Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta /spr./

Sędziowie: SO Krzysztof Nowaczyński

SR del. do SO Jerzy Skuza

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 25 września 2013 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. F.

przeciwko M. F. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu

z dnia 12 lutego 2013 r., sygn. akt I C 12/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego M. F. (1) na rzecz powoda W. F. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt I Ca 189/13

UZASADNIENIE

W. F. domagał się zasądzenia od M. F. (1) kwoty 3.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 maja 2011 roku i kosztami procesu .

Pozwany domagał się oddalenia powództwa .

Wyrokiem z dnia 12 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Elblągu zasądził od M. F. (1) na rzecz W. F. kwotę 3.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 23 lipca 2011 roku do dnia zapłaty ( punkt I ) , oddalił powództwo w pozostałym zakresie ( punkt II ) oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 347 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ( punkt III ) .

Sąd pierwszej instancji ustalił , że właścicielami nieruchomości położonej we F.przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Braniewie prowadzi księgę wieczystą (...), byli M. F. (2)i B. F., którzy 14 sierpnia 1992 roku ustanowili na rzecz powoda służebność osobistą mieszkania , tj. jednego pokoju w domu przy (...) . Od 2005 roku właścicielem nieruchomości jest po­zwany . Decyzją nr (...) z dnia 25 lutego 2010 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego nakazał pozwanemu zlikwidowanie nieodpowiedniego stanu technicznego budynku i zakazał jego użytkowania . Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją (...)Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O.z dnia 27 maja 2011 roku . Pozwany wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O.wraz z wnioskiem o wstrzymanie wykonania decyzji . Skargę odrzucono postanowieniem z dnia 4 kwietnia 2012 roku . Ogólny stan budynku był wynikiem zaniechania koniecznych remontów i zaniedbania pozwanego . Wobec stanu budynku uniemożliwiającego zamieszkiwanie powód wyprowadził się i zamieszkał w ośrodku pomocy społecznej , a następnie w okresie od stycznia 2011 roku do maja 2011 roku wynajmował pokój , płacąc z tego tytułu 600 zł miesięcznie .

Sąd pierwszej instancji wskazał , że zgodnie z art. 302 k.c. mający służebność mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku ( § 1 ) . Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania , a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne ( § 2 ) . Znajdą w tym przypadku zastosowanie przepisy regulujące wprost użytkowanie przez osoby fizyczne : art. 267 § 1 , 268 i 269 k.c. oraz przepisy ogólne o użytkowaniu - art. 258 - 260 k.c. Uprawniony z tytułu służebności mieszkania obowiązany jest jedynie do dokonywania napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z mieszkania .

Ustalono , że stan budynku położnego we F. przy ulicy (...) był zły co uzasadniała treść decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 25 lutego 2010 roku oraz decyzji (...) W.­kiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. z 27 maja 2011 roku , aneks do protokołu kontroli technicznej budynku z dnia 12 lute­go 2010 roku oraz zeznania powoda i S. B. . Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie uzasadniał twierdzenia , że po dniu 12 lutego 2010 roku pozwany przeprowadzał jakiekolwiek prace remontowe w budynku , a to właśnie stan całej nieruchomości – a nie jedynie pokoju zajmowanego przez powoda – unie­możliwiał dalsze zamieszkiwanie w tym budynku . Decyzja powoda o konieczności opuszczenia nieruchomości i wynajęciu innego lokalu mieszkalnego była uzasadniona .

Sąd pierwszej instancji podstawy odpowiedzialności pozwanego upatrywał w art. 415 k.c. podkreślając , że w okolicznościach sprawy wszystkie przesłanki tej odpowiedzialności, tj. powstanie szkody , fakt , z któ­rym ustawa wiąże obowiązek odszkodowawczy oraz związek przyczynowy między tym faktem , a wyrządzoną szkodą zostały spełnione i powód zdołał je wykazać . Wysokość szkody udowodnił za pomocą przedłożonych faktur , określających wymiar czynszu , jaki uiszczał w okresie od stycznia do maja 2011 roku w związku z koniecznością najmu lokalu mieszkalnego poza nieruchomością pozwanego . W ocenie Sądu pierwszej instancji wina pozwanego miała charakter niedbalstwa , gdyż na skutek jego zaniechań w zakresie obowiązku utrzymania nieruchomości w stanie umożliwiającym korzystanie z niej powód został zmuszony do opuszczenia pomieszczeń , do których zajmowania był uprawniony . Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia . Co prawda , zgodnie z art. 259 k.c. , właściciel nieobciążony obowiązkiem czynienia nakładów na rzecz objętą użytkowaniem ma wobec użytkownika roszczenie regresowe o ich zwrot , niemniej jednak pozwany nie udowodnił wysokości nakładów , bowiem nie można było rozliczyć wydatków jakie poniósł na cały budynek . Sąd a quo nie podzielił zarzutu pozwanego jakoby wywodzone przez powoda roszczenie pozostawało w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego .

Apelację od wyroku wniósł pozwany , zaskarżając rozstrzygnięcia zawarte w jego punktach pierwszym oraz trzecim .

Zarzucił obrazę prawa materialnego - art. 415 k.c. przez jego błędną wykładnię i pominięcie , że jednym z warunków odpowiedzialności deliktowej jest bezprawność zachowania sprawcy szkody .

Odnośnie obrazy przepisów postępowania jakich miał się dopuścić Sąd pierwszej instancji skarżący wskazał na :

- art. 193 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie okoliczności , że powód dokonał , bez zgody pozwanego , przedmiotowej zmiany powództwa ;

- art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez błędne uznanie , iż strona powodowa udowodniła odpowiedzialność skarżącego za doznaną przez powoda szkodę ;

- art. 217 § 1 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów czego skutkiem było dowolne ich uwzględnienie oraz brak analizy na tle innych dowodów , z jednoczesnym pominięciem ich części ; w konsekwencji Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, iż pozwany swoim zaniechaniem doprowadził do złego stanu technicznego budynku mieszkalnego przy ul. (...) we F. , kiedy to okoliczności stanu faktycznego sprawy uzasadniały przyjęcie , iż na skutek dokonywanych przez pozwanego remontów budynek był w lepszym stanie technicznym ;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia analizy wszystkich
dowodów , bądź ich jedynie częściową analizę , pomijającą istotne
okoliczności rzutujące na wynik sprawy .

Skarżący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania , ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania .

W uzasadnieniu pozwany podkreślił , że według pozwu podstawą roszczeń miała być odpowiedzialność kontraktowa , tj. niewykonanie przez skarżącego obowiązków wynikających ze służebności nieodpłatnego dożywotniego mieszkania w budynku przy ul. (...) we F. w okresie od stycznia 2011 roku . Z kolei w piśmie procesowym z 29 września 2011 roku powód wystąpił z roszczeniem ewentualnym twierdząc , że dochodzona pozwem kwota stanowi odszkodowanie w związku z odpowiedzialnością pozwanego z czynu niedozwolonego . W ocenie skarżącego doszło zatem do przedmiotowej zmiany powództwa , a Sąd pierwszej instancji uchybił art. 203 § 1 k.p.c. , gdyż nie uzyskał do pozwanego zgody na zmianę , a to z kolei implikowało dalsze uchybienia Sądu pierwszej instancji w postaci pominięcia skutków procesowych zmiany powództwa w motywach skarżonego orzeczenia . Zdaniem skarżącego Sąd pierwszej instancji niezasadnie przypisał mu winę za nieprawidłowy stan techniczny budynku podczas gdy wynikał on z wieloletniej bierności poprzedników prawnych pozwanego , a sam pozwany na skutek swej aktywności „ poprawił ” stan techniczny budynku . W ocenie apelującego powód nie udowodnił , iż to pozwany swoim zachowaniem doprowadził do złego stanu technicznego budynku mieszkalnego i w konsekwencji uniemożliwił zamieszkiwanie w nim powoda . Zdaniem apelanta brak jest również związku przyczynowego pomiędzy zaniechaniem skarżącego , a powstałą szkodą albowiem to nie pozwany spowodował zły stan techniczny . Skarżący uważa , że treść uzasadnienia wyroku Sądu pierwszej instancji uniemożliwia wszechstronne odniesienie się do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej . Nie wskazano w szczególności jakiego deliktu dopuścił się pozwany i jakie przesłanki świadczą o bezprawności ejgo zachowania .

Powód w odpowiedzi na apelację domagał się jej oddalenia oraz zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego .

Sąd Okręgowy ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja M. F. (1) nie zasługiwała na uwzględnienie .

