Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: Sędzia SO Beata Stachowiak (spr.)
Sędziowie Sędzia SO Anna Kuczyńska

Sędzia SO Patrycja Gruszczyńska - Michurska

Protokolant Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2013 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z.i Z. C. (1)oraz R. L.przeciwko G. M.

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej

z dnia 11 lipca 2012 r.

sygn. akt I C 8/11

I.  oddala apelację ;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów Z. i Z. C. (1) solidarnie kwotę 600 zł ,a na rzecz powoda R. L. kwotę 1200 zł kosztów postępowania apelacyjnego .

Sygn. akt II Ca 1345/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej zasądził od strony pozwanej G. M. na rzecz powodów Z. i Z. C. (1) kwotę 8 027,80 zł , a na rzecz powoda R. L. kwotę 11 986,40 zł, dalej idące powództwo oddalił ; zasądził od powodów Z. i Z. C. (1) na rzecz strony pozwanej G. M. kwotę 549,72 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i zasądził od strony pozwanej G. M. na rzecz powoda R. L. kwotę 147,04 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sadu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Powodowie Z. C. (1)i Z. C. (2)sprowadzili się do L.w roku 1968 w celu podjęcia pracy przez Z. C. (2)w szkole w L.i zamieszkali u rolnika w domu prywatnym u L.. Ponieważ powodowie potrzebowali warzyw i owoców w celu wyżywienia rodziny, koleżanki ze szkoły wskazały Z. C. (2), że jest wolna działka przy szkole gdzie same uprawiały warzywa. Około 1970 r. lub 1971 r. powodowie Z.i Z. C. (2)zajęli teren obecnego ogródka przydomowego na obecnej działce nr (...). Ten teren był wówczas zarośnięty dzikimi roślinami i powodowie doprowadzili go do porządku; początkowo uprawiali tam warzywa bo ich materialna sytuacja była bardzo zła a zarobki nauczycieli bardzo niskie. Nikt nie przydzielał im tego terenu, ale Z. C. (2)zgłosiła dyrektorowi szkoły w L.chęć korzystania z tej działki ,a dyrektor się na to zgodził . Powodowie C.zamieszkali w mieszkaniu przy ul. (...)czyli w tzw. DomuNauczyciela w 1976 r. Budowa tego budynku rozpoczęła się kilka lat wcześniej, trwała mniej więcej 3 lata. W tym czasie powodowie C.dalej uprawiali teren obecnego ogródka na tej części, na której nie trwała budowa.

