Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K.

przeciwko Gminie M.

o zapłatę 167 058, 05 zł

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda InterHall Sp. z o.o z siedzibą w K. na rzecz pozwanej Gminy M. kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1015/11

UZASADNIENIE

Powódka (...) Sp. z o.o. w K. w pozwie wniesionym w dniu 19 kwietnia 2011 r. przeciwko Gminie M. zażądała zasądzenia od pozwanej w postępowaniu upominawczym kwoty 167 058,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 sierpnia 2010 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Na uzasadnienie żądania podała, iż strony łączyła umowa o wykonanie robót budowlanych. Przedmiotem umowy był wykonanie kompleksu sportowego „Moje Boisko – O. 2012” w M. za wynagrodzeniem w kwocie 1 649 160 zł brutto. W trakcie realizacji umowy strona pozwana zleciła wykonanie dodatkowych robót ziemnych oraz robót zamiennych w celu zminimalizowania kosztów inwestycji, a jednocześnie zobowiązała się do zapłaty dodatkowego wynagrodzenia na podstawie sporządzonych przez wykonawcę szczegółowych kosztorysów. Mimo przedstawienia kosztorysów na roboty dodatkowe i zamienne, jak również wystawienia i doręczenia faktury VAT inwestor odmówił zapłaty dodatkowego wynagrodzenia w kwocie 167 058,05 zł brutto, podnosząc, iż cena ustalona w umowie ma charakter ryczałtowy.

W dniu 5 lipca 2011 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwana wniosła sprzeciw, domagając się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazała, iż w umowie zawartej przez strony przyjęto ryczałtowy charakter wynagrodzenia powódki, wskazując wprost, że obejmuje ono także ryzyko wykonawcy z tytułu oszacowania wszelkich kosztów związanych z realizacją przedmiotu umowy, a także oddziaływania innych czynników mających lub mogących mieć wpływ na koszty. W konsekwencji wykonawca nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Jednocześnie pozwana nie przyznała nawiązania między stronami odrębnego stosunku prawnego obejmującego dodatkowe roboty ziemne, wskazując, iż taka umowa powinna zawierać kontrasygnatę Skarbnika Gminy i wymagałby zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

W piśmie przygotowawczym złożonym w dniu 28 września 2011 r. powódka wskazała alternatywną podstawę roszczenia to jest obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia. Powołała się ponadto na niedokładność badań geologicznych stanowiących podstawę dokumentacji przetargowej to jest zbyt odległego od siebie wyznaczenia poszczególnych punktów badawczych (odwiertów), powodujące zafałszowanie oznaczenia nośności gruntów pod obiektem.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 9 października 2009 r. pozwana Gmina M. zawarła z powódką (...) Sp. z o.o. w K. umowę nr (...) o wykonanie: (...) kompleksu sportowego „Moje Boisko – O. 2012” w M. przy ul. (...), gm. M., pow. (...), woj. (...) zgodnie z warunkami określonymi przez Zamawiającego i zasadami wiedzy technicznej, na warunkach wskazanych w ofercie z dnia 15.09.2009 r. stanowiącej załącznik nr 1 do umowy”. Szczegółowy zakres robót został opisany w SIWZ, w tym dokumentacji projektowej, specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych. Na podstawie umowy powódka zobowiązała się wykonać przedmiot umowy zgodnie z dokumentacją projektową, zasadami wiedzy technicznej i sztuki budowlanej, obowiązującymi przepisami i polskimi normami oraz oddania przedmiotu umowy zamawiającemu w terminie dwóch miesięcy od podpisania umowy, a pozwana gmina do zapłaty wynagrodzenia ryczałtowego w kwocie 1 649 160,00 zł, w tym podatku VAT w kwocie 297 389,51 zł. Ustalone wynagrodzenie miało obejmować wszystkie koszty związane z realizacją robót objętych dokumentacją projektową, przedmiarem robót i kosztorysami ofertowymi oraz specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót, w tym ryzyko Wykonawcy z tytułu oszacowania wszystkich kosztów związanych z realizacją przedmiotu umowy, a także oddziaływania innych czynników mających lub mogących mieć wpływ na koszty. Niedoszacowanie, pominięcie oraz brak rozpoznania zakresu przedmiotu umowy nie mógł być podstawą do żądania zmiany wynagrodzenia ryczałtowego określonego w umowie. Wszelkie zmiany i uzupełnienia umowy wymagały aneksu sporządzonego z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności.

