Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2013 roku

.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Aleksandra Ratkowska

Sędziowie : SO Krzysztof Nowaczyński

SO Arkadiusz Kuta ( spr. )

Protokolant : st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2013 roku w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko K. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 19 czerwca 2012 roku , sygn. akt I C 201/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok :

1. w punkcie 1 ( pierwszym ) i zmienia wyrok zaoczny z dnia 9 sierpnia 2011 roku :

a.

• a.  w punkcie I ( pierwszym ) i obniża zasądzone powódce zadośćuczynienie do kwoty 10.000 zł ( dziesięć tysięcy złotych ) z odsetkami ustawowymi od dnia 3 maja 2010 roku , a w pozostałym zakresie powództwo oddala ;

  b.  w punkcie II ( drugim ) i obniża zasądzone powódce koszty procesu do kwoty 2.111 zł ( dwa tysiące sto jedenaście złotych ) ;

2. w punkcie 2 ( drugim ) i nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Ostródzie kwotę 95,58 zł ( dziewięćdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt osiem groszy )

II.  oddala apelację w pozostałej części ;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 883 zł ( osiemset osiemdziesiąt trzy złote ) tytułem kosztów procesu za drugą instancję ;

IV.  nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Elblągu kwotę 257 zł ( dwieście pięćdziesiąt siedem złotych ) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych .

UZASADNIENIE

E. B. wniosła o zasądzenie od K. B. kwoty 15.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 3 maja 2010 roku i kosztami procesu .

Wyrokiem zaocznym z dnia 9 sierpnia 2011 roku Sąd Rejonowy w Ostródzie powództwo uwzględnił w całości , zasądził od pozwanego na rzecz powódki koszty procesu w kwocie 3.617 zł i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności .

Po wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu , w którym żądał on oddalenia powództwa , wyrokiem z dnia 19 czerwca 2012 roku Sąd Rejonowy w Ostródzie utrzymał w mocy wyrok zaoczny z dnia 9 sierpnia 2011 roku oraz odstąpił od obciążania pozwanego wydatkami na opinię biegłego .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że E. B.i K. B.byli małżeństwem od 1982 roku . Związek ten został rozwiązany przez rozwód z winy pozwanego wyrokiem SąduOkręgowego w E.z dnia 2 listopada 2009 roku . W okresie od 1997 roku do 13 marca 2007 roku K. B.znęcał się psychicznie i fizycznie nad E. B.w ten sposób , że bez powodu wszczynał awantury domowe w trakcie , których bił ją rękoma i kopał w różne części ciała , wyganiał z domu , groził pozbawieniem życia i używał w stosunku do niej słów wulgarnych . Pozwany został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Ostródzie z dnia 12 listopada 2008 roku w sprawie (...)na karę siedmiu miesięcy pozbawienia wolności , przy czym wykonanie tej kary zawieszono warunkowo na okres próby trzech lat . W trakcie trwania postępowania pierwszoinstancyjnego zarządzono wobec pozwanego wykonanie zawieszonej kary . Po jednej z awantur domowych w październiku 1997 roku powódka udała się do lekarza , który stwierdził u niej stan po stłuczeniu pośladka , okolicy szyi , śródręcza lewego oraz zasinienia i otarcia naskórka okolicy szyi , bolesność palpacyjną pośladka oraz zasinienie i obrzęk śródręcza lewego . Obrażenia te naruszyły prawidłowe funkcjonowanie organów ciała na okres nie dłuższy niż siedem dni . Powódka w dniu 1 lipca 1997 roku zgłosiła się na wizytę w poradni zdrowia psychicznego. Skarżyła się wówczas na swoją trudną sytuację rodzinną . Mówiła , że mąż jest chorobliwie zazdrosny , despotyczny , kilkakrotnie pobił ją do utraty przytomności . Kolejne wizyty miały miejsce 4 lutego 1998 roku , 10 maja 2001 roku , 4 listopada 2005 roku , 16 stycznia 2006 roku , 29 marca 2006 roku , 13 lipca 2006 roku i 15 marca 2007 roku . Powódka zgłaszała kłopoty w pracy , lęk związany z jej utratą , a także przy każdej wizycie zgłaszała istnienie przemocy domowej . Lekarz stwierdził u niej zaburzenia lękowe z epizodami lęku napadowego oraz zaburzenia adaptacyjno – lękowe , które mogą powstać w wyniku przewlekłych sytuacji stresowych . W ocenie lekarza psychiatry leczącego powódkę jedną z przyczyn leżących u podłoża problemów zdrowotnych powódki była sytuacja domowa . Była ona jako przyczyna pierwotna zgłoszona przy pierwszej wizycie i nie ustąpiła w okresie późniejszym . Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego psychologa na okoliczność ustalenia czy fakt znęcania miał wpływ na kondycję psychiczną i osobowość powódki , czy pozostawił trwałe następstwa w sferze psychicznej i ewentualnie jakie . Biegła psycholog K. Ł.stwierdziła , że wieloletnie bycie ofiarą przemocy nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie ofiary . Powódka wykazuje podwyższony poziom lęku , poczucie dyskomfortu psychicznego , obniżone poczucie własnej wartości . W ocenie biegłej powódka znajduje się w stanie zdrowienia ( przywracania równowagi psychicznej , poczucia własnej wartości i godności ) , jednakże proces ten nie jest zakończony , a powrót do zdrowia jest procesem długotrwałym . W toku sprawy karnej VII K 509/08 powódka była badana przez biegłą psycholog M. N.. Biegła stwierdziła wówczas , że całokształt funkcjonowania powódki w związku małżeńskim , cyklicznie pojawiająca się przemoc oraz przekonanie , że ten związek da się naprawić wskazuje , że jest ona typową ofiarą przemocy . Ostatni okres wskazuje , że powódka wchodzi w fazę zdrowienia , jest coraz bardziej uniezależniona od sprawcy , potrafi patrzeć na rzeczywistość bardziej obiektywnie . Ustalono dalej , że obecnie strony są skonfliktowane , toczą się z ich udziałem liczne postępowania karne oraz cywilne , w tym sprawa o podział majątku dorobkowego . Powódka i pozwany po orzeczonym rozwodzie nadal mieszkali razem i na tym tle dochodziło do licznych nieporozumień . Między innymi toczy się przeciwko pozwanemu kolejna sprawa o znęcanie nad powódką – w okresie po 2007 roku .