W dalszym ciągu powodowie C.uprawiali ogródek przydomowy, zaczęli tam zasadzać drzewa, krzewy owocowe, powódka C.zajmowała się głównie uprawą warzyw, kwiatów, a powód C.nasadzał drzewa owocowe, robił ścieżki, ogrodzenia. Stopniowo w następnych latach ogródek przydomowy zajmowany przez powodów C.został wzbogacony o kolejne nasadzenia drzew owocowych, krzewów owocowych i ozdobnych i z czasem w późniejszych latach umieszczona została instalacja wodociągowa, elektryczna, winnice, kratownice. W budynku DomuNauczyciela oprócz powodów C.zamieszkali m.in. powód R. L.z żoną D.. Około 1972-1973 r. powodowie C.otrzymali deputat gruntowy nauczycielski w postaci gruntu o pow. 25 arów położonego na terenie gminnym za parkiem przylegającym do szkoły .Jednocześnie powodowie i inni mieszkańcy DomuNauczyciela uprawiali cały czas ogródki przydomowe przy DomuNauczyciela. Deputaty zostały przyznane na zasadzie uprawnień wynikających z ustawy - Karta Nauczyciela, jednak formalnego przydziału tego deputatu nie było. Zostały stworzone jedynie jakieś szkice, które przedstawiały podział działek deputatowych położonych za parkiem pomiędzy nauczycieli. Kiedy mieszkania w DomuNauczyciela miały być już zasiedlone przez nauczycieli, około roku 1974 strona pozwana ogrodziła ten teren DomuNauczyciela i ogródków przydomowych zajmowany przez lokatorów zamieszkałych w DomuNauczyciela od terenu szkoły; było to ogrodzenie z siatki metalowej na słupkach z betonową podmurówką. Powód R. L.w 1976 r. powód L.zamieszkał z żoną w DomuNauczyciela w L.przy ul. (...). Żona powoda L.od 1973 r. uprawiała ogródek przydomowy przy przyszłym, nie zamieszkałym jeszcze ale już budowanym DomuNauczyciela. Żona powoda sadziła tam warzywa, które były potrzebne; ogórki, pomidory, marchewkę. Od 1975 r. kiedy powód wrócił z wojska to wspólnie z żoną zaczął uprawiać ten ogródek, robili tam nasadzenia, ścieżki. Żona powoda L.od 1973 r. posiadała deputat nauczycielski w wielkości 25 arów w postaci gruntu położonego za parkiem w L., przyznany bez potwierdzenia na piśmie, tak samo jak nie miała przydziału na piśmie na mieszkanie w DomuNauczyciela. Powód L.z rodziną równocześnie uprawiali deputat i ogródek przydomowy; na gruncie deputatowym mieli w większości pszenicę i warzywa a nadwyżki sprzedawali a na działce ogródka przydomowego były warzywa, drzewa owocowe, teren rekreacyjny, w późniejszym czasie została zrobiona altanka, ziemianka, oczko wodne, nasadzenia, tworzone z biegiem lat. W 1995 r. G. M.sprzedała m.in. powodom C.i powodowi L.z żoną zajmowane przez nich w DomuNauczyciela lokale mieszkalne wraz z udziałem w prawie własności nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...)oraz w częściach wspólnych budynku. Pomimo zgłaszanych przez pozwanych ofert nabycia ogródków działkowych i wyrażenia zgody przez zarząd Gminy nie została podjęta ostateczna decyzja o ich sprzedaży. Działki deputatowe przyznane przez szkołę położone za parkiem powodowie C.oraz żona powoda R. L.uprawiali do około 1997-1998 r., ponieważ od tego czasu strona pozwana zabrała im tereny działek deputatowych pod budownictwo domków jednorodzinnych. Po odebraniu nauczycielom z L.działek deputatowych upomnieli się oni o inne grunty działek deputatowych i strona pozwana zaoferowała im teren przylegający do cmentarza, który był porośnięty dzikimi roślinami, drzewami i niemal niemożliwy do uprawy i dlatego nauczyciele zaniechali przyjęcia tego terenu, zaprotestowali i wystąpili o inny grunt. Strona pozwana podjęła wówczas decyzję, że w zamian za deputaty szkolne, położone za parkiem w L., nauczyciele z L.mogą użytkować deputaty nauczycielskie w postaci m.in. działki gruntu nr (...)o pow. około 0,95 ha. Od roku 1997 r. zgodnie z decyzją Zarządu Gminy M.Dyrektor Szkoły Podstawowej w L. B. K.rozpoczęła przydział zajmowanych przez pozwanych ogródków przydomowych położonych na działce nr (...)jako działek deputatowych w miejsce odebranych działek o nr (...)przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe. Powódka Z. C. (2)wystąpiła o przydział działek ogrodowych o pow. po 700 mkw. obecnie przez nich użytkowanych. Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...)o pow. 0,(...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą kw nr (...)jest oznaczona w rejestrze gruntów jako grunty orne, sady, pastwiska trwałe i inne tereny zabudowane. Obecnie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego G. M. działka nr (...)przeznaczona została pod tereny zabudowy mieszkaniowej wraz z ternami i obiektami nieuciążliwych usług towarzyszących ( m.in. sport, rekreacja, turystyka, wypoczynek, zieleń parkowa, ogrody działkowe) w północno- zachodniej i wschodniej części działki natomiast w pozostałej części działki jako tereny zielni urządzonej chronionej. Wcześniej działka była przeznaczona m.in. na uprawy polowe i rezerwę terenu pod nowy obiekt oświaty. Powodowie Z.i Z. C. (1)użytkują ogródek działkowy o pow. 737 m ². Działka podzielona jest na warzywnik, część wypoczynkową , sad, część gospodarczą, część dodatkową. Na działce jest rozprowadzona instalacja wodna ( z zaworem czerpalnym w odległości 15 m od wejścia) instalacja energii elektrycznej 90 mb kabla, 8 punktów świetlnymi różnej wysokości (w tym 2 punkty - wys. 2 m, 2xkinkiet, 3 punkty - wys. 1 m, 2xreflektory) i 1 punktem wtykowym potrójnym. Energiaelektryczna doprowadzona do budynku w części gospodarczej. Po wschodniej stronie ogrodu- ogrodzenie długości L = 24,5 m i wysokości 0,5 m, z siatki stalowej w ramce, ze słupkami stalowymi 0 5 cm (ilość słupków 12szt.) na podmurówce ciągłej. Wzdłuż działki położony jest chodnik z płyt betonowych chodnikowych. Przy wejściu na działkę (od czoła) posadowione jest ogrodzenie . Na działce znajduje się też rusztowanie poziome w formie kratownicy z drutu wzmocnionego prętami stalowymi, o pow.12 m2, służące jako wsparcie dla winorośli (5 szt) ,tunel foliowy o wym. 2 m x 4 m, obok rozsadnik i lampa elektr. o wys l m z kloszem plastikowym. Na działce znajdują się nasadzenia kwiatów ,drzew i krzewów .Wartość infrastruktury wynosi 4 574,50 zł. wartość roślin 5 587,30 zł. Łączna wartość nakładów 10.161,80 zł. Zdaniem Sadu rejonowego nakłady konieczne to ścieżka z płyt o wym 28,70 m 2 , ogrodzenie, furtka szt. 1, 90 mb kabla elektrycznego, 32,5 mb rur do wody, zawór , ziemianka, inspekt foliowy, rozsadnik, podpory na pnącza, rośliny o wartości łącznej