W pierwszej kolejności wskazać trzeba , że Sąd pierwszej instancji nie uchybił art. 193 k.p.c. w związku z art. 203 § 1 k.p.c. . Nie naruszył także art. 321 § 1 k.p.c. , którego nie przytoczono w apelacji , ale zarzut rozpoznania żądania , którego w niniejszym procesie powód nie mógł popierać , nieuchronnie naprowadza na problem wyrokowania co do przedmiotu , który nie był objęty żądaniem . Nie ma jednak podstaw do przyjęcia , że doszło do przedmiotowej zmiana powództwa . Chybione jest twierdzenie , że roszczenie przedstawione w pozwie i zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 29 września 2011 roku , nie były żądaniami tożsamymi . W pozwie żądanie zapłaty uzasadniano szkodą polegającą na uniemożliwieniu przez pozwanego wykonywania praw przysługujących powodowi jako uprawnionemu ze służebności mieszkania w nieruchomości stanowiącej własność skarżącego . Powód nie wskazywał podstawy prawnej dochodzonego roszczenia . Przytoczył zaś okoliczności faktyczne , które już na tym etapie postępowania naprowadzać mogły także na odpowiedzialność deliktową pozwanego . W piśmie procesowym powoda z 29 września 2011 roku wspomniano co prawda o „ roszczeniu ewentualnym / … / z tytułu czynu niedozwolonego ” , ale pozostaje uznanie użytego sformułowania za pewną niezręczność skoro w rzeczywistości żadnego żądania ewentualnego ( np. zapłaty innej jeszcze , niż dochodzona pozwem , kwoty ) nie przedstawiono . Możliwość wskazania jako podstawy prawnej powództwa przepisu art. 415 k.c. istniała już w dacie wniesienia pozwu . Powód przedstawił zatem swoje stanowisko odnośnie normy prawnej , która uzasadniać może odpowiedzialność pozwanego w okolicznościach przytaczanych w uzasadnieniu pozwu .

Sąd Okręgowy w Elblągu nie znajduje uzasadnienia dla zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Według skarżącego treść uzasadnienia orzeczenia zapadłego w pierwszej instancji nie pozwalała na wszechstronne odniesienie się do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej i ich subsumcji do ustalonego stanu faktycznego . Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach , w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu , który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 stycznia 2013 r., III APa 63/12, System Informacji Prawnej Lex Omega nr 1254543 ) . Sąd pierwszej instancji rzeczywiście pominął rozważania o przesłance bezprawności zachowań pozwanego . Jednocześnie jednak , sięgając do decyzji nadzoru budowlanego , których adresatem był M. F. (1) , czyni ustalenia odnośnie naruszenia powinności utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym . Brak wyraźnego wyartykułowania elementu bezprawności w dalszej części pisemnych motywów wyroku nie uzasadniał uwzględnienia wniosków apelacyjnych . Postępowanie apelacyjne choć jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym , to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego . Oznacza to, że sąd drugiej instancji ma swobodę jurysdykcyjną , ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia . W szczególności czyni własne ustalenia i wyprowadza z nich konsekwencje prawne . Bezprawność czynu oznacza jego sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym , a więc naruszenie norm powszechnie obowiązujących jako reguł postępowania wyznaczonych przez nakazy i zakazy wynikające z norm prawa . Sąd odwoławczy podziela ocenę Sądu pierwszej instancji , że przedłożenie decyzji administracyjnych opisujących stan budynku wykluczający jego użytkowanie , było wystarczające dla stwierdzenia naruszenia norm prawa budowlanego , które przypisać można pozwanemu . W ramach zwięzłej rekapitulacji faktów przypomnieć należy , iż w decyzji z dnia 25 lutego 2010 roku nr (...) Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w E. nakazał pozwanemu zlikwidowanie nieodpowiedniego stanu technicznego budynku mieszkalnego przy ulicy (...) we F. poprzez wykonanie remontu ( naprawy głównej ) filara murowanego w piwnicy , ścian murowanych na parterze , części stropu nad parterem , zniszczonych elementów konstrukcji więźby dachowej , wykonania naprawy głównej posadzek i podłóg , schodów wewnętrznych i kominów murowanych , wykonania naprawy głównej instalacji elektrycznej oraz wykonania okresowego remontu stolarki okiennej i drzwiowej , ze zlikwidowaniem ubytków tynków wewnętrznych – wyznaczając pozwanemu termin na wykonanie tych robót do dnia 30 września 2011 roku . Jednocześnie inspektor zakazał użytkowania przedmiotowego budynku mieszkalnego do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości . Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 27 maja 2011 roku , zaś postępowanie zainicjowane wniesieniem przez pozwanego skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O. zakończyło się odrzuceniem tej skargi .