W ocenie Sądu pierwszej instancji podstawy powództwa upatrywać należało w przepisach regulujących ochronę dóbr osobistych , tj. art. 23 k.c. i 24 k.c. oraz 448 k.c. Wskazano , iż fakt naruszenia przez pozwanego dóbr osobistych powódki został stwierdzonym prawomocnym wyrokiem karnym skazującym go za przestępstwo znęcania , stypizowane w art. 207 § 1 k.k. Sąd , na podstawie art. 11 k.p.c. , związany był ustaleniami co do popełnienia przestępstwa zawartymi w prawomocnym wyroku skazującym wydanym w dniu 12 listopada 2008 roku w sprawie VII K 509/08 . Naruszenie dóbr osobistych powódki było przez pozwanego zawinione , a samo przestępstwo znęcania się jest przestępstwem umyślnym . Wskazał Sąd pierwszej instancji , iż w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do zasądzenia zadośćuczynienia gdyż osoba , która przez dziesięć lat była ofiarą przemocy domowej ma prawo do uzyskania finansowej kompensaty , a dobra osobiste naruszone przez pozwanego należały do podstawowych i najcenniejszych dla każdego człowieka . Bicie i kopanie , poniżanie , wyzywanie słowami powszechnie uważanymi za obelżywe z pewnością musiały wywołać ból fizyczny oraz uczucie krzywdy , przykrości , lęk , zaburzenie poczucia własnej wartości . Jednocześnie roszczenie o 15.000 zł nie mogło być postrzegane jako wygórowane , mając zwłaszcza na uwadze „ powtarzalność ” naruszeń dóbr osobistych .

Sąd pierwszej instancji oparł się na wnioskach z opinii biegłego psychologa K. Ł. , która wskazała , iż wieloletnie bycie ofiarą przemocy nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie psychiczne , społeczne , somatyczne i zawodowe ofiary , wpływa także na jej osobowość , a w przypadku powódki znaczny upływ czasu od zgłoszenia znęcania się przez pozwanego nie zniwelował całkowicie niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych , za czym miał przemawiać występujący u niej podwyższony poziom lęku , obniżone poczucie własnej wartości , poczucie straty i źle przeżytego życia , obawy co do przyszłości , brak poczucia bezpieczeństwa . Nie uwzględniono twierdzeń pozwanego kwestionujących fakt używania przemocy , jak również skalę tego zjawiska . W tym kontekście wskazano , że wizyty powódki u psychiatry miały miejsce w lipcu 1997 roku , kolejne w 1998 , 2001 , 2005 , w styczniu , marcu i lipcu 2006 roku , co w zestawieniu z datą złożenia przez powódkę zawiadomienia o popełnieniu przez pozwanego przestępstwa znęcania się nad nią , nie mogło potwierdzać „ zbierania przez powódkę materiału dowodowego ” przeciwko pozwanemu . Podjęta przez pozwanego próba dyskredytowania wniosków wynikających z opinii psycholog K. Ł. przez odwoływanie się do wniosków wynikających z opinii biegłej psycholog M. N. sporządzonej na potrzeby postępowania karnego , gdyż w istocie opinia ta zawierała analogiczne wnioski co do destrukcyjnego wpływu zachowania pozwanego na stan jej zdrowia psychicznego . Natomiast w kolejnej opinii , sporządzonej w marcu 2011 roku w postępowaniu karnym dotyczącym zarzutu znęcania się pozwanego nad powódką w okresie późniejszym , aniżeli objęty pozwem , biegła ta stwierdza , że aktualnie powódka nie ujawnia psychologicznych cech ofiary przemocy , jest w stanie aktywnie przeciwstawiać się przemocy ze strony innych osób , w zachowaniu jest asertywna . W ocenie Sądu pierwszej instancji opinia biegłej M. N. nie pozostawała w sprzeczności z opinią biegłej K. Ł. .