/dowód: kopia umowy nr (...) k. 30 -38/

Zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia wykonawca miał określić cenę oferty brutto, która miała stanowić wynagrodzenie ryczałtowe. Cena oferty brutto miała obejmować wszystkie koszty i składniki związane z realizacją zamówienia. Przedmiary robót i kosztorysy ofertowe powinny być sporządzone według przedmiarów i kosztorysów stanowiących załączniki do SIWZ. W przypadku gdyby oferent wprowadził do wyceny pozycje nieuwzględnione w kosztorysach i przedmiarze robót sporządzonym przez zamawiającego powinien je wycenić i dołączyć do swojej wyceny kosztorysowej, jako kolejne pozycje po zakończeniu wyceny objętej kosztami zamawiającego. W przypadku gdy oferent w swoim kosztorysie ofertowym zmieniłby przedmiar i pozycje kosztorysowe w stosunku do przygotowanych przez zamawiającego to wiążące dla wykonawcy byłyby zakresy określone w przedmiarze i w kosztorysie inwestorskim zamawiającego. Powódka sporządziła przedmiary robót i kosztorysy ofertowe według przedmiarów robót i kosztorysów nakładczych przedstawionych przez zamawiającego, które w zakresie robót ziemnych przewidywały: wykonanie koryta o głębokości 74 cm w obrębie placu zewnętrznego i chodników, wykonanie koryta o głębokości 60 cm pod płytą boiska o powierzchni 2 473,11 m ² oraz wywóz wybranego gruntu na odległość 5 km.

/dowód: dokumentacja techniczna zawarta na płycie CD k. 161, specyfikacja istotnych warunków zamówienia k. 252, k. 445 -482, oferta wykonania zamówienia publicznego k. 267 -291, k. 488, kosztorys ofertowy k. 292 – 415, k. 488, zeznania świadków: R. O. k 537 -538, W. K. k. 542 – 544, wydruki dokumentacji technicznej zawartej na płycie CD, przedmiar robót CK/p- (...) – roboty drogowe, boisko sportowe do projektu nr CP - (...), kosztorys przedmiar robót CK/p- (...) – roboty drogowe do projektu nr CP - (...), kosztorys nakładczy CK/n- (...) – roboty w zakresie budowy dróg, roboty w zakresie budowy boisk sportowych do projektu nr CP - (...), kosztorys nakładczy CK/n- (...) – roboty w zakresie budowy dróg do projektu nr CP - (...), nakładczy kosztorysy nakładacze i przedmiary robót, opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -671/

W ramach opracowania dokumentacji geotechnicznej wykonano 3 wiercenia małośrednicowe do głębokości 3 m ppt. Dwa wiercenia wykonano po stronie wschodniej projektowanych boisk, a jedno po ich stronie zachodniej. W otworach badawczych znajdujących się po stronie wschodniej boisk, pod warstwą nasypów niebudowlanych o miąższości 0,6 m - 0,8 m, stwierdzono występowanie piasków drobnych średnio zagęszczonych, które po zastosowaniu odpowiednich zabiegów technicznych, mogły stanowić podłoże gruntowe dla projektowanych boisk. W trzecim otworze badawczym wykonanym po stronie zachodniej boisk stwierdzono, iż pod warstwą nasypów niebudowlanych o miąższości 0,60 m występuje warstwa namułów organicznych o miąższości 1,2 m, które nie mogą stanowić podłoża dla bezpośredniego posadowienia fundamentów.

