden tysiąc pięćset) złotych opłaty za II instancję, ustalając, iż opłata w I instancji także wynosi 1500 (jeden tysiąc pięćset) złotych, zwalnia oskarżonego od pozostałych kosztów sądowych w I instancji oraz od przypadających na niego pozostałych kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w. W. skazał M. K. za to, że:

- w okresie od 28 kwietnia do 9 lipca 2004 roku w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej oraz w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, doprowadził F. U. do niekorzystnego rozporządzenia pieniędzmi w kwocie nie mniejszej niż 391 800 złotych, wprowadzając go przy tym w błąd co do okoliczności, że działał w imieniu Przedsiębiorstwa Produkcyjno- Usługowego (...) Sp. z o.o z siedzibą w W., podczas gdy nie miał takiego prawa i kondycji finansowej spółki,
to jest za czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i na podstawie art. 294 § 1 k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności i karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych po 30 złotych każda;

na podstawie art. 69 k.k. i art. 70 § 1 pkt. 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 5 lat;

na podstawie art. 46 § 1 k.k. Sąd zasądził od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego F. U. kwotę 391 800 złotych tytułem naprawienia szkody w całości,

z mocy art. 627 k.p.k. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 630 złotych.

Od powyższego wyroku wnieśli apelacje obrońca i prokurator.

Obrońca oskarżonego zaskarżył powyższy wyrok w całości zarzucając Sądowi:

- obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a to art. 4 k.p.k. art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 art. 167 k.p.k.
i art. 424 k.p.k. oraz art. 442 § 3 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonego, zastąpienie zasady domniemania niewinności zasadą domniemania winy, przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów przez dokonanie ustaleń sprzecznych z materiałem dowodowym sprawy, zasadami logiki i doświadczenia życiowego, nieprzeprowadzenie koniecznych dowodów z urzędu oraz niewykazanie, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych wskazywanych przez oskarżonego a nadto niezastosowanie się do zapatrywań i wskazań Sądu Apelacyjnego zawartych w wyroku z dnia 24 marca 2010 r. sygn. akt. II AKa 47/10

w konsekwencji prowadzących do

- błędu w ustaleniach faktycznych wyrażającym się w przyjęciu mimo braku dowodów, iż oskarżony działał w zamiarze wprowadzenia w błąd F. U. w celu doprowadzenia go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Z tzw. ostrożności procesowej obrońca podniósł naruszenie prawa materialnego poprzez błędne zastosowanie art. 46 § 1 k.k. z oczywistym naruszeniem zakazu ustalonego w art. 415 § 5 k.p.k. zdanie drugie.

Wnosił o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi do ponownego rozpoznania.

Prokurator zaskarżył wyrok „w całości na niekorzyść” oskarżonego, zarzucając:

- obrazę przepisów prawa materialnego art. 33 § 2 k.k. polegającą na niezastosowaniu tegoż artykułu, mimo wymierzenia oskarżonemu M. K. kary grzywny w wymiarze 200 stawek dziennych po 30 złotych każda stawka.

Wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zastosowanie jako podstawę wymierzenia kary grzywny art. 33 § 2 k.k.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego zasługuje na częściowe uwzględnienie; natomiast w całości należy podzielić argumentację zawartą w apelacji prokuratora.

Odpowiadając na zarzuty podniesione w apelacji obrońcy, przypominać należy, iż zarzut obrazy art. 7 k.p.k. tylko wtedy jest uzasadniony, gdy Sąd wydając wyrok, nie rozważy wszystkich dowodów zebranych w toku przewodu sądowego albo, oceniając je, dopuści się błędu natury logicznej lub faktycznej albo przy ocenie tej pominie wskazania wiedzy lub doświadczenia życiowego. Natomiast zasadę zawartą w art. 5 § 2 k.p.k. Sąd winien zastosować dopiero wtedy, gdy ocena dowodów dokonana według powyższych reguł, nie będzie wystarczająca do poczynienia wniosków w zakresie ustaleń faktycznych w sprawie.

Odnosząc powyższe do sprawy niniejszej, stwierdzić należy, iż
Sąd I instancji przeprowadził wnikliwie postępowanie dowodowe a następnie zebrany materiał dowodowy poddał szczegółowej analizie w pisemnych motywach rozstrzygnięcia.

Sam oskarżony przyznał, że w okresie od kwietnia do lipca 2004 r. pożyczał kilkakrotnie pieniądze od F. U.. Ostateczne kwoty pieniędzy, będące przedmiotem kolejnych transakcji, Sąd przyjął dokonując zdecydowanie na korzyść oskarżonego interpretacji jego wyjaśnień a także zeznań pokrzywdzonego oraz dołączonych dokumentów. W sposób klarowny ustalony stan faktyczny znalazł logiczne uzasadnienie w analizie dowodów, zawartej w uzasadnieniu wyroku.

Obrońca nie przytoczył w apelacji żadnego argumentu, który podważyłby tę część ustaleń faktycznych.