8 027,80 zł. Pozwany R. L. użytkuje ogródek działkowy o pow. 825 m ² położony skrajnie przy zachodniej granicy posesji. Działka podzielona jest na część ozdobną, warzywnik, część wypoczynkową z oczkiem wodnym i altanką oraz część gospodarczą. Na działce rozprowadzona jest instalacja elektryczna (10 punktów świetlnych na słupkach różnej wysokości i 1 pkt na budynku gospodarczym), instalacja wodna ( 2 ujęcia wody ), sanitarna (szambo poj. 200 1 - wykonane systemem gospodarczym), linia telefoniczna. Ponadto wzdłuż działki znajduje się chodnik betonowy na długości 33 m szerokości l m 2, ogrodzenie długości ok. 30 m, drewniane z 2 poziomych desek 15 x 3,2 cm. na podmurówce ciągłej z 6 słupkami betonowymi o wym.25 x 25cm i wysokości l m. Wartość infrastruktury wynosi 16 409,50 zł. ,wartość roślin 7 523,40 zł. Nakłady konieczne stanowi ścieżka betonowa o wym. 33 x 1 m = 33 m 2 , ogrodzenie, furtka szt. 1, 90 mb kabla elektrycznego, 10 pkt. świetlnych, 2 ujęcia wody, ziemianka murowana, inspekt foliowy, podpory na pnącza, kratownica pozioma i pionowa, rośliny o wartości łącznej 11 986,40 zł. Sąd I instancji uznał za nakład konieczny ziemiankę ,gdyż są one elementami ogrodów od XVIII wieku i służą do przechowywania w chłodzie płodów rolnych a więc do normalnego korzystania z ogrodów. Ze względu na postęp techniczny wszelkie nakłady służące ułatwieniu funkcjonowania na działce należy uznać za użyteczne. Ścieżka betonowa jest także takim nakładem gdyż wejście na działkę byłoby niemożliwe przy zalegającej wodzie na działce. Częściowo jest to nakład konieczny i użyteczny gdyż częściowo jest konieczna do korzystania a częściowo ułatwia korzystanie. Siatka ogrodzeniowa jest nakładem koniecznym gdyż siatka taka służy do ogrodzenia terenu danej działki by nikt postronny nie korzystał z tej działki. Ogrodzenie nie ma wpływu na korzystanie, ale nakład pracy na działce powinien być chroniony. Powodowie nie w pełni mogliby korzystać z działki gdyby nie kabel elektryczny wskazany jako nakład konieczny, bo prace w ogrodzie zaczynają się praktycznie od stycznia do listopada a więc obejmuje okresy kiedy słońce nie daje światła a są prace, które należy wykonać po zachodzie słońca a nadto trawniki wymagają koszenia a korzystanie z kosy jest już przeszłością. Obecność elektryczności pomaga w korzystaniu z działki a momentami jest niezbędna. Rura doprowadzająca wodę jest koniecznym nakładem gdyż wykluczone jest korzystanie z działki bez wody. Kompostownik jest niezbędnym nakładem gdyż jest sposobem uzyskiwania próchnicy oraz naturalnym i najlepszym sposobem wspomagania wzrostu roślin i plonowania, ułatwia uprawę tej działki. Gdyby powodowie nie mieli kompostownika nie mogliby uzyskiwać produktów z kompostownika, który wykorzystuje się do uprawy gleby; w przeciwnym razie gleba by się zdegradowała. Bez podpór na pnącza powodowie nie mogliby korzystać z tej działki gdyż są to podpory na winorośl, która daje owoce a nie może się płożyć po ziemi i musi mieć mocne podpory. One są tam tylko do winorośli. Jeżeli nie byłoby winorośli to nie byłoby koniczności istnienia tych podpór.