/dowód: dokumentacja geotechniczna k. 434 – 444, zeznania świadka P. M. k. 256 odwrót – 257, k. 551 – 552, zeznania świadka E. S. k. 547 -548, zeznania świadka T. G. k. 548 -549, opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -671/

W projekcie konstrukcyjnym dla kompleksu „Moje boisko –O. 2012” (nr opracowania CP - (...)) wskazano, iż w podłożu terenu pod warstwą nasypów niebudowlanych o miąższości 0,6 – 0,8 m oraz gruntów organicznych zalegających lokalnie do głębokości 1,8 m ppt, występują grunty mineralne rodzime, w związku z czym konieczna będzie wymiana pod płytą boiska gruntów niebudowlanych tj. organicznych i nasypów na piasek stabilizowany mechanicznie. Z dokumentacji konstrukcyjnej jednoznacznie wynika, że pod projektowanymi fundamentami ogrodzeń, słupków i innych elementów boiska występują grunty organiczne, które należy wymienić. Informacja ta jest zawarta w części opisowej projektu. Brak jest jednak rysunków konstrukcyjnych, na których wskazane byłyby miejsca i zakres wymiany gruntów. Dokumentacja kosztorysowa dotycząca posadowienia pod ogrodzenia nie obejmuje jednak zakresu prac wynikającego z części opisowej.

/dowód: projekt budowlano –wykonawczy k. 426 – 433, opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -671/

Na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Gminy w M. oraz wśród dokumentacji technicznej przedstawionej przez stronę znajduje się projekt oznaczony nr opracowania CS - (...), który w swojej treści zawiera specyfikacje techniczne, a nie projekt konstrukcyjny.

/dowód: wypis aktu notarialnego Rep. A Numer (...) k. 594 -595, projekt budowlano –wykonawczy Nr opracowania CS - (...) k. 596 -621, dokumentacja techniczna zawarta na płycie CD k. 161, wydruki dokumentacji technicznej zawartej na płycie CD, opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -671/

W projekcie budowlano –wykonawczym architektury (opracowanie CP - (...)) zarówno w części opisowej do projektu, jak i części rynkowej nie ma wzmianki o konieczności wymiany gruntu.

/dowód: dokumentacja techniczna zawarta na płycie CD k. 161, opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -671/

W dniu 14 października 2009 r. pozwana przekazała powódce plac budowy.

