Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 stycznia 2013 roku

Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Izabela Kosińska - Szota

Protokolant : Małgorzata Schick

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 stycznia 2013 roku w Kłodzku

sprawy z wniosku K. G.

przy udziale M. M.

o stwierdzenie nabycia spadku po R. M.

I. stwierdza, że spadek po R. M.

zmarłym dnia(...) roku w K.

ostatnio zamieszkałym w K.

na podstawie ustawy nabyła bratanica K. G.,

c. L. i E. - w całości z dobrodziejstwem inwentarza;

II. zasądza od uczestnika postępowania M. M.na rzecz wnioskodawczyni K. G.kwotę 767,74 zł (siedemset sześćdziesiąt siedem 74/100) tytułem kosztów postępowania.

Sygn. akt I Ns 729/11

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni K. G.wniosła o stwierdzenie nabycia spadku po stryju R. M.zmarłym dnia (...). ostatnio zamieszkałym w K.na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza.

W uzasadnieniu wniosku wskazała, że spadkodawca był kawalerem nie pozostawił dzieci, nie pozostawił testamentu, był dzieckiem J. i W. M., którzy nie żyli, miał jednego brata L. M., który również nie żyje, a wnioskodawczyni jest jego jedynym dzieckiem.

Postanowieniem z dnia 26 stycznia 2012 r. wezwano do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania M. M..

Uczestnik postępowania M. M.wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po R. M.na podstawie testamentu własnoręcznego sporządzonego prze z spadkodawcę w dniu (...). Uczestnik postępowania zaprzeczył, by spożywał alkohol ze spadkodawcą, wskazał na wyniki sekcji zwłok.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadkodawca R. M.nadużywał alkoholu od 1979 r. i z tego powodu wielokrotnie przebywał w (...)w S.. Miewał halucynacje wzrokowe i słuchowe. W okresie od 4 do 7 kwietnia 2003 spadkodawca przebywał ze względu na zespołu abstynencyjnego z majaczeniem. Po raz 26 spadkodawca przebywał w tym szpitalu w okresie od 11 do 20 czerwca 2003 r. z powodu wieloletniego procesu uzależnienia od alkoholu i padaczki alkoholowej.

Dowód: karty informacyjne leczenia szpitalnego w (...)w S.- k.29

dokumentacja medyczna z (...)(teczka)

Spadkodawca leczył się też z powodu przewlekłego zapalenia trzustki, w czasie którego zalecono mu ograniczenie alkoholu.

Dowód: karty informacyjne z (...) w K.- k.29

dokumentacja medyczna (...)w K.- k.77

Leczył się również w poradni diabetologicznej, chirurgicznej, chorób (...).

Dowód: kartoteka z leczenia w Poradniach: (...), (...), (...),(...)i (...) - k.61 - 76

Ojciec spadkodawcy zmarł (...)r.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu W. M. - k.6

Spadkodawca spożywał alkohol niemal bez przerwy od września 2010 r. po swoim powrocie z Francji. Od tego czasu do chwili śmierci miał dwie przerwy w spożywaniu alkoholu, to były przerwy około tygodniowe.

Dowód: zeznania świadka J. H.- k.94 verte

zeznania świadka J. S. - k.96 verte

zeznania świadka K. K. - k.96

Matka Spadkodawcy J. M. zmarła 17 stycznia 2011 r.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu J. M. - k.7

Po śmierci matki spadkodawca zaczął pić jeszcze więcej alkoholu. Od daty śmierci matki do swej śmierci spadkodawca miał jedną przerwę w spożywaniu alkoholu. Wówczas w dniu 11 lutego 2011 r. podpisał kontrakt z Przychodnią (...). W czasie gdy spadkodawca pił, nie jadł, chodził brudny. W czasie, gdy pił kontakt ze spadkodawcą nie był normalny, nie kontrolował tego co robił, wychodził na ulicę nieubrany. Spadkodawcą opiekowała się sąsiadka K. K., która przynosiła mu jedzenie, codziennie go odwiedzała.

