Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 12 września 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR del. Piotr Jarmundowicz

Protokolant:Błażej Łój

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2013r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa B. S.

przeciwko Miastu i Gminie J.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki B. S. na rzecz strony pozwanej Miasta i Gminy J. kwotę 2.363,96 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych przez stronę pozwaną na opinię biegłego, nie obciążając powódki obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez stronę pozwaną.

UZASADNIENIE

Powódka B. S.w pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego przeciwko Miastu i Gminie J.domagała się ustalenia nieważności czynności prawnej - zrzeczenia się w dniu 20.11.1989 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w O.aktem notarialnym rep. A (...) na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości stanowiącej wówczas działkę nr (...), o powierzchni 3,03 ha położonej w B.przy ul. (...), dla której prowadzona była Księga Wieczysta nr (...). W przypadku ustalenia przez Sąd, że B. S.uchyliła się od skutków prawnych zrzeczenia się nieruchomości tylko w stosunku do Gminy J., wpisanej obecnie jako właściciel działki nr (...)o powierzchni 0,16 ha stanowiącej użytki rolne zabudowane, położonej w B.przy ul. (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), żądanie pozwu obejmowało także ustalenie nieważności czynności prawnej ze skutkiem od samego początku w zakresie zrzeczenia się na rzecz Skarbu Państwa części własności nieruchomości opisanej w akcie notarialnym tj. działki nr (...)o powierzchni 0,16 ha.