/dowód: protokół przekazania –przejęcia placu budowy k. 39 -41/

W dniu 15 października 2009 r. powódka rozpoczęła roboty ziemne. Podczas prowadzenia robót ziemnych stwierdzono grunty niestabilne postaci namułów oraz nasypów niebudowlanych na głębokości większej niż to przewidziano w dokumentacji projektowej. Warstwy nośne występowały na głębokości od 80 cm do 160 cm, a lokalnie nawet na głębokości 180 cm. W dniu 16 października 2009 r. roboty ziemne zostały wstrzymane do czasu podjęcia przez inwestora i projektanta decyzji co do sposobu prowadzenia dalszych robót. Podczas narady koordynacyjnej z dnia 16 października 2009 r. zaproponowano dokonanie badania nośności gruntów w pozostałej części inwestycji celem ewentualnego ograniczenia głębokości wykopu. Pismem z dnia 20 października 2009 r. projektant zawiadomił pozwaną Gminę o wyrażeniu zgody na opuszczenie projektowanych rzędnych boiska i instalacji o około 15 cm, co pozwoli na zmniejszenie zakresu niezbędnych prac ziemnych. W dniu 21 października 2009 r. odbyła się kolejna narada koordynacyjna, na której ustalono, iż wykonawca wykona badania geologiczne na terenie projektowanego boiska i parkingu oraz zrealizowanego wykopu. W dniu 23 października 2009 r. geolog J. S. wykonał badania geologiczne na terenie budowy na podstawie sześciu kontrolnych otworów penetracyjnych o głębokości 2,5 m -3 m, stwierdzając, iż warstwę przypowierzchniową o grubości 0,5 -1,3 m stanowią grunty nasypowe o przeważającym udziale glin piaszczystych z domieszką gruzu ceglanego oraz odpadów komunalnych i piasków drobnych. Ze względu na duży udział glin piaszczystych oraz domieszki odpadów komunalnych (folii i papieru) zakwalifikowano je do nasypów niebudowlanych. Pod warstwą gruntów nasypowych poniżej głębokości 0,5 m -1,3 m zalegają grunty wodno –zastoiskowe wykształcone jako namuły organiczno –gliniaste. Ich miąższość jest zróżnicowana od 0,2 m do 1,2 m. Dopiero na głębokości poniżej 0,9 m -2,0 m (lokalnie 0,6 m) zalegają piaski rzeczne wykształcone jako piaski drobne. Lokalnie piaski rodzime występowały bezpośrednio pod warstwą nasypów niebudowlanych. Początkowa warstwa piasków rodzimych była luźna i wymagała zagęszczenia. W dniu 28 października 2009 r. inspektor nadzoru inwestorskiego opracował wytyczne dotyczące dalszych robót to jest: zasypanie wykonanego wykopu do poziomu projektowanych warstw piaskami średnimi stabilizowanymi mechaniczne, z uwzględnieniem obniżenia płyty boiska o około 15 cm, przedstawienie dla powyższych robót kosztorysu szczegółowego z zastosowaniem skalników cenotwórczych zgodnie ze złożoną ofertą, w obrębie boiska wielofunkcyjnego –wykonanie wykopu do poziomu piasków drobnych i zasypanie wykopu do poziomu projektowanych warstw piaskami średnimi stabilizowanymi mechanicznie, z uwzględnieniem obniżenia płyty boiska o około 15 cm, przedstawienie dla powyższych robót kosztorysu szczegółowego z zastosowaniem skalników cenotwórczych zgodnie ze złożoną ofertą, po wykonaniu wykopu dokonania pomiarów inwentaryzacyjnych w obecności inspektora nadzoru oraz przedstawiciela gminy, kontynuacji wykopu po płytami boisk z zapewnieniem pod powierzchnią trawy syntetycznej boisk jednorodnych warunków gruntowych. Inspektor wskazał również na możliwość posadowienia projektowanego parkingu z drogą zewnętrzną na istniejących warstwach konstrukcyjnych parkingu i drogi dojazdowej targowiska, przy ewentualnym dodatkowym zagęszczeniu ich mechanicznym. W dniu 29 października 2013 r. Wójt Gminy M. przesłał powódce faksem pismo inspektora nadzoru inwestorskiego z dnia 28 października 2009 r. i zwrócił się z prośbą o wznowienie robót w obszarze głównego boiska sportowego i boiska wielofunkcyjnego z zgodnie z wytycznymi zawartymi w piśmie inspektora nadzoru inwestorskiego, a także o przedstawienie kosztorysu szczegółowego z zastosowaniem składników cenotwórczych na wykonany zakres w obrębie boisk zgodnie ze złożoną ofertą, wskazując, iż rozliczenie prac zostanie dokonane po przedstawieniu kosztorysów w oparciu o protokoły konieczności. W dniu 29 października 2009 r. wznowiono roboty ziemne w celu wymiany gruntów do głębokości występowania gruntów nośnych i uzupełnienia piaskiem. Pismem z dnia 4 listopada 2009 r. powódka zaproponowała uproszczenia drenażu boisk według załączonego schematu, które zostały zaakceptowane przez projektanta w dniu 18 listopada 2009 r. Pismem z dnia 6 listopada 2009 r. powódka zaproponowała zamianę podbudowy na boisku wielofunkcyjnym na podbudowę z betonu jamistego gr. 10 cm, ułożoną na warstwie kruszywa fr. 31,5 -63 mm grubości 10 cm i odsączającej z piasku grubości 10 cm, które zostały zaakceptowane przez projektanta pismem z dnia 12 listopada 2009 r. W dniu 10 listopada 2009 r. zakończono wymianę gruntu w obszarze boisk oraz chodników boisk. W dniu 10 listopada 2009 r. inspektor nadzoru inwestorskiego dokonał odbioru prac polegających na wymianie gruntu w obrębie boisk i chodników boisk. Podczas narady koordynacyjnej w dniu 18 listopada 2009 r. ustalono, iż wykonawca przedstawi kosztorys szczegółowy na roboty wykonane po badaniach geologicznych, związane z podbudową boisk na podstawie pomiarów inwentaryzacyjnych z zastosowaniem składników cenotwórczych zgodnie ze złożoną ofertą z uwzględnieniem zmian dotyczących odwodnienia w związku z propozycją zmiany podbudowy na boisku wielofunkcyjnym. W trakcie narady koordynacyjnej w dniu 25 listopada 2009 r. powódka przekazała inspektorowi nadzoru inwestorskiego kosztorysy związane z wykonaniem podbudowy pod boiska i drenażu (odwodnienia). Kosztorys został opracowany z uwzględnieniem parametrów zawartych w ekspertyzie geologicznej J. S.. W dniu 2 grudnia 2009 r. podczas narady koordynacyjnej ustalono, iż inspektor nadzoru inwestorskiego przedstawi zaakceptowane warstwy podbudowy na placu wewnątrz boiska, placu postojowym na zewnątrz i drodze dojazdowej w terminie do dnia 4 grudnia 2009 r., a wykonawca przedstawi w tym samym terminie kosztorys na roboty zamienne z zastosowaniem składników cenotwórczych (ofertowych), dotyczące placu postojowego na zewnątrz i drogi dojazdowej, zamianę grubości kostki na chodnikach wewnątrz boiska. Pismem z dnia 3 grudnia 2009 r. projektant przedstawił nowy projekt wykonania utwardzeń pod placem wewnętrznym, chodnikiem wokół boisk, placami postojowymi z drogą odjazdową z wykorzystaniem utwardzenia z istniejącej podbudowy z żużla. Pismami z dnia 2 grudnia 2009 r. i 4 grudnia 2009 r., doręczonymi powódce w dniu 8 grudnia 2009 r. Wójt Gminy M. wyraził zgodę na przedstawione przez powódkę zmiany dotyczące budynku sanitarno –szatniowego oraz zawiadomił powódkę, iż nie należy wykonywać studni chłonnych dla odprowadzania wód z dachu budynku sanitarno –szatniowego, ponieważ nie spełnią swojej roli. Koszt niewykonania studni chłonnych miał być rozliczony odrębnymi kosztorysami. Podczas narady koordynacyjnej w dniu 16 grudnia 2009 r. ustalono, iż wykonawca przedstawi kosztorys robót związanych z rezygnacji z akodrenu z zastosowaniem składników cenotwórczych oferty. Powódka opracowała kosztorysy robót zamiennych i przedstawiła je inspektorowi nadzoru inwestorskiego. Kosztorysy były kilkakrotnie modyfikowane w uwzględnieniu uwag inspektora nadzoru inwestorskiego. Zgodnie z kosztorysami sporządzonymi przez powódkę koszty robót dodatkowych nie bilansowały się z oszczędnościami wynikającymi z wykonania robót zamiennych. W dniu 30 grudnia 2009 r. pozwana odebrała obiekt w postaci boisk sportowych, co było niezbędne do rozliczenia dofinansowania zewnętrznego inwestycji. Strony zawarły aneks do umowy o przedłużeniu terminu wykonania pozostałej części robót. Pismem z dnia 7 stycznia 2010 r. powódka zwróciła się do Wójta pozwanej gminy o zajęcie stanowiska w przedmiocie przekazanej jej dokumentacji geodezyjnej inwentaryzacyjnej obejmującej wymianę gruntu oraz kosztorysu uzupełniającego na powyższe roboty. W dniu 20 maja 2010 r. zakończono wszystkie prace budowlane wraz z parkingami i drogami dojazdowymi i zgłoszono gotowość odbioru końcowego. W dniu 24 maja 2010 r. inspektor nadzoru inwestorskiego potwierdził wykonanie wszystkich prac. W dniu 10 czerwca 2010 r. pozwana dokonała odbioru końcowego. W protokole odbioru końcowego powódka zastrzegła, iż wykonała prace dodatkowe polegające na wymianie gruntu pod powierzchnią boisk (w ilości około 3 000 m ³ piasku) zgodnie z pomiarem rzędnych dla wykopu oraz kosztorysami przesłanymi Inwestorowi, a powyższe prace były wykonane zgodnie z ustaleniami z przedstawicielami inwestora. Natomiast pozwana zastrzegła, iż cena zawarta w protokole jest ceną ryczałtową zgodnie z zawartą umową. W dniu 10 sierpnia 2010 r. powódka wystawiła fakturę VAT nr (...) r. na kwotę 167 058,05 zł z tytułu wykonania robót uzupełniających przy budowie boisk i doręczyła ją pozwanej wraz z kosztorysem robót dodatkowych. W dniu 18 sierpnia 2010 r. pozwana zwróciła powódce fakturę VAT nr (...) wskazując, iż wynagrodzenie ustalone w umowie miało charakter ryczałtowy.