Dowód: zeznania świadka J. H.- k.95

kontrakt z dnia 11.02.2011 r. - k.29

zeznania świadka K. K. - k.96

zeznania świadka J. S. - k.96 verte

W dniu 7 marca 2011 r. spadkodawca w obecności uczestnika postępowania M. M.sporządził testament własnoręczny, w którym powołał do całości spadku po sobie uczestnika postępowaniaM. M.. Uczestnik postępowania odwiedzał spadkodawcę, przynosił mu od czasu do czasu jedzenie. Spadkodawca trzy do pięciu butelek wódki i sam wypijał alkohol w domu, gdy nie miał pieniędzy sprzedawał rzeczy za alkohol, wychodził w nocy w celu nabycia alkoholu. W czasie gdy był pod wpływem alkoholu nie był w stanie podawać sobie insuliny. Spadkodawca mówił do swego kolegi J. H., że M. M.nazywany przez niego M.kazał mu pisać testamenty. Mówił też sąsiadce K. K., że dla żartów pisze testamenty na rzecz uczestnika postępowania.

Dowód: zeznania świadków: J. H.- k.94 verte - 95

K. K. - k.96

Spadkodawca R. M.zmarł w dniu(...)r. w K.będąc kawalerem. Dzieci nie miał.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu - k.3

zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni - k.13

Przyczyną śmierci spadkodawcy było zachłyśnięcie się treścią wymiotną spowodowane zmianami w zakresie przewodu pokarmowego - niedrożności jelita cienkiego. Stwierdzono także u niego cechy marskości wątroby, zrosty w jamie opłucnowej.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej z akt 2 Ds. 448/11 - k.56 -59

Spadkodawca miał jednego brata L. M., który zmarł (...)r.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu L. M. - k.4

zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni - k.13

Wnioskodawczyni K. G. jest jedynym dzieckiem L. M..

Dowód: odpis zupełny aktu urodzenia - k.8

odpis skrócony aktu małżeństwa wnioskodawczyni - k.9

zapewnienie spadkowe wnioskodawczyni - k.13

W stopniu prawdopodobnym anomalia i zaburzenia patologiczne w grafiźmie występujące w całości testamentu z dnia (...) mogły być wynikiem spożytego alkoholu lub występującej choroby.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu badania pisma ręcznego B. S.- k.141 - 152

Spadkodawca był osobą uzależnioną od alkoholu w stopniu wymagającym leczenia szpitalnego. U spadkodawcy postępował brak krytycyzmu wobec własnego uzależniania, postępowała degradacja psychofizyczna i coraz gorsze funkcjonowanie w wielu dziedzinach życia. Na przestrzeni lat nawarstwiały się kolejne konsekwencje przyjmowania alkoholu: stłuszczenie i marskość wątroby, przewlekłe zaostrzające się zapalenie trzustki, padaczka alkoholowa z pełnym dużym napadem padaczkowym. Rozpoznano u niego cukrzycę w 2006 r. , zalecono przyjmowanie insuliny, której spadkodawca nie przyjmował regularnie. Niestabilna i nieleczona cukrzyca u osoby uzależnionej od alkoholu powoduje liczne szkody somatyczne, w tym przyspiesza procesy miażdżycowe w centralnym układzie nerwowym w formie zaburzeń charakterologicznych i deficytów poznawczych. Może również powodować krótkotrwałe stany zaburzeń świadomości o różnej głębokości w przebiegu kwasicy ketonowej. Nie można jednoznacznie ustalić, czy i kiedy były kilkudniowe przerwy, w trakcie których funkcjonowanie spadkodawcy również pozostawało zaburzone. Procesy motywacyjno decyzyjne spadkodawcy od lat pozostawały zaburzone, działał impulsywnie nie uwzględniając skutków swoich zachowań innych niż doraźne efekty związane z utrzymaniem uzależnienia od alkoholu i dostępem do niego. Oprócz ciężkiego nadużywania alkoholu dodatkowy wpływ miała nieleczona cukrzyca, która destabilizując homeostazę ustroju może powodować zmiany w poziomie świadomości. Stan zdrowia spadkodawcy R. M. z uwagi na ciężkie uzależnienie od alkoholu wykluczał świadome powięzicie decyzji i wyrażenie woli w testamencie własnoręcznym z dnia 7 marca 2011 r., bowiem w chwili sporządzania testamentu spadkodawca znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji.