W uzasadnieniu powódka wskazała w pierwszej kolejności, że pozwem z dnia 14.12.2010 r. złożonym w Sądzie Rejonowym w Oławie wystąpiła o ustalenie, że Skarb Państwa nigdy nie nabył własności nieruchomości stanowiącej uprzednio działkę nr (...), o powierzchni 3,03 ha, położonej w B., przy ul. (...), dla której prowadzona była Księga Wieczysta nr (...), ponieważ zrzeczenie się przez nią tej nieruchomości nastąpiło pod wpływem błędu co do treści czynności prawnej. Roszczenie pozwu obejmowało także ustanie, że powódka uchyliła się od skutków prawnych zrzeczenia się nieruchomości w stosunku do Miasta i Gminy J., wpisanego obecnie jako właściciel działki nr (...), o powierzchni 0,16 ha, stanowiącej użytki rolne zabudowane, położonej w B., przy ul. (...), dla której prowadzona jest Księga Wieczysta o nr (...), poprzez złożenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Sprawa była rozpatrywana pod sygn. akt I C 323/10 i zakończyła się oddaleniem powództwa z powodu braku interesu prawnego. Sąd Okręgowy oddalił wniesioną przez powódkę apelację. Następnie powódka wystąpiła do Sądu Rejonowym w Oławie z kolejnym roszczeniem o ustalenie nieważności zrzeczenia się w dniu 20.11.1989 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w O., aktem notarialnym rep. A Nr (...), na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości stanowiącej wówczas działkę nr (...), o po w. 3,03 ha, położonej w B., przy ul. (...), dla której prowadzona była Księga Wieczysta nr (...). Sformułowane jednocześnie roszczenie ewentualne o ustalenie nieważności czynności prawnej ze skutkiem od samego początku w zakresie zrzeczenia się w dniu 20.11.1989 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w O., aktem notarialnym rep. A Nr (...), na rzecz Skarbu Państwa części własności nieruchomości opisanej w pkt 1, tj. działki nr (...), o powierzchni 0,16 ha, stanowiącej użytki rolne zabudowane, położonej w B., przy ul. (...), dla której prowadzona jest Księga Wieczysta o nr (...). W uzasadnieniu roszczenia dochodzonego w przedmiotowym postępowaniu powódka wyjaśniła, że sporna działka nr (...), jest zamieszkiwana przez nią i jej rodzinę od 1945 r. Działka została przekazana poprzednikom prawnym powódki (będącym repatriantami) za mienie pozostawione na Ziemiach (...). Działka ta powstała w wyniku geodezyjnego podziału działki nr (...). Zgodnie z mapą ewidencyjną wydaną przez Starostwo Powiatowe w O.w dniu 28.01.2008 r. obszar dawnej działki nr (...)aktualnie zajmują działki nr (...). Obecnie formalno - prawnym właścicielem działki nr (...)jest Gmina J.. Podstawą przejęcia własności nieruchomości przez stronę pozwaną była natomiast decyzja komunalizacyjna Wojewody (...)z dnia 16.01.1998 r., nr (...).(...), stwierdzająca nabycie przez nią z mocy prawa nieodpłatnie jej własności. Dla działki nr (...)założono w Sądzie Rejonowym w Oławie Księgę wieczystą nr (...)(obecnie KW nr (...)). Działka nr (...)stała się własnością B. S.na mocy umowy przekazania gospodarstwa rolnego. W dniu 23.05.1986 r. aktem notarialnym, (repertorium A Nr (...)), sporządzonym w Państwowym Biurze Notarialnym w O. J. K.(ojciec powódki) umową przekazania gospodarstwa rolnego przekazał jej nieodpłatnie własność całego gospodarstwa wraz z zabudowaniami: domem mieszkalnym, stajnią, oborą i stodołą. Przekazane gospodarstwo stanowiły działki nr (...)o łącznej powierzchni 7,13 ha, wpisanych w Księdze Wieczystej nr (...). Następnie w dniu 20.11.1989 r. B. S.w Państwowym Biurze Notarialnym w O.aktem notarialnym (repertorium A Nr (...)), zrzekła się nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), objętej wówczas KW nr (...), o powierzchni 3,03 ha, na rzecz Skarbu Państwa. Jej zdaniem zrzeczenie się działki w części obejmującej zabudowania mieszkalne i gospodarcze, tj. obecnie działki nr (...), jest obarczone wadą oświadczenia woli określaną błędem co do treści czynności prawnej, bowiem składająca oświadczenie była przekonana, iż treścią czynności prawnej jest zrzeczenie się nieruchomości obejmującej grunty rolne bez części zabudowanej. Błąd ten stanowczo uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składająca oświadczenie woli nie działała pod wpływem błędu i oceniała sprawę rozsądnie, nie złożyłaby oświadczenia o tej treści (art. 84 k.c.). W dniu 31.03.2008 r. powódka złożyła oświadczenia Burmistrzowi Miasta i Gminy J.