/dowód: kopia dziennika budowy k. 42 -50, kopia dziennika budowy k. 51 -56, kopia protokółu narady koordynacyjnej z dnia 16.10.2009 r. k. 57, kopia protokołu narady koordynacyjnej z dnia 21.10.2009 r. k. 77, dokumentacja fotograficzna placu budowy k. 61 -72, poświadczony odpis pisma Wójta Gminy M. z dnia 29.10.2009 r. k. 191, kopia pisma inspektora nadzoru inwestorskiego z dnia 28.10.2009 r. k. 83, kopia raportu odebranych faksów k. 84, kopia pisma Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 20.10.2009 r. k. 86, kopia pisma powódki z dnia 6.11.2009 r. k.90, kopia raportu odebranych faksów k. 91, kopia pisma powódki z dnia 4.11.2009 r. k. 92, schemat uproszczenia drenażu z akceptacją projektanta k. 93, kopie pism Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 12.11.2009 r. k. 94-95, kopia protokołu narady koordynacyjnej z dnia 18.11.2009 r. k. 96, skorygowany przebieg odwodnienia k. 97, kopia protokołu narady koordynacyjnej z dnia 25.11.2009 r. k. 99, kopia protokołu narady koordynacyjnej z dnia 2.12.2009 r. k. 100, kopia protokołu narady koordynacyjnej z dnia 16.12.2009 r. k. 102 -102 odwrót, pismo Wójta Gminy M. z dn. 2.12.2009 r. k. 104, pismo Wójta Gminy M. z dn. 4.12.2009 r. k. 105, kopia pisma Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w Ł. z dnia 3.12.2009 r. k. 106 -107, kopia raportu potwierdzenia faksu k. 108, kopia protokołu odbioru z dnia 30.12.2009 r. k. 109 -113, kopia pisma powódki z dnia 7.01.2010 r. k. 114, kopia raportu potwierdzenia faksu k. 115, kopia pisma powódki z dnia 20.05.2010 r. k. 116, protokół odbioru i przekazania obkute do użytku k .120 -127, kopia pisma powódki z dnia 10.08.2010 r. k. 131 -132, faktura VAT nr (...) k. 145, zestawienie do faktury nr (...) k. 148, kosztorysy zamienne k. 146 -147, 149 -151, kosztorys ofertowy k. 152 -154, kosztorys uzupełniający k. 155 -156, pismo pozwanej z dnia 17.08.2010 r. k. 157, zeznania świadka B. L. k. 254 -256, zeznania świadka P. M. k. 256 -257 odwrót, k. 551 -553, R. O. k. 537 – 540, P. B. k. 540 -541, J. S. k.541 -542, W. K. k. 542 – 543, B. S. k. 549- 551, P. S. k. 574 odwrót -575 odwrót/