Na podstawie powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, iż powództwa okazały się częściowo zasadne. Sąd I instancji przyjął za udowodnione ,iż pozwanym przekazano w roku 1998 do użytkowania część działki oznaczonej nr (...)w ramach deputatu nauczycielskiego przewidzianego w art. 56 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela ( Dz.U. nr 97 poz 674 ze zm.) .Opisane świadczenie miało mieć charakter nieodpłatny a zakres uprawnień nauczycieli sprowadzał się do możliwości korzystania z działki i pobierania z niej pożytków. W tym zakresie twierdzenia powodów, że ogródki działkowe położone na działce nr (...)nie stanowiły deputatu nie mogło się ostać. Dokonując ustaleń faktycznych w tym zakresie Sąd odmówił wiarygodności dowodowi w postaci przesłuchania powodów Z.i Z. C. (2)oraz powoda R. L., w zakresie w jakim ci powodowie twierdzili, że w zamian za zabrane gruntowe deputaty nauczycielskie położone za parkiem w L.powódka Z. C. (2)i D. L.nie otrzymały żadnego innego gruntu jako deputatu, bowiem pozostawały one w sprzeczności z treścią dowodów z dokumentów szczegółowo opisanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz zeznań świadków: B. K., J. W., zeznania świadka J. R., B. R.. Sąd odmówił też wiarygodności twierdzeniom powodów C., że w piśmie Z. C. (2)z dnia 18.10.1999 r. chodziło jej o przydział części działki nr (...), a nie części działki nr (...). Przedmiotem przydziału w ramach deputatu nauczycielskiego nie mogła być działka nr (...)gdyż ta stanowiła już wówczas przedmiot współwłasności m.in. powodów C.i powoda R. L.i jego żony jako właścicieli lokali mieszkalnych w DomuNauczyciela w L.. Także powierzchnia działek, o których przydzielenie wnosiła powódka Z. C. (2), zbliżona do powierzchni ogródka przydomowego powodów C.na działce nr (...), oraz określenie jej w jej piśmie z dnia 18.10.1999 r. jako działki ogrodowej oraz jako takiej, która była aktualnie użytkowana przez powódkę na czas sporządzenia tego pisma, przemawia zdaniem Sądu za ustaleniem, że w istocie chodziło o część działki nr (...), a nie działki nr (...). Ponadto z pisma Dyrektora Szkoły Podstawowej w L. B. K.do D. L.z dnia 10 grudnia 1998 r. wynika jednoznacznie, ze przedmiotem deputatu jest część działki nr (...), która jest przez pozwaną uprawiana. Sąd Rejonowy przyjął zatem , że użytkowanie przez powoda R. L.i jego żonę D.od 10 grudnia 1998 r., Z.i J. C.od 05 listopada 1999 r. ogródków przydomowych znajdujących się obecnie na działce nr (...)uzasadnione było zatem istnieniem pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia

1982 r. Karta nauczyciela. Sądu Rejonowy nie podzielił stanowiska strony pozwanej, że stosunki prawne łączące strony były umowami nienazwanymi, do których stosuje się na zasadzie analogii przepisy o użyczeniu, zwłaszcza w zakresie rozliczeń dokonanych nakładów na nieruchomości strony pozwanej. Brak jest ,bowiem podstaw do przyjęcia, że do zawarcia takich umów doszło. Wprawdzie z ustalonego stanu faktycznego wynika, że powódka Z. C. (2)około roku 1970 -1971 poinformowała ówczesnego dyrektora szkoły w L.o zamiarze zajęcia nieruchomości nr (...)przed dokonaniem tego zajęcia i uzyskała na to jego zgodę, lecz nie sposób przyjąć, by w ten sposób doszło do nawiązania umowy o treści zbliżonej do użyczenia, gdyż nie sposób uznać dyrektora szkoły za osobę uprawnioną do reprezentowania Skarbu Państwa, do którego wówczas należała nieruchomość strony pozwanej. Również nie można przyjmować istnienia takiej umowy pomiędzy powodem R. L.lub jego żoną a stroną pozwaną (lub jej poprzednikiem prawnym Skarbem Państwa), gdyż nie ujawniły się okoliczności za tym przemawiające. W ocenie Sądu nie sposób było podzielić poglądu strony pozwanej, że zakres uprawnień nauczycieli z deputatu nauczycielskiego obejmuje możliwość pobierania pożytków z przydzielonej działki. Treść stosunku zobowiązaniowego w ramach deputatu z art. 56 ust. 1 karty nauczyciela sprowadzała się ,bowiem do nieodpłatnego osobistego użytkowania nieruchomości i nie obejmowała jak twierdzi strona powodowa prawa do pobierania pożytków wobec braku odpowiedniej regulacji wynikającej z art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Sąd I instancji kierując się poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z 5.03.2009 r. przyjął ,iż do rozliczenia zwrotu nakładów poczynionych przez powodów winien mieć zastosowanie art. 226 § 2 k.c. w zw. z art. 230 k.c. ,gdyż pozwani byli posiadaczami zależnymi nieruchomości w złej wierze poczynając od chwili objęcia w posiadania nieruchomości należącej do Skarbu Państwa do odpowiednio 1998 r., w przypadku powoda R. L.i jego żony D., a 1999 r. w przypadku Z.i Z. C. (1). Z ustalonego stanu faktycznego wynika ,iż większość nakładów była poczyniona właśnie w tym okresie. Następnie w roku 1995 r. następca prawny Skarbu Państwa - G. M.podjęła decyzje o sprzedaży m.in. działki nr (...)powodom, lecz ogródki przydomowe powodów weszły w skład działki nr (...)o pow. 0,9526i pomimo składanych przez nauczycieli ofert ich nabycia nie została podjęta decyzja o ich sprzedaży łącznie z zajmowanymi lokalami mieszkalnymi.