(odebranym w dniu 04.04.2008 r.), w którym uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, tj. oświadczenia złożonego w dniu 20.11.1989 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w O., repertorium A Nr (...), o zrzeczeniu się nieruchomości rolnej zabudowanej stanowiącej działkę nr (...), o pow. 3,03 ha. W oświadczeniu wskazała, że pozostawała w błędzie co do treści czynności prawnej polegającym na mylnym przekonaniu, iż zrzeczenie obejmuje jedynie część działki nr (...), tj. same grunty rolne bez części działki, na której posadowione są zabudowania mieszkalne i gospodarcze, czyli bez działki obecnie oznaczonej nr (...). W odpowiedzi w piśmie z dnia 16.05.2008 r. Burmistrz Miasta i Gminy J.poinformował powódkę, iż oświadczenie powyższe uznaje za bezskuteczne. Zdaniem powódki, stanowisko Miasta i Gminy J.nie miało znaczenia z punktu widzenia skutków prawnych złożonego przez B. S.oświadczenia. Powódka wskazała także, że ustalenie nieważności czynności prawnej, tj. zrzeczenia się nieruchomości, stanowić będzie kwestię prejudycjalną do wystąpienia o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, a następnie do wystąpienia o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Wyjaśniając swój interes prawny w wytoczeniu powództwa powódka wskazała, że rozstrzygnięcie przedmiotowego postępowania stanowić będzie warunek wystąpienia z dalszymi środkami prawno - procesowymi. Powódka powołała dalej szereg poglądów wyrażonych w orzecznictwie podkreślając, że zanim wystąpi o uzgodnienie treści księgi wieczystej, ma obowiązek wystąpić o uchylenie decyzji w drodze postępowania administracyjnego, pod rygorem ujemnych skutków prawno - procesowych. Powtórzyła, że składając oświadczenie o zrzeczeniu się nieruchomości pozostawała pod wpływem błędu, jako mylnym wyobrażeniu o istniejącym stanie rzeczy. Nadto w czasie sporządzania aktu notarialnego obejmującego zrzeczenie się nieruchomości działała w przekonaniu, iż zrzeka się jedynie części nieruchomości obejmującej grunty rolne. Zatem błąd, w którym pozostawała powódka dotyczył okoliczności faktycznych a także był istotny. B. S.nigdy nie zrzekłaby się nieruchomości wiedząc, że zrzeczenie obejmuje także część działki obejmującej budynki mieszkalne, w których zamieszkuje wraz ze swoją rodziną oraz budynki gospodarcze. Dodała, że zrzeczenie się nieruchomości stanowiącej grunty orne było spowodowane trudnościami finansowymi jej rodziny. Stanowiły one bowiem glebę niskiej klasy i obarczone były zobowiązaniami publicznoprawnymi Z tego względu B. S.zdecydowała się zrzec jedynie gruntów ornych. Działania powódki pod wpływem błędu potwierdzała także sama treść oświadczenia w akcie notarialnym, gdzie nie opisano, że zrzeka się ona nieruchomości wraz z budynkami. Składając oświadczenie o zrzeczeniu się nieruchomości powódka działała w zaufaniu do rzetelności i wiedzy notariusza, przed którym akt został sporządzony. Błędne przekonanie dotyczące przekazania nieruchomości wynikało także z błędu w ewidencji gruntów, w której na działce nr (...)budynki nie były zaznaczone, mimo, że istniały już w momencie ich przejęcia przez poprzedników prawnych powódki. Dodatkowo w Księdze Wieczystej nr (...), obejmującej obecnie działki nr (...)stanowiące również własność powódki, w dziale pierwszym w punkcie - dotyczącym sposobu korzystania z nieruchomości widnieje opis: „nieruchomość rolna z zabudowaniami”. B. S.była przekonana, że budynki, w których zamieszkuje przynależą do tych właśnie działek, a nie do działki nr (...). Powódka wskazała dalej, że wiedzę o błędzie co do treści czynności prawnej uzyskała dopiero dniu 28.01.2008 r., gdy wystąpiła do Starostwa Powiatowego w O.do Wydziału Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami o mapę ewidencyjną z której wynikało, że zabudowania położone są na działce nr (...)powstałej w wyniku podziału geodezyjnego działki nr (...). B. S.nie ma żadnego innego domu, w którym mogłaby mieszkać. Rozsądne jest według niej twierdzenie, że nie zrzekłaby się jedynego domu, zwłaszcza że ma na utrzymaniu rodzinę. Podkreśliła także, że przysporzenie nastąpiło pod tytułem darmym, zatem przyjęcie, że zrzeczenie było ważne i skuteczne musiałoby prowadzić do stwierdzenia, że powódka B. S.świadomie zrzekła się za darmo na rzecz Skarbu Państwa domu, w którym mieszka wraz z całą swoją rodziną. Na koniec powódka wskazała, że oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych zrzeczenia się nieruchomości zostało złożone obecnemu właścicielowi działki nr (...), tj. Gminie J., której zasobem nieruchomości, w oparciu o art. 11 ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami, zarządza Burmistrz, będący organem wykonawczym gminy. Właściciel działki nie wykazał żadnej woli, aby uregulować prawnie sytuację, w której znalazła się powódka wraz z rodziną. Jej zdaniem, pomimo tego, że istnieją prawne środki, aby przywrócić formalnie prawo własności nieruchomości, Burmistrz Gminy występuje ze sprzecznym z zasadami współżycia społecznego powództwem o eksmisję z rodziną z jej własnego domu.