Powódka zrealizowała roboty nie objęte projektem technicznym, przedmiarem robót, kosztorysami ofertowymi, w zakresie dodatkowej wymiany gruntu w związku z występowaniem namułów organicznych pod płytą boiska. Zwiększony zakres robót ziemnych w toku realizacji inwestycji był konieczny ze względu na zasady sztuki budowlanej. Roboty dodatkowe wynikały z nieprecyzyjnych danych zgromadzonych w dokumentacji geotechnicznej. Nieprecyzyjne dane z dokumentacji geotechniczne nie zostały zweryfikowane przez projektanta w trakcie wykonywania dokumentacji technicznej. Nie zostały one zostały również doprecyzowane przez oferentów w trakcie toczącej się procedury przetargowej.

Badania geotechniczne stanowiące podstawę opracowania dokumentacji projektowej wykazały niejednorodny układ warstw zawierających nasypy budowlane oraz namuły organiczne, które nie mogły stanowić podłoża gruntowego dla projektowanego obiektu. Grunty te należało usunąć, a w ich miejsce wbudować grunty nośne. W przedmiarach i kosztorysach robót projektant założył, iż grunty nienośne będą wymagały wymiany do głębokości 0,6 m poniżej poziomu projektowanych boisk. Założenie to było niewystarczające. Przekroje geotechniczne sporządza się w ten sposób, że pomiędzy otworami wykreśla się linie przebiegu warstw gruntowych łącząc poszczególne poziomy warstw gruntowych w sąsiednich otworach przy przyjęciu założenia liniowego przebiegu warstwy. Skoro miąższość gruntu koniecznego do wymiany wynosiła średnio od 0,7 m po stronie wschodniej do 1,80 m po stronie zachodniej boisk, przy liniowym przebiegu warstw założona grubość wymienianej warstwy gruntu powinna wynosić 1,3 m. W konsekwencji założenia przyjęte do kosztorysowania inwestorskiego były niewłaściwe i niewystarczające. Fakt występowania po zachodniej stronie boiska nienośnych gruntów o miąższości 1,8 m powinien implikować dodatkowe uściślające badania geotechniczne w celu ustalenia, w którym miejscu na terenie budowy kończy się warstwa namułów.