Do oceny charakteru poszczególnych nakładów dokonanych przez pozwanych na nieruchomość strony powodowej istotne znaczenie ma rodzaj użytków składających się na tę nieruchomość oraz jej przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego. Ze względu na ustalone w stanie faktycznym przeznaczenie tej nieruchomości, wynikające z rejestru gruntów i wypisu z miejscowych planów i studium zagospodarowania przestrzennego jako nakłady konieczne powodów na ww. nieruchomość Sąd Rejonowy zakwalifikować wszelkie nakłady dokonane przez pozwanych w postaci nasadzeń, urządzeń i obiektów znajdujących się na działce, wykonanych lub nabytych ze środków finansowych użytkownika w celu utrzymania ogródków działkowych w należytym stanie. Sąd podzielił w tej mierze opinie biegłej sądowej z zakresu architektury krajobrazu A. S., która do nakładów koniecznych zaliczyła ścieżki betonowe, ogrodzenie, furtkę, położenie kabla elektrycznego, doprowadzenie wody, wymurowanie ziemianek, postawienie inspektów foliowych, podpór na pnącza, kratownic oraz rośliny. Biegła w sposób fachowy i rzetelny dokonała analizy całości zebranego materiału znajdującego się w aktach sprawy oraz uzyskanego w trakcie oględzin nieruchomości i inwentaryzacji ogródków przydomowych. Dokonała szczegółowej wyceny poszczególnych kategorii nakładów poczynionych na ogródki działkowe zajmowane przez pozwanych przedstawiając wnioski z analizy w sposób logiczny i precyzyjny. Mając na uwadze te wnioski powództwa zostały uwzględnione do kwot wskazanych w pkt I i II wyroku . uwzględnienia powództwa do wysokości określonych w wyroku kwot. Dalej idące powództwa powodów zostały oddalone jako niezasadne. Sąd nie podzielił też poglądu strony pozwanej o przedwczesności powództw powodów z uwagi na brak możliwości skorzystania przez nich z prawa zatrzymania (art. 461§1.k.c.) W ocenie Sądu Rejonowego nie zachodzi żadna z przesłanek wyłączających zarzut zatrzymania albowiem nieruchomość nie została powodom wynajęta, wydzierżawiona lub użyczona, a pozwani są posiadaczami zależnymi nieruchomości i co za tym idzie zarzut zatrzymania im przysługuje. Zakres przypadków, w których ustawodawca uznaje, iż interes wierzyciela w otrzymaniu rzeczy jest silniejszy niż interes dłużnika w otrzymaniu zwrotu wydatków nie może być zdaniem Sądu rozszerzany na inne stosunki zobowiązaniowe aniżeli wymienione w art. 461 § 2 k.c. albowiem prowadziłoby to do stosowania nieuprawnionej analogi na niekorzyść podmiotów, które te nakłady poczynili. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Na powyższe rozstrzygnięcie apelację złożyła strona pozwana zaskarżając wyrok w części tj. pkt. I, II,IV i V.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelująca zarzuciła :