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu. W pierwszej kolejności pozwana zwróciła uwagę, że pomiędzy tymi samymi stronami toczyły się już o to samo roszczenie dwa postępowania (sygn. akt: I C 123/08 oraz I C 323/10), które to już zostały prawomocnie zakończone, a zatem w niniejszej sprawie w chwili obecnej powództwo powinno być odrzucone w trybie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Pozwana zarzuciła także, że powódka znacznie zaniżyła wartość przedmiotu sporu. W dalszej kolejności pozwana podniosła zarzut braku po jej stronie biernej legitymacji procesowej, albowiem z mocy art. 2 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 08.03.1990 r. o samorządzie gmina posiada zupełnie odrębną osobowość prawną od osobowości prawnej Skarbu Państwa w rozumieniu art. 33 i następnych kodeksu cywilnego. Ponieważ w niniejszym procesie sądowym powódka zmierzała do ustalenia nieważności czynności prawnej w celu uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli jednoznacznie skierowanego do Skarbu Państwa (złożonego w dniu 20.11.1989 r. w formie aktu notarialnego w Państwowym Biurze Notarialnym w O.repertorium A nr (...)), to w chwili obecnej roszczenia powinna kierować tylko wobec Skarbu Państwa. Strona pozwana podkreśliła, że powódka domaga się dokonania czynności prawnej w chwili obecnej już praktycznie nie możliwej do wykonania, albowiem wszelkie swoje roszczenia wiąże ona z pierwotną działką nr (...)o pow. 3,03 ha (dla której była założona księga wieczysta Kw (...)), a która to działka w chwili obecnej już nie istnieje, a zatem nie może ona stanowić przedmiotu sporu w niniejszej sprawie. Z ostrożności procesowej pozwana wskazała także, że w dniu 20.11.1989 r. powódka złożyła skuteczne oświadczenie woli dotyczące zrzeczenia się na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości. W księdze wieczystej nr (...)(prowadzonej jeszcze przez ówczesne Państwowe Biuro Notarialne w O.) powódka była wpisana jako właścicielka nieruchomości rolnej zabudowanej, w skład wchodziła działka nr (...)o pow. 3,03 ha i to właśnie tej działki zrzekła się jednoznacznie na rzecz Skarbu Państwa. Zdaniem pozwanej, powódka miała pełną świadomość faktu, iż działała wówczas jako właścicielka zabudowanej nieruchomości rolnej i w tym też zakresie jej czynności prawne, wywoływały skutki prawne przewidziane w przepisach kodeksu cywilnego oraz innych przepisach powszechnie obowiązującego prawa. W tej sytuacji pisemne oświadczenie pełnomocnika powódki złożone w zwykłym piśmie datowanym z dnia 31.03.2008 r. skierowanym do Burmistrza Miasta i Gminy J.było oczywiście bezskuteczne i w praktyce nie może wywierać żadnych skutków prawnych. Zdaniem pozwanej, zostało ono skierowane do zupełnie innej osoby prawnej niż ta, wobec której w dniu 20.11.1989 r. powódka złożyła oświadczenie Państwowym Biurze Notarialnym o zrzeczeniu się własności nieruchomości. Nadto oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych dotyczy zupełnie innego przedmiotu - zupełnie innej działki gruntu, gdyż aktualnie skierowane zostało co do działki nr (...), podczas gdy rzeczą oczywistą jest, że ta działka nie istniała jeszcze w dacie dokonania czynności prawnej w dniu 03.11.1989 r. Pozwana podkreśliła także, powódka nigdy nie była właścicielką działki nr (...), co jednoznacznie wynika choćby z treści § 1 umowy przekazania gospodarstwa rolnego, sporządzonej w dniu 23.05.1986 roku w formie aktu notarialnego w Państwowym Biurze Notarialnym w O., gdzie jednoznacznie wskazano, że w skład przekazywanego wówczas gospodarstwa rolnego wchodzą działki nr (...)o łącznej powierzchni 7,15 ha. Zdaniem pozwanej powódka nie może skutków swojego rażącego niedbalstwa przerzucić na Gminę a także obciążać tym notariuszy z Państwowego Biura Notarialnego w gdyż w obu aktach notarialnych znajdują się jednoznaczne zapisy, że jej czynności prawne dotyczą zabudowanej nieruchomości rolnej. Argumentacja powódki była chybiona również i z tego powodu, że na podstawie prawomocnej decyzji z dnia 16.01.1998 r. Wojewody (...)wydanej w oparciu o art. 18 ust. l w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym (...) stwierdzono z mocy prawa nabycie przez Miasto i Gminę J.prawa własności przedmiotowej zabudowanej nr (...). W związku z powyższym Gmina J.skutecznie wystąpiła do Sądu Rejonowego w Oławie V Wydział Ksiąg Wieczystych z wnioskiem o urządzenie księgi wieczystej dla w/w zabudowanej nieruchomości komunalnej i ujawnienie w oparciu o wyżej cyt. ostateczną i prawomocną decyzję Wojewody w tej księdze wieczystej swych praw do przedmiotowej nieruchomości.