Strony nie dokonały obmiarów powykonawczych faktycznie wykonanych robót dodatkowych i zamiennych. Kosztorysy opracowane przez wykonawcę nie były weryfikowane w zakresie ilościowym przez zamawiającego.

Na podstawie analizy obu dokumentacji geotechnicznych średnie grubości wymiany gruntów wynosiły 1,225 m pod boiskiem wielofunkcyjnym oraz 1,275 m pod boiskiem do piłki nożnej. Średnia grubość gruntu podlegającego wybraniu i wywiezieniu na powierzchni obu boisk, dróg i placów wewnętrznych (2 977 m ²) wynosiła 130 cm. Miąższość niezbędnych zasypów koniecznych na terenie boisk i dróg wewnętrznych, przy uwzględnieniu rozwiązań zamiennych uzgodnionych w trakcie realizacji inwestycji to jest: zmiany grubości warstw konstrukcyjnych, obniżenia poziomu bezwzględnego o 15 cm, zmiany konstrukcji kamiennej na beton jamisty, wynosi 102 cm dla gruntu na boisku piłkarskim oraz 100,7 cm na boisku wielofunkcyjnym.

Strony uzgodniły w toku inwestycji następujące roboty zamienne: wykonanie odwodnienia według projektu zamiennego, wykorzystanie istniejących warstw konstrukcyjnych przy budowie parkingu i drogi zewnętrznej, wykonanie podbudowy pod boisko z betonu jamistego, obniżenie o 15 cm poziomu boiska, zastosowanie kostki 6 cm na chodnikach, rezygnacja z odwodnienia liniowego akodren przy bramie na rzecz wykonania wpustu ulicznego z kopertowym ukształtowaniem placu, rezygnacja z zabudowy studni chłonnych. Wszystkie roboty zamienne uzgodnione w trakcie realizacji inwestycji zmierzały do obniżenia jej kosztów.

Zwiększenie wartości robót przy budowie boiska, związane z pogłębieniem wykopu pod boiskami z uwzględnieniem rozwiązań zamiennych wynosi 90 114 zł. Oszczędności związane z modyfikacją drenażu odwadniającego boiska wynoszą 54 298 zł. Natomiast oszczędności związane z wykonaniem dróg i placów zewnętrznych z wykorzystaniem istniejących podbudów wynoszą 51 860 zł.

Wartość robót dodatkowych podnoszących koszty inwestycji i zamiennych zmniejszających koszty inwestycji bilansuje się. Koszt wykonania całego zadania inwestycyjnego odpowiadała wartości uzgodnionej w umowie.

/dowód: opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 643 -690, uzupełniająca opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego L. D. k. 767 -796/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne.

Powódka wywodziła roszczenie z zawarcia przez strony odrębnej umowy obejmującej wykonanie robót dodatkowych, a alternatywnie z bezpodstawnego wzbogacenia.