- naruszenie przepisu prawa materialnego, a to:

a) art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że treść stosunku zobowiązaniowego w ramach deputatu, o którym mowa w tym przepisie sprowadzała się do nieodpłatnego użytkowania nieruchomości i nie obejmowała prawa do pobierania pożytków wobec braku odpowiedniej regulacji wynikającej z tego przepisu, w sytuacji gdy przepis ten mówi o przekazaniu działki do użytkowania,

b) art. 461§2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że w sytuacji, gdy obowiązek zwrotu rzeczy wynika z umowy nienazwanej łączącej elementy umowy użyczenia i dzierżawy, przepis ten nie daje podstawy do wyłączenia prawa zatrzymania,

c) art. 226§2 k.c. w zw. z art. 230 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że przepisy te stanowią w niniejszej sprawie podstawę do rozliczenia zwrotu nakładów,

d) art. 755 k.c. w zw. z art. 713 k.c. poprzez ich niezastosowanie,

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia poprzez ustalenie, że nakładami koniecznymi w ogródku działkowym pozwanego R. L. są: ścieżka betonowa 33m ², ogrodzenie, furtka, 90 mb kabla elektrycznego,10 pkt świetlnych, 2 ujęcia wody, ziemianka murowana, inspekt foliowy, podpory na pnącza, kratownica pozioma i pionowa, rośliny o łącznej wartości 11 986,40 zł, nakładami koniecznymi w ogródku działkowym pozwanych Z. i Z. C. (1) są: ścieżka z płyt o wym. 28,70 m ², ogrodzenie, furtka, 90 mb kabla elektrycznego, 32,5 mb rur do wody, zawór, ziemianka, inspekt foliowy, rozsadnik, podpory na pnącza, rośliny o łącznej wartości 8 027,80 zł,

- naruszenie przepisów prawa procesowego, a to art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 328§2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny opinii biegłej w sposób dowolny z przekroczeniem granic ustawowej swobody i przyjęcie, że ziemianki, ścieżki betonowe, ogrodzenie, kable elektryczne, rury doprowadzające wodę, kompostowniki, podpory pod winoroślą, trawniki i rośliny ozdobne są nakładami koniecznymi podczas, gdy w istocie wyłącznie ułatwiają one korzystanie z działki.

Wskazując na powyższe zarzuty strona apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I, II - poprzez oddalenie obu powództw w całości, w punkcie IV - poprzez zasądzenie od Z. i Z. C. (1) na rzecz pozwanej kwoty 2400 zł przed Sądem I instancji, w punkcie V poprzez zasądzenie od R. L. na rzecz pozwanej kwoty 2400 zł kosztów postępowania przed Sądem I instancji i zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna .

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne ,które Sąd Okręgowy przyjął za swoje ,wszechstronnie ,z zachowanie reguł wynikających z art.233 k.p.c. dokonał oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i na tej podstawie sformułował trafne rozstrzygnięcie ,choć niektóre elementy stanu prawnego zostały przez Sąd Odwoławczy ocenione odmiennie .

W całości należało zaakceptować stanowisko Sądu I instancji ,iż powodowie w okresie od objęcia w posiadanie spornych działek do roku odpowiednio 1998 r. w przypadku powoda R. L. i jego żony D., a 1999 r. w przypadku Z. i Z. C. (1) korzystali z części działki nr (...) jak posiadacze zależni w złej wierze .Odmienny pogląd apelującego w tym zakresie zarzucający naruszenia

art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela jest nie tylko błędny pod względem prawnym ,ale przede wszystkim oczywiście sprzeczny z zebranym w sprawie materiałem dowodowym .Z ustaleń Sądu I instancji – nie kwestionowanych zresztą przez apelującą G. –wynika ,iż do lat 1998 – 1999 powodowie nie dysponowali żadnym przydziałem tych działek ,a tym bardziej przydziałem wydanym na podstawie art. 56 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela .

Co więcej powodowie posiadali w tym zakresie działki w ramach tzw. deputatu nauczycielskiej ,lecz położone w innej części L. . Kwestionując zatem stanowisko Sądu I instancji co do charakteru prawnego posiadania spornych działek przez powodów do 1998-1999 r . strona pozwana argumentuje bez oparcia w dowodach ,

a zatem zupełnie dowolnie i tym samym nieskutecznie .W tym miejscu należy od razu wskazać ,iż posiadanie w części działki nr (...) do 1998-1999 r .przez powodów jak przez posiadaczy zależnych lecz bez tytułu prawnego niewątpliwie uzasadnia zastosowanie do żądania zwrotu dokonanych w tym okresie nakładów koniecznych stosownie do przepisu art.230 k.c. w zw. z art. 226 § 2 k.c. Jednocześnie ,jak słusznie wskazał Sąd I instancji , zdecydowana większość tego rodzaju nakładów ,w szczególności nasadzeń ,została poczyniona w tym okresie .Ponieważ w tym czasie strony nie łączyła umowa dzierżawy, najmu czy użyczenia powodowie mogą skutecznie występować o zwrot tych nakładów ,z możliwością skorzystania z prawa zatrzymania ( art.461 §1 k.c.) .