Wskazano , iż wnioski dowodowe zgłaszane przez pozwanego odnośnie dołączenia treści zeznań składanych w postępowaniu karnym II K (...) przez W. B.i M. G.niczego do sprawy nie wnosiły , gdyż dotyczyły wizyt powódki u psychologa w 2010 -2011 roku , podczas których zgłaszała aktualnie nieporozumienia z byłym mężem , zaś świadek L. B.- córka stron pomimo prawidłowego wezwania na rozprawę nie stawiła się . Jednak z uwagi na przysługujący jej status osoby najbliższej dla stron postępowania , służyło jej prawo odmowy składania zeznań w tej sprawie , a zważywszy na całokształt materiału dowodowego , treść zeznań L. B.składanych w sprawie (...) oraz przysługujące jej prawo odmowy składania zeznań , zasadne było oddalenie wniosku o jej przesłuchanie , bowiem dowód ten niczego istotnego do sprawy by nie wniósł .

Apelację od opisanego wyroku wniósł K. B. , zaskarżając go w całości .

Skarżący zarzucił naruszenie przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego , tj. art. 23 k.c. i 24 k.c. oraz art. 448 k.c. poprzez wadliwe uznanie , że powódka dochodziła zadośćuczynienia za naruszenie jej dóbr osobistych . Dojść miało także do naruszenia art. 445 § 1 k.c. poprzez błędne uznanie , że odpowiednią sumą zadośćuczynienia jest 15.000 zł . Widzi także skarżący uchybienie przepisom postępowania to jest art. 232 k.p.c. i 227 k.p.c. , co miało polegać na pominięciu dowodów przez niego zgłaszanych , a zwłaszcza na oddaleniu wniosku o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka L. B. . Wskazał również na naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. , 279 k.p.c. , 285 § 1 k.p.c. , 286 k.p.c. i 287 k.p.c. na skutek uznania za dowód opinii biegłej psycholog K. Ł. , która w istocie pozostawała w sprzeczności z wnioskami wynikającymi z opinii biegłej M. N. . W ocenie skarżącego w okolicznościach przedmiotowej sprawy doszło również do uchybienia przepisom art. 98 k.p.c. , 99 k.p.c. , 102 k.p.c. i 113 § 1 k.p.c. – czego przejawem mało być obciążenie pozwanego przez Sąd pierwszej instancji kosztami procesu , z całkowitym pominięciem jego ciężkiej sytuacji materialnej i życiowej .

Domagał się apelujący uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Ostródzie do ponownego rozpoznania .

W uzasadnieniu podał skarżący , iż Sąd pierwszej instancji dokonał wadliwej kwalifikacji prawnej zgłaszanych przez powódkę roszczeń , gdyż domagała się ona naprawienia „ szkody bezpośredniej ” spowodowanej rozstrojem zdrowia psychicznego . W tym kontekście zaznaczył , iż na powódce w myśl art. 6 k.c. spoczywał obowiązek wykazania trwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego zachowaniami pozwanego przedsiębranymi wobec niej , czemu w istocie nie sprostała , natomiast same subiektywne przeczucia powódki w tym względzie , nie mogły stanowić miarodajnego dowodu . Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynika aby powódka doznała rozstroju zdrowia w postaci depresji , a zatem żądanie pozwu nie mogło zostać uwzględnione . Podkreślił także skarżący, iż wniosek dowodowy o przesłuchanie w charakterze świadka L. B.zgłosił już na etapie formułowania sprzeciwu od wyroku zaocznego , następnie go ponowił w toku postępowania . Zeznania tego świadka miały uwypuklić charakter wzajemnych relacji stron postępowania w okresie od 1997 roku do 2007 roku , a tym samym potwierdzić stanowisko zajmowane przez pozwanego , co do braku rozstroju zdrowia . Kwestionował także pominięcie przez Sąd a quo wniosku dowodowego o dołączenie do materiału dowodowego protokołów przesłuchania L. B.w charakterze świadka , złożonych w postępowaniu o sygn. (...)