Nie ulega także wątpliwości, że M. K. nie oddał pieniędzy F. U., a więc doprowadził pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia jego mieniem.

Pozostał w tej sytuacji do rozstrzygnięcia problem, czy w momencie zaproponowania F. U. powyższych transakcji M. K., mając na celu osiągnięcie korzyści majątkowej, działał z zamiarem doprowadzenia kontrahenta do niekorzystnego rozporządzenia jego pieniędzmi, a więc czy wprowadził go w błąd lub wyzyskał błędne przeświadczenie o istocie i warunkach realizacji umowy, czy działaniami swoimi oskarżony wywarł u pokrzywdzonego wrażenie o istniejącej rzeczywistości, która w istocie była inna niż przedstawił ją oskarżony; czy wyzyskał subiektywne przekonanie pokrzywdzonego o korzyściach, które wynikną z umowy, czy przedstawił nieprawdziwe informacje dotyczące transakcji albo zataił istotne informacje dotyczące swojej sytuacji majątkowej albo dotyczące przedmiotu umowy i jej realizacji; wreszcie ustalić należało, czy istniał związek przyczynowy między tym wprowadzeniem w błąd a niekorzystnym rozporządzeniem mieniem przez pokrzywdzonego.

W motywach zaskarżonego wyroku Sąd w oparciu o zebrany materiał dowodowy wykazał, iż działanie oskarżonego zawierało wszystkie powyższe elementy oszustwa.

Przede wszystkim M. K. wprowadził w błąd pokrzywdzonego co do okoliczności, komu pożycza pieniądze. F. U. był przekonany, iż oskarżony ma uprawnienia do jednoosobowej reprezentacji Spółki będącej w dobrej kondycji finansowej i zajmującej się współpracą z firmami z B. w obrocie paliwami. Ta działalność miała przynieść zysk i dawać możliwość uzyskania wysokich prowizji od zainwestowanych pieniędzy. Pokrzywdzony został przekonany przez oskarżonego, iż wpłacone pieniądze będą zainwestowane w bieżące transakcje Spółki i przyniosą w krótkim czasie znaczne kwoty zysku a na żądanie pokrzywdzonego pożyczone kwoty zostaną zwrócone. W jego przekonaniu kontrahentem umów było Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Sp. z o.o.

Był to fałszywy obraz rzeczywistości, który skłonił F. U. do przekazania M. K. kwot przyjętych w ustaleniach faktycznych.

W oparciu o prawidłowo oceniony materiał dowodowy w postaci dokumentów oraz zeznań niezainteresowanych w sprawie świadków Sąd ustalił, iż M. K. nie miał uprawnień do jednoosobowej reprezentacji Spółki; nie miał prawa do zaciągania w jej imieniu jakichkolwiek zobowiązań finansowych. Pieniędzy uzyskanych od pokrzywdzonego nie przekazał do Spółki, co wynika nie tylko z dokumentów księgowych ale także z zeznań wspólników oraz księgowego Spółki. Wcześniej zaciągnięte pożyczki dają podstawę do przyjęcia, że oskarżony wiedział o tym, iż z kolejnych zobowiązań nie będzie mógł wywiązać się.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, to, czy pokrzywdzony zbyt pochopnie zaufał oskarżonemu a także to, że liczył na znaczny zysk z zainwestowanych pieniędzy, nie przekreśla oceny zamiaru oskarżonego. Skoro oskarżony przedmiotowych pieniędzy nie przekazał do Spółki, to powoływanie biegłego „do oceny działalności (...), o którym wspomina obrońca w apelacji, byłoby nieprzydatne do poczynienia ustaleń faktycznych. Dla rozstrzygnięcia w sprawie nie było konieczne ustalenie także, co oskarżony zrobił z pieniędzmi uzyskanymi od F. U. i innych pokrzywdzonych, choć w aktach sprawy są dokumenty rozstrzygające tę kwestię. Decydujące znaczenie mają tu dokumenty księgowe Spółki, z których jasno wynika, że umowy zawarte z F. U. nie zostały włączone do dokumentów Spółki a w okresie od kwietnia do lipca 2004 r. kwoty będące przedmiotem transakcji nie zostały wpłacone przez oskarżonego na konto Spółki.

Przedstawiona w tej sytuacji przez oskarżonego intratna działalność firmy, której oskarżony był prezesem, miała na celu jedynie skłonić F. U. do przekazania mu pieniędzy; pieniądze te zaś oskarżony przeznaczył na cele nie mające związku z przedmiotem działalności Spółki.

Odpowiadając na zarzuty apelacji, przypomnieć należy także, iż do wypełnienia znamion oszustwa nie jest wymagane ustalenie podejmowania przez sprawcę szczególnych, spektakularnych czynności. Wystarczające jest bowiem ustalenie jakiegokolwiek działania, które może spowodować błędne wyobrażenie o rzeczywistości u osoby rozporządzającej mieniem a przedmiotem ochrony w art. 286 § 1 k.k. jest nie tylko świadczenie majątkowe objęte ochroną prawną, ale także każde inne, jeżeli zostało spełnione wskutek wprowadzenia w błąd (postanowienie Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2003 r. V KK 324/02 – Lex Nr 80291, wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2004 r. II KK 381/03 – OSNwSK 2004/1/523).