Dowód: opinia sądowo - psychiatryczna biegłej sądowej M. J. - k.161 - 169

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po R. M. na podstawie ustawy złożony przez wnioskodawczynię K. G. w kontekście przeprowadzonych dowodów uznać należy za zasadny.

Złożony przez uczestnika postępowania testament własnoręczny spadkodawcy z dnia 7 marca 2011 r. w odniesieniu do opinii biegłych sądowych, zeznań świadków oraz dokumentacji medycznej jest nieważny.

W myśl przepisu art.945 § 1 pkt 1 - 3 k.c. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; pod wpływem groźby.

Nie budzi żadnych wątpliwości na podstawie zeznań świadków, uczestnika postępowania, wnioskodawczyni, dokumentacji medycznej, że spadkodawca był osobą uzależnioną od alkoholu. Zwrócić należy uwagę, że 26-krotnie przebywał na leczeniu odwykowym, którego nie kończył wypisując się na własne żądanie. Z zeznań zarówno świadków, jak i uczestnika postępowania wynika, że w ostatnich miesiącach życia spadkodawca w istocie samodzielnie nie egzystował, a koncentrował się tylko na zdobywaniu alkoholu celem szybkiego spożycia, nie dbając o to w jakim stanie i stroju wychodził na zewnątrz. Spadkodawca chorował na marskość wątroby, cukrzycę.

Zwrócić tez należy uwagę, że z zeznań świadków J. H.i K. K.wynika bardzo istotna okoliczność dotycząca sporządzania testamentów. Świadek J. H.wskazał, że spadkodawca mówił mu, że uczestnik postępowania kazał mu pisać testament, natomiast świadek K. K.podała, że spadkodawca opowiadał jej, iż pisze testamenty na rzecz M. M., ale je drze, że to jest dla żartów. Ponadto zeznała, że również jej powiedział, że jeśli przyniesie kartkę i długopis to napisze dla niej testament.

Wszystkie te okoliczności dotyczące stanu uzależnienia spadkodawcy od alkoholu, inne jego choroby oraz zachowania wskazywane przez świadków potwierdzone zostały opinią biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. J.. Biegła ta szczegółowo odniosła się do wszystkich kwestii związanych ze stanem zdrowia spadkodawcy i sporządzonym przez niego testamentem. Z opinii sądowej wynika jednoznacznie, że spadkodawca nie był w stanie świadomie podjąć decyzji. Biegła profesjonalnie uzasadniała wszelkie okoliczności wpływające na brak świadomości spadkodawcy przy sporządzaniu testamentu. Biegła podała ciężkie uzależnienie od alkoholu i wynikające z tego zaburzone procesy motywacyjno - decyzyjne, działania impulsywne. Te działania impulsywne zostały opisane w zeznaniach przez świadek K. K., która wskazała na chęć spadkodawcy sporządzenia na jej rzecz testamentu. Dodatkowo biegła wskazała na wpływ nieleczonej cukrzycy na zdolność testowania.