Pozwana zarzuciła także brak uprawdopodobnienia przez powódkę interesu prawnego. Wywodziła, że powódka mogłaby żądać wydania wyroku ustalającego nieważność dokonanej przez nią czynności prawnej tylko wtedy, gdyby powstała sytuacja grożąca naruszeniem stosunku prawnego lub powstała wątpliwość co do jego istnienia. W przedmiotowej sprawie decydujące znaczenie ma rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, gdyż według art. 5 i następnych ustawy o księgach wieczystych i hipotece, decydujące znaczenie ma stan prawny nieruchomości uregulowany i opisany w księdze wieczystej Kw nr (...), prowadzonej aktualnie przez Sąd Rejonowy w Oławie V Wydział Ksiąg Wieczystych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Aktem nadania z 31.08.1947 r. (...)Komisja (...) w O.nadała J. G.prawo własności gospodarstwa o pow. 7,13 ha położonego we wsi B., gromada M.obejmującego działki nr (...)wraz z budynkiem mieszkalnym, gospodarczymi, inwentarzem żywym i martwym. Orzeczeniem o wykonaniu aktu nadania z 20.08.1958r. gospodarstwo przeszło na własność J. G.. Po jego śmierci, aktem własności ziemi z 30.06.1973 r. Wydział (...) (...)w O.stwierdził nabycie z mocy prawa powyższej nieruchomości przez jego córkę M. K. (1). Postanowieniem z dnia 30.08.1985 r. Sądu Rejonowego w Oławie w sprawie I Ns 282/85 stwierdzono, że spadek po M. K. (1)nabyli mąż J. K.w 1/4 części oraz dzieci M. K. (2). B. K.. U. K.i B. S.po 3/16 części każdy, z tym, że gospodarstwo rolne położone w B., dla którego w prowadzona była Kw (...)nabyli J. K., B. K., U. K.i B. S.po 1/4 części każdy. Na podstawie postanowienia z dnia 24.03.1986 r. w sprawie 1 Ns 110/86 przedmiotowa nieruchomość objęta księgą wieczystą nr (...)stała się własnością J. K..