Odwołując się do okoliczności stwierdzonych w przywołanej decyzji Sąd odwoławczy ustala , iż pozwany nie dochował ciążącego na nim obowiązku w zakresie utrzymania budynku położonego we F. przy ul. (...) w należytym stanie technicznym ( patrz art. 61 w zw. z art. 5 ust. 2 Prawa budowlanego ) , a tym samym dopuścił się zachowania bezprawnego . Forsowana przez pozwanego teza , że nie można mówić o bezprawności jego zachowań , gdyż na skutek dokonanych remontów stan budynku był lepszy niż w momencie nabycia prawa własności tej nieruchomości , nie uzasadniała zwolnienia z odpowiedzialności . Przeprowadzenie określonych prac remontowych i modernizacyjnych w należącym do pozwanego budynku mieszkalnym mogło polepszyć walory użytkowe i techniczne nieruchomości , niemniej jednak nie doprowadziła do zapewnienia takiego jego stanu , który zostałby pozytywnie zweryfikowany przez organ nadzoru budowlanego . Zakres i charakter prac do jakich wykonania pozwany został zobowiązany w decyzji z dnia 25 lutego 2010 roku jest rozległy , obejmujący elementy konstrukcyjne budynku , posadzki i ściany , a na dachu skończywszy . O doniosłości stwierdzonych uchybień świadczy również zakazanie przez organ nadzoru budowlanego użytkowania budynku do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości . Zwrócić uwagę również trzeba na bierność pozwanego , który po wydaniu decyzji z dnia 25 lutego 2010 roku nie podjął działań mających na celu wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości . Uruchomienie przez pozwanego administracyjnego trybu odwoławczego od decyzji z dnia 25 lutego 2010 roku nie uprawniało do zaniechania działań mających na celu wyeliminowanie nieprawidłowości . Wedle decyzji stan budynku zagrażał przecież zdrowiu i życiu jego użytkowników ( patrz strona 3 decyzji z 25 lutego 2010 roku ) .

Pomimo odmiennego zapatrywania skarżącego na tę kwestię , bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawało domniemane naganne zachowanie powoda , mające polegać na dewastacji zajmowanego przez niego pokoju . Wskazać w tym kontekście trzeba , iż decyzje administracyjne zasadniczo nie odnosiły się do stanu technicznego pokoju zajmowanego przez W. F. , a dotyczyły stanu technicznego całego budynku , jego poszczególnych elementów konstrukcyjnych – a więc części składowej nieruchomości obciążonej jedynie w niewielkim zakresie służebnością mieszkania ustanowioną na rzecz powoda . Pozwany zatem tym spowodował szkodę w mieniu powoda , iż nie utrzymywał nieruchomości - stricte budynku mieszkalnego – w należytym stanie technicznym , czym doprowadził do wydania , ostatecznie prawomocnego , orzeczenia zakazującego jego użytkowanie . Zachowanie powoda polegające na opuszczeniu budynku w jakim przysługiwała mu służebność mieszkania było działaniem uzasadnionym – zwłaszcza wziąwszy pod uwagę skalę uchybień stwierdzonych w decyzji z dnia 25 lutego 2010 roku oraz postawioną tam tezę , że stan techniczny budynku stwarza bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia i zdrowia . Powód zaspokajając swoje potrzeby mieszkaniowe począwszy od stycznia 2011 roku w wynajętym lokalu mieszkalnym , zamiast w pokoju wchodzącym w skład budynku stanowiącego własność pozwanego , co do którego miał ustanowioną służebność mieszkania , ponosił koszty najmu , a zatem kwota z tego tytułu stanowi szkodę powoda dochodzoną pozwem za wskazywany tam okres .

Sąd Okręgowy w Elblągu za chybiony uznaje zarzut skarżącego , iż dokonaną przez Sąd pierwszej instancji ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego charakteryzowała dowolność , której upatrywał w błędnym założeniu , że za obecny stan techniczny budynku odpowiedzialny jest skarżący – mimo , iż taki stan wynikał z zaniechań jego poprzedników prawnych . Unikając powielania argumentacji z akapitów poprzedzających podkreślenia wymaga jedynie , iż pozwany jako właściciel budynku przy ulicy (...) we F. był zobligowany do utrzymywania go w należytym stanie technicznym . Z chwilą przejścia prawa własności nieruchomości na skarżącego , skutki powstałych do tego czasu zaniedbań obciążały właśnie jego .

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd odwoławczy oddalił apelację pozwanego na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz w oparciu o § 12 ust 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. 2013, poz. 490 j.t. ) . Powodowi przypadły koszty procesu bowiem uwzględniono jego żądanie oddalenia apelacji .