W ocenie skarżącego wysokość zasądzonego przez Sąd pierwszej instancji zadośćuczynienia była nadmierna , nieadekwatna do doznanej przez powódkę krzywdy , zwłaszcza mając na uwadze , iż powódka nie doznała rozstroju zdrowia , ani trwałego uszczerbku , czy też dysfunkcji organizmu . W odniesieniu do opinii biegłej psycholog K. Ł. wskazał skarżący , iż nie zawierała ona uzasadnienia , została sporządzona po terminie oraz w oparciu o „ kłamliwe twierdzenia powódki ” , zaś do zgłaszanych przez pozwanego zastrzeżeń do opinii Sąd nie ustosunkował się . Wnioski tej opinii pozostawały w sprzeczności z wnioskami wynikającymi z opinii sporządzonej przez biegłą M. N. , a zatem nie mogła ona stanowić źródła dowodowego na podstawie którego , Sąd pierwszej instancji czynił kluczowe dla sprawy rozstrzygnięcia .

W toku postępowania apelacyjnego powód zarzucił Sądowi pierwszej instancji nierozpoznanie istoty sprawy , to jest zaniechanie zbadania materialnej podstawy żądania pozwu , wytoczonego na podstawie art. 445 k.c. , a żądaniem tym Sąd był przecież związany . Dojść miało także do nieważności postępowania bowiem sprawy o naruszenie dóbr osobistych należą do właściwości sądu okręgowego .

E. B. zażądała oddalenia apelacji i zasądzenia kosztów procesu za drugą instancję .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja K. B. okazała się po części zasadna , ale tylko odnośnie wysokości zadośćuczynienia . Dalej idące zarzuty skarżącego , w tym nieważności postępowania , nierozpoznania istoty sprawy , czy bezzasadności roszczenia o zadośćuczynienie były chybione .

Wbrew twierdzeniom K. B. nie doszło do rozpoznania przez sąd rejonowy sprawy z pominięciem przepisów o właściwości rzeczowej , a tym samym nie ziściła się powoływana przez skarżącego przesłanka nieważności postępowania , wymieniona w art. 379 pkt 6 k.p.c. Nieważność postępowania rzeczywiście zachodzi gdy sąd rejonowy orzekł w sprawie , w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu , ale w rozstrzyganej sprawie nie zgłoszono roszczenia , które należałoby do właściwości rzeczowej sądu okręgowego . Ten sąd bowiem rozpoznaje , między innymi , sprawy o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe ( art. 17 pkt 1 k.p.c. ) oraz o prawa majątkowe , w których wartość przedmiotu sporu przewyższa siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych ( art. 17 pkt 1 k.p.c. ) . To prawda , że do spraw o prawa niemajątkowe należą również sprawy o ochronę dóbr osobistych , ale naruszenie dobra osobistego może uzasadniać wystąpienie z roszczeniami zarówno o charakterze majątkowym , jak i niemajątkowym . Właściwość rzeczową sądu okręgowego na podstawie art. 17 pkt 1 k.p.c. uzasadnia wystąpienie z roszczeniem o charakterze niemajątkowym ( o złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie ) , lub niemajątkowym i majątkowym jednocześnie ( o złożenie oświadczenia i zapłatę ) . Jeżeli poszkodowany domaga się wyłącznie ochrony o charakterze majątkowym , składając pozew o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę , wówczas właściwość rzeczową sądu okręgowego uzasadnia jedynie art. 17 pkt 4 k.p.c. , a wskazanej tam wartości przedmiotu sporu w niniejszej sprawie nie przekroczono ( patrz także wyrok Sądu Najwyższego z 18 kwietnia 2008 roku w sprawie II CSK 636/07 , zbiór komputerowy Lex (...) numer (...) ) .