Dowód:

- akt własności ziemi z dnia 30.06.1973 r. k. 71 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 323/10,

- orzeczenie z dnia 20.08.1958 r. k. 70 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 323/10,

- akt notarialny z dnia 23.05.1986r. k. 18 - 19 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 323/10,

- postanowienie z dnia 30.08.1985 r. k. 73 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 123/08,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

- zeznania powódki B. S. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:42 – 28:12,

Umową przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 23.05.1986 r. sporządzoną w Państwowym Biurze Notarialnym w O. J. K. przekazał powódce nieodpłatnie własność gospodarstwa rolnego położonego w B., obejmującego działki nr (...) o łącznej powierzchni 7,13 ha. dla których prowadzona była księga wieczysta nr (...). Na nieruchomości zlokalizowane były: dom mieszkalny murowany, kryty dachówką 6- izbowy, stajnia, obora i stodoła.

Dowód:

- akt notarialny z dnia 23.05.1986 r. k. 19 - 20 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

- zeznania powódki B. S. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:42 – 28:12,

W dniu 20.11.1989 r. powódka złożyła w Państwowym Biurze Notarialnym w O. oświadczenie o zrzeczeniu się nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o pow. 3,03 ha na rzecz Skarbu Państwa, stanowiącej część nieruchomości rolnej zabudowanej, opisanej w KW (...). Wolą powódki, stawającej do tego aktu było zrzeczenie się części nieruchomości niezabudowanej.

Dowód:

- kopia aktu notarialnego z dnia 20.11.1989 r. – k. 107 – 108,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

- zeznania powódki B. S. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:42 – 28:12,

- zeznania przedstawiciela strony pozwanej K. P. – e protokół z dnia 12.09.2013 r., 24:18 – 28:00,

Zgodnie z wypisem z rejestru gruntów działka nr (...)w roku 1986 obejmowała grunty rolne o łącznej powierzchni 3,03 ha. Po 1986 roku działka nr (...)o pow. 2.71 ha. wraz z działką nr (...)o pow. 2,71 ha. uległa podziałowi na działki nr (...)o pow. 0.16 ha, (...)o pow. 1. 60 ha i (...) o pow. 4.40 ha. Działki (...)stanowiły grunty rolne, zaś działka nr (...)obejmowała użytki rolne oraz budynki na użytkach rolnych.

W roku 2001 działka nr (...)o pow. 1.60 ha uległa podziałowi na działki nr (...)o pow. 0,4530 ha i (...)o pow. 1.1515 ha. Działka nr (...)o pow. 4.40 ha uległa zaś podziałowi na działki: nr (...)o pow. 0.5137 ha. (...)o pow. 0.2999 ha i (...) o pow. 3,5823 ha.

Dowód:

- wypis z rejestru gruntów z dnia 22.05.1986 r. k. 74 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 123/08,

- wyciąg z wykazu zmian ewidencyjnych – k. 118

- kopia mapy ewidencyjnej – k. 110,

- wyciąg z wykazy zmian gruntowych – k. 111 - 113,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

Decyzją Nr (...).(...)z 16.01.1998 r. Wojewoda (...)stwierdził nabycie przez Gminę J. działki nr (...)obejmującej użytki rolne zabudowane z mocy prawa, na podstawie art. 18 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy z 10.05.1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym samorządowych, ustawy o pracownikach

Dowód:

- odpis z Księgi wieczystej nr (...) – k. 12 - 19,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

- decyzja z dnia 16.01.1998 r. – k. 52,102,

Nie objęte oświadczeniem o zrzeczeniu się prawa własności z dnia 20.11.1989 r. działki nr (...), opisane w KW (...), stanowią własność powódki. Działka nr (...) stanowi łąki trwałe o łącznej powierzchni 1.73 ha, a działka nr (...) obejmuje grunty orne o łącznej powierzchni 2.37 ha. Obie te działki są niezabudowane. Budynki, w tym dom mieszkalny, w którym powódka zamieszkuje wraz z rodziną, zlokalizowane są na działce nr (...).

Dowód:

- wypis z rejestru gruntów, mapy ewidencyjne – k. 85 - 88 w aktach Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego, sygn. akt: I C 123/08,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 03.10.2011 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 323/10,

- wyrok Sądu Rejonowego w Oławie I Wydziału Cywilnego z dnia 24.06.2009 r. wraz z uzasadnieniem oraz dokumentami w aktach sprawy: I C 123/08,

W piśmie z dnia 31.03.2008 r. złożonym Burmistrzowi Miasta Gminy J.w dniu 04.04.2008 r. powódka uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia woli z 20.11.1989 r. w przedmiocie zrzeczenia się prawa własności nieruchomości. Jednocześnie wniosła o zawarcie umowy przenoszącej na nią własność nieruchomości stanowiącej działkę nr (...). Wiadomość, co do przysługiwania Gminie J.prawa własności do budynków zlokalizowanych na przedmiotowej działce powódka powzięła w dniu 28.01.2008 r. tj. z dniem uzyskania w Starostwie Powiatowym w O.Wydziale Geodezji i Gospodarki Nieruchomościami wyrysu mapy ewidencyjnej dla działki nr (...). W odpowiedzi. Burmistrz Miasta i Gminy J.uznał złożone oświadczenie za bezskuteczne.