Zwrócić należy uwagę, że spadkodawca opowiadał świadkom J. H.i K. K.o sporządzaniu testamentów na rzecz uczestnika, uzasadniał to działaniem dla żartów, lecz to potwierdza tylko wniosek biegłej, że na skutek ciężkiego uzależnienia od alkoholu procesy motywacyjno - decyzyjne były zaburzone. Biegła podała też, że nawet w czasie kilkudniowych przerw w spożywaniu alkoholu funkcjonowanie spadkodawcy również pozostawało zaburzone. Zatem bez znaczenia dla sprawy pozostaje okoliczność podnoszona przez uczestnika postępowania M. M., że sporządzając testament spadkodawca był trzeźwy i świadomy. W ocenie Sądu, brak jest podstaw by dać tym zeznaniom wiarę, wszak z zeznań świadków wynika, że od śmierci matki spadkodawca miał jedną krótką przerwę w spożywaniu alkoholu i było to w czasie kiedy podpisał kontrakt na leczenie odwykowe. Skoro kontrakt został podpisany 11 lutego 2011 r. to znaczy że ta przerwa miała miejsce na miesiąc przed sporządzeniem testamentu.

Mając tak szczegółową opinię biegłej z zakresu psychiatrii, spójność jej wniosków z zeznaniami świadków i dokumentacja medyczną, Sąd ustalił, że spadkodawca porządził testament z dnia 7 marca 2011 r. w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Opinia biegłego sądowego z zakresu badania pisma ręcznego B. S., choć nie jest kategoryczna, to również wskazuje w stopniu prawdopodobnym, że anomalie i zaburzenia patologiczne występujące w grafiźmie w całym testamencie spadkodawcy mogły być wynikiem spożytego alkoholu lub występującej choroby. Biegły wskazał w opinii na zaobserwowane zmiany patologiczne w cechach syntetycznych i topograficznych oraz w cechach motorycznych, konstrukcyjnych i mierzalnych. Mając na względzie zeznania świadków i samego uczestnika postępowania złożone na rozprawie w dniu 26 marca 2012 r., oraz dodatkowo wnioski biegłej psychiatry M. J., z których wynika, że nawet w okresie przerw w spożywaniu alkoholu spadkodawca nie funkcjonował normalnie stwierdzić należy, że spadkodawca sporządził testament w dniu (...). będąc w stanie nietrzeźwości.

Stanowisko uczestnika postępowania cechuje brak konsekwencji. Składając zeznania uczestnik starał się wykazać, iż opiekował się spadkodawcą, przynosił mu pożywienie, wskazywał, że spadkodawca potrzebował opieki przy chorobie alkoholowej, bez jego pomocy R. M. nie radziłby sobie w samodzielnym egzystowaniu. Te zeznania w istocie są zbieżne z wnioskami opinii biegłej i częściowo zeznaniami świadków. Jednak uczestnik postępowania będąc zainteresowany korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem po doręczeniu mu opinii biegłej z zakresu psychiatrii podniósł w piśmie z dnia 30 listopada 2012 r., że w marcu - miesiącu sporządzenia testamentu spadkodawca prowadził normalny tryb życia, był świadomy swoich decyzji, poruszał się tylko pojazdem przez siebie prowadzonym, opracował kosztorys 23 marca 2011 r. i dokonywał pomiarów. Sąd oddalił zawarte w tym piśmie uczestnika postępowania wnioski dowodowe. Kosztorys nie zawiera podpisu spadkodawcy, a zatem mogła sporządzić go jakakolwiek osoba. Przypomnieć wypada, że świadek K. K. wskazywała w swoich zeznaniach, że przychodząc do mieszkania spadkodawcy widziała siedzącego przy komputerze uczestnika postępowania. Skoro kosztorys ten nie zawiera podpisu spadkodawcy, to sąd oddalił ten wniosek dowodowy. Ponadto, twierdzenia uczestnika postępowania podniesione w piśmie z dnia 30 listopada 2012 r. pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadków i zeznaniami uczestnika postępowania złożonymi na rozprawie 26 marca 2012 r.