Zarzucił dalej skarżący nierozpoznanie istoty sprawy , które uzasadniać może uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania . Zasadniczo wiąże apelant ten zarzut z rozważaniami na temat podstawy prawnej żądania przedstawionego w pozwie przez jej przeciwstawienie podstawie przyjętej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku . Tym samym Sąd pierwszej instancji zaniechać miał zbadania materialnej podstawy pozwu , ta wynika bowiem z żądania , którym sąd jest związany . Trafnie przywołuje apelant treść art. 321 § 1 k.p.c. – „ żądanie określa powód , a sąd jest nim związany ” co litera ustawy wyraża w normie „ sąd nie może wyrokować co do przedmiotu , który nie był objęty żądaniem , ani zasądzać ponad żądanie ” . Przypomnieć zatem trzeba , że powódka dochodziła kwoty 15.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 3 maja 2010 roku i dokładnie takie świadczenie zasądzono na jej rzecz wyrokiem zaocznym z 9 sierpnia 2011 roku . Rozumiejąc zaś , że „ objęcie żądaniem ” oznacza nie tylko określenie przedmiotu roszczenia dochodzonego przed sądem , ale również jego podstawę faktyczną , za naruszające art. 321 k.p.c. uznać należy także wydanie wyroku uwzględniającego powództwo na innej podstawie faktycznej niźli ta , którą powód wskazał w pozwie , lub w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji . Na uchybienie takie apelant nie wskazuje , ani orzeczenie Sądu pierwszej instancji nie jest nim dotknięte . Kontrowersje opisywane w uzasadnieniu apelacji dotyczą raczej zagadnienia podstawy prawnej roszczenia , to jest norm prawnych stanowiących materialną podstawę uwzględnienia powództwa , których dyspozycje odpowiadają okolicznościom faktycznym wskazanym przez powoda . Skoro art. 187 k.p.c. , opisujący warunki jakie spełniać powinien pozew , wymaga dokładnego określenia żądania i przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie , to do powoda nie należy wskazywanie norm prawnych dających podstawę uwzględnienia powództwa . Kwalifikacja prawna przytoczonej przez powoda podstawy faktycznej powództwa dokonywana jest przez sąd dopiero w procesie . Sąd nie jest związany podstawą prawną powództwa , którą powód z własnej woli powołał . Pamiętać należy zatem , że E. B. podstawy faktycznej swego powództwa upatrywała w krzywdzie ( „ negatywnych doznaniach ” ) wywołanych przez K. B. znęcaniem się fizycznym i psychicznym nad powódka w okresie od 1997 do 2007 roku . Powoływała się na prawomocny wyrok skazujący pozwanego za popełnienie tego przestępstwa cytując wprost jego opis z wyroku – „ wszczynał awantury domowe , w trakcie których bił ją rękoma i kopał w różne części ciała , wyganiał z domu , groził pozbawieniem życia , używał w stosunku do niej słów wulgarnych ” . W tym okresie permanentnie cierpiała , do dzisiaj pozostała trauma , doznała uszczerbku na zdrowiu , popadła w długotrwałą depresję . Odnosząc się zaś do kwalifikacji prawnej zachowań pozwanego wskazała na art. 415 k.c. Norma art. 445 k.c. odnotowywana jest zaś przy okazji wywodów na temat wysokości zadośćuczynienia , opartych na sentencjach cytowanych orzeczeń Sądu Najwyższego . Nawet gdyby widzieć w tej części uzasadnienia pozwu stanowisko powódki co do przewidywanej podstawy prawnej zasądzenia świadczenia , a nie tylko odwołanie do uniwersalnych zasad określenia wysokości zadośćuczynienia jako świadczenia kompensującego krzywdę niezależnie od przepisu mającego zastosowanie w konkretnym przypadku , to z przyczyn wyżej powołanych Sąd Rejonowy w Ostródzie nie był związany tym stanowiskiem . Natomiast poza okoliczności faktyczne wskazywane w pozwie nie wykroczył . W uzasadnieniu przytacza treść wyroku karnego , czyni ustalenia w zakresie kondycji psychicznej powódki , a w rozważaniach stoi na stanowisku , że takie zachowania pozwanego jak bicie i kopanie , poniżanie , wyzywanie powodują ból fizyczny oraz dolegliwości moralne dające uczucie krzywdy ( strona 5 ) . Argumentuje , że fizyczne dolegliwości i psychiczne cierpienia stanowią o naruszeniu dobra osobistego i powodują krzywdę kompensowaną zadośćuczynieniem z art. 448 k.c. , a zatem stojąc na gruncie okoliczności faktycznych przytoczonych w pozwie , wskazuje na normę prawną , która stanowi podstawę uwzględnienia powództwa .