Dowód:

- oświadczenie z dnia 31.03.2008 r. – k. 103 - 106,

- zeznania powódki B. S. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:42 – 28:12,

- zeznania przedstawiciela strony pozwanej K. P. – e protokół z dnia 12.09.2013 r., 24:18 – 28:00,

Budynki, w tym dom mieszkalny, w którym powódka zamieszkuje wraz z rodziną, zlokalizowane są na działce, która obecnie oznaczona jest nr (...).

Dowód:

- zeznania powódki B. S. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:42 – 28:12,

Opisany wyżej stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie dokumentów dołączonych do pozwu i odpowiedzi na pozew, w szczególności odpisów z Księgi Wieczystej nr (...), decyzji Wojewody (...) z dnia 16.01.1998 r., oświadczenia o uchylenia się od skutków prawnych a także, z uwagi na podobieństwo przedmiotu sporu, wyroków, jakie zapadły przed Sądem Rejonowym w Oławie I Wydziałem Cywilnym w sprawach I C 123/08 oraz I C 323/10 wraz z uzasadnieniami, z których wynikała okoliczność nabycia przez pozwaną z mocy prawa działki nr (...) oraz jej wcześniejsze posiadanie przez powódkę i jej rodzinę a także przedmiot powództw wytoczonych przez powódkę oraz sposobu rozstrzygnięć.

Istotne w sprawie były także zeznania stron B. S. oraz przedstawiciela strony pozwanej Burmistrza Miasta i Gminu J. K. P., które jako wiarygodne. Sąd uwzględnił w całości.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powódka w przedmiotowym postępowaniu domagała się ustalenia nieważności czynności prawnej obejmującej zrzeczenie się w dniu 20.11.1989 r. w Państwowym Biurze Notarialnym w O.aktem notarialnym rep. A (...) na rzecz Skarbu Państwa własności nieruchomości stanowiącej wówczas działkę nr (...), o powierzchni 3,03 ha położonej w B.przy ul. (...), dla której prowadzona była Księga Wieczysta nr (...). Jednoczesne, w przypadku ustalenia przez Sąd, że B. S.uchyliła się od skutków prawnych zrzeczenia się nieruchomości tylko w stosunku do Gminy J., wpisanej obecnie jako właściciel działki nr (...)o powierzchni 0,16 ha stanowiącej użytki rolne zabudowane, dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), żądanie pozwu obejmowało także ustalenie nieważności czynności prawnej ze skutkiem od samego początku w zakresie zrzeczenia się na rzecz Skarbu Państwa części własności nieruchomości opisanej w akcie notarialnym tj. działki nr (...)o powierzchni 0,16 ha.

Pozwana, domagając się oddalenia powództwa podnosił brak po swojej stronie legitymacji do występowania w przedmiotowym postępowaniu.

Powódka roszczenie, z którym wystąpiła opierała na treści art. 189 k.p.c. Należy zauważyć, że powód w procesie musi w pierwszej kolejności wykazać istnienie interesu prawnego, która to przesłanka jest przesłanką konieczną. Po wykazaniu przesłanki istnienia interesu prawnego następuje dopiero dalszy bieg postępowania, polegający na badaniu wykazania zasadności twierdzeń pozwu.