Prawidłowo także Sąd I instancji przyjął ,iż przydzielenie powodom części działki nr (...) jako deputatów nauczycielskich nastąpiło dopiero w latach 1998-1999 ,a zatem od tej pory stali się oni posiadaczami zależnymi w dobrej wierze i kontynuowali posiadanie wcześniej zajętych działek już na podstawie stosunku prawnego wynikającego z tych przydziałów oraz art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela .Ustawodawca przewidując możliwość przydzielenia nauczycielom działek posłużył się sformułowaniem do „osobiste użytkowanie” ,które ani w powyższej ustawie ani w kodeksie postępowania cywilnego nie zostało zdefiniowane.

Niewątpliwie na skutek przydzielenia działek w ramach „deputatu” nie powstaje prawo rzeczowe ograniczone ,a jedynie stosunek zobowiązaniowy .Zgodzić przy tym należy się ze stroną pozwaną ,iż na skutek przydzielenia działek na podstawie powyższego przepisu w istocie nawiązywany jest stosunek prawny nienazwany ,do którego –wbrew zarzutom skarżącego - nie można w drodze analogii stosować przepisów o użyczeniu .Stosunek powstały po przydzieleniu działek w ramach tzw. ”deputatu” podobny jest do umowy użyczenia tylko w zakresie braku odpłatności za korzystanie z działki .Z drugiej strony –odmiennie niż przyjął to Sąd I instancji – posiadacze takich działek są uprawnieni do pobierania pożytków . Zgodnie z powołanym przepisem działkę przydziela się na terenach wiejskich ,a zatem oczywiste jest ,iż jednym z zasadniczych sposobów korzystania z takich działek jest wykorzystanie ich na cele ogrodnicze ,rolnicze, sadownicze itp. Tym samym powstały w ten sposób stosunek prawny zbliżony jest także do umowy dzierżawy .Jednak brak odpłatności ,także wyklucza możliwość odpowiedniego stosowania przepisów o dzierżawie .Istotne znaczenie ma przy tym okoliczność ,iż uprawnienie nauczycieli do ubiegania się o przydzielenie działki ”deputatowej” zwiera w sobie element uprawnienia o charakterze socjalnym ,o czym świadczy m.in. to ,iż uprawnienie do użytkowania działki nauczyciel zachowuje po przejściu na emeryturę lub rentę.

Wskazany element socjalny w uprawnieniu nauczycieli do uzyskania działki do korzystania jeszcze bardziej przemawia za brakiem możliwości odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących umowy użyczenia czy dzierżawy .W takiej sytuacji podstawy prawnej dla żądania zwrotu wartości nakładów poczynionych przez powodów już po dokonaniu przydziału im części działki na 406/1 także należy poszukiwać w regulacji zawartej w art.226 §1 k.c. w zw. z art.230 k.c.

Zdaniem Sądu Okręgowego element uprawnienia socjalnego występujący w użytkowaniu działek deputatowych przez nauczycieli na tyle odróżnia stosunek powstały na skutek przydzielenia działki deputatowej od umowy użyczenia czy dzierżawy ,iż podzielić należało stanowisko Sądu I instancji o braku możliwości odpowiedniego zastosowania art.461§2 k.c.

Za chybiony uznać należało także zarzut naruszenia przez Sąd I instancji

art.226§2 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie za nakłady konieczne elementów szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ,a to : nasadzenia , ścieżki betonowe, ogrodzenia, furtki, kabel elektryczny, doprowadzenie wody, wymurowanie ziemianek, postawienie inspektów foliowych, podpór na pnącza, kratownic .Przede wszystkim słusznie w tym zakresie Sąd I instancji skorzystał z opinii biegłego sądowego ,trafnie uznając opinię sporządzoną przez biegłą A. S. za rzetelną ,wyczerpującą i należycie uzasadnioną w zakresie wniosków .Nie ma racji skarżący zarzucając Sądowi I instancji dokonanie oceny tej opinii z naruszeniem art.233§1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w tym przepisie, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału ,a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności Przy zastosowaniu art.233 §1 k.p.c. opinii podlega także opinia biegłego lecz odróżniają je szczególne kryteria oceny. Stanowią je zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Dowód z opinii biegłego jest zatem prawidłowo przeprowadzony , gdy opinia zawiera uzasadnienie ostatecznych wniosków, sformułowane w sposób przystępny i zrozumiały dla osób nieposiadających wiadomości specjalnych. Ocena dowodu z opinii biegłego należy do Sądu I instancji i nie podlega w zasadzie kontroli apelacyjnej, jeżeli jest zgodna z okolicznościami sprawy oraz nie wykazuje błędów logicznych w rozumowaniu. Postawienie w apelacji zarzutu obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na prezentowania własnych, korzystnych dla skarżącego, ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, także korzystnej dla skarżącego, oceny dowodów, względnie na podjęciu próby obalenia ustaleń poczynionych przez sąd meriti; skarżący może, posługując się wyłącznie argumentami ściśle jurydycznymi, wykazywać tylko, że sąd naruszył ustanowione w wymienionym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów i że naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy .Takich uchybień w ocenie opinii biegłej apelujący nie wykazał ,a jedynie przedstawił własny pogląd co do charakteru dokonanych nakładów, co nie jest skutecznym podważeniem oceny opinii biegłej .