A. przedstawił także zarzuty odnośnie poprawności procesowej postępowania przed Sadem pierwszej instancji . Trafny okazał się zarzut bezpodstawnego pominięcia zeznań świadka L. B. . Niedopuszczalna jest spekulacja co do możliwej odmowy złożenia zeznań przez świadka będącego osobą bliską dla stron postępowania , przed stawiennictwem tegoż na rozprawę , udzieleniem pouczenia o prawie do odmowy składania zeznań i jego bezwarunkowym oświadczeniem w tym przedmiocie . Nie można także czynić założenia , że przesłuchanie „ niczego istotnego do sprawy nie wniesie ” z uwagi na „ całokształt materiału dowodowego ” oraz treść zeznań składanych w innej sprawie ( ta w uzasadnieniu wyroku strona 6 ) . O zasadności dopuszczenia dowodu stanowi zasadniczo teza dowodowa wskazywana przez stronę wnioskującą o jego przeprowadzenie . Przedmiotem dowodu są okoliczności mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie . Całokształt materiału dowodowego może prowadzić do pominięcia treści złożonych zeznań jako niewiarygodnych , a nie odmowy przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka . Zasadniczo nie ma także możliwości zastąpienia zeznań świadka , które są dowodem ze źródła osobowego , ustnym , przeprowadzanym przed sądem orzekającym ( dla poszanowania zasady bezpośredniości ) zeznaniami pisemnymi . Dotyczy to także zeznań złożonych w toku innego postępowania , dokumentowanych sporządzonym tam protokołem . Takie zeznania można wykorzystać przy okazji zeznań złożonych ustnie przed sądem orzekającym , jako źródło do weryfikacji istotnych okoliczności . Stąd uwzględnienie zarzutu apelacyjnego odnośnie bezzasadnego oddalenia wspomnianego wniosku dowodowego . K. B. żądał przesłuchania L. B. „ na okoliczność przeżywanej przez powódkę traumy ” ( patrz pismo procesowe z 15 maja 2012 roku karta 156 ) co wyraźnie nawiązuje do obecnego stanu powódki , a generalnie zdarzeń po okresie objętym przestępnymi zachowaniami pozwanego przypisanymi w prawomocnym wyroku skazującym za znęcanie nad powódką . Wniosek dotyczył zatem okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia , zwłaszcza odnośnie wysokości zadośćuczynienia . Sąd Okręgowy na rozprawie z 8 maja 2013 roku dopuścił dowód z zeznań świadka L. B. na okoliczność relacji stron podczas ich wspólnego zamieszkiwania po uprawomocnieniu się wyroku skazującego pozwanego za przestępstwo znęcania . Świadek skorzystała z prawa do odmowy zeznań . Tym samym odpadła także wskazywana przez apelanta potrzeba i możliwość skorzystania z zeznań świadka składanych w toku innych postępowań .

Apelacja skierowana przeciwko samej zasadzie odpowiedzialności pozwanego , wyrażająca się żądaniem oddalenia powództwa była bezzasadna . Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji odnośnie pozostawania stron w związku małżeńskim , dopuszczenia się wówczas przez pozwanego długoletniego znęcania się fizycznego i psychicznego nad pozwaną , wspólnego zamieszkiwania do czasu osadzenia pozwanego w zakładzie karnym na skutek zarządzenia wykonanie kary orzeczonej za znęcanie i orzeczenia rozwodu . Nie ma potrzeby ich szczegółowego przytaczania zwłaszcza , że są to okoliczności bezsporne lub też , jak to jest w przypadku faktu dopuszczenia się przez K. B. przestępstwa znęcania się fizycznego i psychicznego nad E. B. , zachodzi sytuacja związania sądu cywilnego ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym wyroku skazującego , co do popełnienia przestępstwa ( art. 11 k.p.c. ) . Oznacza to po pierwsze , że strona powodowa zwolniona jest z obowiązku dowodzenia faktów objętych sentencją wyroku karnego , a po drugie pozwany nie może dowodzić okoliczności sprzecznych z tymi , które ustalił sąd karny . W tym kontekście bez wątpienia trafne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji , że pozwany naruszył dobra osobiste powódki bowiem zachowania sprawcze opisane w sentencji wyroku karnego stanowią jednocześnie naruszenie takich dóbr osobistych jak nietykalność cielesna , wolność i godność . Agresja fizyczna polegająca na biciu rękoma i nogami stanowi oczywisty akt godzący w integralność cielesną , nawet jeżeli pozbawiony jest cech powodujących rozstrój zdrowia czy uszkodzenie ciała . Podobnie oceniać należy także usuwanie przemocą z mieszkania ( „ wyganianie z domu ” ) jako krępujące wolność , a groźby i wulgarne słowa jako naruszające godność powódki . W. zachowania sprawcze determinujące wniosek o ich istotnym nasileniu , występowanie naruszeń nietykalności cielesnej , reprezentującej w hierarchii dóbr osobistych walor szczególnie doniosły , długoletni okres znęcania , przemawiają za potrzebą uznania , że doszło do naruszenia dóbr osobistych wymagającego kompensacji w postaci zadośćuczynienia . Jego podstawę prawną stanowi art. 448 k.c. – w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu , czyje dobro osobiste zostało naruszone , odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę .

Określając jego wysokość należało mieć wstępnie na uwadze jak sama powódka widzi rozmiar krzywdy . Trzeba było pamiętać , że w kwietniu 2010 roku i maju 2011 roku wzywała ona pozwanego do zapłaty kwoty 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia krzywdzie wynikającej ze znęcania się , charakteryzowanej bliżej jako „ uszczerbek na zdrowiu , krzywda , ból i cierpienie fizyczne i psychiczne ” ( pismo z 23 maja 2011 roku - karta 23 ) . Wbrew późniejszym twierdzeniom powódki określenie wysokości roszczenia nie było tylko warunkowe , na wypadek spełnienia świadczenia dobrowolnie , bowiem nie wskazuje na to treść pism . W pozwie zażądano zadośćuczynienia w kwocie 15.000 zł powtarzając , że jego dochodzenie to skutek „ uszkodzenia ciała , cierpienia fizycznego i psychicznego oraz poczucia doznanej krzywdy ” . Opisywano także obrażenia ciała jakich miała doznać powódka oraz twierdzono , że na skutek znęcania popadła ona w długotrwałą depresję . W tym zakresie oferowano dowody w postaci wyroków sądów obu instancji w sprawie (...), wyroku rozwodowego , przesłuchania stron i historii choroby . Jak już wyżej wspomniano związanie sądu cywilnego prawomocnym wyrokiem skazującym za popełnienie przestępstwa odnosi się do sentencji wyroku karnego . Ta nie zawiera natomiast opisu obrażeń ciała jakich doznać miała powódka , czy stwierdzenia rozstroju zdrowia polegającego na popadnięciu w depresję , czy innym uszczerbku na zdrowiu . Co oczywiste nie wynikają one także z sentencji wyroku rozwodowego . Historia choroby dołączona do pozwu pochodzi z poradni zdrowia psychicznego . Sąd pierwszej instancji opisał liczbę tych wizyt oraz elementy z wywiadu od pacjentki , a w szczególności jej skargi na zachowanie męża podczas wizyty z 1997 roku . Sąd Okręgowy ustala , ponad te stwierdzenia , że dalej przeważają relacje o kłopotach w pracy i obawie utraty zatrudnienia . W listopadzie 2003 roku E. B.podała „ trochę nieporozumień domowych ” . Od marca 2006 roku podczas kolejnych wizyt wskazuje na przemoc domową ze strony męża jako przyczynę swojej nerwicy , oczekiwała przepisywania leków na uspokojenie . W dokumentacji postawiono diagnozę - zespół nerwicowy lękowy . Lekarz prowadzący - psychiatra M. S.nie odnotował w historii choroby aby powódka cierpiała na depresję , ani poglądów takich nie prezentował ( dowód : dokumentacja medyczna karty 18 – 21 oraz zeznania świadka M. S.karty 173 – 174 ) . Dowodu z przesłuchania stron nie przeprowadzono . Jak widać wskazywany w pozwie materiał dowody nie daje podstaw do ustalenia aby powódka doznała uszczerbku na zdrowiu , czy to w aspekcie somatycznym , czy psychicznym . Ostatecznie źródłem ustaleń w tej materii mogła być opinia biegłego psychologa . Sąd pierwszej instancji w część pisemnych motywów zaskarżonego wyroku przeznaczonej na ustalenia składa relację z czynności dowodowej polegającej na dopuszczeniu dowodu z opinii biegłej z zakresu psychologii K. Ł.oraz opinii biegłej M. N.sporządzonej w innej sprawie . Ostatecznie uznać pozostaje , że pomimo wadliwej redakcji uzasadnienia Sąd pierwszej instancji ustala za opiniami , że powódka wykazywała cechy ofiary przemocy , do których należy podwyższony poziom lęku i poczucie dyskomfortu psychicznego , a w dacie opiniowania była w fazie ozdrowienia . W tym zakresie nie występuje zarzucana w apelacji sprzeczność pomiędzy opiniami . Ustalenia te wydają się przy tym oczywiste jeżeli powtórzyć po raz kolejny , że sądy cywilne obu instancji związane są ustaleniami z sentencji wyroku skazującego z 12 listopada 2008 roku . W opinii K. Ł.nie wskazywano na pozostawanie powódki w depresji .