Zdaniem Sądu powódka posiadała interes prawny w wytoczeniu przedmiotowego postępowania. Ustalenie bowiem nieważności czynności prawnej – zrzeczenia się na rzecz Skarbu Państwa w dniu 20.11.1989 r. działki nr (...) położnej w B., stanowi bowiem kwestię prejudycjalną dla podjęcia działań mających na celu uregulowanie prawa własności tj. do wystąpienia o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej z dnia 16.01.1998 r., jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa i następnie wystąpienia o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Bezsporne w sprawie było, że w akcie notarialnym z dnia 20.11.1989 r. powódka B. S.złożyła oświadczenie, że zrzeka się na rzecz Skarbu Państwa posiadanej przez nią działki oznaczonej ówcześnie w ewidencji gruntów nr (...) przy ul. (...)w B., oraz że pozwana Gmina J.stała się na podstawie decyzji z dnia 16.01.1998 r. właścicielką działki nr (...)(powstałej z podziału działki nr (...)). Na działce tej posadowione był budynek, w którym powódka zamieszkiwała wraz z rodziną.

Rozstrzygnięcie sporu wymagało w pierwszej kolejności zbadania słuszności zarzutu strony pozwanej dotyczącego braku legitymacji biernej.

Zgodnie z art. 88 § 1 k.c. uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie. Z powyższego przepisu w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych ma być skierowane do tej osoby, wobec której zostało złożone, ma ona być jej adresatem. (por. wyrok Sadu Najwyższego z dnia 22.09.2005 r., sygn.: V CK 86/05).

Stan fatyczny sprawy wykazał, że oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli złożonego w akcie notarialnym z dnia 20.11.1989 r. powódka, działając przez pełnomocnika, złożyła w dniu 31.03.2008 r. wobec Burmistrza Miasta i Gminy J. (reprezentanta Gminy), który to nie był adresatem czynności prawnej – zrzeczenia się własności działki nr (...). Adresatem zrzeczenia się tej działki był Skarb Państwa, zatem, tylko i wyłącznie Skarb Państwa, reprezentowany przez właściwy organ wynikający z ustawy z dnia 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami, może przyjąć takie oświadczenie woli.

Zarzut strony pozwanej dotyczący braku legitymacji biernej, jest zatem uzasadniony. Sąd stanął na stanowisku, że decyzja z dnia 16.01.1998 r. Wojewody (...), w której stwierdzono nabycie z mocy prawa przez stronę pozwaną własności działki nr (...), jako decyzja o charakterze deklaratoryjnym, nie przesądza o następstwie prawnym pozwanej dla skutecznego złożenia oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków czynności prawnej. Skarb Państwa bowiem, który był adresatem czynności prawnej z dnia 20.11.1989 r., istnieje i wykonuje swoje zadania przez szereg swoich organów i jednostek.

Zatem dopiero w postępowaniu wytoczonym wobec Skarbu Państwa (reprezentowanego przez właściwą jednostkę organizacyjną wynikającą z powołanej ustawy o gospodarce nieruchomościami) będzie możliwość zbadania okoliczności złożenia przez powódkę oświadczenia woli w dniu 20.11.1989 r., zaistnienia błędu warunkującego możliwość uchylenia się od skutków złożenia oświadczenia oraz ewentualnie skuteczność uchylenia się przez powódkę od jego skutków. W przedmiotowym postępowaniu badanie tych faktów, ze względu na niewłaściwego adresata oświadczenia o uchyleniu się od skutków czynności prawnej, było niecelowe.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo, o czym orzeczono jak w pkt. I wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu w pkt. II wyroku Sąd oparł na podstawie art. 102 k.p.c. Szczególny charakter i okoliczności sprawy oraz sytuacja finansowa powódki uzasadniały zasądzenie od powódki, jako przegrywającej sprawę, na rzecz strony pozwanej jedynie część kosztów procesu. W przedmiotowej sprawie biegły z zakresu szacowania nieruchomości w dniu 17.12.2012 r. sporządził opinię zawierającą wycenę spornej nieruchomości na 160 000 zł i wystawił rachunek na kwotę 2363,96 zł. Należność tą w całości poniosła strona pozwana. Sąd postanowił zatem zasądzić od powódki na rzecz pozwanej poniesione koszty w tym zakresie zwalniając powódkę, na podstawie powołanego wyżej przepisu, od uiszczenia na jej rzecz kosztów zastępstwa prawnego.

Z/:

1.  odnotować,

2.  odpis doręczyć pełnomocnikom stron,

3.  kal. 14 dni