Słusznie w tej sytuacji Sąd I instancji ustalił, iż M. K., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w krótkich odstępach czasu doprowadził F. U. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości [biorąc pod uwagę treść rozporządzenia Rady Ministrów z 9 września
2003 r. (Dz. U. Nr 167, p. (...)) w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2004 r. oraz treść art. 115 § 5 k.k.].

Kwalifikacja prawna czynu ciągłego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. nie budzi wątpliwości.

Zmianie natomiast winien ulec zakres działania oskarżonego objęty powyższym czynom ciągłym.

Przypomnieć należy, iż M. K. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w. W. z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie VIII K 77/09 za szereg przestępstw art. 286 § 1 k.k. polegających na wyłudzeniu pożyczek w latach 2003 – 2005.

Jedno z przypisanym przestępstw - z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art.
12 k.k. - polegało na tym, iż w okresie od 26 kwietnia do 8 maja 2004 r. w W., działając ze z góry powziętym zamiarem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził innego pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 18.000 zł za pomocą wprowadzenia go w błąd co do zamiaru spłaty zaciągniętych od niego pożyczek.

Opis powyższego działania oskarżonego świadczy o tym, że gdyby sprawy VIII 77/09 i XVIII K 148/10 Sąd Okręgowy w. W. rozpatrywał łącznie, to działanie M. K. byłoby potraktowane jako jeden czyn ciągły popełniony w okresie od 26 kwietnia do 9 lipca
2004 r. Jest to tym bardziej uzasadnione, gdy uwzględni się pozostałe czyny popełnione przez oskarżonego od kwietnia 2003 r., za które został skazany w sprawie VIII K 77/09.

W tej sytuacji zachowanie oskarżonego od 26 kwietnia 2004 r. do
9 lipca 2004 r. stanowi jeden czyn zabroniony. Istota czynu ciągłego i powaga rzeczy osądzonej powodują, iż nie jest możliwe ponowne skazanie za te elementy czynu ciągłego, które mieściły się w ramach czasowych czynu ciągłego, za który sprawca został już prawomocnie skazany. Skazanie bowiem za czyn ciągły popełniony w okresie od 26 kwietnia do 8 maja
2004 r. pochłonęło wszystkie inne zachowania popełnione w tym okresie, stanowiące wykonanie powziętego zamiaru, spełniając w chwili obecnej przesłankę z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. (wyrok Sądu Najwyższego z 5 stycznia 2011 r. V KK 64/10 – OSNKW 2/2011, p.14, wyrok Sądu Najwyższego z
9 lipca 2008 r. II KK 81/08 Lex 578188). Dlatego z opisu czynu ciągłego przypisanego M. K. w tej sprawie należało wyeliminować działanie podjęte w okresie przed 8 maja 2004 r., pozostawiając okres działania w czynie ciągłym od 31 maja do 9 lipca 2004 r.

Rozważając problem wymiaru kary, Sąd odwoławczy nie znalazł podstaw do korekty wyroku w zakresie wymierzonych kar zasadniczych.

Sąd I instancji rozważył wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na wymiar kar i znalazło to należyte odzwierciedlenie w treści rozstrzygnięcia.

Rację ma natomiast prokurator, iż skoro Sąd wymierzył karę grzywny na tej podstawie, że oskarżony dopuścił się przypisanego mu czynu działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, to podstawę wymiaru kary winien stanowić art. 33 § 2 k.k.; dodać należy, że podstawę do ustalenia wysokości stawki dziennej grzywny stanowi art. 33 § 3 k.k.

Rację ma także obrońca podnosząc w apelacji zarzut obrazy prawa materialnego przez błędne zastosowanie art. 46 § 1 k.k. wbrew oczywistym przesłankom z art. 415 § 5 k.p.k. Nie ulega wątpliwości, iż kwoty będące przedmiotem czynu przypisanego oskarżonemu w tej sprawie, były także przedmiotem roszczenia w procesie cywilnym w sprawach Sądu Okręgowego w. W. XXV NC 161/07 oraz Sądu Rejonowego d. W. –. W. II Nc 9/08, w których prawomocnie zostały zasądzone kwoty od M. K. na rzecz F. U..

Z tych względów w oparciu o zasadę przyjętą z art. 415 § 5 zd. II k.p.k. nie orzeka się środka karnego z art. 46 § 1 k.k. w postaci obowiązku naprawienia szkody.

Z tych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

O kosztach sądowych należało rozstrzygnąć w oparciu o treść art. 634 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k., uwzględniając zakres obydwu apelacji; wysokość opłaty w I i II instancji ustalono zgodnie z treścią ust. 2 art. 1 pkt 4 oraz art. 3 ust. 1 a także ust. 8 ustawy z 23 czerwca 1971 r. (Dz. U. Nr 49 z 1983 r. p. 223 z póź. zm.) o opłatach w sprawach karnych.