Formalne zarzuty wobec opinii biegłej są chybione . Opinię złożono w terminie , bowiem ten , zarządzeniem z dnia 30 listopada 2011 roku przedłużono do 31 stycznia 2012 roku , wobec przebywania biegłej na zwolnieniu lekarskim . Opinia zawiera uzasadnienie skoro wywiad i wynik badań kwitowane są omówieniem , a z niego wywodzi się wnioski końcowe . Opinię psychologa z natury rzeczy sporządzono , między innymi , na podstawie rozmowy z powódką , bowiem to jej stan podlegał badaniu . W opiniowaniu biegła nie była determinowana wcześniej wydanymi opiniami o tożsamym zakresie , nie wymagano od niej ustosunkowania się do tych opinii , a przede wszystkim przeprowadziła ona własne czynności badawcze według metod wymienionych i omówionych na stronach 4 i 5 . Trzeba wreszcie wskazać , że pozwany nie wniósł o wydanie opinii uzupełniającej , ani opinii innego biegłego , poprzestając na wskazywaniu na wybrane przez siebie opinie sporządzane w innych sprawach . Nie są one weryfikowane w sposób tożsamy z opinią wnioskowaną i zleconą w rozstrzyganej sprawie . Nie bada się tezy dowodowej , nie określa materiału badawczego , nie przewiduje wyjaśnień lub uzupełnienia opinii , a wykorzystuje jedynie dokumenty złożone do akt innych spraw , które mogły posłużyć tylko jako źródło dla kwestionowania opinii K. Ł. , ale dalej powinny skutkować wnioskiem o opinię uzupełniającą biegłej lub opinię innego biegłego . Z takich źródeł dowodowych pozwany jednak nie skorzystał .

Nawiązując ponownie do dokonywanej przez powódkę oceny rozmiaru krzywdy jakiej doznała i wysokości zadośćuczynienia kompensującego krzywdę wskazać należy , że nie potwierdziły się zawarte w uzasadnieniu pozwu argumenty dotyczące utrzymywania się skutków popełnionego na jej szkodę czynu niedozwolonego opisywane jako „ długotrwała depresja ” , czy „ uszczerbek na zdrowiu ” . Nie wykazano także aby powódka doznała obrażeń ciała wykraczających poza naruszenie nietykalności cielesnej . Stąd niezbędne było zmniejszenie zasądzonego powódce świadczenia , ale wynikające tylko z nieudowodnienia opisanych wyżej okoliczności . Miały one istotne znaczenie dla powódki skoro eksponowane są w uzasadnieniu pozwu , ale poczynienie w niniejszej sprawie odmiennych ustaleń co do wybranych okoliczności sprawy nie uzasadnia pominięcia kwestii zasadniczych . Pozwany powinien zostać obciążony obowiązkiem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych polegające na wieloletnim stosowaniu przemocy fizycznej i psychicznej względem powódki o cechach wyżej opisanych . W tym zakresie trafne są uwagi Sądu pierwszej instancji zawarte na kartach 4 i 5 uzasadniania zaskarżonego wyroku , odnoszące się do funkcji zadośćuczynienia i przesłanek dla określenia jego wysokości z tym jedynie zastrzeżeniem , że nieujawnienie się , wbrew twierdzeniom powódki , trwających do daty orzekania skutków zachowań sprawczych , zmusza do uwzględnienia powództwa tylko do kwoty 10.000 zł .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 386 § 1 k.p.c. i przy zastosowaniu art. 347 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok i wyrok zaoczny z dnia 9 sierpnia 2011 roku w jego punkcie pierwszym i obniżono zasądzone powódce zadośćuczynienie do kwoty 10.000 zł ( dziesięć tysięcy złotych ) z odsetkami ustawowymi od dnia 3 maja 2010 roku , a w pozostałym zakresie powództwo oddalono . Zmieniono także orzeczenie o kosztach procesu bowiem powódce przypadać może , w myśl zasady wyrażonej w art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c. , zwrot kosztów odpowiadający procentowi w jakim pozwany uległ w postępowaniu ( w 2/3 ) . Na powódce ciąży natomiast powinność zwrotu kosztów sądowych , w wysokości odpowiadającej procentowi w jakim oddalono jej powództwo , o czym orzeczono na mocy art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w związku z art. 98 § 1 k.p.c. - kosztami sądowymi , których strona nie miała obowiązku uiścić , sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika , jeżeli istnieją do tego podstawy , przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu . W pozostałym zakresie apelację K. B. oddalono na mocy art. 385 k.p.c. Orzeczono wreszcie o kosztach procesu i kosztach sądowych za drugą instancję . Powódka przedłożyła spis kosztów w postępowaniu apelacyjnym na kwotę 1.325 zł . Ostała się ze swym żądaniem oddalenia apelacji w 2/3 . Stąd zasądzenie od pozwanego kwoty 883 zł – na podstawie art. 98 §§ 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i przy zastosowaniu § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tekst jednolity z 2013 roku Dziennik Ustaw 490 ) . Pozwanego zwolniono od kosztów - opłaty należnej od apelacji ( 750 zł ) , a w toku postępowania przed Sądem drugiej instancji poniesiono wydatki w związku ze stawiennictwem świadka ( 21 zł ) . Od powódki przypada zatem , na mocy powołanego wyżej art. 113 ust. 1 u.k.s.c. , 1/3 tych kosztów w kwocie 257 zł .