Ze względu na specjalistyczny charakter wiedzy wymaganej przy ocenie rodzaju poczynionych nakładów Sąd Rejonowy zobligowany był oprzeć się na opinii biegłego i nie mógł dokonywać ustaleń we wskazanym powyżej zakresie wbrew wnioskom wynikającym z prawidłowo sporządzonej i uzasadnionej opinii biegłej .

Specyfika dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie ma wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Przy czym pierwszorzędne znaczenie nadaje, przy tej ocenie, kryterium poziomu wiedzy biegłego. Zasadnie przy tym biegła i Sąd I instancji przyjęli ,iż na kwalifikację nakładów ,w tym uznania ich za konieczne, wpływ ma przeznaczenie społeczno-gospodarcze rzeczy ,na którą nakłady zostały dokonane .Powodowie przez szereg lat posiadali sporne części działki nr (...) jako ogródki działkowe przydomowe .

W związku z tym wszelkie nakłady ,które były niezbędne by w ten sposób wykorzystywać te działki uznać należało uznać –zgodnie z opinią biegłej –za nakłady konieczne .Tym bardziej ,iż takie zagospodarowanie działek było zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego . Skoro celem przydzielenia tego typu działek może być przeznaczenie ich przez nauczycieli na cele ogrodnicze, rolnicze, sadownicze itp. to nasadzenia oraz wskazana przez Sąd I instancji infrastruktura służą do normalnego korzystania z rzeczy i tym samym stanowią nakład konieczny, podlegający zwrotowi zgodnie z art.230 k.c. w zw. z art.226 k.c.

Dodać przy tym należy,iż powodowie mogli wystąpić z żądaniem zwrotu nakładów koniecznych nawet gdyby nie mogli skorzystać z zarzutu zatrzymania.Sąd Okręgowy w niniejszym stanie faktycznym podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 1988 r.,III CRN 229/88 ,OSNC z 1990r., z.12 ,poz. 153), iż samoistny posiadacz rzeczy w złej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych przed wydaniem tej rzeczy właścicielowi (art. 226 § 2 k.c.) .Strona pozwana wystąpiła już przeciwko powodom o wydanie nieruchomości i wyrokiem z dnia 4 lipca 2012r powództwo zostało uwzględnione .Powodowie, co do obowiązku wydania nie wnieśli apelacji ,tym samym zgodzili się z tym żądaniem . Istotne znaczenie miała przy tym okoliczność ,iż strona pozwana w latach 1998-1999 przydzieliła powodom sporne części działki nr (...) jako działki deputatowe w rozumieniu art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 roku - Karta Nauczyciela .Tym samy strona pozwana zaakceptowała sposób zagospodarowania działek oraz rodzaj nakładów poczynionych do tej pory przez powodów .W takiej sytuacji, –gdy kwestia zwrotu nakładów nie została ustalona ani w umowie miedzy stronami ani w ustawie Karta Nauczyciela- odmowa możliwości domagania się przez powodów zwrotu nakładów na działki byłaby równoznaczna z przyznaniem priorytetu dla interesów właściciela kosztem posiadaczy, w sytuacji, gdy ustawa nie daje podstaw do wydania rozstrzygnięcia takiej treści. Trudno zaś negatywnymi skutkami tak ukształtowanego stosunku obarczać jedną z jego stron, skoro był on wynikiem zgodnego współdziałania obu stron, lub co najmniej ich aprobaty. Jeśli w następstwie późniejszych zdarzeń kontynuowanie tego stosunku nie jest możliwe, naturalne i odpowiadające obowiązującym przepisom jest dążenie do odzyskania równowartości dokonanego wkładu na rzecz stanowią przedmiot własności jednej ze stron.

Mając na uwadze powyższe rozważania na podstawie art.385 k.p.c. apelację należało oddalić .O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art.98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4) w zw. § 13 ust.1 pkt 1 oraz art.98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 5) w zw. z § 13 ust.1 pkt 1 rozporz. Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia prze Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz.1348 ze zm.)