Stwierdzić należy, iż zebrany materiał dowody nie potwierdza nawiązania przez strony jakiekolwiek stosunku prawnego odrębnego od stosunku prawnego wykreowanego przez zawarcie w dniu 9 października 2009 r. umowy o wykonanie zamówienia publicznego (umowy o roboty budowlane). Zostało dowiedzione, iż w trakcie realizacji przedmiotu umowy powstała konieczność wykonania dodatkowych robót ziemnych, nie objętych projektem technicznym, przedmiarem robót oraz kosztorysami ofertowymi, przy czym część robót dodatkowych w obrębie boiska głównego została zrealizowana bez wiedzy i zgody zamawiającego. W zaistniałej sytuacji zamawiający zobowiązał wykonawcę do zasypania wykonanego już pogłębionego wykopu w obrębie boiska głównego piaskami średnimi stabilizowanymi mechanicznie do poziomu projektowanych warstw, wykonania pogłębionego wykopu w obrębie boiska wielofunkcyjnego i zasypania go piaskami średnimi stabilizowanymi mechanicznie do poziomu projektowanych warstw, a nadto wykonania szeregu robót zamiennych zmierzających do obniżenia kosztów realizacji obiektu i przedstawienia kosztorysów szczegółowych z zastosowaniem cenników cenotwórczych zgodnie ze złożoną ofertą, wskazując, iż rozliczenie prac zostanie dokonane po przedstawieniu kosztorysów w oparciu o protokoły konieczności.

Powyższe okoliczności wskazują wyłącznie na zmianę zakresu robót niezbędnych do oddania obiektu określonego w umowie, zgodnie zasadami wiedzy technicznej i sztuki budowlanej, przy czym ewentualna zmiana wynagrodzenia wykonawcy miała nastąpić dopiero po przedstawieniu szczegółowych kosztorysów i w oparciu o protokoły konieczności.

Niezależnie od przedstawionego stanowiska podzielić należy argumentację strony pozwanej, iż odrębna umowa obejmująca roboty dodatkowe wymagałaby kontrasygnaty skarbnika gminy zgodnie z art. 46 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j: Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.) jak również zachowania zasad i trybu udzielania zamówień publicznych określonych w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 907) ze względu na wartość zamówienia przekraczającą wyrażoną w złotych równowartość kwoty 14 000 euro, w tym zachowania formy pisemnej zastrzeżonej po rygorem nieważności (art. 139 ust. 2 ustawy).

Przy przyjętym charakterze robót dodatkowych jako niezbędnych do wykonania obiektu określonego w umowie zgodnie z zasadami sztuki budowlanej wykluczone jest zastosowanie konstrukcji bezpodstawnego wzbogacenia. Roboty dodatkowe zostały bowiem wykonane na podstawie stosunku prawnego wynikającego z zawarcia przez strony umowy o wykonanie zamówienia publicznego (umowy o roboty budowlane). Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 647 k.c. do elementów przedmiotowo istotnych umowy o roboty budowlane należy zobowiązanie się wykonawcy do wykonania obiektu, zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej. Wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, nie zaś do wykonania określonych robót budowlanych (por. K. Zagrobelny (w:) Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, C.H. Beck 2013, Legalis).

Dodatkowo podnieść należy, iż poczynione ustalenia fatyczne nie potwierdzają aby pozwana uzyskała korzyść majątkową kosztem powódki. Wartość robót dodatkowych podnoszących koszty inwestycji odpowiada zaoszczędzonym wydatkom na skutek wykonania robót zamiennych, w związku z czym ostatecznie koszt wykonania przedmiotu umowy odpowiadał wartości określonej w ofercie powódki.

Na gruncie ustalonego stanu faktycznego i przy założeniu wystąpienia różnicy między wartością robót dodatkowych a wysokością zaoszczędzonych wydatków w związku z wykonaniem robót zamiennych, która co należy jeszcze raz podkreślić nie miała miejsca, ewentualne roszczenie powódki mogłoby znajdować swoją podstawę w odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania. Przedstawiona przez zmawiającego dokumentacja techniczno –projektowa, stanowiąca podstawę ustalenia zakresu niezbędnych robót, a w konsekwencji wysokości umówionego wynagrodzenia ryczałtowego, zawierała bowiem błędne założenia co do ilości niezbędnych robót ziemnych. Wobec braku szkody rozważanie podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej w niniejszej sprawie jest jednak bezprzedmiotowe. W konsekwencji zbędne było również analizowanie czy powódka na etapie udzielania zamówienia publicznego mogła zwrócić uwagę na nieprecyzyjne oszacowanie ilości i wartości robót ziemnych.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Ponieważ powódka jest stroną przegrywającą sprawę ma obowiązek zwrócić stronie pozwanej koszty niezbędne do celowej obrony, które obejmują wynagrodzenie pełnomocnika będącego adwokatem w kwocie 3 600 zł, odpowiadającej stawce minimalnej określonej w § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).