Niezależnie od podstawy nieważności testamentu własnoręcznego z dnia 7 marca 2011 r. określonej w art.945 § 1 pkt 1 k.c dotyczącej braku świadomości., zwrócić należy uwagę, iż testament ten sporządzony został przez spadkodawcę w obecności uczestnika postępowania, a jak wynika z opinii biegłej psychiatry spadkodawca nie był w stanie świadomie podjąć decyzji. W odniesieniu do zeznań świadkaJ. H.o nakazywaniu przez uczestnika postępowania sporządzania testamentu R. M., Sąd stwierdza, ze testament ten został również sporządzony pod naciskiem uczestnika postępowania, a więc w braku swobody spadkodawcy, co również skutkuje nieważnością.

Zarzut uczestnika postępowania, iż w wyniku sekcji zwłok nie stwierdzono w dnie oka i krwi zawartości alkoholu pozostaje bez znaczenia dla ważności testamentu, bowiem testament został sporządzony 7 marca 2011 r., natomiast spadkodawca zmarł (...)r.

Sąd oddalił wnioski uczestnika postępowania o zwrócenie się do notariusza U. M. o przedłożenie aktów notarialnych sporządzonych przez J. M. dotyczących darowizny na rzecz spadkodawcy mieszkania przy ul. (...) w K. i wydziedziczenia swojej wnuczki K. G.. Kwestię dotyczące tego, czy babka wnioskodawczyni wydziedziczyła ją czy nie miałby znaczenie w postępowaniu o zachowek po babce wnioskodawczyni, nie zaś w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po innej osobie.

Zupełnie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje wniosek uczestnika postępowania o ustalenie miejsca postoju samochodu spadkodawcy marki V. (...), który miał zabrać świadekJ. H.. Bez znaczenia pozostają twierdzenia uczestnika postępowania podnoszącego, ze okazywał testament podczas oględzin miejsca znalezienia zwłok prokuratorowi i technikowi policyjnemu i żaden z nich nie zgłaszał zastrzeżeń co do jego autentyczności i treści. To nie prokurator i technik kryminalistyczny dokonują oceny ważności testamentu, lecz sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Sad oddalił również wniosek dowodowy z protokołu z przesłuchania świadka w postępowaniu przygotowawczym i notatki ze względu na ich pochodzenie z akt postępowania przygotowawczego. Zastępowanie czy też uzupełnianie zeznań uczestnika postępowania jego protokołem z przesłuchania w postępowaniu przygotowawczym naruszałoby zasadę bezpośredniości. Poza tym uczestnik został przesłuchany w niniejszym postępowaniu i sąd dokonał oceny jego zeznań złożonych bezpośrednio przed sądem cywilnym.

Mając na względzie powyższe, skoro testament własnoręczny z dnia 7 marca 2011 r. jest nieważny, ponieważ spadkodawca nie był w stanie świadomie podjąć decyzji co do rozrządzeń testamentowych, to Sąd stwierdził nabycie spadku na podstawie ustawy. Zgodnie z przepisem art.932 § 3 - 5 k.c. w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Z dowodów w postaci aktów stanu cywilnego i zapewnienia spadkowego wnioskodawczyni wynika, że w chwili śmierci spadkodawcy nie żyli jego rodzice oraz jedyny brat, to spadek w całości przypada zstępnej brata spadkodawcy - wnioskodawczyni K. G.. Wobec tego, że spadkobierczyni złożyła oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to Sąd stwierdził nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Sąd obciążył uczestnika postępowania połową kosztów sądowych związanych z należnościami biegłych zgodnie z wnioskiem pełnomocnika wnioskodawczyni. Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił przepis art.520 § 3 k.p.c., bowiem interesy wnioskodawczyni i uczestnika posterowania były sprzeczne, przy czym wnioskodawczyni nie domagała się zwrotu wszelkich poniesionych przez siebie kosztów postępowania. Skoro koszty biegłych wyniosły łącznie 1 535,49 zł, to połowa kosztów przypadająca od uczestnika postępowania to kwota 767,74 zł.

(...)

Zarządzenie

1. Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełn. wnioskodawczyni oraz uczestnikowi postępowania;

2. Kal. 14 dni.